لە چین ڤاكسینی كۆرۆناش ساختەكرا
بە تۆمەتی ساختەكردنی ڤاكسینی كۆرۆنا پۆلیسی پەكین دەیان…
زیاترسەردێر
-
خەڵك- دوو بەرپرسی باڵای بانكی توركیا داوای لێكۆڵینەوەی فەڕمی دەكەن لە دیارنەمانی دەیان ملیار دۆلار لە دراوی یەدەگی دامەزراوەی دارایی توركیا لە ساڵی رابردوودا. بانكی نێوەندی توركیا ناونیشانێكی دیكەی قەیرانی ئابوری توركیایە، سەرۆكی توركیا رەجەب تەیب ئەردۆغان دەڵێت دراوی یەدەگ لە بانكدا نزیكەی 100 ملیار دۆلارە، بەڵام ئۆپۆزسیۆن بە پشت بەستن بە زانیاری فەڕمی دەڵێت دامەزراوەی دارایی توركیا 60 ملیار دۆلار قەرزدارە. یەدەگی دراوی بیانی لە بانكی ناوەندی زیانێكی گەورەی بەركەوتووە و زیانی داوە لە سەقامگیری رەوشی دارایی لە وڵات بەتایبەت پشتیوانی دراوی ناوخۆیی. دورموش یەلماز كە سەرۆكایەتی بانكی كردووە لە ساڵانی 2006 بۆ 2011 و جێگری پارێزگاری بانك ئیبراهیم تورهان باس لە پێویستی دامەزراندنی لیژنەیەكی لێكۆڵینەوە دەكەن لە زیانەكان. بانكی وەبەرهێنانی ئەمریكایی گولدمان ساكس خەمڵاندنی كردووە كە بانكی ناوەندی 100 ملیار دۆلاری لە دراوی یەدەگ زیان كردووە لە 10 مانگی یەكەمی 2020 لەگەڵ دابەزینی بەهای لیرە لە بەرامبەر دۆلار و یۆرۆ. دوای ئەم زیانە گەورەیە سیاسییەكان و ئۆپۆزسیۆن داوای ئاشكراكردنی چارەنووسی ئەم پارەیە دەكرێت، دوو بەرپرسی پێشووی بانكیش هاتونەسەر خەتی قەیرانەكە. یەلماز كە ئەندامی حزبی بزووتنەوەی نەتەوەییە دەڵێت: رەنگە ئەم پارەیە بۆ پشتیوانیكردن لە كۆمپانیا داراییەكان خەرج كرابێت. دەپرسێت كام كۆمپانیای پیشەسازی دراوی بیانی پێ بەخشراوە؟ لە ماوەی دوو هەفتەی رابردوودا رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی توركیا بەرگری كردووە لە سیاسەتەكانی دارایی و هەڵسەنگاندنی رەوشی ئابووری توركیا بە باش. ئەردۆغان دەڵێت: ئۆپۆزسیۆنی دوو ڕوو دەڵێن یەدەگی بانك لە دراوی بیانی بە تەواوی نەماوە، ئەوان سنووریان بەزاند، دەڵێن یەدەگ سفرە. دەشڵێت: هاوڕێیان كاتێك گەیشتین بە فەرمانڕەوایی، یەدەگ 27.5 ملیار دۆلار بوو، ئێستا نزیكەی 95 ملیار دۆلارە، لە ماوەی سەرۆكایەتی وەزیراندا یەدەگی دراوی قورسی بیانی بەرز بووەوە بۆ 132 ملیار لە بانكدا، بەڵام پاشەكشەی كردووە بۆ 95 ملیار دۆلار لە ئێستادا. ئۆپۆزسیۆن بە پشتیوانیكردن بە داتا و زانیاری فەڕمی دەڵێن بانكی ناوەندی نزیكەی 95 ملیار دۆلار قەرزدارە. وتەبێژی حزبی گەلی كۆماری دەڵێت ئەم زانیارییانە لەلای ئێمە هەیە، بانكی نێوەندی پابەند كراوە بە دانەوەی 95 ملیار دۆلار لە ماوەیەكی كورت دا بەهۆی رێككەوتنەكانی ئاڵوگۆڕی دراوی ناوخۆیی.
