مەلا بەختیار هۆكاری ناكۆكییەكانی نێوان یەكێتی و پارتی ئاشكراكرد
خەڵک – نزار جەزا مەلا بەختیار ڕایدەگەیەنێت، كێشەكانی یەكێتی…
زیاترسەردێر
-
مریشك یه‌كێكه له خواردنه به‌ربڵاوه‌كان و له‌و نێوه‌نده‌شدا هه‌ركه‌سێك حه‌ز به به‌شێكی تایبه‌تی مریشكه‌كه ده‌كات و قاچی مریشك یه‌كێكه له ئه‌و پارچانه‌ی كه كه‌سانێك حه‌زێكی تایبه‌تیان بۆ هه‌یه. گه‌ر له‌و كه‌سانه‌یت كه حه‌ز به خواردنی قاچی مریشك ده‌كه‌یت ئه‌وا هه‌ڵبژاردنێكی دروستت هه‌یه چونكه قاچی مریشك له ڕووی ته‌ندروستیه‌وه به‌سووده به‌و پێیه‌ی رێژه‌یه‌كی زۆر مادده‌ی كۆلاجینی تێدایه. دیارترین سووده‌كانی قاچی مریشك له‌وه‌دایه كه ڕێژه‌ی ئاسن له جه‌سته‌دا هاوسه‌نگ ده‌كات و په‌ستانی خوێنیش كه‌متر ده‌كاته‌وه، جگه له‌وه‌ی نینۆكه‌كانت به‌هێزتر ده‌كات و توانای به‌رگری جه‌سته‌ش چالاكتر ده‌كات. مریشك یەكێكە لەو خواردنانەی ڕۆژانە بەتەنیا یاخود لەگەڵ برنج و چەندین خۆراكی تردا دەخورێت، بەڵام بەهۆی ئەوەی ئارەزووی مرۆڤێك لە یەكێكی دیكە جیاوازە بۆیە هەر كەسێك حەز بە خواردنی بەشێكی مریشك دەكات. قاچەكانی مریشك، كە بەشێكی هاوڵاتیان نایخۆن چەندین توێژینەوەی لەسەر كراوە و لە نوێترین توێژینەوەش، كە لە ژاپۆن كراوە لەڕووی تەندروستیەوە بە یەكێك لە باشترین بەشەكانی مریشك دانراوە بۆ خواردن. سوودەكانی خواردنی قاچی مریشك: – قاچی مریشك ماددەی كۆلاجین زیاد دەكات لە لەشدا، كە چارەسەی زۆر نەخۆشیە. – یەكێك لە سوودەكانی ئەو ماددەیە ڕێكخستنەوەی پەستانی خوێنە لە لەشدا و راگرتنی یەكسانی. – كاردەكات بۆ ئەوەی رێژەی ئاسن لە لەشدا جێگیر بكات، ئەمەش بەهێزترین چارەسەرە بۆ ئەو كەسانەی نەخۆشی ئەنیمیایان هەیە بەتایبەت منداڵ. – باشترە قاچی مریشك بەكوڵاوی لەگەڵ بیبەر و خوێ ئامادەبكرێت، چونكە بە سورەوەكراوی ئاستی ئەو ماددەی كۆلاجینە كەمدەبێتەوە.
