پارەی تاپۆکردنی خانووە زیادەڕۆكان دیاریکرا

شارەوانی سلێمانی لە ڕوونکردنەوەیەکدا نرخی تاپۆکردنی خانووە تزیادەڕۆكانی دیاریکرد، کە بەچەند شێوازێک و بە چەند ڕێگەیەک دەکرێت.

شارەوانی ڕوونیکردۆتەوە و دەڵێت، دیاریکردنی پارەی تاپۆکردنەکە لەسەر چەند (ئەگەرێک) وەستاوە، بەم شێوەیە:

پێشەکی ئەگەر داواکار (ئەوەی عەریزەکەی داوە) کەمئەندامی سەنگەر یان خزمی پلەیەکی شەهیدان و ئەنفالکراوان بێت ئەوا خانووەکەی بەبێ بەرامبەر بۆ تاپۆ دەکرێت، خزمی پلەیەکیش تەنها (باوک، دایک، هاوسەر، منداڵ) دەگرێتەوە.

بەڵام ئەگەر وەها نەبێ ئەوا پارەی تاپۆکردنەکە بە دوو بەش دیاری دەکرێت:

بەشی یەکەمی پارەی تاپۆکردنەکە بە نرخێکی رەمزی دیاری دەکرێ و ئەم بەشە لە ناوەندی پارێزگادا هەتا رووبەری (200)م٢ و لە ناوەندی قەزادا هەتا رووبەری (250)م٢ و لە ناوەندی ناحیەدا هەتا رووبەری (300)م٢ دەڕوات.

بەڵام ئەگەر رووبەری خانووەکە لەوانە زیاتر بوو ئەوا بەشی دووەمی پارەی تاپۆکردنەکە بە نرخی بازاڕ دیاری دەکرێت کە لە ناوەندی پارێزگادا هەتا (300)م٢ و لە ناوەندی قەزادا هەتا (400)م٢ و لە ناوەندی ناحیەدا هەتا (500)م٢ دەڕوات.

بەشی یەکەمی پارەی تاپۆکردنەکە کە هەروەک وتمان بە نرخێکی رەمزی دیاری دەکرێت لە (3) رێژەی جێگیر و (2) رێژەی جوڵاو پێکهاتووە، بەم شێوەیە:

1- ئەگەر خانووەکە پێش راپەڕین لەلایەن رژێمی بەعسەوە بە هۆکاری سیاسی رووخێندرابێ و پاش راپەڕین دروستکرابێتەوە یان هێشتا شوێنەواری رووخاندنەکەی مابێتەوە و دروست نەکرابێتەوە ئەوا بە رێژەی (2%)ی قیمەتی زەوییەکەی تاپۆ دەکرێت.

2- ئەگەر پێش ئیفرازکردنی جێخانووەکە لە فەرمانگەی تاپۆدا خانووەکە دروستکرابێت ئەوا بە رێژەی (5%)ی قیمەتی زەوییەکەی تاپۆ دەکرێت.

3- ئەگەر دوای ئیفرازکردنی جێخانووەکە لە فەرمانگەی تاپۆدا خانووەکە دروستکرابێت ئەوا بە رێژەی (25%)ی قیمەتی زەوییەکەی تاپۆ دەکرێت.

ئەمانە رێژە جێگیرەکان بوون

ئینجا دوو رێژەی جوڵاویشمان هەیە کە لەگەڵ رێژە جێگیرەکاندا کۆدەکرێنەوە و لەمانە پێکهاتووە:

1- ئەگەر داواکار لە خانووەکەدا نیشتەجێ نەبوو بەڵکو کەسێکی تر بە کرێ یان بەبێ کرێ لە خانووەکەدا نیشتەجێ بوو ئەوا رێژەی (10%) دەخرێتە سەر (3) رێژە جێگیرەکەی پێشوو، واتە ئەگەر خانووەکە بەر رێژەی (2%) کەوت ئەوا دەبێتە (12%)، بەڵام ئەگەر بەر رێژەی (5%) کەوت ئەوا دەبێتە (15%)، خۆ ئەگەر بەر رێژەی (25%) کەوت ئەوا دەبێتە (35%)ی قیمەتی زەوییەکە.

