لە هەر هەزار ژنێک، یەکێکیان توشی سکپڕی ھێشووی دەبێت، چۆن دەیناسیتەوە؟ - تۆڕی میدیایی خەڵک

سەردێر

خەڵك وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ڕوسیا وەڵامی لێدوانەكەی ئەنتۆنی بلینكین وەزیری دەرەوەی ئەمریكا لەبارەی ڕكابەرەكانی واشنتۆن دایەوە و ڕایگەیاند ئەمریكا ڕكابەرەكانی بە دوژمن دادەنێت. ماریا زاخارۆڤا وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ڕوسیا ڕایگەیاند، ئەمریكا هەر وڵاتێك بەدوژمنی سەرەكی دادەنێت كە ڕكابەری بكات لەهەر بوارێكدا بێت لەگەڵ ئەوەی دژایەتی هاوپەیمانێتییەكەی بكات لەگەڵ وڵاتانی خۆرئاوادا. وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ڕوسیا ئاماژەی بەوەشكرد، ڕكابەری دۆڕاو ناكرێت ئەنجام بدرێت لەسەر بنەمای دانپیانراوی نێودەوڵەتی، هەر بۆیە ئامانجی بەرپەچدانەوەی ڕوسیا بۆ ڕێگریكردنە لەوڵاتەكەی لەهەلی كێبڕكێكردن لەسەر بنەمای یەكسانی و بەرەوپێشچوون لەهەر بوارێكدا وەك گۆڕەپانی نێودەوڵەتی و لەسەر بنەمای یاسایی و ئاماژەی بەوەكرد چینیش هەمان كێشەی لەگەڵ ئەمریكادا هەیە.
خەڵك كەمێك پێش ئێستا هاووڵاتییەكی دانیشتووی شاری كۆیە كۆتایی بە ژیانی خۆی هێنا. بە پێی زانیارییەكانی (تۆڕی میدیایی خەڵك)، كەمێك لەمەوپێش هاووڵاتییەكی دانیشتووی كۆیە بە (پشتێن) لە ماڵەكەی خۆیدا خۆی هەڵواسیوە و كۆتایی بە ژیانی هێناوە. بەپێی زانیارییەكان، هاووڵاتییەكە پیاوێكی لە دایكبووی ساڵی (1989)یە و خێزاندارە و دوو ژنی هەیە و خاوەنی دوو منداڵە. لە ئێستادا، تەرمەكە ڕەوانەی پزیشكی دادای شاری كۆیە كراوە و پۆلیس دۆسیەی بۆ ڕووداوەكە كردووەتەوە و دەستیان بە كاری لێكۆڵینەوە كردووە.
خەڵك جێگری یەكەمی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق ڕایدەگەیەنێت، دەنگ بە پڕۆژە بودجەی 2021 نادەن، ئەگەر بڕی پارەی زیاتر بۆ پارێزگای زیقار و پارێزگا هەژارەكانی تر تەرخان نەكرێت. نووسینگەی جێگری یەكەمی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق لە ڕاگەیەنراوێكدا بڵاویكردەوە، حەسەن كەعبی لەگەڵ پەرلەمانتارانی پارێزگای زیقار، وەزیرانی دارایی، پلاندانان، كارەبا، تەندروستی، نەوت، كشتوكاڵ، ئاوەدانكردنەوە و شارەوانییەكان، كار و كاروباری كۆمەڵایەتی و ئەمینداری گشتیی ئەنجومەنی وەزیران كۆبووەتەوە و جەختی لەسەر گرنگیی دامەزراندنی سندوقی ئاوەدانكردنەوەی پارێزگای زیقار كردووەتەوە و بە پێویستییەكی سەرەكیی ناوبردووە، هەروەها ئاماژەی بەوە كردووە كە ئەمە هەنگاوی یەكەمە بۆ ئەو پارێزگایانەی بەدەست كەمیی خزمەتگوزاری و نەبوونی ژێرخانەوە دەناڵێنن". لە ڕاگەیەنراوەكەدا هاتووە، "كۆبوونەوەی جێگری یەكەمی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران، مەبەستی سیاسیی لەپشتەوە نییە، بەڵكو بۆ تاووتوێكردنی ڕێگەكانە بۆ جێبەجێكردنی پڕۆژە وەستاوەكان و چارەسەركردنی گیروگرفتەكانی پارێزگای زیقار". داواشی لە پەرلەمانتارانی پارێزگاكە كرد، بەپەلە پەیوەندی بە دانیشتووانی پارێزگاكەوە بكەن و هاوئاهەنگی لەگەڵ لایەنە جێبەجێكارەكان بكەن بۆ جێبەجێكردنی داواكارییەكانی دانیشتووانی پارێزگاكە. جێی ئاماژەیە، لە ڕۆژانی ڕابردوودا جارێكی تر خۆپیشاندان و ناڕەزایەتی پارێزگای زیقاری گرتەوە و بە هۆیەوە لانیكەم پێنج كەس گیانیان لەدەستدا و زیاتر لە 300 كەسیش برینداربوون، كە نیوەی سەر بە هێزە ئەمنییەكان.