-
خەڵك وتەبێژی داواكاری گشتی لە هەرێمی كوردستان ڕایدەگەیەنێت، هەندێك زنجیرەی تەلەڤزیۆنی و سۆشیال میدیا هۆكارێكن بۆ زیادبوونی ناپاكیی نێوان هاوژینان. بەشدار مەجید، دادوەر و وتەبێژی داواكاری گشتی لە هەرێمی كوردستان بە ڕووداوی ڕاگەیاندووە:"هەندێك زنجیرەی تەلەڤزیۆنیی نەشیاو كە لە ڕاگەیاندنەكانەوە پەخش دەكرێن، ئینتەرنێت و سۆشیال میدیا هۆكارێكن بۆ جیابوونەوەی هاوژینان كە هۆكاریشن بۆئەوەی ناپاكیی هاوسەرگیری زیاد ببێت. بۆ نمونە زنجیرەی تەلەڤزیۆنی هەیە كە پەخش دەكرێت، هەموو ئەندامانی بەناو خێزانێك نازانن كێ دایك و باوكیانە و بە ناپاكی لەدایكبوون". وتەبێژی داواكاری گشتی ئاماژەی بەوەدا، ڕێژەی جیابوونەوەی هاوژینان لە زیادبووندایە، بەڵام ئەو ژمارانەی دەوترێن هی ڕاستەقینەی دانیشتووانی هەرێمی كوردستان نین، چونكە ژمارەیەكی زۆر ئاوارەی سوریا و عەرەبەكانی ناوەڕاست و باشووری عیراقی تێدان و جیابوونەوەكانی ئەوانیش ئەژمار كراون. بەشدار مەجید وتیشی، ناسەقامگیریی سیاسی و ئابووری هۆكارێكی سەرەكین بۆ پێكنەهێنانی ژیانی هاوبەش و زیادبوونی جیابوونەوەی هاوژینان، هەڵەكردن لە دەستنیشانكردنی هاوژینانیش بە هۆكارێكی تر ناودەبات.
-
خەڵك د. بەرهەم ساڵح، سەرۆك كۆماری عیراق ئەمڕۆ سێشەممە ٢٠٢١/٥/١٨ لە كۆشكی سەلام لە بەغدا لەگەڵ مستەفا كازمی، سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق كۆبووەوە. بە پێی ڕاگەیەنراوی نووسینگەی ڕۆژنامەوانی سەرۆكایەتی كۆمار، لە كۆبوونەوەكەدا جەختكرایەوە لە پێویستی پارێزگاریكردن لە ئارامی وڵات و پاراستنی ئاسایش و سەلامەتی هاووڵاتیان و بەهێزكردنی دەسەڵاتی دەوڵەت و دەزگا ئەمنییەكان بۆ جێبەجێكردنی یاسا و پاراستنی ئاشتی و ئاسایشی كۆمەڵایەتی و گرنگی ڕاوەدونانی پاشماوەی تیرۆریستان كە مەرامیانە ئاسایش و سەقامگیری چەند ناوچەیەك بشێوێنن، هەروەها پێویستی دابینكردنی پشتیوانی تەواو لە هێزە ئەمنییەكان بە سەرجەم پێكهاتەكانییەوە بۆ ھێنانەدی ئاسایش و ئارامی. ئەوەش خراوەتەڕوو، لە بەشێكی تری كۆبوونەوەكەدا ھەردوو سەرۆك گفتوگۆیانكرد دەربارەی هەڵبژاردنی پێشوەخەتی ئەنجومەنی نوێنەران و جەختكرایەوە لە پێویستی ڕەخساندنی كەشێكی لەبار و گونجاو و پشتیوانی و دابینكردنی تەواوی پێداویستییەكان بۆ سەرخستنی پڕۆسەكە و گرتنەبەری باشترین ڕێوشوێنەكان بۆ ڕێگریكردن لە ساختەكاری و فرتوفێڵ و هەموو ئەو هۆكارانەی دەبنە ھۆی ئەوەی كاریگەری لەسەر خواستی دەنگدەران دروست بكات لە هەڵبژاردنی نوێنەری ڕاستەقینەی خەڵك، ھەروەھا تا دەرهاویشتەكانی پڕۆسەی هەڵبژاردن ببێتە مایەیی ھێنانەكایەوەی خواستی ئازادانەی خەڵك. لە ڕاگەیەنراوەكەدا ئاماژە بەوەشدراوە، پێشھاتەكانی دۆخی فەلەستین و ئەو پێشێلكاری و دەستدرێژییە نامرۆڤانەی كە گەلی فەلەستین ڕووبەڕووی دەبێتەوە تاووتوێ كرا و جەختیكرایەوە لە هەڵوێستی نەگۆڕ و پشتیوانی عیراق بۆ دۆزی فەلەستین و ھێنانەدی داواكاری و مافە ڕەواكانی گەلی فەلەستین و ڕاگرتنی دەستدرێژییەكان لە قودس و كەرتی غەزە و تەواوی ناوچەكانی فەلەستین و پێویستی ئەنجامدانی كاری جددی هاوبەش لەسەر ئاستی وڵاتانی عەرەبی و هەرێمایەتی و نێودەوڵەتی لە پێناو ڕاگرتنی دەستبەجێی ئەو پێشێلكارییانەی كە ھاووڵاتیانی سڤیل ڕووبەڕووی دەبێتەوە و ڕاگرتنی دەستدرێژی و دوژمنكارییەكان و پاراستنی ھاووڵاتیان.
