پارتی پێیوایە دەکرێت کشانەوە لە پرۆسەی سیاسی عێراق بکرێتە کارتی فشار لە بەرامبەر بەغدا بۆ چارەسەرکردنی کێشە داراییەکانی هەرێمی کوردستان، بەڵام یەکێتی ئەو بۆچوونە ڕەتدەکاتەوە، مامۆستایەکی زانکۆش پێیوایە حکومەتی هەرێم لە دوای ڕیفراندۆمەکەی 2017ەوە نە ستراتیژی هەیە نە میکانیزم و نە هیچ کارتێکی فشاریشی لەدەستدا ماوە.
شوان کەلاری، بڕیاردەری فراکسیۆنی پارتی دیموکراتی کوردستان لە پەرلەمانی عێراق لە لێدوانێکی بۆ دەنگی ئەمریکا ڕایگەیاند، “بیانووەکانی حکومەتی عێراقی بۆ نەناردنی بەشە بودجەی هەرێم نالۆژیکی و نادەستوریین، چونکە بوونی هەڵە لە بڕگەیەکی یاساکەدا ناکاتە ئەوەی بێن قووتی خەڵک ببڕن”.
پێشتر پێشەوا هەورامانی، وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە چاوپێکەوتنێکی تەلەفیزیۆنیدا ڕایگەیاندبوو، حکومەتی هەرێم ئەوەی پێویستی کردووە لە ساڵی 2023 کردوویەتی، وە ئەو کۆبوونەوانەی بڕیارە لە سەرەتای ئەم مانگەدا ئەنجام بدرێن، بۆ گەیشتنە بە ئەنجامی کۆتایی، ئەگەر نا حکومەتی هەرێم ئەو پشووە درێژییەی نامێنێت.
شوان کەلاری پێیوانییە قسەکانی وتەبێژی حکومەتی هەرێم هەڕەشە بن و ڕایگەیاند، “ئەو وتانەی وتەبێژی حکومەتی هەرێم هیچ هەڕەشەکردن نییە، بەڵام دەزانم هەرێمی کوردستان میکانیزم و ستراتیژێکی بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو دۆخە هەیە کە وتەبێژی حکومەتی هەرێم دەڵێت : چیتر هەرێم چاوەڕێ ناکات و هەرێم هەنگاو و هەڵوێستی خۆی دەبێت، بەڵام من نازانم شێوازی میکانیزم و ستراتیژەکە چییە بە تەواوی، بەڵام ئێمە دەستورمان هەیە و لەبەردەستمانە”.
شوان کەلاری لەو بڕوایەدایە کە فراکسیۆنە کوردستانییەکان دەتوانن پرسی هەڵبژاردنی سەرۆکی نوێی پەرلەمان بقۆزنەوە بۆ جێبەجێکردنی داواکارییەکانی هەرێم و لەو بارەیەوە دەڵێت: “ئێمە زیاتر لە شەست پەرلەمانتاری کوردین لە بەغدا هەموومان نەهێڵین بابەتی هەڵبژاردنی سەرۆکی پەرلەمان هەروا ئاسان تێپەڕێت یان دانیشتنەکان بایکۆت بکەین یاخود لە ناو هۆڵەکە بە مێزەکەدا بکێشین و جێگری سەرۆکی پەرلەمانیش لەگەڵمانە، جگە لەوەی کە سەرۆک کۆمار کوردە و چوار وەزیرمان هەیە ئەوانیش بێن ئیتر چاوی کامێرا و جیهان بخەینە سەرخۆمان، ئەو سەردەمە نەما کیمیابرانمان بکات و ژن و مناڵمان ئەنفال بکات، ئیتر دەبێت ئەم فشارانە دەستپێبکەین لە بەغداوە هەتا دوا خاڵی کشانەوە کە بریتیە لە کشانەوەمان لە بەغدا.”
لەگەڵ ئەوەشدا بۆچوونی وایە کە ئەمساڵ کێشەکان چارەسەر ببن و دەڵێت: “پێشبینی دەکەم کێشەکان لە نێوان بەغدا و هەرێم چارەسەر ببێت لە ساڵی نوێدا، چونکە ئیتر هیچ بیانویەک نەماوە بۆ بەغدا بۆ بڕینی قوتی خەڵک، ئەگەرنا ئیتر دەبێت گلەیی نەکەن لە خەڵکی هەرێمی کوردستان کە هیچ ئینتمایەک بۆ ئەو عێراقە نەمێنێت کە بە زۆری بە خوێنی ڕۆڵەکانی کورد بنیادنراوە. ”
لای خۆشیەوە کەریم شکور، جێگری سەرۆکی فراکسیۆنی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە پەرلەمانی عێراق دەڵێت: “ئێمە لە چوارچێوەی دەوڵەتێکی فیدراڵداین، ئەبێت کارتی فشاری خۆمان بەکاربهێنین، بەهێزترین کارتی بەهێزیش کارتی یەکڕیزیی نێوان سەرکردە و لایەنە سیاسییەکانە بەرامبەر بە بەغدا، وە کارتی دەرەکیش بەکاربهێنین وەک فشارێک لەسەر بەغدا.”