-
خەڵک بڕیاربوو ئەمڕۆ چوارشەممە ٣ی ئاداری ٢٠٢١ ژمارەیەک پێشمەرگە لەبادینان لەبەردەم وەزارەتی پێشمەرگە گردبوونەوە بکەن، بەڵام بەهۆی کێشە لەگەڵ فەرماندەکانیان تائێستا گردنەبوونەتەوە، یەکێک لەپێشمەرگەکانیش دەڵێت ئێمە سوڕین لەسەر ئەنجامدانی گردبوونەوە. سەرباز محمد، یەکێک لەپێشمەرگەکان بە(خەڵک)ی ڕاگەیاند، ئێمە ژمارەیەک لەپێشمەرگە سەر بەلیوای ١٢ی وەزارەتی پێشمەرگەبووین، بەبیانووی زیادی میلاکی ئەو لیوایە ئێمەیان بۆ فەرماندەییەکان گواستۆتەوە و ئێمەش لەبڕیارەکە ناڕازین. دەشڵێت، قبوڵمان نيیە بگوازرێینەوە و دەمانەوێ سەر بەلیوای ١٢ بین، چونکە لەگەڵ گواستنەوەمان مووچەشیان کەم کردینەوە، تائێستاش بەهۆی کێشە لەگەڵ فەرماندەکانمان تائێستا گردنەبووينەتەوە چوکە دەڵێن نابێ بچن، بەڵام ئێمە سوڕین لەسەر ئەنجامدانی گردبوونەوە.
-
خەڵك- بەڕێوەبەێتی پەروەردەی ڕۆژئاوای سلێمانی ڕایدەگەیەنێت، ئەمڕۆ چوار شەممە 3ی ئازاری 2021، مووچەی وانەبێژان بۆ مانگی 10ی ساڵی ڕابردوو دابەشدەكرێت. بەڕێوەبەرێتی پەروەردەی ڕۆژئاوای سلێمانی لە ڕاگەیەندراوێكدا ئاماژە بۆ ئەوە دەكات، ئاگاداری هەموو مامۆستایانی وانەبێژی سنووری پەروەردەكەمان دەكەینەوە، ئەمڕۆ چوار شەممە سەردانی دیوانی پەروەردە بكەن بە مەبەستی وەرگرتنی كرێی وانەبێژی مانگی 10ی ساڵی ڕابردوو. ئاشكراشیكرد، مامۆستایانی باخچە و ئامادەییەكان كاتژمێر 9:00 بۆ كاتژمێر 11:00 سەردانمان بكەن و مامۆستایانی قوتابخانە بنەڕەتییەكان كاتژمێر 11:00 بۆ 1:00 سەردانمان بكەن.
-
خەڵك-بەشی هەواڵ بە گوێرەی دواین ئامار، تووشبووانی ڤایرۆسی كۆرۆنا لە جیهاندا گەیشتە 115 ملیۆن و 302 هەزار و 74 حاڵەت. بە گوێرەی ئامارە جیهانییەكان، تاكو كاتژمێر 9:45ی ئەمڕۆ چوار شەممە ژمارەی تووشبووانی كۆرۆنا لە جیهاندا گەیشتە 115 ملیۆن و 302 هەزار و 74 حاڵەت، لەو ژمارەیەش 2 ملیۆن و 560 هەزار و 647 حاڵەتی گیانلەدەستدانیش هەبووە. هەر بەپێی ئامارەكان تاكو ئێستا 91 ملیۆن و 127 هەزار و 380 تووشبووی ڤایرۆسی كۆرۆنا چاكبوونەتەوە. لەسەر ئاستی وڵاتانی جیهان، ئەمریكا زۆرترین ڕێژەی تووشبوون بە پەتاكەی تێدا تۆماركراوە و گەیشتووەتە 29 ملیۆن و 370 هەزار و 705 كەس و 529 هەزار و 214 كەسیش گیانیان لەدەستداوە. ڤایرۆسی كۆرۆنا نەخۆشییەكی كوشندەیە و مانگی 12ی ساڵی ڕابردوو لەشاری وۆهانی وڵاتی چین سەریهەڵداو لەئێستاشدا لە زیاتر لە 210 وڵات و ناوچەی جیهان بڵاوبووەتەوە.
-
خەڵک - ئەمڕۆ چوار شەممە بنکەیەکی سەربازی ئەمریکا لەعیراق بۆردوومانکرا. بەپێی هەواڵی میدیا عیراقییەکان، ئەمڕۆ چوار شەممە چەند موشەکێک ئاڕاستەى بنکەی سەربازی عەین ئەسەد لەئەنبار کراون. ئامانج لەو هێرشە موشەکییە، سەربازانی ئەمریکا بوون، بەڵام تاکو ئێستا زیانە گیانی و ماڵییەکان ڕوون نییە. بەپێی زانیارییە سەرەتاییەکان، هێرشەکە لەڕێگەی ١٠ موشەکی جۆری کاتیۆشا بووە.
-
خەڵک – لە ماوەی مانگی ڕابردوودا، لانیکەم ٢٢ هاوڵاتیی کورد بە تۆمەتی چالاکی سیاسی و هاوکاری لەگەڵ حیزبە کوردستانییەکان، مەدەنی و مەزهەبی دەستبەسەر کراون. بە پشتبەستن بە ئاماری تۆمارکراو لە ناوەندی ئامار و بەڵگەنامەکانی ڕێکخراوی مافی مرۆڤیی هەنگاو، لە ماوەی مانگی شوباتی ئەمساڵدا، لانیکەم ٢٢ هاوڵاتیی کورد بە تۆمەتی چالاکی سیاسی، مەدەنی، مەزهەبی و پەیوەندی لەگەڵ حیزبە کوردستانییەکان دەستبەسەر کراون. بە پێی ئەم ڕاپۆرتە، ٢٠ کەس بە تۆمەتی چالاکی سیاسی و پەیوەندی لەگەڵ حیزبە کوردستانییەکان، کەسێک بە تۆمەتی چالاکی مەدەنی و کەسێکیش بە تۆمەتی چالاکی مەزهەبی دەستبەسەر کراون. زیاترین هاوڵاتی لە پارێزگای ئورمیە دەستبەسەر کراون، کە ١٢ حاڵەت بووە. هەروەها دەستبەسەر کرانی ٩ هاوڵاتی لە پارێزگای سنه و هاوڵاتییەکیش لە پارێزگای کرماشان تۆمار کراوە. یەکێک لەو کەسانەی کە مانگی ڕابردوو دەستبەسەر کراوە خوێندکار بووە.
