لەکاتی گەشتکردن بۆ دەرەوەی وڵات پاسپۆرت یەکێکە لەو بەڵگەنامە گرنگانەی کە گەشتیار پێویستی پێیەتی، پاسپۆرتەکە لە کۆمەڵێک داتا و بەش پێکدێت کە ناسنامەی خاوەن پاسپۆرتەکە دیاری دەکەن و ڕێگەی پێدەدەن بچێتە ناو وڵاتانی دیکە.
یەکێک لەو بەشانە ئەو نامەیەیە کە لەسەر پاسپۆرتەکە چاپ کراوە، کە ڕەنگە پرسیاری زۆر دروست بکات، لە زۆربەی پاسپۆرتەکانی جیهاندا، بەتایبەتی ئەو پاسپۆرتانەی کە لەلایەن وڵاتانی ئەندامی ڕێکخراوی فڕۆکەوانی مەدەنی نێودەوڵەتی (ICAO)ەوە دەردەچن، پیتێک یان هێمایەک لە پاسپۆرتەکەدا دەردەکەوێت کە جۆرەکەی دیاری دەکات، لە نێو ئەو پیتانەدا “P” یەکێکە لە پیتە باوەکان….. مانای ئەم نامەیە چی یە و بۆچی گرنگە؟
پیتی “P”: مانا و واتا
“P” لەسەر پاسپۆرتەکان کورتکراوەی “پاسپۆرت”ە، کە بۆ ئاماژەکردن بە پاسپۆرتی ئاسایی یان گشتی بەکاردێت، ئەم پاسپۆرتانە باوترینیانن، بۆ مەبەستی سەفەری شەخسی بە هاووڵاتیانی ئاسایی دەدرێت، جا بۆ گەشت و گوزار، کار، یان خوێندن بێت، بە پێچەوانەی پاسپۆرتی دیپلۆماسی یان تایبەت کە پیتی جیاوازیان هەڵگرتووە، پاسپۆرتی ئاسایی ئامانجی ئەوەیە هاووڵاتیان بتوانن بە شێوەیەکی فەرمی و دانپێدانراو لە نێوان وڵاتاندا بتوانن هاتووچۆ بکەن.
بوونی پیتی “P” لەسەر پاسپۆرت ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە ئەم پاسپۆرتە بۆ تاکە کەسەو بە هاووڵاتییەکی ئاسایی دەدرێت، هەروەها هەڵگری هیچ ئیمتیازێکی دیپلۆماسی و فەرمی نییە، ئەمەش بەو مانایەیە کە خاوەن پاسپۆرت دەبێت پابەند بێت بەو یاسا و ڕێکارانەی کە لەو وڵاتانەدا کارپێکراون کە سەردانیان دەکات، و لە هیچ پارێزبەندییەک یان پارێزگارییەکی تایبەت بەهرەمەند نییە وەک ئەوەی خاوەن پاسپۆرتی دیپلۆماسی یان فەرمی بەدەستی دەهێنێت.
جۆرەکانی پاسپۆرت، جیاکردنەوەی هێما و پیتەکان
جگە لەو پاسپۆرتانەی کە پیتی”P” یان لەسەرە، جۆرەکانی تری پاسپۆرت هەیە کە پیت و هێمای جیاوازیان لەسەرە کە ئاماژەن بۆ جۆرە تایبەتەکانی پاسپۆرت و ئەرکەکانیان، بۆ نموونە:
پاسپۆرتی دیپلۆماسی: بەزۆری هێما یان پیتێکی تری هەڵگرتووە جگە لە پیتی “P” وەک پیتی “D” و دەدرێتە دیپلۆماتکاران و بەرپرسانی حکومەت کە بە مەبەستی کاروباری فەرمی گەشت دەکەن، ئەم پاسپۆرتانە ئیمتیاز و پارێزبەندی دیپلۆماسی بە خاوەنەکەیان دەبەخشن.
پاسپۆرتی تایبەت: هێما یان پیتێکی دیکەی لەسەرە، وەک “S”، دەدرێت بەو کارمەندانەی دەوڵەت کە بۆ مەبەستی فەرمی گەشت دەکەن، بەڵام دیپلۆماتکار نین، ئەم جۆرە پاسپۆرتانە هەندێک ئیمتیاز بە هەڵگرەکەیان دەدەن، بەڵام هەمان پاسپۆرتی دیپلۆماسی نین.
پاسپۆرتی کاتی: لەوانەیە هێمایەک یان پیتێکی جیاواز لە پیتی “P” هەبێت، و بەزۆری لە بارودۆخی نائاساییدا یان کاتێک پاسپۆرتی ئەسڵی لەدەست دەچێت دەردەچێت، ئەم پاسپۆرتە بۆ ماوەیەکی کورت بەکاردێت تاوەکو پاسپۆرتی هەمیشەیی دەردەچێت.
ئەم پیت و هێمایانە ڕەنگدانەوەی ئەو سیستەمە جیهانییەن کە بەکاردێت بۆ پۆلێنکردنی پاسپۆرت و دیاریکردنی جۆرەکەیان بەپێی بەکارهێنانی جیاوازەکانیان، زانینی مانای ئەم نامانە یارمەتیدەرە بۆ تێگەیشتن لە سروشتی پاسپۆرتەکە و ئەو ماف و ئیمتیازاتانەی کە پێشکەشی خاوەنەکەی دەکات.
گرنگی پیتی “P” لە سەفەری نێودەوڵەتیدا
پیتی “P” لەسەر پاسپۆرتەکە ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە ئاسانکاری بۆ ڕێکارەکانی گەشتە نێودەوڵەتییەکان، یارمەتیدەرە لە دەستنیشانکردنی خێرای جۆری پاسپۆرتەکە و سروشتی ئەو ئیمتیازاتانەی کە بە خاوەنەکەی دراوە، لەگەڵ گەیشتنیان بە فڕۆکەخانە و دەروازە سنوورییەکان، بەرپرسانی پشکنین و کۆچبەری دەتوانن بە خێرایی جیاوازی بکەن لە نێوان پاسپۆرتی ئاسایی و جۆرەکانی تر.
جگە لەوەش بوونی پیتی “P” بەو مانایەیە کە خاوەن پاسپۆرت دەتوانێت بە ئازادی لە نێوان ئەو وڵاتانەدا بجوڵێت کە ڕێگەی پێدەدات، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا پابەند بێت بە یاسا و ڕێکارە کارپێکراوەکانەوە، ئەمەش پابەندبوون بە ماوەی ڕێگەپێدراوی مانەوە، مەرجەکانی پەیوەست بە ڤیزا ئەگەر هەبن، پابەندبوون بە یاسا ناوخۆییەکان لە هەر وڵاتێکدا کە سەردانی کراوە بگرێتەوە.