خەڵك وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران ڕایدەگەیەنێت، ئیسرائیل بەردەوام كاری تێكدەرانە دەكات و دەیداتە پاڵ وڵاتانی تر. سەعید خەتیب زادە وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا باسی لە هێرشەكەی سەر بنكەی عەین ئەسەد لە عیراق كرد و ڕایگەیاند: بە هەموو شێوەیەك ئەو تۆمەتانە ڕەتدەكەنەوە كە باس لەوە دەكەن ئێران لە پشت بۆردوومانەكەی بنكەی ئاسمانی عەین ئەسەدەوە بێت. سەعید خەتیب زادە ڕاشیگەیاند: ئیسرائیل بەردەوام كاری تێكدەرانە دەكات و دەیداتە پاڵ وڵاتانی تر و پشێوی و ئاڵۆزی دروست دەكات و بەو هۆیەوە ئارامی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست تێكچووە. جێی ئاماژەیە، دوێنێ چوارشەممە، بنكەی ئاسمانی عەین ئەسەد لە خۆرئاوای عیراق مووشەك باران كرا و ئەمریكاش هێرشەكەی خستە ئەستۆی ئێران و هەڕەشەی تۆڵە سەندنەوەی لەكاتی گونجاودا كرد.
خەڵك وەزیری دەرەوەی ئەمریكا ڕایدەگەیەنێت، پەرەدان بە پەیوەندییەكانیان لەگەڵ چین لە پێشترین كاری لەپێشینەی ئیدارەكەی بایدنە. ئەنتۆنی بلینكن وەزیری دەرەوەی ئەمریكا لەوتارێكیدا داوای دووبارە بنیاتنانەوەی پەیوەندییەكانی هاوپەیمانانی ئەمریكا و دروستكردنی دامەزراوەیەكی نێودەوڵەتی كرد بۆ مامەڵكردن لەگەڵ چیندا. وەزیری دەرەوەی ئەمریكا پەیوەندییەكانی وڵاتەكەی و چینی بە گەورەترین ئاڵانگاری ناوبردووە ڕایگەیاند: سەرەڕای ئاڵنگارییەكانی ڕوسیا و ئێران و كۆریای باكوور و زۆرێك لە وڵاتانی تر، بەڵام چین تاكە وڵاتە كە لە ڕووی ئابووری و دیپلۆماتی و سەربازی تەكنەلۆژییەوە بەرەنگاری سیستمی نێودەوڵەتی دەبێتەوە. بلینكن ئەوەشی خستەڕوو: پەرەدان بە پەیوەندییەكانیان لەگەڵ چین لە پێشترین كاری لەپێشینەی ئیدارەكەی بایدنە.
