شەوی بەرات دەكاتە شەوی 15ی شەعبان (نیوەی مانگی شەعبان) كە تەنها نزیكەی 15 ڕۆژێكی دەمێنێت بۆ مانگی ڕەمەزانی پیرۆز و ئەو شەو و ڕۆژەش چەند فەرموودەیەكی پێغەمبەری ئیسلام محەمەد (د.خ)ی لەسەرە و لە هەرێمی كوردستانیش وەكو جەژنێك سەیری دەكرێت و نوقڵ و شیرینی دەبەخشرێتەوە.
وشەی بەرات لە ( براءة) بەرائەتی زمانی عەرەبیەوە وەرگیراوە و وەك هەندێك پێیان وایە، “شەوێکە تیایدا چاکە و ڕزق و ڕۆزی تیایدا بەرقەرار دەبێت و خوای گەورە لە گوناهی بەندەکانی خۆش دەبێت”. لە چەند فەرموودەیەكیشدا پیرۆزی شەو و ڕۆژی بەرات (15ی شەعبان) ڕوونكراوەتەوە.
بەپێی ڕۆژمێری مانگی كۆچی (هجری) سعودیە، ئەمشەو(14 لەسەر 15ی مانگی شەعبان)، كە دەكاتە شەوی شەممە لەسەر یەك شەممە (24 لەسەر 25ی شوبات) شەوی “بەرات”ە.
ئەوقافی هەرێم كاتەكەی دیاریكرد
حاجی ئاكۆ حەسەن، بەڕێوەبەری ئەوقافی سلێمانی بۆ (خەڵك) ڕایگەیاند، بۆ دیاری كردنی شەوی بەرات پشت بە ڕۆژمێری كۆچی دەبەسترێت و بەپێی ئەو ڕۆژمێرەش ئەمشەو، شەوی شەممە لەسەر یەك شەممە 24 لەسەر 25ی شوبات، شەوی بەرات-ە، چونكە دەكاتە شەوی 15ی مانگی شەعبان.
نەبەز ئیسماعیل، بەڕێوەبەری ئەوقافی هەولێر بۆ (خەڵك) وتی، “ئەمشەو شەممە لەسەر یەک شەممە، دەبێتە ١٥ی شەعبان و شەوی بەراتە”.
بە وتەی زانایانی ئایینی، “لە شەوی بەراتدا خوای گەورە لە بەندەكانی خۆش دەبێت و بەڕۆژوو بوون لە ڕۆژەكەیدا سوننەتە”. هاووڵاتیان بەتایبەتی لە هەرێمی كوردستان بایەخێكی تایبەتی بەو شەوە دەدەن و تێیدا منداڵان دەگەڕێن و نوقڵ و شیرینی دابەش دەكرێت.
شەوی بەرات منداڵان بە ماڵاندا دەگەڕێن بۆ كۆكردنەوەی نوقڵ و شیرینی و لە ئێستاشدا بازاڕەكان پڕبوون لە نوقڵ و شیرینی بەو بۆنەیەوە و ڕۆژی دواتریش، كە 15ی شەعبان دەكات زۆرینەی موسڵمانان بەڕۆژوو دەبن.
لەمساڵدا هاووڵاتیان بەجۆش و خرۆشی زۆرەوە خۆیانی بۆ حازر دەكەن و دەیانەوێت لەم جەنجاڵی ژیان و بوونی چەندین قەیرانەدا خەندە بخەنەوە سەر لێوەكان و ئەو یادە ئایینیانە زیندوو بكەنەوە، كە لەناو كۆمەڵگەی كوردەواری بایەخی تایبەتی پێدەدرێت.
وشەی بەرات لەچییەوە هاتووە؟
هەندێك وا لێكیانداوەتەوە، كە وشەی بەرات لە (براءة)ی عەرەبییەوە هاتووە، شەوێکە تیایدا چاکە و ڕزق و ڕۆزی تیایدا بەرقەرار دەبێت و خوای گەورە لە گوناهی بەندەکانی خۆش دەبێت و زۆرێک لە بۆچوونەکان دەڵێن: “خودای گەورە لە شەوی نیوەی شەعباندا سەیری بەندەکانی دەکات و لەو بەندانەی خۆش دەبێت کە داوای لێبوردن دەکەن و ڕەحم بەو کەسانە دەکات کە داوای ڕەحم دەکەن” كە ئەمەش وەك بەراتێكە بۆ بەندەكانی.
مامۆستا فاتیح شارستێنی، وتاربێژی مزگەوتی ڕێگای بەهەشت لە هەولێر، لە وتارێكدا، ڕایگەیاندووە، “شەوی موبارەك، كە لە قورئاندا هاتووە، زۆربەی زانیان پێیان وایە بریتیە لە شەوی (قەدر)، بەڵام هەندێك لە زانایانیش، كە ژمارەیان كەمە پێیان وایە ئەو شەوە موبارەكە بریتیە لە شەوی بەرات، كە دەكاتە 15ی شەعبان”.
