لەگەڵ پێویستى هەنوکەیی بۆ ئەنجامدنى هەڵبژاردنى خولى شەشەمى پەرلەمانى کوردستان بۆ تێپەڕاندى دۆخى سیاسیی و گەراندنەوەى شەرعیەتى یاسایی دامەزراوە فەرمییەکانى هەرێمى کوردستان ، بەڵام هێشتا چەندین گرفتى تەکنیکى و سیاسیی هەن کە ئاڵەنگاری گەورەن لەبەردەم ئەنجامدانى هەڵبژاردنێکى بێخەوش و کاریگەر .
لەم چوارچێوەیەدا رێکخراوى پاسەوان لە رێگەى ئەنجامدانى راپۆرتێکى شیکارییەوە سەبارەت بە هەڵبژاردنى خولى شەشەمى پەرلەمانى کوردستان کە بڕیارە لە 20/10 ئەمساڵدا ئەنجامبدرێت، بەوردى پەنجەى خستووەتە سەر کەلێنەکانى پرۆسەى هەڵبژاردن و تیایدا ئاماژە بەوە دراوە ئەگەر لە (٦٠٪)ـى دەنگدەران بەشداریى هەڵبژاردن بکەن، ئەوا ئەم خولەی پەرلەمانى کوردستان تەنیا نوێنەرایەتى (٢٨.٩٪)ـی هاوڵاتییانى هەرێم دەکات، هەروەها بەپێوەری زۆرینەى (٥٠ +١) بۆ پێکهێنانى کابینەى دەیەمی حکوومەتى هەرێمى کوردستان، ئەو ڕێژەیە زۆر کەمتر دەبێتەوە و دادەبەزێت بۆ (١٤.٧٪)ـی هاوڵاتییانى هەرێمى کوردستان.
لە راپۆرتەکەى رێکخراوى پاسەواندا ژینگەى سیاسیی و یاسایی لە چوارچێوەى هەڵبژاردنى پەرلەمانى کوردستان شیکردنەوەى وردى بۆ کراوە و تیایدا داواکراوە بۆ ئەنجامدانى هەڵبژاردنێکى بێخەوش ؛ بوونى ڕێکەوتنێکى گشتگیر بۆ پاراستنى بەرژەوەندییەکانى هاوڵاتییان و وەلانانى ململانێ سیاسییەکان و چاوپێداخشاندنەوەى وردى ڕێکارەکانى کۆمسیۆنى هەڵبژاردنەکان زۆر گرنگە، ئەمەش لەپێناو ئەوەی ئاستى متمانەى دەنگدەر بە هەڵبژاردن و پرۆسەى سیاسیی و حکومڕانى لە هەرێمى کوردستان زیاد ببێت، ئەگەر نا پەرلەمان و حکوومەتى داهاتوو لە ڕووى شەرعییەتى نوێنەرایەتییکردنى هاوڵاتییانى کوردستانەوە ئێجگار لاواز دەبێت و ناتوانێت نوێنەرایەتییەکى ڕاستەقینە بکات و وەڵامدەرەوەى خواست و ویستەکانى هاوڵاتییان نابێت.
رێکخراوى پاسەوان لە راپۆرتە شیکارییەکەیدا گرفتێکى گەورەى رێکارەکانى کۆمسیۆنى هەڵبژاردنەکانى عێراق دەستنیشان دەکات، کە پێچەوانەى دەستوورى عێراق و رێنمایی و یاسا کارپێکراوەکانە ئەویش مەترسی ئاشکرابوونى دەنگدەرانە کە کێ دەنگى بە چ لایەنێکى سیاسیی و چ کاندیدێک داوە، لەکاتێکدا دەستورى عێراق و یاساى هەڵبژاردن و بڕیارەکانى دادگاى فیدراڵى سەبارەت بە هەڵبژاردنى پەرلەمانى کوردستان بەتەواوەتى جەختیان لەوە کردووەتە کە دەبێت لە پرۆسەى هەڵبژاردندا دەنگدان بە نهێنى بێت و نهێنى دەنگدەرەکان پارێزراوبێت.
لەم رووەوە لە راپۆرتەکەیاندا رێکخراوى پاسەوان بەوردى تیشکیان خستووەتە سەر ئەم پرۆسەیەو ئەوەیان راگەیاندووە کە لە چوارچێوەى پرۆسەى دەنگداندا بە پێى ڕێکارى کۆمسیۆن، مەترسی جدى لە سەر ئاشکرابوونى ناسنامەى دەنگدەر دروست دەبێت بە جۆرێک وەک لە رێکارەکانى کۆمسیۆندا هاتووە، ” کارمەندى بەخشەرى پسووڵەى دەنگدان، پێش ئەوەى پسووڵەکە ڕادەستى دەنگدەر بکات، لە ڕێگەى بەرپرسی ناسینەوەوە QR کۆدى پسووڵەکە لە ئامێرى ناسینەوەى دەنگدەر خەزن دەکات، بەم پێیەش دەزانرێت دەنگدەرەکە کام QR کۆدەى پسووڵەى دەنگدانى پێ دراوە، هەروەها دواتر دەنگدەرەکە پسووڵەى دەنگدانەکە دەخاتە ناو ئامێرى سکانەرى دەنگەکان (PCOS) بەهەمان شێوە ئامێرى سکانەرەکەش QR کۆدەکە سکان دەکاتەوە، ئەگەر بە هەر هۆکارێک ئەم داتایانە دزەیان پێ بکرێت؛ دواى هەڵبژاردن دەتوانرێت بزانرێت کێ دەنگى بە چ لایەنێکى سیاسیی و چ پاڵێوراوێک داوە”.