2- ئەگەر داواکار یان هاوسەرەکەی سوودمەندبوون لە وەرگرتنى زەوی یان خانوو یان شوققە لە حکومەتی هەرێمی کوردستان ئەوا رێژەی (10%) دەخرێتە سەر (3) رێژە جێگیرەکەی پێشوو، واتە ئەگەر خانووەکە بەر رێژەی (2%) کەوت ئەوا دەبێتە (12%)، بەڵام ئەگەر بەر رێژەی (5%) کەوت ئەوا دەبێتە (15%)، خۆ ئەگەر بەر رێژەی (25%) کەوت ئەوا دەبێتە (35%)ی قیمەتی زەوییەکە.

بەڵام ئەگەر هەردوو ئەگەرەکە هاتنەدی، ئەوا دووجار رێژەی (10%) دەخرێتە سەر (3) رێژەکەی پێشوو، واتە ئەگەر خانووەکە بەر رێژەی (2%) کەوت ئەوا دەبێتە (22%)، بەڵام ئەگەر بەر رێژەی (5%) کەوت ئەوا دەبێتە (25%)، خۆ ئەگەر بەر رێژەی (25%) کەوت ئەوا دەبێتە (45%)ی قیمەتی زەوییەکە.

وە هەموو ئەم رێژانەش لە قیمەتی زەوییەکە وەردەگیرێت، نەوەک لە قیمەتی خانووەکە، واتە کاتێک لیژنەی خەمڵاندن خانوویەکی تەجاوز دەخەمڵێنن دەلێن: (ئەگەر ئەم خانووە زەوی بێت بایی چەندە؟).

بۆیە جیاوازی نییە لە نێوان خەمڵاندنی دوو خانووی تەنیشتی یەکتر کە هەمان رووبەریان هەبێ بەڵام یەکێکیان خانوویەکی کۆن بێ و ئەوی تریان خانوویەکی نوێ بێت چونکە لە هەردوو بارەکەدا هەر قیمەتی زەوییەکانیان دەخەمڵێندرێت.

هەروەها ئەگەر دوو خانوو بە هەمان رووبەر و بەیەکەوە لە تەنیشتی یەکتر دروست بکرێن و هەمان نەخشە و پێکهاتەیان هەبێت ئەوا مەرج نییە بە هەمان رێژە تاپۆ بکرێن چونکە لەوانەیە خانوویەکیان بەر رێژەی (35%) بکەوێ بەڵام ئەوەی تریان بەر رێژەی (5%) بکەوێت.

هەرچەندە ئەوەی تا ئێستا لە ئامارەکانماندا بینیومانە زۆرینەی هەرە زۆری خانووە تەجاوزەکانی شاری سلێمانی بەر رێژەی (5%) کەوتوون، واتە لە هەر دەفتەرێک لە نرخی زەوییەکەی تەنها (5) وەرەقە دەدەن بە شارەوانی.

وە ئەم رێژانە و ئەم میکانیزمە بە یاسا دانراوە و لە یاسای (ژمارە 3 ساڵی 2019) هەموارکراو بە یاسای (ژمارە 7 ساڵی 2021) و رێنمایی وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار (ژمارە 3 ساڵی 2021)دا هاتووە و ئێوە چەندێک دەتوانن بیگۆڕن ئێمەش هەر ئەوەندە.

بۆ نموونە:

ئەگەر رووبەری خانوویەکی تەجاوزی ناو شاری سلێمانی (220)م٢ بێت و بەر رێژەی (5%) بکەوێ و لیژنەی خەمڵاندنیش قیمەتی یەک مەتری زەویی ژێر ئەو خانووە بە (2) وەرەقە بخەمڵێنن، ئەوا:

هەتا رووبەری (200)م٢ بە رێژەی (5%) پارەی تاپۆکردنی بۆ دادەنرێت و 20 مەترەکەی تریش بە نرخی بازاڕ پارەی تاپۆکردنی بۆ دادەنرێت، بەم شێوەیە:

200 لێکدانی 2 وەرەقە = 400 وەرەقە

5% لێکدانی 400 = 20 وەرەقە

کەواتە رووبەری (200)م٢ لە خانووەکە بە (20) وەرەقە تاپۆ دەکرێت.

ئینجا 20 مەترەکەی تر بە نرخی بازاڕ تاپۆ دەکرێت بەم شێوەیە:

20 لێکدانی 2 وەرەقە = 40 وەرەقە

کەواتە ئەو 20 مەترەی تری بە 40 وەرەقە بۆ تاپۆ دەکرێت.

واتە کۆی پارەی تاپۆکردنی 220 مەترەکە دەکاتە 60 وەرەقە.