لەیلا عەلی عەبدولعەزیز ماوەیەکە میدیاجیهانی و ناوخۆییەکان بە گرنکی یەوە باس لە سەردانی ڕێبەری کاسۆلیکەکانی جیهان دەکەن بۆ عێراق،وەئەم سەردانە بە ڕوداوێکی مێژویی وەسف دەکەن، کە بڕیارە رۆژی هەینی 5ی (مارس) بێتە عێراق و لەگه شتێکی سێ ڕۆژەدا چەند پەیامێک بگەیەنێت، پاپا دوای دابەزینی لە بەغدای پایتەخت سەردانی هەریەک لەشارەکانی نەجەف و ئور و موسڵ و هەولێر دەکات. هەرچەندە بەهۆی دووبارە دەنگۆی بڵاوبونەوەی کورۆناو موشەکبارانەکانی ناوچەی سەوزو چەند ند ناوچەیەکی تر،هەندێک بۆچون هەبو لەسەر ئەگەری دواخستنی سەردانەکەی بەڵام لە نوێترین ڕاگەیەنراوی ڤاتیکاندا دڵنیایی درا بەوەی پاپا لە کات و وادەی خۆیدا ئەو سەفەرە مێژوییە ئەنجام دەدات. یەکێک لە گرنگترین وێستگەی سەردانەکەی لەماوەی ئەو سێ ڕۆژەدا کە میدیاکان بەگرنگی باسی لێوەدەکەن بەتایبەت میدیا شیعیەکان سەردانیکردنی نەجەف و دیداری پاپایە لەگەڵ سیستانی گەورە مەرجەعی شیعە بەووتەی ڕەحمان عامری باڵیۆزی عێراق لە ڤاتیکان لەو دیدارەدا پەیماننامەیەکی هاوکاری و ڕێککەوتنی ئایینە جیاوازەکان واژۆ دەکرێت، بەڵام میدیاکانی کۆماری ئیسلامی ئێران لە زمانی نوسینگەی سیستانی یەوە ڕایانگەیاند کە واژۆی هیچ ڕێککەوتن و بەڵێننامەیەک لە ئارادا نیەو قسەکانی سەفیری عێراق لە ڤاتیکانیان ڕەدکردەوە. پەیڕەوانی شیعە سەردانی پاپا بۆلای سیستانی و چاوپێکەوتنی لە ماڵی تایبەتی خۆیدا بە گرنگ و ەسف دەکەن و دەڵێن تا ئێستا پاپاسەردانی هیچ ڕێبەرێکی مەزهەبی لە ماڵی تایبەتی خۆیدا نەکردوە و لە مێژودا ڕوی نەداوە. ئەم سەردانەی پاپا لەسەر پێشنیاری ساکۆ ی ڕێبەری کەمینە کلدانیەکانی عێراق و جیهانە بوەو لەسەرپێشنیاری ئەو حکومەتی عێراق داوەتی ڕێبەری کاسۆلیکەکانی جیهان دەکات. بێگومان سەردانی پاپای تەمەن 83ساڵ و بڕینی 1500کم بۆ عێراق و بونی مەترسی داعش کە نزیکەکانی پاپا بەگه شتێکی مەترسیدار باسی لێوەدەکەن، هەروا ناکرێ بێ ئامانج و وەک گەشتێکی مەعنەوی لێی بڕوانرێت، بەڵکو لەناو ئاخنیدا ئاماژەی زۆر هەڵدەگرێت، بیرمان نەچێ ڤاتیکان دەوڵەتەو لە پرسە سیاسیەکاندا سەنگی هەیە بۆیە ناکرێ تەنها بە سەردانێکی مەزهەبی تەماشاو شیکاربکرێت، گەورەتر لەوە دەکرێ ڕەهەندێکی سیاسی گرنگی هەبێت. دەبێت ئەوەش بزانین ژمارەی مەسیحیەکان لەعێراقدا بەڕێژەیەکی بەرچاو کەمی کردوە بەجۆرێک لەدوای 2003و جەنگی عێراقەوە ژمارەیان لە یەک ملیۆن و پێنج سەد هەزار کەسەوە بووەتە نزیکەی 400هەزار کە س، ئەم دابەزینە بەرچاوەش یەکێ لە مەغزاو هۆکارەکانی سەردانەکەی ڕێبەری کاسۆلیکەکانی جیهان بۆ عێراق ڕوونتر دەکاتەوە، بەتایبەت کاتێک لەدوا پەیامیدا پاپا فرانسیس دەڵێت: "خوشک و برا کریستیانە ئازیزەکان، ئەوانەی لەنێو جەرگەی نەھامەتییە ھەرە سەختەکاندا دەستبەرداری باوەڕتان نەبوون، بەوپەڕی پەرۆشییەوە جۆش و خرۆش دایگرتووم بۆ دیدارتان." هەروەها رایدەگەیێنێت: "دەمەوێ باوەشی پڕ نەرمی کەنیسەکانتان بۆ بھێنم". بێگومان ئەمە ڕەهەندێکی سەردانەکەیەتی، لەدیوێکی ترەوە بەهۆی باڵادەستی شیعە لە حوکمڕانی عێراق و سەنگ و قورسایی ئێرانیش وەک ووڵاتێکی شیعە مەزهەب بەسەر عێڕاق و ناوچەکەوە دەکرێ سەردانیکردنی شاری نەجەف وەک پایتەخت و قیبلەگای شیعەکان گرنگی و کاریگەری خۆی هەبێت، بەڵام ئایا ئامادەسازی هەرێمی کوردستان بۆ پێشوازی گەرم لە پاپا هیچ لە مەسەلە سیاسی و ئابوری یەکانی دەگۆڕێت؟ یان تەنها دەستخۆشیەکە بەوەی لانکەی فرەئاینی و پێکەوەژیانە؟ یاپێشوازیێەکە پەیامی هەولێرو نیازپاکی دەسەڵاتی حوکمڕانە بەوەی کوردستان لانکەیەکی ئاڕام بوە بۆ مەسیحیەکان. بەدیوێکی تردابڕوانین ، سەردانیکردنی شاری ئور وەک زادگای پێغەمبەر ئیبراهیم علیە السلام و گرێدانی بەگەشتەکەی 2019ی پاپا بۆ ئەبوزەبی و واژۆی بەڵگەنامەیی پێکەوەیی ئایینەکان لەگەڵ ئەحمەد تەیب، شێخی ئەزهەر و گرێدانی بە نوێژە بەکۆمەڵەکەی لەهەولێری پایتەختی هەرێمی کوردستان ئایا پەیام و بەڵگە نیە بۆ دروستکردنی (بیت ابراهیمی) و کۆکردنەوەی مزگەوت و کەنیسەو کڵێساو ئاتەشگا…
کاروان یاروەیس ئەوەی ئێستا لەنێوان یەکێتی و پارتی روو دەدات، شەڕی بەرژەوەندی ئابوری و دابەشکردنی پشک و گرتنی ئەم گرد و ئەو دۆڵ نیە، بەڵکو بەریەککەوتنی جیاوازییەکان، یان روونتر شەڕی جیاوازییەکانە. لەبارەی حوکمڕانی و ئازادی رادەربرین و پرسی دیموکراسی و مامەڵەکردن لەگەڵ خەباتی بەشەکانی تری کوردستان، یەکێتی و پارتی لە نزیکەی نیو سەدەیە ناکۆکی و جیاوازییان ھەیە. ھۆکاری ھەڵکشانی گرژیی پەیوەندی یەکێتی و پارتی، چۆنێتی بەرێوەبردنی پرۆسەی حوکمڕانیە لەلایەن سەرۆکی کابینەی نۆیەمەوە، لەباتی سەربەخۆکردن و کاراکردنی دەزگای دادوەری دەستێوەردان تا ڕادەی زەلیلکردنی دادوەری ھەیە، لەباتی قوڵکردنەوەی ئازادی ڕادەربرین تادێ مەوداکانی دیموکراسی قەتیس دەکرێ تا ڕادەی خنکاندنی ھەیە. یەکێتی کە رچەشکێن و دەستپێشخەر و پێشەنگی دیموکراسی و پاڵپشتی کردنی خەباتی رەوای بەشەکانی تری کوردستانە، ناکرێ دوای ٢٩ ساڵ حوکمڕانی ھاوبەشی کابینەیەک بێت، کە تازە بە تازە ئازادی رادەربرین ئەخکێنێ و دادگاکان زەلیل ئەکات. پارتی کە پێکھێنەری حکومەتە، بەنایاسایی ٥٠٠٠ چەکدار بۆ ئەنەکەسە تەعین ئەکات، بارەگا و میدیا بۆ ھەندێ پارت و حزبی رۆژھەڵات ئەکاتەوە ئاساییە، کەچی شەش گەنج بە سیناریۆیەکی کرچ و کاڵ بەتاوانی پەیوەندییان بە پەکەکەوە سزای شەش ساڵ زیندانی دەکات. دەبێ پارتی بزانێ حوکمرانی دائیرە و وەزارەتەکان و ھەندێ رۆتینات نیە، حوکمڕانی سەرکەوتوو ئەرکێتی ئۆقرەیی سیاسی و ئاشتی کۆمەڵایەتی بپارێزێ و دڵنایی بۆ کەسابەتو بازاڕ و ھەتا دەروونی خەڵکیش دەستەبەر بکات، ئەم کابینەیە نەک ئەوە ناکات، کەچی پێچەوانەکەی ئەکات و بەدەستی خۆی ئۆقرەیی و متمانە و دڵنیایی ئەکوژێ. ئەوەی روو دەدات لە ئاستی ناوخۆ کوردستان بەرەو پشێوی و کێشەی قووڵتر دەبات، لە ئاستی دەرەوەش ناوبانگی حوکمڕانی کوردستان ناشیرین دەکات. سعودیە پەرژەوەندی ملیارەھا دۆلاری بۆ ئەمریکا دروست کردوە، بەڵام ئەمریکا لەسەر کوشتنی خاشقچی خەریکە لەگەڵیدا تێکیدەدات، ئەمە بۆ کوردستان ئاسانترە.
