لەڕۆژێکی وەک ئەمڕۆدا و 65 ساڵ لەمەوبەر کودەتایەکی سەربازی ئەنجام دراو سیستمی دەسەڵات لە عێراق گۆڕدرا.
14 ی تەمووزی ساڵی 1958 ڕؤژێکی ئاسایی نەبوو لە مێژووی عێراقدا و بگرە گۆڕانکارییەکی زۆری بەدوایخۆیدا هێنا و شەقامی عێراقی کرد بە دووبەشەوە.
زۆرێک لە چین و توێژەکانی کۆمەڵگای عێراقی ناکۆکن لەسەر مەلەفی “کودەتا” یان “شۆڕش”ی ١٤ی تەمموزی ١٩٥٨، کە شایەتحاڵی ڕووخانی دەسەڵاتی پاشایەتی بوو لەو وڵاتە و لە ئەنجامدا هەموو ئەندامانی بنەماڵەی شاهانە کوژران، بە سەرکردایەتی شا فەیسەلی دووەم کەتەمەنی(٢٣ ساڵ) و شازادەی جێنشین عەبدوڵڵا و سەرۆکوەزیران نوری سەعید.
“کودەتا” یان “شۆڕش” بە سەرکردایەتی عەبدولکەریم قاسم و عەبدولسەلام عارف و باقی فەیلەقی ئەفسەرەکان ڕوویدا و لە ئەنجامدا کۆماری عێراق دامەزرا، ئەم کودەتایە دوای ئەوە کودەتایەکی دیکەی لێکەوتەوە کە عەبدولکەریم قاسمی ڕووخاند، و لە کودەتاکەی ٨ی شوباتی ١٩٦٣ لەسێدارەدرا، و پاشان ڕووخانی عەبدولڕەحمان عارف لە ساڵی ١٩٦٨ و هاتنی حزبی بەعس کە دەستی بەسەر دەسەڵاتدا گرت بە سەرۆکایەتی ئەحمەد حەسەن بەکر، پاشان سەدام حسێن.
مێژوونووسان لە هەڵسەنگاندنی دەسەڵاتی پاشایەتیدا جیاوازییان هەبووە، هەروەک چۆن لە ناونانی بزووتنەوەی نێوان “کودەتا” و “شۆڕش”دا جیاوازییان هەبووە، سەرەڕای ئارگیومێنت و بەڵگە جیاوازەکانی ئەو کەسانەی کە لەگەڵ ئەم بۆچوونەدا ناکۆکن، کاریگەری نەرێنی لەسەر شەقامی عێراقی، کە وا دەکات هەندێک تامەزرۆی دەسەڵاتی پاشایەتی بێت، لەکاتێکدا کەسانێک هەن پێیان وایە دەسەڵاتی پاشایەتی بووەتە هۆی هەژاریی عێراقییەکان و دەسەڵاتی حوکمڕان لەژێر هەژموون و کاریگەریی زلهێزەکانی ڕۆژئاوادا بووە.
مێژوونووسان بە کۆی دەنگ لەسەر ئەوە کۆکن کە فاکتەرە ڕاستەوخۆکانی بزووتنەوەکە بەهۆی کاردانەوەی جەماوەری تووڕەیی بووە بەرامبەر بە داگیرکاریی بەریتانیا بۆ سەر عێراق دوای ڕووخانی شۆڕشی ڕەشید عەلی کیلانی لە ساڵی ١٩٤١ و لەسێدارەدانی ئەفسەرانی بەشداربوو لە شۆڕشەکەدا، هەروەها لە هۆکارەکانی ترەوە، شکستی حکومەتە عەرەبییەکان لە شەڕی فەلەستین لە کاتی شەڕی ١٩٤٨، جگە لە کۆمەڵێک هۆکاری تر، هۆکاری دیکەی ناوخۆیی وەک تێکچوونی بارودۆخی ژیان و کۆمەڵایەتی.
کودەتاکە لەسەر ئاستی عەرەبی و نێودەوڵەتی ڕوویدا و بە پلەی جیاواز بەپێی هەڵوێستەکانی ئەم وڵاتە یان ئەو وڵاتە ڕوویدا، کۆماری عەرەبی یەکگرتوو وەک ڕەشەبا هەواڵەکەی پێگەیشت، سەرکردەکانیش تەلەگرامی پشتیوانی و پشتیوانییان نارد، تەنانەت عەبدول ناسریش وتارێکی بڵاوکردەوە و تیایدا ڕایگەیاند کە هەر هێرشێک بۆ سەر شۆڕشی عێراق بە هێرش بۆ سەر یەکێتی “میسر و سوریا” دادەنرێت.
