عێراق دەبێتە 70 ملیۆن كەس و ڕووبارەكانی دیجلە و فوڕات وشك دەبن
چاوەڕێدەكرێت عێراق تا ساڵی 2050 لە 70 ملیۆن كەس نزیكببێتەوە، زیادبوونێك نزیكەی دوو هێندەی ئێستایە، هاوكاتی وشكبوونی دوو ڕووباری دیجلە و فوڕاتیشە بەپێی پێشبینییەكان، بۆیە ڕەنگە لەوكاتەوە چیدیكە عێراق بۆ ژیان نەشێت.
تەنگەژەی ئاو لە عێراق
كەیسی ئاو بە پرسێكی جەوهەری و ئاڵۆز بۆ عێراق دادەنرێت، چونكە وڵاتێكی نیمچە بیابانییە و ئێستا نزیكەی ٤٢ ملیۆن كەسی تێدا نیشتەجێیە.
بەغدا چەندین جار توركیا و ئێرانی دراوسێی وڵاتەكەی تۆمەتبار دەكات بەهۆكاری كەمبوونەوەی پشكە ئاوی خۆی لە ڕووبارەكان، بەتایبەت بەهۆی دروستكردنی بەنداو لەسەر ڕووبارەكان.
وەزارەتی سەرچاوە ئاوییەكانی عێراق لە بەیاننامەیەكدا ڕۆژی یەكشەممە ڕایگەیاند “كەمبوونەوەی ڕێژەی ئاو لە هەندێك لە پارێزگاكانی باشووری وڵات بۆ كەمی ئاو لە بەنداوەكانی موسڵ و حەدیسە دەگەڕێتەوە كە لەسەر ڕووبارەكانی دیجلە و فوڕات بنیاتنراون و سەرچاوەیان لە توركیاوەیە، ئەوەش بووە هۆی دابەزینی بەرچاوی یەدەگی ئاوی وڵات”.
وەزارەتی سەرچاوەكانی ئاو ئاشكراشیكردووە، شێوازە هەڵەكانی ئاودێری لە وڵاتدا ئەم كەمبوونەوەیەی زیاتر كردووە، چونكە “جووتیاران بەپلانی ڕووبەری زەوییە چێنراوەكانەوە پابەندنەبوون، كە بۆیان دانراوە”.
بەڕێوەبەری سەرچاوە ئاوییەكانی پارێزگەی زیقار لە باشووری عێراق عەبدولڕەزا مستاح سونەید، ڕایگەیاند “جووتیاران دەستیانكردووە بە چاندنی ڕووبەرێكی فراوان كە ڕەنگە بگاتە چەندین هێندەی ئەوەی پلانی بۆ دانراوە.”
هۆشداریدان بە عێراق
لە مانگی كانوونی دووەمی ئەمساڵدا بانكی نێودەوڵەتی داوای لە عێراق كردبوو شێوازێكی گەشەپێدانی سەوزتر بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئاستەنگی گۆڕانی كەشوهەوا بگرێتەبەر.
بانكە نێودەوڵەتییەكە، لە ڕاپۆرتەكەیدا داوای لە عێراق كردووە “سیستەمی ئاودێری و بەنداوەكان نۆژەن و نوێبكاتەوە، لەگەڵ باشكردنی سیستمی دابەشكردنی ئاو و پاككردنەوە و شیاندنەوەی دووبارەی ئاوی پیس و زیادكردنی چاندنی زیرەك، ئەوانەش لەچوارچێوەی پلانەكانی بەرەنگاربوونەوەی گۆڕانی كەشوهەوادا دێن”.
وشكبوونی ڕووباری فوڕات
پێشبینیدەكرێت، ڕووباری فوڕات تا ساڵی ٢٠٤٠ بەتەواوی وشك ببێت، ئەوەش بەهۆی گەرمبوونی زیاتری جیهان و بەرزبوونەوەی پلەكانی گەرما‌و خراپیی بەڕێوەبردنی ئاو، ئەوەش مەترسی بۆ ژیانی ئەوانەی پشت بە چاندن و ئاژەڵداری دەبەستن دروست دەكات.
دەریاچەی سەوا لە پارێزگەی موسەنا لە باشووری عێراق، بەر لە پێنج هەزار ساڵ لەسەر ڕووباری فوڕات دروستكراوە، ئێستا فشاری لەسەرە و ڕووبەڕووی دووبارەبوونەوەی وشكەساڵی و بیابانبوون دەبێتەوە.
ڕۆژنامەی لۆمۆندی فەڕەنسایی كۆمەڵێك وێنەی دەریاچەی سەوای بڵاوكردەوە كە پەیامنێرەكەی گرتوونی، دۆخی وشكهەڵاتووی دەریاچەكە نیشان دەدات.
پەیامنێری ڕۆژنامە فەڕەنساییەكە، ڕایگەیاند “كۆتایی ڕۆژئاوای دۆڵی بەپیتی میزۆپۆتامیا یان دوو ڕووبار كە درێژدەبێتەوە بۆ ڕووباری دیجلە، لانكەی شارستانیەتی سۆمەرییە، كە نووسین و كشتوكاڵی بە جیهان بەخشی، بەڵام ئێستا بیابانەكە تا ئەو شوێنە درێژ دەبێتەوە كە چاو دەتوانێت بیبینێت لە لوتكەی ئەو كۆمەڵگە گەشتیارییە كۆنەی لە كەنارەكانی دەریاچەی سەوا لە پارێزگای موسەننا لە باشووری عێراق دروستكراوە”.
كۆتایی ژیان لەعێراق
لە ساڵی 2014ەوە پلانی كاركردنی جیهانی دژی قەیرانی ئاو بێكاریگەر بووە‌و ساڵانەش پێویستی ئاو لەژێر فشاری دیمۆگرافیدا زیاد دەكات.
مەزەندە دەكرێت ژمارەی دانیشتووانی عێراق لە 40 بۆ 70 ملیۆن كەس تا ساڵی 2050 زیاد بكات، كە ئێستا زۆرتر لە 40 ملیۆن كەسە.
بەرپرسی ئاوی ژێرزەوی لە وەزارەتی سەرچاوەكانی ئاوی عێراق باسم مەسعوود دەڵێت”بەپێی خراپترین پێشبینییەكانمان، وڵاتەكە تا ساڵی ٢٠٤٠ بۆ ژیان گونجاو دەبێت و ڕەنگە تا ئەو كاتەش دیجلە و فوڕات ئاویان تێدا بمێنێت”.