-
خەڵك- بەڕێوەبەرایەتی هاتوچۆی هەولێر ڕایدەگەیەنێت، هیچ كەسێكیان سزا نەداوە لەسەرئەوەی لەناو تونێلی پیرمام كەوتووەتە پێش ئۆتۆمبێلێكی هاتوچۆوە. بەڕێوەبەرایەتی هاتوچۆی هەولێر لە ڕاگەیەنراوێكدا ئاماژە بۆ ئەوە دەكات، لەهەندێك پەیج و سایت بابەتێك بڵاوكرایەوە گوایە "كەسێك لەناو تونێلی پیرمام تەنها لەبەرئەوەی پێش ئۆتۆمبێلی بەڕێوەبەری هاتوچۆی ڕێگاكانی دەرەوە كەوتووە سزادراوە"، بابەتەكە وانیشاندراوە كەئەو كەسە بێتاوانە و داوای لێپێچینەوە دەكات و دەڵێت، "هیچ سەرپێچیەكم نەكردوە". ئاشكراشیكرد، ئەو كەسە خاوەنی نیسان سێنترایەكی تایبەتی سورە 8:16 خولەكی بەیانی لەناو تونێلی پیرمام و لەپاش دەرچوونی لەكامێرەی چاودێری خێرایی، بەشێوەیەكی زۆر خێرا ئۆتۆمبێلەكەی لێخوڕیوە، لەوكاتە لەئۆتۆمبێلێكی هاتوچۆ تێپەڕیوە كە ئەفسەرێكی تێدابووە و بینیویەتی كە ئەو كەسە تیژڕەوی دەكات، بۆیە ڕاستەوخۆ بەپێی یاسا سزای داوە لەسەر خێرایی لێخوڕینەكە كە نامەی سەرپێچیەكەش بۆ هاووڵاتیەكە چووە لەسەر ئەو تیژڕەوییە بووە، نەك لەسەر بەپێشكەوتنەوەكە. ڕوونیشیكردووەتەوە، وێنەی ڤیدیۆی كامیراكانی چاودێری نیشانی دەدەن ئەو ئۆتۆمبێلە خێراییەكەی زۆر زیاتر بووە لەخێرایی دیاریكراوی ناو تونێل كە 70 كیلۆمەترە لە كاتژمێرێكدا، تەنانەت كەبەتەنیشت ئۆتۆمبێلی هاتوچۆ تێدەپەڕێت وا هەستدەكەیت كە ئۆتۆمبێلەكەی هاتوچۆ وەستاوە، بۆیە ئێمە وەكو هاتوچۆی هەولێر بابەتی ئەو بوختان دروستكردنە بەئەفسەرێكی بەڕێوەبەرایەتیەكەمان ڕەتدەكەینەوە و بەمافی خۆمان دەزانین هەر پەرچەكردارێكی یاساییمان هەبێت بەرامبەر بەو كەسە.
-
خەڵك- ئەندامێكی سەركردایەتی یەكێتی ڕایدەگەیەنێت، كێشەی كورد تەنها لەچوارچێوەی بودجە و مووچە خۆی نابینێتەوە. هەرێم كەمال ئاغا ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی و پەڕلەمانتاری ئەو حزبە لە عێراق بە دەنگی ئەمریكای ڕاگەیاند، كێشەی نەتەوەی دووەم لە عێراق كێشەی دانپێدانانی مافەكانی كوردە لەدەستور و جێبەجێكردنیەتی، مافی مەسەلەی ماددەی 140، ئەم مافانەی كە لەدەستور وەریگرتووە وەكو یاسای نەوت و گاز وەكو هێزی پێشمەرگە كەبەشێكە لە سیستەمی بەرگری عێراق تائێستا بێبەشكراوە لەمووچە و پڕچەك كردن. سەبارەت بەڕێككەوتن لەسەر پڕۆژە یاسای بودجە و ڕێككەوتنی نێوان هەرێم و بەغداد هەرێم كەمال ئاغا ڕایگەیاند، گفتوگۆكان بەردەوامن و گفتوگۆی باش كراوە، داتا و لێكگەیشتنی باش هاتووەتەپێش، ئەوەی لە پڕۆژەیاسای بودجە هاتووە ڕێككەوتنی هەردوو حكومەتی عێراق و هەرێمە، ئەوەی دەمێنێتەوە لەناو پەڕلەمان ئایا ئەمە دەرباز دەبێت؟ تائێستا گفتوگۆی بەردەوام كراوە وامەزەندە دەكرێت ڕۆژی پێنج شەممە، بەڵام وادەبینم لەوانەیە بخرێتە هەفتەی داهاتوو. وتیشی"هەموو فراكسیۆنە كوردییەكان لەسەر ئەو دەقەی كەلەپرۆژەیاسای بودجە هاتووە ڕازیین، بەشێكی زۆریش لەلایەنە شیعیەكانیش بەوە ڕازیین لەوانەیە هەندێك هەمواری بچوكی تێدابكرێت، بەڵام وەك ئاماژەم پێدا هەم ئەركی تێدایە و هەم مافی تێدایە، ئەوەی ئەركە لەسەر حكومەتی هەرێمی كوردستان ڕازییە بەوەی كە 250 هەزار بەرمیل نەوت ڕادەستی سۆمۆ بكرێت لەگەڵ ئەم داهاتە نانەوتیانەی بەداهاتی فیدڕاڵی ناودەبرێن لە دەروازە و فڕۆكەخانە و ئەو شوێنانەی تر ئەمانە حكومەتی هەرێمی كوردستان ڕازی بووە لەپرۆژە یاساكەش هاتووە، هەروەها حكومەتی فیدڕاڵیش ڕازی بووە وەزیری نەوت و داراییش لەو پڕۆسەیەدا دەوریان هەبووە دەمێنێتەوە هەندێك لایەنی سیاسی كە لەڕابردوو بەشێوازێك لەشێوازەكان لەوانەیە كاریگەرییان لەسەر بێت. ئاشكراشیكرد، هەرێم ڕازی بووە بەجێبەجێكردنی داواكارییەكانی بەغدا، بەپێی ئەوەی كە لەدەقەكەدا هاتووە حكومەتی هەرێم بەشێك بووە لەو پڕۆژەیەی تیمی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە گفتوگۆكانیان لەڕابردوو ڕێككەوتوون لەسەر ئەم دەقەی كە لەماددەی 10 و 11 لە پرۆژەیاسای بودجەدا هاتووە.
-
خەڵك-بەشی هەواڵ نرخی نەوت لەبازاڕەكانی جیهان بەراورد بە ڕۆژانی ڕابردوو دابەزیوە. ئاژانسەكانی جیهان بڵاویانكردەوە، نرخی نەوت بۆ ئەمڕۆ چوار شەممە، 3-3-2021، بەشێوەیەك بووە كە نرخی نەوتی برێنت بە 62 دۆلار و 99 سەنت لە بازاڕەكانی جیهان مامەڵەی پێوەكراوە و هاوكات نرخی بەرمیلێك نەوتی خاوی ئەمریكیش بە 59 دۆلار و 95 سەنت مامەڵەی پێوەكراوە. هۆكاری بەرزبونەوەی نرخی نەوت دەگەڕێتەوە بۆ ڕێككەوتنی گروپی ئۆپیك پڵەس لەسەر زیادكردنی بەرهەمهێنانی نەوت بە بڕی 500 هەزار لە ڕۆژێكدا. هاوكات هەڵكشانی نرخی نەوت لەكاتێكدایە، ژمارەیەك لەو وڵاتانەی بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا بەشێك لە كەرتە پیشەسازی و بازرگانییەكانیان وەستاندبوو، لە ئێستادا و بەهۆی كەمبوونەوەی مەترسییەكانی كۆرۆنا، بەشێك لە چالاكییە ئابوورییەكانیان دەستپێكردووەتەوە، ئەمەش بووەتە هۆی بەرزبوونەوەی نرخی نەوت.
