ئەکبەر یوسف
مرۆڤایەتی لە هەوڵی تێگەیشتن لە نهێنییەکانی بوون، خۆی خستۆتە ناو کایەی ڕۆحانیەت و ئایین، بەدوای وەڵامی پرسیارە قووڵەکاندا دەگەڕێت سەبارەت بە دروستکردن و ئامانجی ژیان و زۆر شتی تر.
زۆرجار ئەم لێکۆڵینەوانە بەڵگەی کۆنکرێتییان نییە، ئەمەش بوار بۆ لێکدانەوە و باوەڕکردن بەجێدەهێڵێت، بە درێژایی مێژوو ئایینەکان سەریان هەڵداوە بۆ ئەوەی وەڵام بدەنەوە و ئیسلامیش لەوە بێبەری نییە، لەم بابەتەدا دیدێکی جیاواز لەبارەی ئیسلامەوە دەکۆڵینەوە، جەخت لەسەر سێ لایەنی سەرەکی جەوهەرەکەی دەکەینەوە.
1. باوەڕ و بەرژەوەندییەکان:
لە سەرەتای سەرهەڵدانی ئیسلامدا، پێغەمبەر محمد درودی خوای لەسەربێت پەیامی خۆی پێشکەش بە ئامادەبووانێکی هەمەچەشن کرد، لە کاتێکدا زۆرێک بە ئاشتیانە فێرکارییەکانیان لە باوەش گرت، کەمینەیەک بەرەنگاری بوونەوە، ئەوەی جێگای سەرنجە ئەوەیە، کە ئەوانەی ئیمانەکەیان قبوڵ دەکرد زۆرجار بۆ دەستکەوتی ڕۆحی و تەنانەت دونیایش ئەو کارەیان ئەزموون کردووە، لەکاتێکدا ئەوانەی بەرەنگاری بوون، خۆیان بە بیروباوەڕەکانی پێشوویانەوە گرتبوو، ئامادە نەبوون بگۆڕدرێن، دەستکەوتی ماددی و مەعنەوی خۆیان ئەزموون کردووە، ئەمەش ئەوە دەردەخات کە سیستمی بیروباوەڕی مرۆڤ دەتوانێت لە ژێر کاریگەری بەرژەوەندی خۆ و بەختەوەری کەسیدا بێت.
٢- نرخی باوەڕ:
ئەوانەی ئیسلامیان گرتە ئەستۆ زۆرجار باجی زۆریان دەدا بۆ ئیمانەکەیان، تەنانەت دوای بەدەستهێنانی سەرکەوتن لە شەڕەکاندا، ڕووبەڕووی تەحەدای نوێ بوونەتەوە کە پابەندبوونیان تاقیکردەوە، لەبەرامبەردا ئەوانەی ئیسلامیان لە باوەش نەگرت، بە عەقڵ و لێهاتوویی خۆیان بەردەوام بوون لەدرێژەپێدانی ژیان، ئەمەش تیشک دەخاتە سەر ئەو بیرۆکەیەی کە مرۆڤ بەردەوام بە ئارەزوو و مەبەستەکانی خۆی لە قاڵب دەدرێت و سەنتەربوون لە کاروباری جیهاندا بابەتی شایستەیی کەسییە، جا مرۆڤ پەیڕەوی لە باوەڕێکی دیاریکراو بکات یان نا.
3. دووانەی لە مرۆڤایەتیدا:
بە وردبوونەوە لە قورئانی پیرۆز، تابلۆیەکی دەوڵەمەند لە چەمکە ئەرێنی و نەرێنییەکان، لە گەندەڵی و دووڕووییەوە تا دەگاتە چاکە و ڕاستگۆیی، دەردەکەوێت، جێگای سەرنجە، قورئان هیچ مرۆڤێک وەک هێمای خراپە یان چاکەی ڕەها نیشان نادات جگەلە ئەبولەهب و زەید، ڕەزای خوای لەسەر بێت، ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت کە مرۆڤ بوونەوەرێکی فرەلایەنە، ئەم ڕوانگەیە ئەوەمان بۆ دەردەخات، مرۆڤەکان قەدەریان وایە لەگەڵ سروشتە ئاڵۆزەکەیدا پێکەوە بژین.
لە دەرئەنجامدا:
دوای کۆچی دوایی پێغەمبەر محەمەد درودی خوای لەسەربێت، کۆمەڵگەی موسڵمانان ڕووبەڕووی کۆمەڵێک تەحەدای زۆر بوونەتەوە، مەکتەبی فکری جۆراوجۆر، وەک خەواریج، ئەهلی سوننەو جەماعە، موعتەزیلە، جەهمی، قەدەری و جەبری و شیعە، لە چوارچێوەی ئیسلامیدا سەریان هەڵدا، بەڵام هیچیان سەرکەوتوو نەبوون لە بەرزکردنەوەی ئیسلام بۆ ئایینێکی باڵا ئەم تابلۆ ئاڵۆزەی بیروباوەڕ و لێکدانەوەکان، هەمەجۆریی لەناو ئیسلام و هەوڵە بەردەوامەکان بۆ تێگەیشتن لە جەوهەرەکەی نیشان دەدات.
لە بنەڕەتدا ئەم ڕوانگەی ئەڵتەرناتیڤە بۆ ئیسلام ڕۆشنایی دەخاتە سەر یاری نێوان باوەڕ و بەرژەوەندی خۆ، ئەو تەحەددایانەی کە ڕووبەڕووی باوەڕداران دەبنەوە و سروشتی فرەلایەنەی مرۆڤایەتی. هانمان دەدات لە چاویلکەیەکەوە سەیری ئیسلام بکەین کە ئاڵۆزی پاڵنەر و خواستەکانی مرۆڤ بناسێت، لە کۆتاییدا بەشدارە لە تێگەیشتنێکی قووڵتر لەم باوەڕە دەوڵەمەند و هەمەچەشنە.
