هاڵاند لەبارەی گرێبەستەكەی لەگەڵ چێڵسی هاتەدەنگ
خەڵك- ئێرلینگ هاڵاند، هێرشبەری هەڵبژاردەی نەرویج و یانەی…
زیاترتاگ: چێڵسی
تۆماس توخێل؛ ڕووبەڕووبوونەوەکەمان لەگەڵ ڕیاڵ قورس دەبێت
خەڵک – وەرزش ڕاهێنەری یانەی چێڵسی ئینگلیزی، تۆماس…
زیاترسەردێر
-
خەڵك – هێزەكانی پاراستنی گەل ڕایدەگەیەنێت ، لە ئەنجامی چالاكی تیمە گەڕۆكەكانیان، كە بە گیانی فیداییەوە شەڕ دەكەن لە چالاكییەكدا لە هەرێمی زاپ ئەفسەرێكی پلە باڵا و 8 سەربازی سوپای توركیا كوژران . ناوەندی راگەیاندن و چاپەمەنی هێزەكانی پاراستنی گەل (هەپەگە) بڵاویكردەوە، سوپای توركیا ٢١ جار بە چەكی كیمیایی و تەقەمەنی، ١٠ جار بە فڕۆكەی شەڕ و ١٧ جاریش بە هەلیكۆپتەر بە دەیان جاریش بە كاتیوشا گۆڕەپانەكانی بەرخودانیان بۆردومان كردووە. زانیاری لەسەر شەڕ و چالاكییەكان بەم جۆرەیە: لە چوارچێوەی هەڵمەتی شۆڕشگێڕی هەڵۆكانی زاگرۆس لە هەرێمی زاپ: ٣٠ی حوزەیران كاتژمێر ١٠:٣٠ لە گۆڕەپانی بەرخودانی كوڕەژارۆ بە چەكی قورس لە داگیركەران درا. ٣ی تەمموز كاتژمێر ١١:٢٠ و ١٧:٣٠ لە گۆڕەپانی بەرخودانی كاركەر، داگیركەران ویستیان سێنسۆری گەڕۆك جێگیر بكەن. بە چەكی كەسی و نارنجۆك لە داگیركەران درا. داگیركەران كە گورزیان بەركەوت ناچاربوون بكشێنەوە. ٣ی تەمموز كاتژمێر ٠٩:٢٠ و ١٠:٠٠ لە گۆڕەپانی بەرخودانی كۆكەڕێ بە سابوتاژ و چەكی كەسی لە داگیركەران درا. ٤ی تەمموز كاتژمێر ٠٦:٠٠ لە گۆڕەپانی بەرخودانی چەمچۆ بە نیشانشكێن ٢ داگیركەر سزادران. ٤ی تەمموز سەرلەبەیانی سوپای توركی داگیركەر بە چاودێری فڕۆكەی سیخوڕی هەوڵ دەدات كە كاروانێكی ئۆتۆمبێلی زریپۆش و تانك لە سنووری باكوری كوردستانەوە بگوازێتەوە بۆ گۆڕەپانی بەرخودانی چەمچۆ. لە چوارچێوەی هەڵمەتی شۆڕشگێڕی ساڤاش مەرعەشی جەنگی خابوردا: ٣ی تەمموز كاتژمێر ٠٧:٣٠ و ١١: ٣٠ لە گۆڕەپانی بەرخودانی شاخی جودی، تیمە گەڕۆكەكانی یەژەئاستارمان ٢ جار بە نیشانشكێن لە داگیركەرانیاندا. لە ئەنجامدا ٢ داگیركەر سزادران. ٣ی تەمموز كاتژمێر ١١:١٥ لە هێزەكانی داگیركەر درا كە دەیانویست بە تەقەمەنی گۆڕەپانی بەرخودانی شاخی جودی بۆردومان بكەن. ئەو داگیركەرانەی گورزیان بەركەوت ناچاربوون تائاستێك بكشێنەوە. كاتژمێر ١٣:٤٠ بە سەركێشی كۆنترایەك كە بە كوردی قسەی دەكرد داگیركەران ویستیان جارێكی تر پێشڕەوی بكەن. لە دژی ئەو داگیركەرانە بە سابوتاژ چالاكی ئەنجامدرا و ٣ داگیركەر سزادران. ٣ی تەمموز كاتژمێر ٢٤:٠٠ و ٤ی تەمموز كاتژمێر ٠٦:١٥ لە گۆڕەپانی