وتیشی، “فەرموودەیەكی پێغەمبەرمان محەمەد (د.خ) دەربارەی شەوی بەرات هەیە، كە دەفەرموێ (لە شەوی 15ی شەعباندا خوای گەورە بە چاوی ڕەحمەت سەیری خەڵكی سەر زەوی دەكات و بەرەكەتی خۆی دەڕێژی بە سەر خەڵكی سەر زەویدا)، چونكە بەرەو پێشوازی مانگی ڕەمەزان دەڕۆین”.
هاوكات مامۆستا عەبید فەقێ محەمەد ئاماژە بۆ ئەوە دەكات، پێغەمبەری خۆشەویست (د.خ) لەبارەی شەوی بەراتەوە دەفەرموێت (إن الله ليطلع في ليلة النصف من الشعبان فيغفر لجميع خلقه إلا لمشرك أو مشاحن) الصحیحە (1144). واتا (خوای گەورە و میهرەبان لە شەوی 15ی مانگی شەعباندا لە هەموو خەڵكی خۆش دەبێت جگە لەو كەسانەی، كە شەریك و هاوەڵی بۆ بڕیار دەدەن هەروەها لەو كەسانەش خۆش نابێت، كە بەیەكەوە قسە ناكەن و لەبەرخاتری پارە و پول و دونیا و تەماع نەك لەبەرخاتری خوا).
دەشڵێت: “بەهیچ شێوەیەك شەوی بەرات، شەوی لەدایك بوونی پێغەمبەری خوا (د.خ) نییە”.
چەند فەرموودەیەكی پێغەمبەر (د.خ) لەسەر 15ی شەعبان (شەوی بەرات)
پێغەمبەری خوا محەمەد (د.خ) فەزمویەتی (اذا كانت ليلة النصف من شعبان فقوموا ليلها و صوموا نهارها) واتە: “ئەگەر شەوی نیوەی شەعبان هات (شەوی بەرات) ئەوە شەوەكە زیندوو بكەنەوە بە نوێژ و خواپەرستی و ڕۆژەكەشی بەڕۆژوو بن”.
هەروەها پێغەمبەری خوا فەرموویەتی (إن الله ليطلع في ليلة النصف من الشعبان فيغفر لجميع خلقه إلا لمشرك أو مشاحن) واتە “خوای گەورە و میهرەبان لە شەوی 15ی مانگی شەعباندا لە هەموو خەڵكی خۆش دەبێت جگە لەو كەسانەی، كە شەریك و هاوەڵی بۆ بڕیار دەدەن”.
شەوی بەرات لە كلتوری كوردەواریدا
ئەمشەو، شەوی شەممە بەرواری 24 لەسەر 25ی شوبات، شەوی بەرات-ە و منداڵان بە ماڵاندا دەگەڕێن و چكلێت و شیرینی بە سەریاندا دابەش دەكرێت و بۆ نانی ئێوارەش بەشێكی زۆری هاووڵاتیان وەكو مەڕاسیمێكی جەژن چێشت لێدەنێن و لەدەوری یەكتری كۆدەبنەوە.
مەلا فاتح شارستێنی لە وتارەكەیدا وتی، “شتی وا نیە لە ئاینی ئیسلامدا، كە خەڵك لە ئێوارەی بەراتدا چێشت لێ بنێن و قورئان بخوێنن، بەڵكو باو و باپیرانی ئێمە ئەم ڕەحمەت و بەرەكەتەی خوای گەورەیان قۆستۆتەوە و وتویانە با ئێوارەكەی بكەینە جەژن و خۆشی و خواردنی خۆش بخۆین و شیرینی و نقوڵ دابەش بكەین و تەبایی نێوانمان زیاتر بكەین، كە ئەمەش بووە بەم شەوی بەراتەی ئێستا”.
شەوی بەرات لە هونەری كوردەواریدا
شەوی بەرات لە زۆربەی شار و شارۆچكەكانی هەرێمی كوردستان یادی دەكرێتەوە، بەڵام بەتایبەت لە سنووری پارێزگای سلێمانی گرنگی زیاتری پێ دەدرێت و لە یادەوەری خەڵكی سلێمانیدا یادێكی پیرۆزە، شاعیران و هونەرمەندان و مامۆستایانی ئایینی ئەم یادەیان بەرز ڕاگرتووە.
شاعیری گەورەی كورد (مەدهۆش) لە بارەی بەرات-ەوە هۆنراوی نووسیوە:
ئەم شەو شەوی بەراتە شەوی خۆشی و خەڵاتە
وا مناڵان ئەگەڕێن دەس بە دەرگاوە ئەنێن
گۆرانییەكی هونەرمەندی كۆچكردوو، عوسمان عەلی لە سەر شەوی بەرات:
وتاری مامۆستا فاتیح شارستێنی سەبارەت بە شەوی بەرات:
