ئەمەی خوارەوە چەند پرسیارێکە کە بۆ زاخاوی مێشکە و بە کەمێک بیرکردنەوە دەتوانیت وەڵامەکەی بدۆزیتەوە:
پرسیاری یەکەم:
پرسیاری دووەم: کامیان قورسترە؟
وەڵام:
پرسیاری یەکەم
پرسیاری دووەم
بۆ زاخاوی مێشک: چۆن بەبێ قاشکردن سێوێک دەخەیتە ناو شوشەیەکەوە؟
سەردێر
-
خەڵك- بزووتنەوەی گۆڕان وەرگرتنی پارە لە پارتی دیموكراتی كوردستان ڕەتدەكاتەوە و ڕایدەگەیەنێت، "ئەوە زانیارییەكی ناڕاست و بێ بنەمایە". وتەبێژی بزووتنەوەی گۆڕان لە بەیاننامەیەكدا ئاماژەی بەوەكردووە، "هەواڵی وەرگرتنی بودجە یاخود بڕە پارەیەك لە پارتی دیموكراتی كوردستان یان هەر حزبێكی سیاسی دیكە بۆ بزووتنەوەی گۆڕان زانیارییەكی ناڕاست و بێ بنەمایە". ئەمە لەكاتێكدایە، كە لەماوەی ڕابردوودا چەند جارێك بزووتنەوەی گۆڕان بەوە تۆمەتبار كراوە، كە مانگانە پارە لە پارتی وەردەگرێت و لەماوەی ڕابردووشدا لە یەكێتی وەرگرتووە. لەدواین نووسراوی فراكسیۆنی ئەو حزبە لە پەڕلەمانی عیراق، كە وەڵامی نووسراوێكی ڕێكخەری گشتی حزبەكەیان داوەتەوە ئاماژەیان بەوەكردووە، "بزووتنەوەكە مانگانە بڕی 250 هەزار دۆلار لە پارتی وەردەگرێت" و داوای ڕوونكردنەوەیان لەسەر ئەو پارەیە كردووە.
-
خەڵك- وەزارەتی ئەوقافی هەرێمیش ئاشكرای دەكات، ئێوارەی ئەمڕۆ لیژنەی بینینی مانگ لەسەرجەم پارێزگاكان كۆدەبێتەوە و بڕیار لەسەر یەكەم ڕۆژی ڕەمەزان دەدات. نەبەز ئیسماعیل، وتەبێژی وەزارەتی ئەوقافی هەرێم بۆ (خەڵك) ڕایگەیاند، ئەو خشتە و حساباتە فەلەكیانەی بڵاودەكرێنەوە لە هەرێم كاریان پێ ناكرێت بۆ دیاری كردنی مانگی كۆچی و ڕەمەزان و جەژن، بەڵكو لە هەرێم پشت بە بڕیاری لیژنەی بینینی مانگ دەبەسترێت، كە سەڵانە لەلایەن وەزارەتەوە پێكدەهێنرێت. وتیشی، "ئەمساڵیش وەزارەتی ئەوقاف لیژنەی بۆ بینینی مانگ پێكهێناوە و ئێوارەی ئەمڕۆ لیژنەی بالا و لیژنەی پارێزگاكان كۆدەبنەوە و چاودێری بینینی مانگ دەكەن و ئەگەر مانگ ببینرێ سبەینێ دەكرێتە یەكەم ڕۆژی مانگی پیرۆزی ڕەمەزان و ئەگەر مانگیش نەبینرا ئەوا سبەینێ دەبێتە تەواوكەری مانگی شەعبان و ڕۆژی سێ شەممە دەبێتە یەكەم ڕۆژی مانگی ڕەمەزانی ئەمساڵ. جەختیشی كردەوە، وەزارەتی ئەوقاف و لیژنەی بینینی مانگ و ئەنجوومەنی باڵای فەتوای هەرێم ڕێكاری پێویست دەگرنەبەر و بە هەماهەنگی لەگەڵ دیوانی وەقفی سوننەی عیراق بڕیار لە یەكەم ڕۆژی ڕەمەزانی پیرۆز دەدرێت.
