لە پەراوێزی پێشانگای نێودەوڵەتی كتێب لە هەولێر چۆن بگەڕێینەوە بۆ لای كتێب؟
د. سەعید عەلی محەمەد
كتێب یەكەم ئامڕازی سەرەکی فێربوونە ، ئامڕازی ڕوناكبیریی و وەرگرتنی پایەكانی زانستە، ئامڕازی ئاشنابوونە بە ڕۆشنبیرییە جیاوازەكان، تەنانەت ئایینە جیاوازەكان لە ڕێی كتێبەوە هاتوون، سەرجەم ئەوەی بە مرۆڤ گەیشتووە لە زانست و یاسا و ڕێكخستنی ژیان و هۆشیاریی و تێگەیشتن و حاڵی بوون لە دین ودونیاو ئایینەكەی، هەر هەمووی لەنێو چەند كتێب و لەوحەیەكی پارێزراوەوە بۆی دابەزیووە.
كتێب دۆست و هاوڕێی یەكەمی ڕاستەقینەی مرۆڤە، كتێب مەوسوعەیەكی گەورەی بەرفراوانە، كورتە و پوختەی ئەزموون و بەرهەمی ژیانی ئەدیبەكان و بیرمەندەكان و زاناکان وداهێنەرەکانە!
هەر لەڕێی کتێبەوە مرۆڤەكان دەتوانن خۆیان و نیشتمانەكەیان و شارستانیەتەكەیان بینا بكەن و گەشەی پێبدەن، لەسەرتاسەری جیهاندا داهێنەر وعەبقەرییەك نابینی خوێنەر نەبێت و دۆستی گیانی بە گیانی كتێب نەبێت.
چۆن بگەڕێینەوە بۆ دۆستایەتی كتێب ؟ بەهۆی ئەو گەشەسەندن و پێشكەوتنە گەورە و بەرفراوانەی تەكنەلۆژیا، ئەو كاریگەرە سەرنجڕاكێشەی كە بەسەر هەموواندا فەرزی كردووە، هەروەها پەرەسەندنی یارییە ئەلیكترۆنییەكان و بەربڵاوی تۆڕە كۆمەڵایەتییە جۆراوجۆرەكان، چەندان داهێنانی تری گەورەی جیهانی كە هەر هەموویان بوونەتە بەشێكی سەرەكی ژیانی ڕۆژانەی ئێمە، خەریكە كتێب لە زیهن و خەیاڵی نوخبەی ڕوناكبیر و خوێنەر بە گشتی، گەنج و لاوە تازە پێگەیشتووەكان بە تایبەتی بەرەو نەمان و سڕینەوە و كاڵبوونەوە دەڕوات!
بەڕادەیەك كە ئێستا پرسی وازهێنان لە خوێندنەوە و دووركەوتنەوە لە كتێب بە هەڕەشە و مەترسییەكی گەورە سەیر دەكرێت، كە ڕووبەڕووی خێزان و كۆمەڵگە و دەزگاو دامەزراوە پەروەردەییەكان و ناوەندەكانی خوێندن بووەتەوە! بۆیە ئێمە هەمیشە ئەم پرسیارانە دەوروژێنین: ئێمە چۆن بتوانین كتێب و خوێندنەوە لای نەوەی نوێ خۆشەویست بكەین؟
چۆن بتوانین جارێكی تر جوانی و ڕەونەق و گەورەیی و قورسایی بۆ كتێب بگێڕینەوە وەك سیمایەكی جوانی زانست و مەعریفە و ئامڕازێك لە ئامڕازەكانی فێربوون و فێركردن؟ ئێمە چۆن بتوانین خوێندنەوە بكەینە ئەتەكێت و بەشێك لە ژیانی ڕۆژانەمان ؟ من بڕوام وایە خۆشەویست كردنی كتێب و هاندانی لاوەكان بۆ خوێندنەوە ئەركی چەند لایەنێكە كە ئەنجامی بدەن، هەر لە خێزانەوە بگرە تا كۆمەڵگە و دامەزراوە پەروەردەییەكان و دەزگاكانی ڕاگەیاندن و حكومەت و لایەنی دەسەڵاتدار
1- لە خێزانەكانەوە : پێویستە خێزانەكان هەر لە سەرەتای تەمەنی منداڵەكانیانەوە، منداڵەكانیان لەگەڵ عادەت و خووی خوێندنەوە ڕابهێنن، ڕاستە ئێستا ئەو ئەركە بەهۆی هەیمەنەكردنی ئامێرە ئەلیكترۆنییەكانەوە ئەندازەیەك سەخت بووە، بەڵام دەكرێت باوكان و دایكان لەبەردەم منداڵەكانیاندا بخوێننەوە، تا ئەوانیش چاو لەوان بكەن و بە تێپەڕبوونی كات لەگەڵ خوێندنەوەدا ڕابێن، هەروەها لە ماڵەكاندا شوێنی ئارام و سەرنجڕاكێش دیاری بكرێت تەنها بۆ خوێندنەوە، پێویستە لە ماڵەكاندا كتێبخانەیەك هەبێت كۆمەڵێك كتێبی سەڕنجڕاكێش و گونجاو لەگەڵ تەمەن و ئاست و حەز و ئارەزووەكانی ئەوان لەخۆ بگرێت!
خێزانەكان دەتوانن لە كۆتایی هەموو هەفتەیەكدا، یان كۆتایی هەموو مانگێكدا هاوڕێیەتی منداڵەكانیان بكەن بەرەو كتێبخانە گشتییەكان بۆ ئەوەی بەرە بەرە حەزو ئارەزووی خوێندنەوە و كتێب و گەڕان بەدوای زانست و مەعریفەدا لە هزرو دڵ و دەروونیاندا بچێنرێت.
2- لە ناوەندە زانستیی و دامەزراوە پەروەردەییەكانەوە : پێویستە ناوەندە زانستییەكان و دامەزراوە پەروەردەییەكان لەسەرجەم قۆناغە جیاوازەكانی فێرخوازییدا بەشێك و وانەیەك تایبەت بكەن بە ئەكتیڤكردنی بواری نوسین و كتێب و خوێندنەوە، هەروەها دەكرێت لە ماوەی پڕۆسەی خوێندنی ئەو ساڵەدا چەندین پێشبڕكێی ڕۆشنبیریی لەنێوان قوتابی و خوێندكارەكاندا ساز بكرێت، لەگەڵ ئەنجامدانی چەندین وانە و ڕێكخستنی كۆڕبەندی تایبەت بۆ برەودان بە حەزو ئارەزووی خوێندنەوە، نیشاندانی ئەو ڕاستییە بۆ لاوە تازە پێگەیشتووەكان كە (خوێندنەوە وکتێب) سەرچاوەی دەوڵەمەندكردنی ژیانێكی سەركەوتوو و پڕ بەختەوەری یە!
لەگەڵ ئەمانەدا دەكرێت قوتابیان و خوێندكاران لە قۆناغە جیاوازەكاندا لەلایەن ناوەندە زانستییەكانەوە و بەشە پەروەردەییەكانەوە هانبدرێن بۆ فێربوونی هونەری نووسین و لێكۆڵینەوە و دیزاینكردنی پەرتووك و كتێبی ئەلیكترۆنی، بانگهێشتكردنی ژمارەیەك لە نووسەرو قەڵەم بەدەستەكان بۆ سەردان كردنی قوتابخانە و ناوەندەكانی خوێندن، لەپێناو ئاشناكردنی قوتابیان بە نووسەر، زانا و كەڵەپیاوە گەورەكانی بواری خوێندنەوە و زانست و مەعریفە و نووسین!
لەلایەكی ترەوە ئەو دامەزراوە زانستیی و پەروەردەییانە دەتوانن هەندێک گەشتی ڕۆشنبیریی و زانستیی تایبەت ڕێكبخەن بۆ كتێبخانە و پێشانگاكانی كتێب، ناساندنی ئەم نوخبە گەنجە ئەكتیڤە بە جوانی و بەهای بەرزی كتێب و سوود و دەستكەوتی گەورەی بێ وێنە و بێ سنووری خوێندنەوە!
3-لە میدیا و دەزگاكانی ڕاگەیاندنەوە : ئەركی دەزگاكانی ڕاگەیاندن و دەزگا ئیعلامییە گەورەكانە ڕۆڵی گەورە و گرنگ ببینن لە خۆشەویست كردنی كتێب و گەڕاندنەوەی كۆمەڵگە بۆ مومارەسەكردنی خوێندنەوە، لەڕێی كەسانی پسپۆڕو كاریگەرو بەرنامە و پڕۆگرامی تایبەت، سازدانی هەڵمەتی گەورەو بەرفراوانی ئیعلامیی جۆراو جۆری هۆشیارکردنەوە لەو بوارەدا .
4- لەلایەن دەسەڵات و دەزگا پەیوەندیدارەكانەوە : پێویستە دەزگا پەیوەندیدارەكان هەر لە وەزارەتی پەروەردە و وەزارەتی خوێندنی باڵاو وەزارەتی ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندن، گرنگی بە زیادكردنی ژمارەی كتێبخانەكان و ماڵ و دیوەخانە ڕۆشنبیرییەكان بدەن لە سەرجەم گوند و قەزا و ناحیەكان، لەگەڵ دابینكردنی بودجە و توانای دارایی بۆیان، هەروەها سازدانی پێشبڕكێی گەورەی ساڵانە لە بواری خوێندنەوە بۆ چین و توێژی قوتابی و لاوەكان، ڕێزلێنان لە خوێنەرە بە تواناو نووسەرە بەهرەمەند و نموونەییەكان! لەپێناو هاندانی لاوەكان بۆ خوێندنەوە پێویستە دەسەڵات گرنگی بە دەستەبەركردن و ئامادەكردنی كتێب بدات، ئەو كتێب و بەرهەم و بڵاوكراوانەی كە زیاتر بە حەزو ئارەزوو و داواكارییەكانی ئەوانەوە پەیوەستن، لەگەڵ هەمەچەشنەكردنی كتێب و بڵاوكراوەكان لەنێوان زانستیی و پەروەردەیی و ڕۆمان و مێژوویی و كتێبی وێنەكراو كە یارمەتیدەربن بۆ تێگەیشتن لە بیرۆكەكان بە ئاسانی، هەروەها ئەو بەرهەم و نوسینانەی كە زۆر كاریگەرو زیندوون و حەزی گەڕان و بەدواداچوون دەوروژێنن.
ماوەتەوە بڵێم: هیچمان لەسەر نییە تەنها نەفەس درێژی و ئارام گرتن نەبێت لەسەر ڕاهێنانی ئەم نەوە نوێ یە لەسەر خۆشویستنی كتێب و هاندانی لەسەر خوێندنەوە، بۆ ئەوەی چیتر مۆبایلەكان و ئامڕازەكانی پەیوەندی و سۆشیال میدیا تەمەنیان بەفیڕۆ نەدات، بۆ ئەوەی داهاتووی ئەوان و كۆمەڵگە و وڵاتیش لە کەوتن و داڕمان و مەترسی بپارێزین !