بەرخودانی ششاخی جودی بە نیشانشكێن لە داگیركەران درا. لە ئەنجامدا ٢ داگیركەر كە یەكیان ئەفسەری باڵابوو سزادران. ٤ی تەمموز كاتژمێر ٠٦:٥٠ لە گۆڕەپانی بەرخودانی شاخی هەكاری بە چەكی قورس لە داگیركەراندرا. هێرشەكانی توركی داگیركەر بە چەكیی كیمیایی و تەقەمەنی: ٣ی تەمموز لە گۆڕەپانەكانی بەرخودانی شاخی جودی، ئەشكەوتی برینداران، كاركەر و كۆكەڕێ داگیركەران ٢١ جار بە چەكی كیمیایی و تەقەمەنی بۆردومانیان ئەنجامدا. هەندێك لەو كیمیاییانەی بەكارهێنران بە رەنگی سپی بوون. هێرشەكانی توركی داگیركەر بە كاتیوشا، هەلیكۆپتەری هێرشبەر و فڕۆكەی شەڕ: ٣ی تەمموز گۆڕەپانەكانی بەرخودانی شاخی جودی، شاخی ئامێدی، ئەشكەوتی برینداران و وەرخەلێ لەلایەن قەرەقۆڵەكانی سەر سنوورەوە بە كاتیوشا، هاوەن و چەكی دیكە بە قورسی بە دەیان جار بۆردومان كران. ٣ی تەمموز گۆڕەپانەكانی بەرخودانی شاخی هەكاری، شاخی جودی و كوڕەژارۆ ١٧ جار بە هەلیكۆپتەر بۆردومان كران. ٣ی تەمموز گۆڕەپانەكانی بەرخودانی شاخی ئامێدی، وەرخەلێ، ساجا و چەمچۆ ١٠ جار بە فڕۆكەی شەڕ بۆردومان كران".
-
خەڵك- جەبار مەعموری، سەركردە لە چوارچێوەی هەماهەنگی، ئاماژە بە پێنج ناو دەكات بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆكایەتی حكومەتی داهاتوو كە نوری مالیكی دەركەوتووترینیانە، ناوی یەكێكگ لەوانەش بە وتەی مەعموری"لەڕێی زۆرینەی چوارچێوەی هەماهەنگییەوە دەبێت". ئەمڕۆ دوو شەممە، مەعوری لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند"دوو ڕۆژ لەمەوبەر لایەنەكانی چوارچێوەی هەماهەنگی دەرگای كێبڕكێیان كردەوە بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران، لەو نێوەندەشدا 5 ناو دیتاریكران كە دەركەوتووترینان نوری مالكییە". مەعموری دەڵێت"چوارچێوەی هەماهەنگی لەسەر یەكخستنی ڕاوبۆچوونەكانی ڕێكەوتووە، تا بە یەك ناو بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك وەزیران بچێتە پێشەوە، بەو پێیەی گەورەترین فراكسیۆنی پەرلەمانییە، پێشنیاركردنی ناوەكەش بەر لە كۆتایی پشووی جەژنی قوربانی پیرۆز دەبێت، لەماوەی چەند ڕۆژی داهاتووشدا سێ كۆبوونەوەی یەكلاكەرەوە سازدەكرێت بۆ دیاریكردنی ئەو كەسەی كە چانسی وەرگرتنی پۆستەكەی پپَدەبڕێت". ئەو سەركردەیەی چوارچێوەی هەماهەنگی، ڕەتیدەكاتەوە هیچ هێڵێكی سور لەسەر كاندیدەكان هەبێت بۆ پۆستەكە لەنێو چوارچێوەیەی هەماهەنگی، بەڵام "هەموو لایەنەكان پێداگرن لەسەر هەڵبژاردنی كەسێتییەكی بەهێز".
-
خەڵك – ئەمینداری گشتی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان ڕایدەگەیەنێت ، سەركردەكانی كورد دەرس و عیبرەتیان لە پەرتبوون و ناتەبایی وەرنەگرتووە، كە زۆربەی شكستی شۆڕش و خەباتی كورد بە هۆی ناتەبایی و خۆخۆری هاتۆتە ئاراوە. سەلاحەدین محەمەد بەهائەدین، ئەمینداری گشتی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان دوانیوەڕۆی ئەمڕۆ دوو شەممە 4-7-2022 لە شاری سلێمانی لەگەڵ ژمارەیەك لە كادرانی سنوری مەڵبەندی یەكی سلێمانی حزبەكەی كۆبویەوە و ڕایگەیاند، بەدرێژایی مێژوو هەوڵی دەرەكی و نێوخۆیش بۆ دورخستنەوەی ئیسلام لە كورد شكستی هێناوە. ڕاشیگەیاندووە، مێژوو ئەوەی سەلماندووە، كە ئیسلام خزمەتی گەورەی بە سەرجەم گەل و نەتەوە جیاوازەكان كردووە، لەنێویشیاندا گەلی كورد، كە پڕاوپڕە لە زاناو سەركردەی دیار كە پەروەردەكراوی ئیسلام بون و جیهانی ئیسلامیش شانازی پێوەكردوون. لەبەشێكی دیكەی وتەكانیدا ئەمینداری یەكگرتوو تیشیكی خستۆتەسەر بارودۆخی عێراق و هەرێم و ئاشكراشیكردووە، سەركردەكانی كورد دەرس و عیبرەتیان لە پەرتبوون و ناتەبایی وەرنەگرتووە كە زۆربەی شكستی شۆڕش و خەباتی كورد بەهۆی ناتەبایی و خۆخۆری هاتۆتەئاراوە.
-
خەڵك – پزیشكێكی هەناوی و ئەندامی تیمی ڕووبەڕووبوونەوەی كۆرۆنا لە سلێمانی ڕایدەگەیەنێت ، ئەو شەپۆلەی كۆرۆنای ئۆمیكرۆن Ba5,Ba4 ڕووی لەهەرێم كردووە، جیاوازی لەگەڵ Ba2ی دوو مانگی ڕابردوو تەنها لە خێرایی بڵاوبوونەوەكەیدایە ، بەڕێژەی %30 خێراتر بڵاودەبێتەوە. د.هێرش حەیدەر، ئەندامی تیمی ڕووبەڕووبوونەوەی كۆرۆنا لە سلێمانی بڵاویكردەوە، لە ئێستادا لەهەمان شەپۆلی ئۆمیكرۆنداین چەند گۆڕانكاریەكی كەم لە ڤایرۆسەكەدا ڕوویداوە و جیاوازی ئەم شەپۆلەی ئۆمیكرۆن Ba5,Ba4 لەگەڵ Ba2ی دوو مانگی ڕابردوو تەنها لە خێرایی بڵاوبوونەوەكەیدایە، بەڕێژەی %30 خێراتر بڵاودەبێتەوە. دەشڵێـت،" ڕێژەی مردن لە جیهاندا زیادیكردووە، بەڵام خۆشبەختانە ڕێژەكە لە كوردستان لە نزمترین ئاستدایە، ڕێژەی داغڵبوونی نەخۆش زۆر لە %1 كەمترە". ڕاشیگەیاندووە، لە كاتی بوونی نیشانەدا سەردانی پزیشكی پسپۆر بكە بۆ ئەوەی چارەسەری پێویستت بۆ دابنێ لەگەڵ ڕێنمای پێویستدا و دووربی لە چارەسەری نا زانستی نیشانەكانی بریتین لە: لەرزوتا، قوڕگ ئێشە، گیان داهێزران، سەرئێشە، هەڵامەت، دەنگ گۆڕان، بێهێزیەكی زۆر. شایەنی باسە نەمانی تام و بۆن زۆر كەمترە و بە ڕێژەیەكی زۆر كەم سكچوونی لەگەڵە. ماوەی حەوت ڕۆژ كەمتر دەخایەنێت.
-
خەڵك- دەسەڵاتدارانی ئێران، داخستنی ئیدارە حكومییەكان و خوێندنگەكان لە هەردوو پارێزگای تاران و ئەلبورز ڕادەگەیەنن بەهۆی پیسبوونی ژینگە لە ئەنجامی شەپۆلەكانی خۆڵبارین كە بەشێك لە وڵاتەكەی گرتۆتەوە. ئاژانسی (ئێرنا)ی ئێرانی بڵاویكردەوە"لیژنەی باری نائاسایی پیسبوونی هەوا لە پارێزگای تاران فەرمانی بە داخستنی هەموو نوسینگە ئیداریەكان و سەنتەرەكانی فێركاریی گشتی كردووە، بەهۆی چڕبوونەوەی تەوژمەكانی خۆڵبارین. شەپۆلی خۆڵبارین پایتەختی ئێرانی داپۆشیوە كە ژمارەی دانیشتوانی زیاتر لە هەشتا ملیۆن كەس دەبێت. هەر لەو چوارچێوەیەدا پارێزگای ئەلبورز داخستنی نوسینگەكان و بانكەكان و سەنتەرە زانستی و فێركارییەكانی بەهۆی چڕبوونەوەی تەوژمی خۆڵبارین ڕاگەیاند، ئەمەش لەلایەن تەلەفیزیۆنی فەرمی وڵاتەكەوە ئاماژەی پێكرا. بە هەمان شێوە دەسەڵاتی دادوەریی لە ئێران، داخستنی دەزگا دادوەرییەكانی لەو دوو پارێزگایە ڕاگەیاند.