-
گومانی تێدانیە كە قژێكی خاو جوان خەونی هەمو ئافرەتێكە، بەڵام قژ خاوكردنەوەش هەروا ئاسان نیە و لە ڕێگەی ئوتوی ئاراشتگاکانەوە زیانێكی زۆر بەر قژمان ئەكەوێت و دەبێتە هۆی سوتانی قژەكە، ئەوە بێجگە لە تێچویەكی زۆریش، ئەگەر دەتەوێت بە تێچویەكی كەم و ئاسان قژێكی خاو جوانت هەبێت ئەوە ئەم ڕێگا سروشتیانە تاقی بكەرەوە : شیری گوێزی هندی شیری گوێزی هندی جگە لەوەی كە سودێكی زۆر بە پێخی سەر دەگەیەنێت قژیش خاو دەكاتەوە، شیر لە گوێزی هندی دەربهێنەو بیدە لە قژت بۆماوەی 10 خولەك پێوەی بمێنێت پاشان بە ئاو بیشۆ بیرە ئەگەر دەتەوێت قژێكی خاو بریقەدارت هەبێت ئەوا بیرە بەكار بهێنە، كە دەوڵەمەندە بە ڤیتامینات و دژە ئۆكسانە و تەڵەكانی قژ بەهێز و قورس دەكات . لەدوای قژشتن بە شامپۆ بیرە بەكاربهێنەو ئاوی پیابكە. ئالۆڤیرا جێڵی گوڵی ئالۆڤیرا كە دەوڵمەندە بە چەندین ئەنزیمی بەسود بۆ پێستی سەر، تاڵەكانی قژ ئەستورو بەهێز دەكات . دوو كوچك زەیتی زەیتون لەگەڵ جێڵی ئالوڤیرا تێكەڵ بكەو بۆماوەی 30 خولەك بەقژەوە بیهێڵەوە پاشان بیشۆ. شیر و هەنگوین بۆقژێكی نەرمو خاو (1 كوپ شیر لەگەڵ یەك كەوچكی گەورە هەنگوین تێكەڵبكەو بیدە لە قژت بۆماوەی 20خولەك بیهێڵەرەوە پاشان بیشۆ رۆنی گەرچەك ڕۆنی گەرچەك بەسودە بۆ تەواوی قژ لە پێخی سەرەوە تا سەرتاڵەكانی، كە دەبێتە هۆی بەهێزكردنی گەشەی قژ و دەی پارێزێت لە مخۆركەو وشك بونە، كەمێك لە رۆنی گەرچەك بخە سەر دەستت و بیە لە تەواوی قژت پاش 10 خولەك بیشۆرەوە. مۆز میوەی مۆز دەوڵمەندە بە مادەی ئاسن كە باشترین ماسكە بۆبەهێزكردنی قژو نەرمو خاوی دەكات. یەك مۆز بدە لە عەصارە تا وەك هەویرێكی لێدێت و پاشان بیدە لە قژت لەدوای 20 خولەك بیشۆ
-
خەڵك وەزارەتی كشتوكاڵی عیراق ڕێگەنادات بەرهەمی ناوخۆیی هەرێمی كوردستان هەناردەی شارەكانی ناوەڕاست و باشووری عیراق بكرێت. حسێن حەمەكەریم وتەبێژی وەزارەتی كشتوكاڵی هەرێم ڕایگەیاند، وەزارەتی كشتوكاڵی عیراق فەرمانیكردووە بە بازگەكانی نێوان هەرێم و شارەكانی عیراق ڕێگەنەدەن بەرهەمی ناوخۆیی هەرێمی كوردستان هەناردەی شارەكانی ناوەڕاست و باشووری وڵات بكرێت لەكاتێكدا بەرهەمی شارەكانی تر دێتە هەرێمی كوردستان. حسێن حەمەكەریم وتیشی، ماوەیەكی زۆرە ڕێگەنادرێت مریشك و پەتاتە و خەیاری هەرێم ڕەوانەی شارەكانی عیراق بكرێت، بۆ چارەسەركردنی ئەو كێشەیەش لەگەڵ وەزارەتی كشتوكاڵی فیدراڵ لە پەیوەندیدان. وتەبێژی وەزارەتی كشتوكاڵی هەرێم جەختی كردەوە، لەحاڵەتی چارەسەرنەكردنی كێشەكەدا هەڵوێستیان دەبێت.