-
خەڵک - وەرزش یانەی ڕیاڵ مەدرید لەیاریگای دیستیفیانۆی تایبەت بەخۆی پێشوازی لەیانەی بەرشەلۆنە کرد و توانی بە دوو گۆڵ بەرامبەر گۆڵێک یارییەکەی لێبباتەوە. لە یەکەمین هێرشدا یانەشاهانەییەکە لە ڕێگای کەریم بنزیمەوە توانی گۆڵی پێشکەوتن تۆمار بکات و جۆش بە یارییەکە بدات. یانەی ڕیاڵ مەدرید باشتر و بەهێزتر دەبینران و بەردەوم بوون لە کۆنترۆڵکردنی یاریگا و هێرشبردن، بەڵام ئەمە نەیدەکردە ئەوەی یانە کەتەلۆنییەکەش دەربەست بێ، بۆیە چەندجارێک هەوڵی تۆمارکردنی گۆڵیاندا، بەڵام کۆرتوا و ستونی گۆڵ هۆکار بوون کە یاریزانانی بەرشە نا ئومێد بن. یانەی ڕیاڵ مەدرید هەلی بۆ ڕەخسا گۆڵی دووەم تۆمار بکات بەلێدانێکی ڕاستەوخۆ کە لەلایەن تۆنی کروسەوە بۆ جاری دووەم گۆڵی یانەی بەرامبەریان هەژاند و ئەو تایمە بەو ئەنجامە کۆتایی هات . تایمی دووەم چاوەڕێی یاریەکی بەهێزتر دەکرا، راهێنەری بەرشە گۆڕانکاری ئەنجامدا و لەو تایمەدا یاریزان میگوێزە گۆڵێکی بۆ بەرشەلۆنە تۆمارکرد، بەڵام ئەو گۆڵە بەرشەی لەشکست رزگار نەکرد و مێرەنگی کلاسیکۆی بەسەرکەوتن کۆتایی پێ هێنا و بەکاتی پێشەنگی لا لیگای وەرگرت .
-
خەڵك پۆلیسی گەرمیان بڵاویكردەوە، باوكێك بە هەڵە بە ئۆتۆمبێلەكەی منداڵە سێ ساڵەكەی شێلاو گیانی لەدەستدا. مقدەمی مافپەروەر عەلی جەمال قدووری وتەبێژی پۆلیسی گەرمیان، رایگەیاند، بەیانی ئەمڕۆ یەكشەمە لەگەڕەكی شەهیدانی قەزای كەلارەوە تەرمی منداڵێكی سێ ساڵان هێنرایە بەشی فریاكەوتنی شەهید هەژار كەبەهۆی شێلان بەئۆتۆمبێل گیانی لەدەستدابوو" . بەوتەی باوكەكە ئەو منداڵە، ناوی (لاهور ئاری فەیزولا ) یە تەمەنی سێ ساڵە بەیانی ئەمڕۆ بە ئۆتۆمبێلەكەی كە جۆری جێب لاریدۆیە لەلای ماڵی خۆیان بەهەڵە شێلاویەتی و بەهۆیەوە گیانی لەدەستداوە. ئاماژەی بەوەشكردووە، لەئێستادا بەمەبەستی توێكاری تەرمەكەی ڕەوانەی پزیشكی دادوەری قەزای كەلار كراوە
-