-
خەڵك – وەزارەتی پەروەردەی حكومەتی هەرێم وەڵامی نمونەیی پرسیارەكانی بابەتی بیركاری پۆلی ١٢ی بڵاوكردەوە . وەزارەتی پەروەردەی حكومەتی هەرێم بڵاویكردەوە، ئەمڕۆ دوو شەممە 4ی تەمموزی 2022 تاقیكردنەوەی ئەزموونە گشتییەكانی 12ی ئامادەیی بابەتی بیركاری بەشی زانستی و وێژەیی ئەنجام درا . هاوكات لیژنەی باڵای ئەزموونەكان لە وەزارەتی پەروەردە وەڵامی نمونەیی پرسیارەكانی بابەتی بیركاری هەردوو بەشەكەی پۆلی ١٢ی بڵاوكردەوە . وەڵامی کۆنتڕۆڵ پرسیارەکانی تاقیکردنەوەی بیرکاری پۆلی 12ی زانستی وەڵامی کۆنتڕۆڵ پرسیارەکانی تاقیکردنەوەی بیرکاری پۆلی 12ی وێژەیی
-
خەڵک-ئارام سەردار بەپێی ئامارێکی دەستەی ئامار کە بۆ ڕووپێوی باروودۆخی کۆمەڵایەتی و تەندرووستی ژنان لە هەرێمی کوردستان ئەنجامی داوە بۆ ساڵی ٢٠٢١ منداڵبوون بەنەشتەرگەری بەڕێژەی زیاتر لە ٢٤٪ زیادی کردوە بەراورد بە ١٠ ساڵی پێشتر. بەپێی ئامارەکە کەوێنەیەکی دەست (خەڵك) کەوتووە، لەنێوان ساڵی ٢٠١١ بۆ ٢٠٢١ جیاوازی زۆر دروست بووە لە نێوان منداڵبوون بەڕێگەی سرووشتی و منداڵبوون بەڕێگەی نەشتەرگەری، بەشێوەیەک لەساڵی ٢٠١١ تەنها لە 26.4% ژنان بەڕێگەی نەشتەرگەری منداڵیان بووە، بەڵام منداڵ بوون بەنەشتەرگەری لە ساڵی ٢٠٢١ ڕێژەکەی،بۆ ٥٠.٨٪ بەرزبۆتەوە، بەم پێیەش ئێستا زیاتر ژنان پەنا بۆ نەشتەرگەری دەبەن. هەروەک لەئامارەکە لەبارەی منداڵبوون بەڕێگەی سرووشتی ئەەخراوەتەڕوو لەساڵی ٢٠١١ تەنها لە ٦٧.٦% ژنان بەڕێگەی سرووشتی منداڵیان بووە، بەڵام لە ساڵی ٢٠٢١ ڕێژەکەی بۆ ٤٩.٢٪ کەم بۆتەوە. ستار باقی، ماستەر لەدەرووناسی کۆمەڵناسی لەبارەی ئەو ئامارە بە(خەڵك)ی ڕاگەیاند، بەرزبوونەوەی ڕێژەی منداڵبوون بەنەشتەرگەری بۆ نزیکەی لە ٥١٪ جێگای هەڵوەستە لەسەرکردنەو چەندین هۆکار لەپشت ئەمە هەیە کە ژنان تادێت زیاتر بۆ منداڵبوون پەنا بۆ نەشتەرگەری ببەن. دەشڵێت، لەگەڵ ئەوەی بەشێکی کەمی ژنان لەناچاری نەشتەرگەری ئەنجام دەدەن بۆ منداڵبوون کە بەهۆی چەند دۆخێکی تەندرووستی پزیشک بڕیاری لەسەر دەدات، لەگەڵ ئەوەشدا بەشێکی ژنان بۆ تێک نەچوونی جەستە و جوانکاری پەنا بۆ نەشتەرگەری دەبەن، لەهەمان کاتیشدا هۆکارێکی تر دەگەڕێتەوە بۆ هەبوونی پارە کە دەیانەوێت لەنەخۆشخانەی ئەهلی نەشتەرگەری بکەن و بوونی ڕۆژێکی دیاری کراویش هۆکارێکی ترە کە زۆر کات دایک و باوکان حەز دەکەن لە ڕۆژ و مانگێک بێت کە یادگاریەکیان تێدا هەیە.
