ڕێكخراوی قەدەغەكردنی چەكی كیمیایی سزای سوریا دەدات
خەڵك ئەندامانی ڕێكخراوی قەدەغەكردنی چەكی كیمیایی، بە زۆرینەی…
زیاترسەردێر
-
خەڵك – ئەمڕۆ لە سلێمانی، دیداری یەكێتی نیشتمانی كوردستان دەستیپێكرد و چوار ڕۆژ دەخایەنێت. لەو بارەیەوە قوباد تاڵەبانی ، سەرپەرشتیاری مەكتەبی سكرتاریەتی مام جەلال لە ئەژماری تایبەتی خۆی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر پەیامێكی بڵاوكردەوە و تێیدا ڕایگەیاندووە، ئەمڕۆ دیداری یەكێتی نیشتمانی كوردستانە و سەكۆیەكە بۆ نوێكردنەوەی دید و سیاسەتەكانی یەكێتی لە ڕێگەی گفتوگۆ لەگەڵ كادر و ئەندامانی حزبەكە. وێنە: ئەژی عومەر
-
خەڵك- بەهۆی كێشە و ململانێكانی نێوان توركیاو پەكەكە لەسنوری پارێزگای دهۆك هەردوو ناحیەی شیڵادزێ و دێرەلوك مەترسی چۆڵبوونیان لەسەرە. فەھیم عەبدوڵڵا، سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگای دھۆك ئاشكرایكردووە، بەهۆی ئاڵۆزیی‌و پێكدادانی چەكداریی توركیاو پەكەكە، تائێستا 380 گوند ئاوەدان نەبوونەو چۆڵكراون. ئاماژە بە ئەوەش دەكات، هەر بەھۆی شەڕی نێوان پەكەكە و توركیا و ئاڵۆزییەكانی سەر سنوور، بەدرێژایی سنوور لەناوچەی سندی تا دەگاتە بەرواری باڵاو ناوچەی نێروە و ڕێكان و دۆسكی و گوندەكان بەتەواوەتی چۆڵكراون و هەردوو ناحیەی شیڵادزێ و دێرەلوكیش مەترسی چۆڵبوونیان هەیە. بەوتەی سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگای دهۆك،"بەردەوام ئاماری چۆڵكردن‌و زیانەكانی شەڕی نێوان ھەردوولا گۆڕانكاریی بەسەردادێت و ناوچەكە لەسەر ئاگردانێكە و بەردەوام شەڕو ئاژاوەی تێدایە". باس لە ئەوەش دەكات، ئێستا لەدەشتی زێ، كە ھەردوو ناحیەی دیرەلوك و شیڵادزێ هەیە مەترسیان لەسەرەو لەسنووری قەزای ئاكرێش سنووری زێبارو دۆڵی نەھلە مەترسیان لەسەرە چۆڵبكرێن.