خەڵك- پیاوێكی توركی 20 گولـلە بە كچەكەیەوە دەنێت و دەبێتە مایەی كوژرانی، ئەمەش دوای ئەوەی ڕەتیدەكاتەوە شوێنی نیشتەجێبوونی دایكی بە باوكی بڵێت. بەپێی میدیاكان، مستەفا عەلی یەڵمازی تەمەن 69 ساڵ، خۆی بە ئۆتۆمبێلی كچەكەیدا كێشاوە و پاشان لەنێو ئۆتۆمبێلەكە دەریكردووە و داوای لێكردووە شوێنی نیشتەجێبوونی دایكی پێبڵێت كە ژنی پێشووی بووە. كاتێكیش كچەكەی (گوڵنور یەڵماز 28 ساڵ) كە پزیشكی گشتی بوو، ڕەتیكردۆتەوە وەڵامی پرسیارەكانی بداتەوە، باوكی 20 گولـلەی پێوەناوە و 11یان بەر سەری كەوتووە و بۆتە مایەی كوژرانی. باوكەكە لە شوێنی ڕووداوەكە هەڵاتووە، بەڵام بەخێرایی پۆلیس دەستگیری كرد و بە تۆمەتی ئەنجامدانی تاوانی كوشتن تۆمەتباركرا كە سزاكەی زیندانی تاهەتاییە. لە كاتی دادگاییەكەدا، یەڵماز باسی لەوەكردووە كە كێشەی عەقڵی هەیە، دادگاكەش بڕیاری سزاكەی دواخست، تا بزانێت ئەنجامی هەڵسەنگاندنی دەرونی تۆمەتبارەكە چی دەبێت.
خەڵك- حەسەن خەڵاتی ئەندامی پەرلەمانی عیراق، ئاماژە بە بوونی جموجۆڵێك دەكات لەنێو پەرلەمان بۆ‌و گۆڕینی نرخی خەرجی دۆلار و كەمكردنەوەی. خەڵاتی لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند"ئاراستەیەكی پەرلەمانی ئاشكرا هەیە بۆ پشتبەستن بە نرخێكی نوێی خەرجی دۆلار كە نزیك بێت لەوەی لەلایەن حكومەتەوە پێشتر دانراوە و لە چوارچێوەی بەرژەوەندی تاكی عیراقیدایە". بە وتەی خەڵاتی"دیاریكردنی نرخی خەرجی دۆلار لەنێوان 1300-1355 دینار، داواكاریی فراكسیۆنە سیاسییەكانە لەئێستادا، تا ببێتە چارەسەرێكی مامناوەند لەنێوان ئەو نرخەی حكومەت دایناوە لەگەڵ داواكاریی توێژەكانی كۆمەڵگە كە دەیانەوێت بگەڕێتەوە بۆ نرخە كۆنەكەی". پێشتر، عەلی عەللاوی، وەزیری دارایی عیراق، لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاندبوو"نرخی خەرجی دۆلار، بڕیارێكی حكومەتە و ناكرێت ڕۆژانە لە سەر خواستەكان بگۆڕدرێت، لەئێستاشدا بازاڕەكان نرخە نوێیەكەیان قبوڵ كردووە، ئەمەش لە دوو ساڵی داهاتوودا هاندەر دەبێت بۆ كەرتی تایبەت و یەدەگی داراییش بەهێز دەكات". دوێنێ‌ چوار شەممە، حەسەن كەعبی جێگری یەكەمی سەرۆكی پەرلەمانی عیراق لە میانی سەرۆكایەتی بۆ دانیشتنی پەرلەمان ڕایگەیاند”بەرزكردنەوەی نرخی خەرجی دۆلار، كاریگەریی نەرێنی زۆر گەورەی لەسەر ژیانی هاووڵاتی عیراقی دروستكردووە”. بە وتەی كەعبی”بەرزكردنەوەی نرخی خەرجی دۆلار، كاریگەریی زۆر گەورەی لەسەر ژیانی هاووڵاتیان و سەقامگیریی ئابوری هەیە بەشێوەیەكی گشتی”. جێگری یەكەمی سەرۆكی پەرلەمانی عیراق بەپێویستی زانیبوو" هەڵوێستێكی ڕاستەقینە و بەپەلە لەلایەن هەموو ئەندامانی پەرلەمان و لیژنەی داراییەوە بگیرێتەبەر، تا بگەڕێنەوە بۆ نرخەكەی پێشووی”.