جێگری سەرۆکی فراکسیۆن یەکێتی بە پێچەوانەی بڕیاردەری فراکسیۆن پارتی دەڵێت: “من کشانەوە بە چارەسەر نازانم، چونکە یەکەم کشانەوە بڕواناکەم کار بکاتە سەر حکومەتی عێراق، دووەمیش ئەوا کشاینەوە دوای ئەوە ئێمە چیمان پێدەکرێت و چی دەکەین و بەدیلمان چیە؟! ئینجا کاتی خۆی سوننەکان کە کشانەوە گورزێکی توندیان خوارد، دوای ئەوە ئەگەر بکشێینەوە ئایا هەموومان پێکەوە دەکشێینەوە وەکو کورد؟ چونکە نەوەی نوێ 8 یان 9 پەرلەمانتاری هەیە، ئەوان لە هیچ شتێکدا لەگەڵ ئێمەدا نین، ئەسڵەن لە کافتریاش نەک لەگەڵ ئێمە لەگەڵ هیچ حزب و لایەنێکی تری کوردیش دانانیشن.”
هاوار کمال میرزا ، مامۆستا لە زانکۆی سلێمانی بەشی مێژوو، پێیوایە کورد کارتی فشاری ئەوتۆی لەبەردەستدا نییە تا بەرامەبر بەغدا بەکاری بهێنێت و دەڵێت: “حکومەتی هەرێم دەبێت بگەڕێ بۆ کارتی کەمکردنەوەی ئەو کارتە فشارانەی کە بەغدا بە هەموو جۆرێک دژی هەرێم یەک یەک بەکارییان دەهێنێت، نەک هەرێم کارتی فشاری لەدەست بێت بەرامبەر بەغدا، کارتی یەکڕیزی و ئەمانە نەماون”.
دەربارەی مەسەلەی کشانەوەش بە گومانەوە لەوەی پارتی و یەکێتی بتوانن هەڵوێستێکی هاوبەشیان هەبێت و ڕایگەیاند، “ئایا پارتی و یەکێتی و لایەنەکان هەموویان پێکەوە دەکشێنەوە، لە کاتێکدا بەجیا گفتوگۆی پێکهێنانی حکومەتیان کرد، بەڕاستی دۆخەکە باش نابینم و هیوادارم من هەڵەبم، لە ساڵی داهاتوو دەرئەنجامی مامەڵەی پارتی بە جیا لەگەڵ سەدر و حەلبوسی زیاتر دەبینن، من پێشم وایە کورد لە دوای ڕیفراندۆمەوە کارتی فشاری هەر نەماوە، هەموو ئەو مەترسییانەش کە بە بچوک باس دەکرێن و دەبینرێن لە ڕاستیدا خۆی زۆر گەورەیە مەترسییەکە، کارتەکانی دەستی کورد هەمووی سووتاوە. ”
وتیشی: “دۆخی کورد لە ئێستادا زیاتر لە سەردەمی سەدەی حەڤدە و هەژدەی سەردەمی عوسمانیەکان دەچێت کە زیاتر بەرەو ڕووخان دەڕوات، دەشبینین لە ساڵی نوێ حکومەتی عێراق کارتی یاسای نەوت و غاز بەکاردەهێنێت بەرامبەر هەرێم هەتا بودجەی بۆ بنێرێت لەو یاسایەدا سازش بە هەرێم دەکات بەرامبەر ناردنی بودجەی مانگ یان چەند مانگێک، هیوادارم ڕاوێژکارەکانی حکومەت ڕاستیەکە بە بەرپرسانی هەرێم بڵێن، ئەوەی ڕوودەدات هەتا دوا ڕادەی بچوککردنەوەی حکومەتی هەرێم دەڕوات بە دڵنیایی، نەک بەو ئاڕاستەیە بڕوات.”
سەبارەت بە لێدوانەکەی وتەبێژی حکومەتیش، مامۆستاکەی زانکۆی سلێمانی دەڵێت: “ئەو زمانەی وتەبێژی حکومەتی هەرێم بەڵێ زمانی هەڕەشەیە، لێشیان دەدرێتەوە، بەڵام یەک شت لێرەدا خودی حکومەتی هەرێم و عێراق و سەرجەم سیاسییەکان و کاربەدەستانی عێراقیش دەزانن، ئەمە پێی دەوترێت (فشاری ساختە)، هیچ کاریگەری نییە، حکومەتی هەرێم نە ستراتیژی هەیە نە میکانیزم و نەهیچ کارتێکی فشاری لەدەستدا ماوە لە دوای ڕیفراندۆمەوە.”