-
خەڵك- سەرپەرشتیاری سكرتاریەتی مام جەلال سەبارەت بە دیداری ئەمڕۆی یەكێتی لە سلێمانی ڕایدەگەیەنێت، بۆ یەكەم جارە لە كوردستان حزبێك دەیەوێت بە بەشداری هەموو كادر و ئەندامەكانی پێداچوونەوە بە سەرلەبەری سیاسەتەكانیدا بكاتەوەز قوباد تاڵەبانی، سەرپەرشتیاری سكرتاریەتی مام جەلال لە هەژماری خۆی لە فەیسبووك ڕایگەیاند، دیداری یەكێتی یەكێكە لە وێستگە گرنگەكانی مێژووی حزبەكەمان و داهێنانێكی نوێشە لە مێژووی حزبایەتی لە كوردستان. بۆ یەكەم جارە لە كوردستان حزبێك دەیەوێت بە بەشداری هەموو كادر و ئەندامەكانی پێداچوونەوە بە سەرلەبەری سیاسەتەكانیدا بكاتەوە و رۆئیا و پلان و سیاسەتی نوێی سەردەمیانە دابڕێژێتەوە، كە بگونجێت لەگەڵ خواست و داواكارییەكانی كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان. وتیشی، "ئەم دیدارە بەرهەمی شەش مانگ كاری بەردەوام و زیاتر لە ١٣٠ كۆبوونەوە و ١٤ لیژنەی تایبەتمەند لە بوارە جیاوازەكان و بەشداری كارا و چالاكانەی زیاتر لە ١٢ هەزار كادری یەكێتییە". جەختیشی كردۆتەوە، بە دڵنیاییەوە یەكێتی دوای دیدار جیاواز دەبێت لە یەكێتی پێش دیدار، چونكە ئامانج و فەلسەفەی دیداری یەكێتی گەڕانەوەی رۆڵی پێشەنگایەتییە بۆ یەكێتی، بەڵام ئەمجارەیان پێشەنگایەتی لە چاكسازی و پێشەنگایەتی لە دروستكردن و بونیادنانی حكومڕانی تەندروست ئامانج و ستراتیژی یەكێتی دەبێت.
-
خەڵک- هێرشی داگیرکاریی رووسیا بۆسەر ئۆکراین پێی نایە مانگی چوارەمی، لەگەڵ بەردەوامیدان و پێداگریی مۆسکۆش بۆ دەستبەسرداگرتنی دۆنباسی ئۆکراین، هەتابێت هێرشەکەی چڕتر دەکاتەوە. ئەم هێرشە داگیرکارییەی رووسیا پاش شکستهێنانی مۆسکۆ هات بە قایلکردنی ئۆکراین تا بێتە ژێر رکێف و فەرمانڕەوایی کۆشکی کرێملینەوە و لە دەرەنجامدا مۆسکۆ بڕیاری بەرپاکردنی جەنگ و داگیرکردنی ئۆکراینیدا بە زەبری هێز. پێدەچێت رووسیا لە رووی سەربازییەوە لە ئەوپەڕی ئامادەباشی خۆیدا بووبێت لە دەستپێکی بەرپاکردنی جەنگەکەیدا، بە لەبەرچاوگرتنی چەند فاکتەرێك کە لە بەرژەوەندی مۆسکۆدا دەشکێتەوە، بەو پێیەی ڤلادیمێر زیلێنسکی، سەرۆکی ئۆکراین لەم دواییەدا دانینا بە خراپیی بارودۆخی هێزەکانی وڵاتەکەی لە گۆڕەپانی جەنگدا لە بەرامبەر هێزەکانی رووسیادا، بەتایبەت لە دۆنباس، هەربۆیە هانای بۆ ئەمریکا و رۆژئاوا برد تاوەکو کۆک و یەکگرتوو بن لەسەر پرسی پڕچەککردنی زیاتری سوپای وڵاتەکەی لە پێناو بەرگریکردن لە خاکەکەی. لە بەرامبەردا، رووسیا پێداگرە لە خستنەگەڕی تەواوی هەوڵەکانی لە پێناو دەستبەسەرداگرتنی بەشی رۆژهەڵاتی ئەو وڵاتە و نیزی نییە بکشێتەوە. پاش جەنگی دووەمی جیهانی، وڵاتە زلهێزەکانی جیهان شانبەشانی وڵاتە تازە پێشکەوتووەکان پێداگرییان کرد لەسەر گرنگیی قەدەغەکردن یاخود وەستاندنی دەستکاریکردنی سنوورە نێودەوڵەتییەکان بە زەبری هێز و چەک. بەو مەبەستە، دکتۆرە تانیشا فازاڵ، مامۆستا و پسپۆری زانستە سیاسییەکانی زانکۆی مینۆسۆتا لە ئەمریکا و نووسەری کتێبی (مردنی دەوڵەتەکان: سیاسەت و جوغرافیای داگیرکاری و لەخۆگرتن)، راپۆرتێکی بڵاوکردووەتەوەلە گۆڤاری (فۆرین ئەفرێز)ی جیهانیدا و تێیدا دەڵێت "لە ساڵی 1816 تاوەکو 1945، بە شێوەیەکی گشتی هەر سێ ساڵ جارێک، وڵاتێک دیار نەدەما لە خشتەی جیهانیدا، بە هۆکاری داگیرکاریی و بیانووی لەخۆگرتن و مافی دابەشکردنی خاکەکانی دەوروبەر". دکتۆرە فازاڵ دەڵێت "هەموو ئەو وڵاتانەش کە داگیر کراون و دیار نەماون لە نەخشەی جیهانیدا دراوسێی وڵاتە زلهێزەکان بوون یاخود لە خۆیان بەدەسەڵاتتر و بەهێزتر بوون". هەروەها روونیدەکاتەوە و دەڵێت "لە دوای جەنگی دووەمیی جیهانییەوە بارودۆخ گۆراو وڵاتە زلهێزەکان چیدیکە نەیاندەتوانی بەو ئاسانییەی پێشوو وڵاتانی دراوسێیان داگیربکەن، ئەویش بە هۆکاری زۆری تێچوو و زیانیی گیانی و دارایی ئەو جەنگی جیهانییەی ئەو کاتە و سەرهەڵدانی پرسی چەکی ناوەکی و نەبوونی بەرژەوەندی راستەوخۆ لە لایەن هەندێک وڵاتی زلهێزی جیهانەوە لە بەرپاکردنی جەنگ و هێرشی داگیرکاریدا، بەو شێوەیە لەو کاتەوە پرسی جیهانبینی سەریهەڵدا و زیاتر باڵی کێشا بەسەر دۆخەکەدا، ئەو پرسەی کە ئابووری وڵاتانی زلهێزی توندوتۆڵتر کرد بە تێچوویەکی زۆر کەمتر لەوەی جەنگەکان پێشکەشیان دەکردن". دکتۆرە فازاڵ لە درێژەی راپۆرتەکەیدا دەڵێت "راستە لە ساڵانی نێوان 1945 و 1990دا، داگیرکردنی خەکەکان بە شێوەیەکی رەها رانەوەستاوە، بەڵام هەمیشە ناکۆکییەکان بە گشتی پەیوەست بوون بە کێشە ناوخۆییەکانی وڵاتانەوە بە بێ دووبارە دیاریکردنی سنووری نێوانیان، بۆ نمونە وەک یەکێتی سۆڤییەت کاتێک ویستی بچێتە خاکی ڤێتنام و کەمبۆدیا". هەرەوەک باس لە شەڕی نێوان عێراق و کوەیت دەکات و دەڵێت "هەوڵدانی داگیرکردنی کوەیت لەلایەن عێراقەوە لە ساڵی 1990دا روونترین نمونەیە لە ئێستادا بۆ هەوڵی داگیرکردنی ئۆکراین لەلایەن رووسیاوە".
-
خەڵك- لە سەرەتای ئەمساڵەوە لە ھەرێمی كوردستان، بەسەرمایەی زیاتر لە 274 ملیۆن دۆلار مۆڵەت بە 28 پڕۆژەی جۆراوجۆر دراوە. سەربەست خدر، بەڕێوەبەری لێكۆڵینەوە و زانیاری لە دەستەی وەبەرھێنانی ھەرێمی كوردستان، بە ماڵپەڕی فەرمیی پارتی ڕاگەیاندووە، لە 1/1/2022 تا 18/5/2022، دەستەی وەبەرھێنانی ھەرێمی كوردستان مۆڵەتی بە 28 پڕۆژەی جۆراوجۆر داوە، بە جۆرێك كە لە ھەولێر 12 پڕۆژە بە سەرمایەی 133 ملیۆن و 399ھەزار و 484 دۆلار و لەسەر ڕووبەری 130،3 دۆنم زەوی. باس لە ئەوەش دەكات، لە سلێمانی 12 پڕۆژە بە گوژمەی 117 ملیۆن و 746 ھەزار و 957 دۆلار، ئەنجام دراوە. لە پارێزگای دھۆكیش دوو پڕۆژە بە گوژمەی 19 ملیۆن دۆلار لەسەر ڕووبەری 26.6 دۆنم زەوی ئەنجام دراوە. بە وتەی سەربەست خدر، لە گەرمیان یەك پڕۆژە بە گوژمەی یەك ملیۆن و 974 ھەزار و 524 دۆلار لەسەر ڕووبەری 0،5 دۆنم زەوی ئەنجام دراوە. ھەروەھا لە ڕاپەڕین یەك پڕۆژە بە گوژمەی دوو ملیۆن و 45 ھەزار و 516 دۆلار لەسەر ڕووبەری چوار دۆنم زەوی ئەنجام دراوە. دەشڵێت، كۆی گشتیی پارەی تەرخانكراو بۆ ئەو پرۆژانە دەكاتە 274 ملیۆن دۆلار و 166 ھەزار و 481 دۆلار. باس لە ئەوەش دەكات، جۆری پڕۆژەكان بریتین لە، 11 پڕۆژەی بازرگانی و یەك پڕۆژەی بانك و یەك پڕۆژەی تەندروستی و هەشت پڕۆژەی پیشەسازی و چوار پڕۆژەی فێركردن و یەك پڕۆژەی كشتوكاڵ و یەك پڕۆژەی نیشتەجێبوون و یەك پڕۆژەی وەرزشی.
-
خەڵك- وەزیری نەوتی عێراق ئاشكرای دەكات، كە هەناردەی نەوت دەگەیەنینە 8 ملۆن بەرمیلی ڕۆژانە و دەشڵێت: "سەرجەم گرێبەستە نەوتیەكانی حكومەتی هەرێم هەڵدەوەشێنینەوە و گرێبەستی نوێ ئەنجام دەدەین". ئیحسان عەبدولجەبار، وەزیری نەوتی عێراق لە پاریس ڕایگەیاند، ئەو پلانەی دانراوە بۆ بەرهەمهێنانی نەوتی خاو لە ساڵی 2022 تاوەكو ساڵی 2028 ئامانج لێی ئەوەیە بڕی هەناردە بگەیەنرێتە 8 ملیۆن بەرمیل نەوتی ڕۆژانە و وەبەرهێنانی غازیش دەستپێبكەینز ڕاشیگەیاند، عێراق كاردەكات لەگەڵ بەرهەمهێنەرانی نەوت بۆ بەدەستهێنانی هاوسەنگی و سەقامگیری لە بازاڕی جیهانیز وتیشی، "سەرجەم گرێبەستە نەوتیەكان، كە حكومەتی هەرێم ئەنجامی داون هەڵدەوەشێنینەوە و پلانمان وایە سەرلەنوێ گرێبەستی نوێ لەسەر نەوتی هەرێم لەگەڵ كۆمپانیا بیانییەكان واژۆ بكەینەوە".
-
فایەق محەمەد لە سەردەمی شۆڕشی ئەیلولەوە، لەسەر بنەمای دوژمنی دوژمنەکەم دۆستەمە، هاوسۆزی و جۆرە پەیوەندییەکی نیمچە نهێنی لە نێوان سەرکردایەتی سیاسی کورد و ئیسرائیلدا درووستبوو، عەرەبەکان بە گشتی و دەسەلاتدارانی عێراق بە تایبەتی، بەو جۆرە هاوسۆزی و پەیوەندییانە نیگەران دەبوون. رۆژی ٢٦-٥-٢٠٢٢ پەرلەمانی عێراق یاسای( پەیوەندی لەگەڵ ئیسرائیل بە تاوان دەژمێردرێت) دەرکرد، بەربژێری سیاسی و دەسەڵاتی هەرێمی کوردستان بەو بڕیارە نیگەران بوون، گوایە ئەمە بەرتەسکردنەوەی ئازادی سیاسی و سنوردارکردنی پەیوەندی دبلۆماسیی عێراقە، خەریکە ناکۆکی لەسەر ئەم یاساییە لە نێوان دەسەڵاتی هەرێم و حکومەتی فیدراڵیدا درووستدەبێت. هەق وایە کورد لەسەر بنەمای بەرژەوەندی خۆی و مافی گەلەکەی سیاسەت بکات،هەر یاسایەک سوودی بۆ کورد هەبێت پشتیوانی بکات، هەو یاسایەکیش سوودی بۆ کورد نەبێت فەرامۆشی بکات، ئەو عێراقەی کە ئەو یاسایەی دەرکردووە، کورد تیایدا هاوبەشی حوکمڕانییە، دەستووری ئەوعێراقە بڕیک لە مافەکانی گەلی کوردی گەرەنتی کردووە، نابێت کورد لەسەر ئیسرائیل لەگەڵ ئەو عێراقدا تێکیبدات. دەبێت کورد بەو قەناعەتە بگات هاوسۆزی بۆئسیرائیل و پەیوەندی نیمچە نهێنی بە ئیسرائیلەوە سوودی بۆ کورد نەبووە، زیانی هەبووە، بە هۆی ئەو پەیوەندیانەوە حکومەتە یەک لە دوای یەکەکانی عێراق هێندەی تر تای نەتەوەپەرستیان بەرامبەر بە کورد هەستاوە و بە هێزی زیاترەوە دژایەتی کوردیان کردووە. دەبێت کورد بیهێنێتەوە بەرچاوی خۆی ئەو هاوسۆزی و پەیوەندییە نیمچە نهێنیانەی لەگەڵ ئیسرائیلدا هەیبووە، کوردی لە شکستی ساڵی ١٩٧٥ نەپاراست، کوردی لە شکستی ساڵی ١٩٨٨ نەپاراست، کوردی لە هێرشی داعشی ساڵی ٢٠١٤ نەپاراست، لە کاتی ریفراندۆمیشدا ئیسرائیل هیچ هەڵویستێکی نەبوو. ئەو هاوسۆزیەی کورد بەرامبەر ئیسرائیلی هەیەتی، تەنها ئیسرائیل سوودی لێوەرگرتووە، سەردەمانێک شۆڕشی کوردی بۆ بەرژەوەندی خۆی بەکاردەهێنا، ئەبێ ئەوەش بزانین ئیسرائیل پەیوەندییەکی ستراتیجی لەگەڵ دەوڵەتێکی وەک تورکیا هەیە کە تا ئێستاش دان بە بوونی نەتەوەیی گەلی کوردا نانێت، بۆیە خۆ نیگەران کردنی دەسەڵاتی هەرێم و دەوروبەرەکەی بە یاسای تەجریمکردنی پەیوەندی لەگەڵ ئیسرائیلدا، هیچ سوودێکی بۆ کورد نییە، زیانیشی بۆ کورد هەیە. ئەمە سەرەرای ئەوەی کە دەبێت بزانین ئەو یاسایە وەک تەڵەیەک بۆ حکومەتی هەرێمی کوردستان نراوەتەوە، دەبێت حکومەتی هەرێمی کوردستان وریا بێت و پێی بە تەڵەکەوە نەکات.
-
خەڵك- كەشناسیی عێراق رووبەڕووی سەختیی و گرفت بووەتەوە لە جێبەجێكردنی ئەو پرۆژانەی كە بۆ ڕووبەڕوبوونەوەی دیاردەی بە بیانبوونی ناوچەكە دایڕشتووە. عامر جابری، وتەبێژی بەڕێوەبەرایەتی كەشناسی و بومەلەرزەزانی عێراق بە ئاژانسی هەواڵی عێراقی رایگەیاندووە، لیژنەكانیان پرۆژەی رووبەڕووبوونەی بە بیابانبوونی ناوچەكە ئامادە دەكەن، بەڵام وەزارەتی كشتوكاڵ بە بەردەوامی دەڵێن كە پارەی پێویستییان لەبەردەستدا نییە بۆ جێبەجێكردنی ئەو رووبەرە گەورە ئاوییە. لەبارەی خۆڵبارینەكانی رابردووەوە جابری دەڵێت، بە شێوەیەكی گشتی خۆڵبارینەكان پێشبینی ناكرێن، ئەوەی چاوەڕێدەكرێت ئەوەیە كە لە مانگی چوار و پێنجی هەر ساڵێكدا بەهۆی گۆڕانكاری لە پاڵەپەستۆی هەوادا و گۆڕانی وەرز، خۆڵبارین روو لە عێراق بكات. دەشڵێت، بە گشتیی پێویستیان بە درووستكردنی فراوانترین رووبەری دارستان لە سەرجەم پارێزگاكان و بنیادنانی رووبەری گەورەی ئاویی هەیە.
-
خەلك- سەرۆکی تورکیا لەگەڵ وەزیری دەرەوەی ئیمارات کۆبووەوە لە پێناو پتەوکردنی پەیوەندییەکانیان و گفتوگۆکردن لەسەر پرسی ئاشتی و ئاسایش لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. ئەمڕۆ شەممە، رەجەب تەیب ئەردۆغان، پێشوازی لە عەبدوڵا بن زاید ئال نوهیان، وەزیری دەرەوە و هاریکاریی نێودەوڵەتی ئیمارات کرد لە تورکیا و سەرەخۆشی خۆی ئاڕآستە کردەوە لە بارەی کۆچی دوایی خەلیفە بن زاید. لەو میانەیەدا، ئەردۆغان رایگەیاند "هیوا دەخوازێت گەلی ئیمارات لە سایەی محمد بن زاید، سەرۆکی نوێی ئیماراتدا بحەسێنەوە و دەوڵەتەکەیان زیاتر بەرەو پێشبچێت". بە پێی ئاژانسی هەواڵگریی "وام"ی ئیماراتی، چاوپێکەوتنەکەی ئەردۆغان و عەبدوڵا بن زاید لە چوارچێوەی پتەوکردنی پەیوەندییە هاوبەشەکانی نێوان هەردوو وڵاتەکەدا خۆی بینییەوە لە بوارە جیاجیاکاندا، تاوەکو خزمەت بە بەرژەوەندی هاوبەشی هەردوولایان بکەن لە پێناو سوودی گشتیی گەلەکانیان". هەروەک ئاشکراشیکرد "گفتوگۆیان لە بارەی بارودۆخی ناوچەکە کردووە و گرنگی پتەوکردنی هەوڵەکانیان لەپێناو بەرقەرارکردنی ئاشتی و ئاسایشدا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستداخستووەتەروو".
-
خەڵک- ئاژانسەکانی ئێران رایانگەیاند "فڕۆکەیەکی سەربازی ئێرانی تێکشکاوە و کەوتووەتە ناو دەریا لە باشوری وڵاتەکە". ئاژانسە هەواڵگرییەکانی ئێران رووداوێکی تێکشکان و کەوتنەخوارەوەی فڕۆکەیەکی سەربازیی ئێرانییان راگەیاند بۆ نێو ئاوی دەوروبەری دوورگەی قەشم لە باشوری وڵاتەکەدا. ئاشکراشیانکرد کە "فڕۆکە سەربازییەکە پێنج سەرنشینی تێدا بووە و هەر پێنجیان سەلەمەتن و رزگاریان بوووە لە رووداوی تێکشکانەکە". [video width="496" height="500" mp4="https://media.xelk.org/2022/05/7272f410--ئيرانى.mp4"][/video]