خەڵك- تۆڕی پاراستنی تەندروستی گشتی ڕایدەگەیەنێت ، ڤاكسینەكەی سینوفارمی چینی تائێستا لە لایەن ڕێكخراوی تەندروستی جیهانی یا هیچ دەزگایەكی فەرمی جیهانی ڕێگەی پێنەدراوە، دەشڵێت،"بەگوێرەی داتاكانی چین ڤاكسینەكە تەنها ٧٢% كاریگەری هەیە دژی كۆرۆنا". تۆڕی پاراستنی تەندروستی گشتی لە ڕوونكردنەوەیەكدا بڵاویكردەوە، بەداخەوە هەرێم وەك وڵاتە دواكەوتوو و هەژارەكانی دنیا، چاوی لەخێر و سەدەقەی وڵاتە زلهێزەكانە، سەركۆنەی دەسەڵاتدارانی هەرێمی كوردستان دەكەن، كە بەهۆی گەندەڵی و بەهەدەردانەوە نەیانتوانیوە ڕێژەیەكی زیاتر ڤاكسین پەیدا بكەن. ئاماژەبۆ ئەوەشكراوە، ڤاكسینەكەی سینوفارمی چینی تائێستا لەلایەن ڕێكخراوی تەندروستی جیهانی یا هیچ دەزگایەكی فەرمی جیهانی تر ڕێگەی پێنەدراوە، بەگوێرەی داتاكانی چین خۆی، ڤاكسینەكە تەنها ٧٢% كاریگەری هەیە دژی كۆرۆنا، ئەمەش ڕێژەیەكی كەمە بە بەراورد بە ڤاكسینەكانی دیكە، هەروەها بە تەواوەتی سەلامەی ڤاكسینەكە دەرنەكەوتوە. تۆڕی پاراستنی تەندروستی گشتی تێبینی هەیە لەسەر ڤاكسینی سینوفارمی چینی لە چەند رۆژی ڕابروودودا وەزارەتی تەندروستی كاروانێكی ڤاكسینی چینی دژی كۆرۆنا بەدەست گەیشت. بە گوێرەی ڕاگەیاندراوە فەرمییەكانی وەزارەت، ٥ هەزار ژەمی ڤاكسینەكە گەیشتوەتە كوردستان. هەروەها ئەمرۆ ٢٠٢١/٣/٤ یەكەم تەندروستكار ژەمێكی ڤایرۆسەكەی وەرگرت. ئێمە لە كاتێكدا پێشوازی گەرم لە گەیشتنی ڤاكسین دەكەین بۆ هەرێمی كوردستان بەڵام هاوكات چەند تێبینیەكمان لەو بارەوە هەیە. دەبوایە هەرێمی كوردستان زووتر ڤاكسینی كۆرۆنای بەدەستهێنابا. بەداخەوە، وەكو وڵاتە دواكەوتو و هەژارەكانی دنیا، هەرێمی كوردستانیش چاوی لە خێر و سەدەقەی وڵاتە زلهێزەكانە. ئێمە لە كاتێكدا سوپاسی حكومەتی و گەلی چین دەكەین بۆ ئەو هاوكارییەی پێشكەشی گەلی كوردیان كردوە، بەڵام سەركۆنەی دەسەڵاتدارانی هەرێمی كوردستان دەكەین كە بەهۆی گەندەڵی و بەهەدەردانەوە نەیانتوانیوە ڕێژەیەكی زیاتر ڤاكسین پەیدا بكەن. لە لایەكی دیكەوە، ڤاكسینەكەی سینوفارمی چینی تاوەكو ئێستا لە لایەن ڕێكخراوی تەندروستی جیهانی یا هیچ دەزگایەكی فەرمی جیهانی تر ڕێگەی پێنەدراوە. بەگوێرەی داتاكانی چین خۆی، ڤاكسینەكە تەنها ٧٢% كاریگەری هەیە دژی كۆرۆنا. ئەمەش ڕێژەیەكی كەمە بە بەراورد بە ڤاكسینەكانی دیكە. هەروەها بە تەواوەتی سەلامەی ڤاكسینەكە دەرنەكەوتوە.