-
خەڵك دانیشتووانی گەڕەكی پێشەوا لە شارەدێی بازیان نامەیەكی كراوە ئاڕاستەی پارێزگاری سلێمانی و بەڕێوەبەری شارەدێیەكەیان و بەڕێوەبەری شارەوانی دەكەن. دەستەی نوێنەرانی دانیشتووانی گەڕەكی پێشەوا لە نامە كراوەكەدا ئاماژە بەوە دەكەن، لە پارەی پەرەپێدانی پڕۆژەكان بۆ ساڵی 2021 كە حكومەتی هەرێم دیاریكردووە، پڕۆژەی قیركردنی گەڕەكەكەیان بۆ تەواو بكرێت كە ماوەی 30 ساڵە ئاوەدانە و تا ئێستا شەقامەكانی قیر نەكراوە. دەقی نامەكە: نامەیەكی كراوە بۆ پارێزگاری سلێمانی بەڕێوبەری ناحیەی بازیان بەڕێوبەری شارەوانی بازیان سڵاو.. هەروەك ئاگادارن سەرۆكایەتیی ئەنجومەنی وەزیران لە دانیشتنی رۆژی ٢٣ ی شوباتی ٢٠٢١ ، لەگەڵ پاڕێزگاری پارێزگاكان وبەرپرسی ئیدارە سەربەخۆكاندا، بری پارەی پەرەپێدانی پرۆژەكانی بۆ سالی ٢٠٢١ دیاری كرد. لەم نێوەندەدا، بڕیاردرواە، بڕی ( ١٤١ ملیار و ٣٥٠ ملیۆن) دینار بۆ پرۆژە خزمەتگوزارییەكانی پارێزگای سلێمانی تەرخان بكرێت. هاوكات دەسەڵاتی خەرجكردنی ئەم بڕە پارەیە، دراوە بە پارێزگاكان بۆ پرۆژە خزمەتگوزارییەكان. بەرپرسان ئیداری، لە قایمقامیەتی سلێمانی، ئاماژە بەوە دەكەن كە ئەولەویەتی تەرخانكردنی ئەم بڕی پارەیە بۆ پرۆژە تەواو نەكراوەكانی ساڵانی رابوردوو (٢٠١١، ٢٠١٢ ، ٢٠١٣) دەبێت. هەروەها پێویستە بەشێكی بەرچاوی ئەم پارەیە بۆ ڕێگا و بانەكان، تەرخان بكرێت. گەڕەكی (پێشەوا) لەناحیەی بازیان، كە دەكەوێتە ناوەراستی ناحیەكە و بەشێكی بەرچاو لە كۆڵانەكانی دەكەونە سەر بازاڕی سەرەكی، كە چەندین دوكانی فرۆشتنی خواردن و خواردنەوە و هەروەها دەرمانخانە و سەرتاشخانە و فرۆشتنی كەل وپەلی رۆژانەی جیاواز لەخۆدەگرێت، ئەم گەڕەكە لە دامەزراندنی ناحیەی بازیانەوە تاوەكو بەشێكی زۆر لە جادە وكۆڵانەكانی قیرتاونەكراون، ئێمە دەستەیەك لە نوێنەرانی ئەم گەرەكە وهەروەها بەشێك لەگەڕەكی برایەتی لە ناوەراستی ساڵی ٢٠١٨ دەدا، هەڵمەتێكی واژۆكۆكردنەوەمان دەستپێكرد بۆ داواكاری قیرتاوكردنی شەقام و كۆڵانەكان، سەرئەنجام بەرپرسانی ئیداری و پارێزگا، داواكاری ئێمەیان بۆ ئەنجومەنی وەزیران رەوانە كرد (نوسراوی رەسمی پارێزگاری سلێمانی ژمارە ٦٣١٠، بەررواری ٥-٧- ٢٠١٨)، بەڵام بەبیانۆی نەبوونی بودجەی تەرخانكراوی پێویست بۆ پاڕێزگاكان، تائێستا ئەم داواكارییەی ئێمە جێبەجێنەكراوە، هەربۆیە داواكارین لە ئێوە، كە لەئێستادا ئاگاداری ئەم بڕیارەن. كێشە و ناخۆشییەكانی دانیشتوانی هەردوو ئەم گەرەكە لەبەرچاوبگرن، كەنزیكەی ٣٠ ساڵە، كۆڵانەكانی قیرتاونەكراوە، منداڵان و بەساڵاچوان لەوەرزی زستاندا، بەنێو قوڕ و ناخۆشی رێگاكان بەسەختی هاتوچۆدەكەن و لەوەرزی هاویندا، تەپ وتۆزی رێگا خۆڵاوییەكان، دەچێتە نێو ماڵەكانیان. هاوكات بەرپرسیاریەتی راستەقینەی خۆتان لەبەرانبەر ئەم داواكارییە بخەنەڕوو. دەستەیەك لەنوێنەرانی گەڕەكی پێشەوا- ناحیەی بازیان 1-3-2021