رێکخراوەکە بەوردى رێگا چارەکانى ئەم گرفتانەیان دیارییکردووەو دەرەنجامەکانى راپۆرتەکەیان خستووەتە بەردەم لایەنە پەیوەندیدارەکان و بۆ رایگشتیش بلاویان کردووەتەوە کە دیارترینیان بریتین لە:
– دۆخى ئێستاى هەرێمى کوردستان بە هۆى دواکەوتنى ئەنجامدانى هەڵبژاردن و دروستبوونى بۆشایی یاساییەوە دەخوازێت سەرجەم لایەنە سیاسییەکان تەواو هاوکار و هەماهەنگ بن بۆ ئەنجامدانى خولى شەشەمى پەرلەمانى کوردستان و ڕێگە نەدەن جارێکى دی ئەم پرۆسەیە دوابخرێت.
– هەنووکە نەک تەنها دامەزراوەکانى حکوومەت لە بۆشایی یاساییدا کار دەکەن، بەڵکو حیزب و حکوومەت بە تایبەتیى پارتە دەسەڵاتدارەکان بە شێوەیەکى بەرچاو ئاستى جەماوەرییان کەمی کردووە، ڕێژەیەکى زۆرى دەنگدەران متمانەیان بە حکوومەت و پەرلەمان و پارتە سیاسییەکان نەماوە، بە لەبەرچاوگرتنى ئەم دۆخە؛ پێویستە پارتە سیاسییەکان ڕێکەوتنێکى گشتگیر بکەن بۆ بەسەنتەرکردنى بەرژەوەندییەکانى دەنگدەران و هاوڵاتییانى هەرێمى کوردستان؛ بە تایبەت پارتە دەسەڵاتدارەکان قۆناغى کەڵەکەبوونى سەرمایە و دەسەڵات و سەپاندنى هەژموونی خۆیان تێپەڕێنن و بنەماکانى دیموکراسیى بکەن بە ئەولەویەتى کارەکانیان لە پرۆسەى حوکمڕانییدا.
– ئەرکى کۆمسیۆنى هەڵبژاردنەکانى عێراقە ڕێکاریی پێویست بگرێتەبەر بۆ ئەنجامدانى پرۆسەیەکى هەڵبژاردنى شەفاف و بێگەرد و چاو بخشێنێتەوە بەو پەیڕەو و ڕێکارانەى تائێستا دەریکردون و هەمواریان بکاتەوە و تەقەللا بدات بۆ هۆشیارکردنەوە و گەڕاندنەوەى متمانە بۆ دەنگدەران.
– بەشێکى گرنگى پرۆسەى دەنگدان، ژماردن و جیاکردنەوەى ئەلکترۆنیى دەنگەکانە، ناکرێت دەنگدەر و قەوارەی سیاسیی و هاوپەیمانیى و بریکارەکانیان مافى تۆمارکردنى سکاڵایان لەسەر پرۆسەى جیاکردنەوەى ئەلکترۆنیى دەنگەکان نەبێت، بۆ ئەم مەبەستەش پێویستە کۆمسیۆنى هەڵبژاردنەکانى عێراق بڕگەى یەکەمى ڕێکارى سکاڵا و تانەلێدان هەموار بکاتەوە و مافى تۆمارکردنى سکاڵا دەستەبەر بکات.
– ڕاپەراندنى پرۆسەى دەنگدان بەپێى یاسا و بنەما دەستورییەکان دەبێت ڕاستەوخۆ و نهێنیى بێت، ناکرێت کۆمسیۆنى هەڵبژاردن تەنها ڕووکەشانە پابەند بێت پێیەوە، بەڵکو دەبێت لە ناوەڕۆکیشدا هەموو ئەو کەلێنانە بگرێت کە ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ دەبنە مەترسیی لەسەر بنەمای نهێنیى دەنگدان، بۆ ئەم مەبەستەش پێویستە کۆمسیۆنى هەڵبژاردنەکانى عێراق ڕێکارى دەنگدان و جیاکردنەوە و ژماردنى دەنگەکان هەموار بکاتەوە، بەتایبەت بڕگەى خەزنکردنى QR کۆدى پسووڵەى دەنگدان لە ئامێری ناسینەوەى دەنگدەردا لاببات، بۆ ئەوەى لە ئەگەرى دزەپێکردنى داتاکاندا لە داهاتوودا مەترسیی لەسەر دەنگدەران درووست نەبێت، ئەمەش بەرپرسیارێتییەکى گەورەیە و پێویستە کۆمسیۆن لەئەستۆى بگرێت.