خەڵك لەماوەی 24 كاتژمێری ڕابردوودا 1129 تووشبووی نوێی ڤایرۆسی كۆرۆنا لە هەرێم تۆمار كراوەو 11 كەسیش گیانیان لەدەستداوە. وەزارەتی تەندروستی حكەمەتی هەرێمی كوردستان ئاماری 24 كاتژمێری ڕابردووی بڵاوكردەوە و بەپێی ئامارەكە لەو ماوەیەدا 1129 توشبووی نوێ تۆماركراوەو 11 كەسیش گیانیان لەدەستداوە. لە ڕاگەیەندراوەكەدا ئەوەش هاتووە، 9 هەزار و 414 پشكنین ئەنجامدراوە و 360 كەسیش چاكبوونەتەوە. اگەیاندراوی (٢٤) كاتژمێری تایبەت بە نەخۆشی ڤایرۆسی كۆڕۆنای نوێ COVID19 ژمارە (٤١٠) ١. پشكنین: (٩٤١٤ پشكنینی نوێ) • (٣٠٧٨) هەولێر • (٢٥٨٢) سلێمانی • (٣٠٩٥) دهۆك • (١٨٩) هەڵەبجە • (٤٧٠) گەرمیان • (٠) ڕاپەڕین • ٢. تووشبوو: (١١٢٩ تووشبووی نوێ) • (٣٠٢) هەولێر • (٤٢٣) سلێمانی • (٣٣٣) دهۆك • (٢٣) هەڵەبجە • (٤٨) گەرمیان • (٠) ڕاپەڕین • ٣. چاكبوون: (٣٦٠ چاكبوون) • (٩٠) هەولێر • (٨٨) سلێمانی • (١٥٤) دهۆك • (١) هەڵەبجە • (٢٤) گەرمیان • (٣) ڕاپەڕین • ٤. مردن: (١١ مردن) • (٦) هەولێر • (١) سلێمانی • (٣) دهۆك • (٠) هەڵەبجە • (١) گەرمیان • (٠) ڕاپەڕین ئاماری گشتی: كەڕەنتین هاوڵاتی ٢١٨٧١ (٢١٨٧١ دەرچوو) پشكنین ١٤٨٤٦٨٧ (٥٢٦٦٧٦ هەولێر، ٣٢٩٤٨٠ سلێمانی، ٦٢٠٢٢٦ دهۆك، ٨٣٠٥ هەڵەبجە) تووشبوون ١٣٢٢٧٠ (٤٥١٠١ هەولێر، ٣٨٥٥٠ سلێمانی، ٤٥٤٣٣ دهۆك، ٣١٨٦ هەڵەبجە) چاكبوون ١١٣٩٥٩ (٣٩١٩٤ هەولێر، ٣١٨٨٣ سلێمانی، ٣٩٩٠١ دهۆك، ٢٩٨١ هەڵەبجە) لەژێر چارەسەر ١٤٥٢٥ (٤٨٦٤ هەولێر، ٤٨٩١ سلێمانی، ٤٧٠٩ دهۆك، ٦١ هەڵەبجە) مردن ٣٧٨٦ (١٠٤٣ هەولێر، ١٧٧٦ سلێمانی، ٨٢٣ دهۆك، ١٤٤ هەڵەبجە) بۆ زانیاری زیاتر سەردانی داشبۆردی حكومەتی هەرێمی كوردستان بكەن لەم لینكە (https://gov.krd/coronavirus/dashboard/). وێڕای دەستخۆشی بۆ پزیشكان و كارمەندانی تەندروستی و هەموو تیمەكانی پزیشكی كە لە ئەركدان، جەخت دەكەینەوە هاووڵاتیان پابەندبن بە ڕێنماییەكانی تەندروستی و دوركەوتنەوە لە شوێنی قەڵەبالغ و دانانی ماسك و دەستكێش، وە لەكاتی پێویستدا پەیوەندی بكەن بە هێڵی گەرمی ژمارە (١٢٢). وەزارەتی تەندروستی حكومەتی هەرێمی كوردستان ١١ی نیسان ٢٠٢١
-