-
خەڵك – سەرۆكی هاوپەیمانی نەسر ڕایدەگەیەنێت، دابەشبوونی سیاسی و ئالنگارییە سیاسی و ئابووری و سەروەرییەكان، پێویستی بە هاوكێشەیەكی حوكمرانی میانرە و هەیە، دەشڵێت ،"ئەگەر حكومەتی داهاتوو چاكسازی ئابووری و پێشكەشكردنی خزمەتگوزاری و رەخساندنی هەلی كاری نەبێت بەشداری ناكەین". حەیدەر عەبادی، سەرۆكی هاوپەیمانی نەسر لە تویتێكدا ڕایگەیاند، دابەشبوونی سیاسی و ئالنگارییە سیاسی و ئابووری و سەروەرییەكان، پێویستی بە هاوكێشەیەكی حوكمرانی میانرەو هەیە، بتوانێت قەیرانەكان كۆتایی پێبهێنێت و جێگای رەزامەندی و پەسەندكردن بێت. ڕاشیگەیاندووە، حكومەتێكی نیشتمانی بە توانا و لێهاتوو بۆ قۆناغێكی دیاریكراو بۆ چاكسازی ئابووری و پێشكەشكردنی خزمەتگوزاری و رەخساندنی هەلی كار پێویستە، ئەگەر وانە بێت ئێمە لەگەڵی نابین و هەرگیز نابینە بەشێك لەو حكومەتە، چونكە قەیرانەكان ئاڵۆزتر دەكات و بەرەو نادیار دەمانبات.
-
خەڵك – ئەندامێكی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی ڕایدەگەیەنێت، ئەو بەشە ئاردەی دابەشكراوە هیچ گرفتێكی تەندروستی نیە، بۆ هاووڵاتیان ئەوەی ڕوویداوە گرفتێكی تەكنیكی بووە لەكارگەی ناوبراو چارەسەركراوە لەئێستا كۆمەڵێك پشكەنێن بۆئاردەكە ئەنجام درا هیچ گرفتێكی نەبووە. كاسترۆ مەعروف، ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی بە (خەڵك)ی ڕاگەیاند، دوای سكاڵای هاووڵاتیان لە سەر خراپی بەشە ئاردی ماڵان بە دواداچوونمان كرد، دەركەوت ، كە ئاردی دابەشكراو هیچ گرفتێكی تەندروستی نیە بۆ هاووڵاتیان. ڕاشیگەیاند، ئەوەی ڕوویداوە گرفتێكی تەكنیكی بووە، لەكارگەی ناوبراو چارەسەركراوە لە ئێستا كۆمەڵێك پشكەنێن بۆ ئاردەكە ئەنجامدرا، هیچ گرفتێكی نەبووە نمونەیەكەیش لەئاردی دابەشكراو وەرگیراوە، لە تاقیگەی هەولێر پشكنینی بۆ دەكرێت لایەنە پەیوەندیدارەكان لە ئەنجامەكەی ئاگاداردەكرێنەوە.
-
خەڵك- جەواد غەزالی، پەرلەمانتاری هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا، جموجۆڵی فراكسینۆنەكەی لە پەرلەماندا ئاشكرا دەكات بۆ دابەزاندنی نرخی خەرجی دۆلار. ئەمڕۆ دوو شەممە، غەزالی لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند:"پەرلەمانتارانی دەوڵەتی یاسا واژۆیان كۆكردۆتەوە سەبارەت بە چاوخشاندنەوە بە نرخی خەرجی دۆلار و گێڕانەوەی بۆ نرخی پێشووی، یان دەستكاریكردنی". بە وتەی پەرلەمانتارەكەی دەوڵەتی یاسا:"ئەم هەنگاوە بەهۆی بەرزبوونەوەی نرخی كاڵا و شتومەكە لە بازاڕەكان كە بۆتە مایەی زیان گەیاندن بە هاووڵاتیان، هەنگاوەكە بە ئاراستەی دابەزاندنێكی پلەبەندی نرخی خەرجی دۆلارە، نەك بەشێوەیەكی لەپڕ و لەناكاو، تا بەشێوەیەكی دروست مامەڵەی لەگەڵ بكرێت بەبێ ئەوەی زیانی لێبكەوێتەوە".