بەپێی ئاماری ڕێكخراوی كۆمەڵەی پەنابەرە گەڕاوەكانی ئەوروپا، لە ماوەی هەشت ساڵی ڕابردوودا 135،000 كەس لە هەرێمی كوردستان كۆچیان كردووە بۆ دەرەوە و لەو ڕێژەیەش 19،200كەس لە ساڵی 2022دا بووە.
ڕێكخراوەكە دەڵێت، لەو ژمارەیەی كە لە ساڵی 2014 وە كۆچیان كردووە، 366 كەس بوونەتە قوربانی بێجگە لەو كەسانەی كە بێ سەروشوێنن.
دەڤەری ڕاپەڕین “پشكی شێری” بەركەوتووە لە ڕێژەی كۆچبەران و قوربانیان كە ژمارەیان 29،100 كۆچبەرە و لە نێویاندا 94 كەس گیانیان لەدەستداوە.
ئەبوبەكر عەلی، سەرۆكی ڕێكخراوەكە، بە دەنگی ئەمەریكای ڕاگەیاندووە، ئامارەكانیان دەریدەخات زۆربەی كۆچبەران گەنجن و بێكاری و خراپی دۆخی هاووڵاتیانیش هۆكاری سەرەكی كۆچە لە هەرێمی كوردستاندا.
ئەبوبەكر عەلی ڕایگەیاندووە، ” بێكاری وای لە گەنج كردووە كە سەفەر بكات یاخود قەڵاچۆ بكات، نەتوانێت لەم نیشتیمانە بمێنێتەوە. بەداخەوە ڕۆژگار وایە لەبەر خراپی باری ژیان لەبەر خراپی گوزەران وایكردووە كە هیچ هیواو ئومێدێك لەبەردەم گەنجدا نەمێنێت و تاكە بژاردەی ڕۆشتن بێت لەم نیشتیمانە بۆ وڵاتێكی تر، لانیكەم بۆ ئەوەی وەك مرۆڤ بژی.”
ئاماژەی بە ئەوەشكردووە “هۆكاری تریش هەیە وەك نادادی، كە دەبینین نادادی زۆر هەیە. لە ڕووی چینایەتییەوە بۆتە دوو چین، چینێكیان دەوڵەمەندی هەڵتۆقیو كە بە ماوەیەكی كەم بووەتە خاوەن سەروەت و سامانێكی زۆر ئەوانەش، ئەو چینە دەگرێتەوە كە خوا پێداوەكانن خزم یان خانەوادەی بەرپرسەكانن.”
ئامارەكان دەریدەخەن، بەهۆی باشتر بوونی دۆخی هەرێمی كوردستان لە نێوان ساڵی 2011 تا 2014 كۆچی پێچەوانە بۆ هەرێمی كوردستان هەبووە، بە شێوەیەك كە نزیكەی 37،000 كەس گەڕاونەتەوە بۆ هەرێمی كوردستان. بەڵام سەرهەڵدانی داعش و دروستبوونی چەندین قەیران لە هەرێمدا ئەم هاوكێشەیەی پێچەوانە كردەوە.
لە ناو كۆچبەراندا لاسەنگیەكی گەورەی ڕەگەزی هەیە و بەشێكی زۆری كۆچبەران لە ڕەگەزی نێرن كە ئەگەری هەیە لە داهاتوودا ببێتە یەكێك لەو كێشانەی ڕووبەڕووی هاووڵاتیانی هەرێم دەبێتەوە.
لەو بارەیەوە ئەبوبەكر عەلی ڕایگەیاند، “دەبینین ئەوەی كە ڕۆشتووە بۆ وڵاتانی ئەوروپا لە %90 ی ڕەگەزی نێرن. ئێمە داتایەكمان لەبەردەستدایە هی ساڵی 2022 لە زانكۆی ڕاپەڕین بەراوردكارییەكمان كردووە، تەنیا لە یەك زانكۆ كە زانكۆی ڕاپەڕینە، ڕێژەكە بەم جۆرەیە،( 1884) ڕەگەزی نێری تێدایە و بەرامبەر بە( 3888) ڕەگەزی مێ، دەبێت حكومەت هەڵوێستەی لەسەر بكات.”
ڕێكخراوەكە ئاماژە بەوە دەكات، پێشتر چەند پڕۆژە یاسا و پێشنیارێكیان پێشكەش بە پەرلەمانی هەرێم كردووە سەبارەت بە هۆكارەكانی كۆچ و دۆزینەوەی میكانیزم بۆ بنەبڕ كردنی ئەم دیاردەیە، بەڵام هەوڵەكانیان بێ ئەنجام ماونەتەوە.
سەرۆكی ڕێكخراوەكە ڕەخنە لە كونسوڵخانەی وڵاتان لە هەرێمی كوردستان دەگرێت و دەڵێت پێنەدانی ڤیزا بە هاوڵاتیانی هەرێم هۆكارێكە بۆ كۆچی نایاسایی كە بووەتە هۆی گیانلەدەستدانی سەدان هاووڵاتی كورد.