خەڵك- بانكی نێودەوڵەتی و سندوقی دراوی نێودەوڵەتی چەند پێشنیازێك تاوتوێ دەكەن بۆ كەمكردنەوەی قەرزی وڵاتان لە بەرامبەر رەوچاكردنی ژینگە لە چوارچێوەی لوتكەی كەشوهەوا لە پایزی داهاتوودا. ئەو وڵاتانەی قەرزیان وەرگرتووە، لەلایەكەوە دووچاری فشاربوونەتەوە كە چۆن قەرزەكانیان بدەنەوە، لەلایەكی دیكەش دووچاری كێشەیی ژینگەیی بوونەوە. هەوڵ دەدرێت ئەم دوو كێشەیە ببەسترێنەوە بە یەكەوە بە جۆرێك قەرز بگۆڕدرێتەوە بە سەوزایی. وتەبێژی بانكی نێودەوڵەتی رایگەیاند قەیرانی كۆرۆنا قورسایی بۆ وڵاتانی تازە گەشەسەندوو دروستكردووە، ئەوانە رووبەڕووی گۆڕانكاری كەشوهەوا و كارەساتی ژینگەیی بوونەوە. ئەم وڵاتانە پێویستیان دەبێت بە هاوكاری بەرەنگاربوونەوەی قەیرانەكانی تەندروستی و ئابووری. گرووپێكی كار لە واشنتن دروستكرا بە هاوكاری نەتەوە یەكگرتووەكان و رێكخراوی هاوكاری و گەشە لە بواری ئابووری لە ئەم هەفتەیەدا تاوتوێی چەند بژاردەیەك دەكەن بۆ هاوكاری ئەو وڵاتانە بۆ بەرەنگاربوونەوەی قەیرانەكانیان. راشیگەیاند ئەم كارە جارێ سەرەتایەتی، بەڵام ئاڕاستەی كێبڕكێی هەیە، لەسەرمانە بكۆڵینەوە بكەین، بە وردی لە نزیكەوە ئاگاداربین لە ئاستەنگەكانی كەشوهەوا و قەرز و لێیان بكۆڵینەوە بۆ بەرەنگاربوونەوەی كێشەكانی گەشەی لەم سەردەمەدا. بڕیارە لە مانگی تشرینی دووهەمی ئەمساڵ لە گلاسكۆ كۆنگرەی 26هەمینی كەشوهەوا ببەسترێت.
-
خەڵك وەزیری ناوخۆی هەرێمی كوردستان ڕایگەیاند پێداچوونەوە دەكرێت بەڕێكارەكانی ڕووبەڕوو بوونەوەی كۆرۆنا بۆ مانگی ڕەمەزان. ڕێبەر ئەحمەد، وەزیری ناوخۆی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەكۆنفڕانسێكی ڕۆژنامەوانیدا ئاشكرایكرد، لەكۆبوونەوەی ئەمڕۆی لیژنەی باڵای بەرەنگاربوونەوەی كۆرۆنادا گوێ لە ڕاپۆرتی وەزارەتی تەندروستی دەگیرێت و پێداچوونەوە دەكرێت بەڕێكارەكانی ڕووبەڕوو بوونەوەی كۆرۆنا بۆ مانگی ڕەمەزان. وتیشی، پێشنیار هەبوو ئۆتۆمبێلە خوارمۆدێلەكان ژمارەیان پێبدرێت بەڵام ناكرێت ڕەوایی بدەین بە قاچاخچێتی و هێنانی ئەو جۆرە ئۆتۆمبێلانە، تائێستا بڕیاری كۆتایی نەدراوە. ئاماژەی بەوەشكرد، هەندێك كۆمپانیا پارەیان لە خەڵك وەرگرتووە بەناوی دروستكردنی ڤیزاوە كە ڤیزای ساختەیان بۆ دروستكردون و پارەیكی زۆریان لێوەرگرتوون. داواشی لەهاووڵاتیان كرد ئاگاداربن و پارەی خۆیان نەدەنە ئەو جۆرە كۆمپانیایانە و ڕێوشوێنی توندیان لە دژ دەگیرێتەبەرو سزادەدرێن .