سەبارەت بە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا، فەرمانی نیشتنەوەی هێزەکانی بەلەمی شەشەم ئامادەبوو لەدەریای ناوەڕاست لە لوبنان، بۆ ئامادەکاری بۆ چوونە ناو بەغدا و گەڕاندنەوەی دەسەڵاتی پاشایەتی لەسەر بنەمای ستراتیژێکی ئەمریکی کە لە شێوەی بەیاننامەیەکی نهێنیدا پەرەی پێدرا کە لەلایەن ئایزنهاوەر سەرۆکی ئەمریکاوە لە ساڵی ١٩٥٢ واژۆ کرابوو، کە پێویستی گەمارۆدانی یەکێتی سۆڤیەت لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەخۆگرتبوو لەگەڵ ژمارەیەک وڵاتی هاوپەیمان.
پاراستنی سەرچاوە نەوتییەکان، تەنانەت ئەگەر پێویستی بە داگیرکردن یان سووتاندنیش هەبێت.
یەکێتی سۆڤیەت یەکێک بوو لە یەکەم وڵاتان کە دان بە کۆماری نوێدا نا، سەبارەت بە بەریتانیا گورزێکی گەورەی لێدا و عێراقی بە بەشێک لە پاشماوەی کۆلۆنیەکانی یان کۆمۆنوێڵس زانی، هاوسەنگی سیاسی خۆی لەدەستدا، بۆیە ئۆلتیماتۆمی ڕاگەیاند بۆ یەکە سەربازییەکانی لە کەنداو بەتایبەتی کوەیت و بەحرەین و هێزە سەربازییەکانی دیکەی لە ئوردن نیشتەوە بە مەبەستی دەستوەردان بۆ گەڕاندنەوەی دۆخەکە،لە عێراق و پاراستنی ئوردن لە کردەوەیەکی شۆڕشگێڕانەی هاوشێوە.
شەقامی عەرەبی پێشوازیی لەو بزووتنەوەیە کرد، هەروەک نەیارانی دەسەڵاتی پاشایەتی، هەر بۆیە ئەو هێزانە تەلەگرامی پشتیوانییان نارد، خۆپیشاندانی پاڵپشتی ئەنجامدرا و وتارێکی پڕ لە جۆش و خرۆش لە کۆڕ و گۆڕەپانەکانی سەرتاسەری وڵاتانی عەرەبیدا پێشکەش دەکرا، شیعر و گۆرانی پێشکەش دەکرا کە گۆرانییان پیاهەڵدان بوون بەباڵای “شۆڕش”ی نوێ.
عێراقییەکان، لە دوای ساڵی 2003 و لە ژێر ڕۆشنایی ئەو ململانێ حزبی و تائیفیانەی کە ئەزموونیان کرد، کوشتن و وێرانکاری، شەڕ و میلیشیا چەکدارەکان، جگە لە تێکچوونی دۆخی خزمەتگوزاری و ئابوری، دابەزینی بەرچاوی پیشەسازی و کشتوکاڵی ناوخۆیی، ڕێژەی بەرزە لە هەژاری و بێکاری، دەستیان کرد بە بەراوردکردنی سەردەمی کۆماری لەگەڵ دەسەڵاتی پاشایەتی و مشتومڕەکە بە شێوەیەکی بەرفراوان بڵاوبووەوە، لە ئەنجامی ئەوەی کە ڕاپۆرت کرابوو.
تاوەکو ئەم ساتە لێکۆڵەران و توێژینستانی عێراقی دابەشبوون بەسەر دوولایەن دا، هەندێکیان پییان وایە کودەتاکەی ١٤ ی تەمووز عێراقی بەرەو سەردەمی دواکەوتووی و وێرانی و نەمانی فکر و ئەدەب و پێشکەوتنخوازی برد و هەندێکی تریان پێیان وایە عێراق لەژێردەستەیی و هەژموونی بەریتانی و دەستی دەرەکی ڕزگار کراوە و دەسەلات و شکۆی بۆخۆی هێناوەتەوە.
هەندێک وێنەی دەگمەنی ئەوساڵانە لێرەوە ببینە
گۆڕەپانی تەحریر دوای سەرکەوتنی کودەتاکە
بەردەم کۆشکی ( الرحاب) نیوەڕۆی ڕۆژی 14 ی تەمووزی 1958
فڕۆکەخانەی ئێزنبۆگا، ئەنقەرە، تورکیا، ٢٥ی تەمموزی ١٩٥٨. وێنەی هەندێک لەوخێزانانەی لەدوای کودەتاکەی 14 تەمووز لەبەغداوە گەشتنە تورکیا
فڕۆکەخانەی ئێزنبۆگا، ئەنقەرە، تورکیا، ٢٥ی تەمموزی ١٩٥٨. وێنەی هەندێک لەوخێزانانەی لەدوای کودەتاکەی 14 تەمووز لەبەغداوە گەشتنە تورکیا
خێزانێکی ئینگلیز دوای کودەتاکە دەگەڕێنەوە لەندەن
بەرەبەیانی 1958 ،بەردەم کۆشکی پاشایەتی
سەربازێکی عێراقی لەنێو کۆشکی پاشایەتیدا( وێنەی مەلیک فەیسەڵی بەدەستەوەیە)
