شارەزایەكی گیا دەرمانی ڕایدەگەیەنێت ، هەر چەندە پێتان دەكرێت چاوبازە (چاوبازەڵە) بخۆن سوودێكی زۆری بۆ تەندروستی هەیە، دەشڵێت،” بەس مردن ناگەڕێنێتەوە”.
محەمەد حاجی عەلی، شارەزای گیا دەرمانی لە هەرێمی كوردستان و عیراق بۆ (خەڵك) ڕایگەیاند، ئەم گیایە لە كۆمەڵی گیای ( چەق چەقە یا كاسنی یا هندبا ) بە فارسی ( قاصدك) بە ئینگلیزی ( dandelion ) بە عەرەبی ( گرخشقون) لە وەرزی بەهار لە بەردەم ماڵ و لە كۆڵان و زەویە چۆڵەكاندا هەیە، شێوازی تایبەتی گەڵاكانی و گوڵەكەی بە ئاسانی دەناسرێتەوە.
وتیشی ،” چاوبازە لە دێر زەمانەوە وەكو سەوزە و وەكو دەرمان بەكاردەهێنرێت، گەڵاكانی وەكو سەوزە و گوڵ و ڕیشەكەی بەشێوەی چایی دەم دەكرێت و دەخورێتەوە، وەكو دەرمان لەدوای دانانی و ووشك كردنەوەی دەكرێتە ناو ئاوی گەرم و دادەنرێت و دادەپۆشرێت و دەپاڵێورێت و دەخورێتەوە”.
گیای چاوبازە و سوددەكانی:
سودەكانی :
١. چارەسەری شێرپەنجە: بەتایبەتی ڕەگی گیاكە زۆر چارەسەرێكی كاریگەرە بۆ هەموو جۆرێكی نەخۆشی شێرپەنجە بەتایبەتی شێرپەنجەی ( خوێن، كۆلۆن، سیەكان ، پڕۆستات )
٢. چارەسەری جگەر و نەخۆشیەكانی : بۆ زەردویی و كەمكاری جگەر و چالاك كردنی و خۆش بونەوەی التهابی جگەر و هەڵاوسانی
٣. شلەی زراو دەڕێژێت و كیسەی زراو پاك دەكاتەوە و پارێزگاری دەكات لە دروست بونی بەردی زراو
٤. چارەسەری نەخۆشیەكانی گەدەو ڕیخۆڵە و كۆلۆن ; ئاسان كردنی هەزمی خۆراك ، چارەسەری قەبزی
٥. چارەسەری بەرزی پەستانی خوێن
٦. چارەسەری نەخۆشی شەكرە
٧. چارەسەری كۆبونەوەی ئاوی زیاد لە لەشدا چونكە میزكردن زۆر دەكات
٨. دژی زوو پیربون : مێشك بەهێز دەكات و دژی نەخۆشی ئەلزایمەر و لەبیرچونەوە یە، بینینی چاو بەهێز دەكات و پێست جوان دەكات
٩. بۆ نەخۆشیەكانی ئافرەت : چارەسەری ئازاری سوڕی مانگانەی ئافرەت ، دواكەوتنی سوڕی مانگانەی ئافرەت ، زۆر كردنی شیری دایك ، التهابی ژنانە ( ئاوی كوڵاوی گیاكە دەكرێتە ناو تەشتێك ئاوی شلەتێن و لەناویدا دادەنیشێت بۆ ماوەی بیست خولەك )
١٠. هەوكردنی گورچیلەو میزەڕۆ
١١. هەوكردنی و گەورەبونی پرۆستات
١٢. هەوكردنی پێست و بیرۆ
١٣. چارەسەری ئازاری جومگەكان و ڕۆماتیزم
١٤. چارەسەری نەخۆشی دا‌و الملوك واتە زۆربونی ترشی یوریك لە خوێن
١٥. دژی میكرۆب و قارچ و ڤایرۆس
١٦. دژی التهابی ناو لەش
١٧. دژی ئازار و مسكنە
١٨. بەرگری لەش بەهێز دەكات
١٩. سەرچاوەیەكی دەوڵەمەندە بۆ ڤیتامینەكانی ( ئەی ، سی ، دی و كەی)
٢٠. سەرچاوەیەكی دەوڵەمەندە بۆ كانزاكانی وەكو ( ئاسن ، مەگنیسیۆم ، مەنگەنیز ، پۆتاسیۆم ، گۆگرد، سۆدیۆم )
٢١. سەرچاوەیەكی دەوڵەمەندە بۆ پڕۆتینی گیایی
شێوازی ئامادەكردنی :
گەڵاكانی لەدوای شۆردنی وەكو سەوزە دەكرێتە ناو زەڵاتە یا ترشیات كە لەوانەیە تامی كەمێك تاڵ بێت بۆیە دەكرێت لەگەڵ ئاوی لیمۆ بوخرێت
وەكو دەرمان لەدوای شۆردنی و دانانی و ووشك كردنەوەی لە سێبەر لە ( گەڵاكانی ، گوڵەكەی یا ڕەگ و ڕیشە) دەكرێتە ناو ئاوی گەرم و وەكو چایی دەم دەكرێت و دواتر دەخورێتەوە یا دەكرێت بكرێتە ناو قابلەمەیەك و بكوڵێنرێت تا ئاوەكەی دەبێتە نیوە و لەدوای ساردبونەوە دەپاڵێورێت و لەناو شوشەیەك لە بەفرگردا هەڵدەگیرێت ژەمی پەرداخێك بوخرێتەوە.