-
خەڵك وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی حكومەتی هەرێم دەڵێت لەچەند ڕۆژی داهاتوو بڕیار دەدرێت سەرجەم هاووڵاتیان ڤاكسین وەربگرن دەشڵێت پێویستە لەكاتی سەفەردا كۆدی ڤاكسینەكەیان پێبێت. ئاسۆ حەوێزی وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی حكومەتی هەرێمی كوردستان بە (خەڵك)ی ڕاگەیاند، پێویستە ئەو هاووڵاتیانەی سەفەر دەكەن كۆدی تایبەتی پێكوتەی دژەڤایرۆسی كۆرۆنا بە گەشتكردنی نێودەوڵەتی وەربگرن بۆ بەكارهێنانی لە فڕۆكەخانەكان لەڕێگەی ئەو لینكەی وەزارەت دایناوە. وتیشی، بەم نزیكانە بڕیار دەدرێت كە سەرجەم هاووڵاتیانی هەرێم ڤاكسینەكە وەربگرن و بەكاریبهێنن. ئاماژەی بەوەشكرد، ئێمە پێشتریش ئاماژەمان بەوە كردووە كە پێویست ناكات هاووڵاتیان هیچ ترس و دڵەڕاوكێیەكیان هەبێت سەبارەت بە بەكارهێنانی ڤاكسین و زیانەكانی كۆرۆنا زۆر كەم دەكاتەوەو تا ئێستا هیچ ناوەندێكی زانستیش پشتڕاستی نەكردۆتەوە كە ڤاكسین زیانی هەبێت. سەبارەت بەوەی كە ئەو ڤاكسینەی لە هەرێم بەشی تەواوی هاووڵاتیان دەكات؟ د.ئاسۆ حەوێزی وتی: بەڵێ بەشدەكات و ئەمڕۆ كاروانێكی دیكەی ڤاكسینی فایزەر دەگاتە هەرێم و دواتر سینۆفارم و چەند جۆرێكی دیكە، بەڵام ڕێژەكەی دیار نییە كە پشكی هەرێم چەندە. لینكی وەزارەتی تەندروستی پەیوەست بە كۆدی پێكوتەی دژە ڤایرۆسی كۆرۆنا.. http://vac.health.digital.gov.krd/
-
خەڵك- ڤایرۆسە گۆڕاوەكانی كۆرۆنا تادێت رووداوی كتوپڕ دروست دەكەن بەپێی نوێترین توێژینەوە ڤایرۆسی كۆرۆنای گۆڕاوی باشوری ئەفریقا توانیویەتی ڤاكسینی فایزەر بیونتك تێبپەڕێنێت. بەپێی توێژینەوەكە، 400 كەس دوای 14 رۆژ لە وەرگرتنی ژەمە ڤاكسینێك یان دوو ژەمە ڤاكسین تووشی كۆرۆنا بوون. توێژەران دەڵێن ڤاكسینەكان كاریگەرییان كەمە بۆ ڤایرۆسی گۆڕاوی ئەفریقای باشور بەراورد بە ڤایرۆسە بنەڕەتییەكەی كۆرۆنا و ڤایرۆسی گۆڕاوی بەریتانی. ئەدی ستێرن توێژەر دەڵێت دۆزیومانەتەوە كە ڤایرۆسی گۆڕاوی كۆرۆنای ئەفریقای باشور توانای تێپەڕاندنی پارێزگارییەكانی ڤاكسینی هەیە. بە هەزاران جۆری ڤایرۆسی كۆرۆنا سەریان هەڵداوە، بەڵام چەند جۆرێكیان مەترسیدارن كە بەجۆرێكن ڤاكسینەكانیش تێدەپەڕێنن. تا ئێستا دڵنیایی لە بارەی ڤاكسینەكانەوە بە تەواوی نەدراوە، جگە لە بوونی كاریگەری لاوەكی، كاریگەرییشیان تێبینی لەسەرە. بەڕێوەبەری نێوەندی چین بۆ بەرەنگاربوونەوەی نەخۆشییەكان جاو فو لە كۆنفرانسێكدا لە شاری چنگدو لە باشوری خۆرئاوای چین رایگەیاند، ڤاكسینی چینی ئاستێكی بەرزی لە كارایی نییە. راشیگەیاند ڤاكسینەكان لە ژێر لێكۆڵینەوەدان و كاریان لەسەر دەكرێت. ئاشكراشیكرد توێژەرەوان لە بەڕازیل گەیشتوون بە ئەو ئەنجامەی ڤاكسینی سینوفاكی چینی كاریگەرییەكەی نزمە بریتییە لە 50.4% كە ڤاكسینی ڤایزەر 97%ە.