ئێمە بەلامانەوە سەیرە كە سەرۆكی حكومەتی هەرێمی لە چەند رۆژی ڕابوردودا باسی ئەوەی كرد كە دەبێ ٦ ملیۆن كەس لە كوردستاندا بە ڤاكسین بكوتن. بەڵام تاوەكو ئێستا نە سەرۆكی حكومەت و نە وەزارەتی تەندروستی پلانێكی ئەوتۆیان نیە بۆ دابینكردنی بڕی پێویستی ڤاكسین. هاوكات بودجەیەكی دیاریكراویش دانەنراوە بۆ ئەو مەبەستە. سەرباری تێبینەیەكانمان لە بارەی ڤاكسینە چینیەكەوە، بەڵام هاوكات بە بۆچۆنی ئێمە هەبونی ئەو ڤاكسینە و بەكارهێنانی لە نەبونی باشترە. بەڵام داوا دەكەین بە زوترین كات وەزارەتی تەندروستی و حكومەتی هەرێم پلانێكی تۆكمە دانێن و ئاشكرا بكەن بۆ چۆنیەتی بەدەستهێنانی ڤاكسینی كواڵیتی بەرزتر بۆ ئەوەی بەشێوەیەكی فراوانتر بەكاربێ. تۆڕی پاراستنی تەندروستی گشتی ٢٠٢١/٣/٤

لە هەر هەزار ژنێک، یەکێکیان توشی سکپڕی ھێشووی دەبێت، چۆن دەیناسیتەوە؟

راوێژ کامەران

هەواڵ بڵاوکراوەتەوە: 01/02/2021

سکپڕی ھێشووی بریتییە لە شێوەیەکی نا تەواوی سکپڕی کە بە ڕێژەی ١ لە ١٠٠٠ کەسدا ڕوودەدات. وە پێکدێت لە ئەنجامی پیتاندنی ھێلکەیەکی بێ ناووک (DNA) لە لایەن دوو تۆوەوە یاخوود لەلایەن دوو پارچەبوونی یەک تۆوەوە، کە دەبێتە ھۆی دەرکەوتنی چەند کیسێک لە شێوەی ھێشووە ترێ کە وا دەزانن دوگیانن بەڵام منداڵ درووست نابێت تەنها لە هەندێک دۆخدا نەبێت:

نیشانەکانی نەخۆشیەکە کامانە:

-خێرا گەورەبوونی سک.
-خوێن بەربوونی دامێن.
-بێزووکردن و دڵ تێکچوونی زیاد لە پێوێست.
-بەرزبوونەوەی پەستانی خوێن.
-زیاد چالاک بوونی غودەی دەرەقی.

چارەسەرکردنی چۆن و بەچ رێکایەکە:

-چاودێری کردنی نەخۆشەکە دوای کورتاج لە ڕێگەی پشکنینی BHCG – titer .
-ڕێگری کردن لە سکپڕێ بۆ ماوەی ٦-١٢ مانگ.

ئەگەری دووبارە توشبوونەوەی نەخۆشیەکە لەگەڵ سکپڕی داھاتوودا دەگاتە ١٪‏ لەبەر ئەوە پێویستە نەخۆشەکە لە سکپڕی داھاتوویدا بە زووترین کات سۆنار بکات.

ئامادەکردنی: د.هاژە جلال تۆفیق
بۆرد لە نەخۆشیەکانی ژنان و مناڵبوون و نەزۆکی.