-
بەشێک لە ھاووڵاتیان پرسیاری ئەوە دەکەن, ئایا وەرگرتنی ڤاکسینی دژە کۆڤید-١٩ (کۆڕۆنا) لە مانگی ڕەمەزاندا، ڕۆژوو بەتاڵ دەکاتەوە؟! وەڵام⁄ نەخێر، ڕۆژوو بەتاڵ ناکاتەوە، زانایانی ئایینی ئیسلام دەڵێن ڕێگەپێدراوە و دەتوانیت لەکاتی ڕۆژووبوون وەریبگریت. سەرچاوە: گۆڤاری بەناوبانگی پزیشکی (لانسێت). تێبینیی: ھەندێ کەس نیشانە لاوەکییەکانی ڤاکسینەکە بە تووندی دەگرن وەک (تاو لەرزێکی زۆر، بێ ھێزیی، ئێش و ئازاری ماسوولکە)، بۆیە دەشێت بەھۆی ئەم ئازارانەوە نەتوانن ڕۆژووەکەیان بەردەوام بێت و پێویستیان بە وەرگرتنی دەرمان ھەبێت، بۆیە پێویستە لەم کاتانەدا ڕاوێژ بە پزیشک بکرێت بۆ شکاندنی ڕۆژووەکە. پرسیاری دووەم⁄ ئایا ئەوەی تووشی نەخۆشیی کۆڤید-١٩ بێت، دەتوانێت بە ڕۆژوو بێت؟ وەڵام⁄ یەکێک لە ڕێگەپێدراوەکانی شکاندنی ڕۆژوو لە شەریعەتی ئیسلام، نەخۆش کەوتنە و لە قورئانی پیرۆزیش ئاماژەی پێکراوە، بەڵام کامە نەخۆشیی؟ ئایا ھەموو نەخۆش کەوتنێک؟ بە دڵنیاییەوە نەخێر، ھەندێ نەخۆشیی تایبەت ھەن کە ڕێگەیان پێدراوە. نەخۆشیی کۆڤید-١٩ و ڤایرەسی کۆڕۆنا، لە بەشێک لە تووشبووان نەخۆشییەکە بە تایبەتی ئەوانەی تەمەنیان سەرووی ٦٠ ساڵە و نەخۆشیی درێژخایەنیان ھەیە، یان ئەوانەی بە قورسیی گرتوویانە و نەخۆش پێویستە لە نەخۆشخانە بخەوێندرێت، ئەمانە لە ڕووی پزیشکییەوە نابێت و ناشێت بە ھیچ جۆرێک ڕۆژوو بگرن. بەشێکی تریان نەخۆشییەکەیان مامناوەندە، واتا لە ماڵەوەن و چارەسەر وەردەگرن، ئەمانە باشترە تا دوو ھەفتەی یەکەمی نەخۆشییەکە ڕۆژوو نەگرن. ھەرچەندە ئەم ژمارەی ڕۆژانە دەشێ کەمتر و زیاتر بێت، لەسەر بارودۆخی نەخۆشەکە وەستاوە. ئەوانەی نەخۆشییەکەیان بە سووکیی گرتووە، باشترە ٢٤ کاتژمێر دوای نەمانی نیشانەکانیان، ڕۆژوو بگرن. پرسیار⁄ ئایا ڕۆژوو گرتن لە ڕەمەزان ئەگەری تووشبوون بە کۆڤید-١٩ زیاد دەکات؟ وەڵام⁄ نەخێر، ھیچ داتایەکی زانستیی باوەڕپێکراو نییە ئەوە بسەلمێنێت کە ڕۆژوو ئەگەری توشبوون بە نەخۆشییەکە زیاد دەکات. بۆ ھەر پرسیارێک سەبارەت بە ڕۆژوو بوونت لە کاتی تووشبوونت بە کۆڤید-١٩، باشترە ڕاوێژ بە پزیشکی پسپۆڕی ئەو بوارە بکەیت. ئامادەکردنی: د.زانا دزەیی، پسپۆڕی نەخۆشییەکانی ھەناو