-
خەڵك- موقتەدا سەدر ڕابەری رەوتی سەدر ڕایدەگەیەنێت، شۆڕشی فەلەستینی كۆتایی نەهاتووەوە و لەمجارەدا بە تین و گۆڕێكی ترەوە سەریهەڵدایەوە. سەدر لە تویتێكیدا كە لەسەر تۆڕی كۆمەڵایەتی (تویتەر) بڵاویكردەوە ڕایگەیاند"زۆرێك پێيانوابوو پرسی فەلەستین كۆتایی هات، بۆیە ئەمریكا قودسی بە زایۆنزیمەكان فرۆشت و ئەوانەش كە كەوتبوونە ئەو داوەوە، دەستییان كرد بە ئاسایی كردنەوەی پەیوەندییەكانیان لەگەڵ ئیسرائیل، بەڵام شۆڕشی فەلەستینی سەریهەلدایەوە و شۆڕشەكەش لەمجارەدا بە بەرد نییە". بە وتەی ڕابەری ڕەوتی سەدر:لەمجارەدا فەلەستینییەكان، نەك تەنیا غەززە دەپارێزن، بەڵكو بەرەو گەڕەكەكانی قودسی شەرقی و ڕامەڵڵا و هەموو خاكی داگیركراو دەچن". موقتەدا سەدر دەڵێت، پرسی قودس هەر تەنیا پرسی عەرەب نییە، بەڵكو پرسی هەموو مسوڵمانانە، لەو ڕوەەشەوە سوپاسی هەڵوێستی وڵاتی ئەندۆنیسیاى كرد. موقتەدا سەدر ڕابەری ڕەوتی سەدر پێیوایە كە دەكرێت، سەرهەڵدانی ئەمجارەی فەلەستینییەكان ببێتە سەرەتایەك بۆ كۆتایی هێنان بە ئیسرائیل و سەرەتای سەقامگیریی لە ناوچەكە.
-
خەڵك- وەزارەتی بازرگانی حكومەتی فیدراڵ، گەیشتنی كەشتییەك بە بەندەرەكانی عیراق ڕادەگەیەنێت كە زیاتر لە 60 هەزار تەن برنجی پاكستانی جۆری باشی هەڵگرتووە. بەپێی بەیاننامەیەك كە لەلایەن وەزارەتی بازرگانی عیراقەوە بڵاوكرایەوە"كەشتییەك كە 34 هەزار و 88 تەن بەرنجی پاكستانی هەڵگرتبوو، گەیشتە بەندەرەكان و زیاتر لە 23 هەزار تەن لە بارەكەی داگیرا". هەر لە بەیاننامەكەدا هاتووە"بارە برنجەكە لە پشكنیندا دەرچووە و بڕێكی زۆری بۆ هەموو پارێزگاكان گواسترایەوە، لە چوارچێوەی پلانی بەبازاڕكردن كە لەلایەن كۆمپانیای گشتی بازرگانی دانەوێڵە". وەزارەتی بازرگانی عیراق، ئاماژەی بە كەشتییەكی تر كرد كە لە دەریادایە و بەمزوانە دەگاتە ئاوە ئیقلیمییەكانی عیراق و 27 هەزار تەن برنجی پاكستانی هەڵگرتووە و بەر لەوەش سامپڵی لێوەرگیراوە، تا لە تاقیگەكانی وەزارەتی بارزگانی لە بەغدا، پشكینی بۆ بكرێت.
-
خەڵك- زانكۆی (جۆنز هۆبكنز)ی ئەمریكایی، ئەنجامی تووشبوان بە ڤایرۆسی كۆرۆنا لە جیهاندا ڕادەگەیەنێت و دەڵێت، ژمارەكە 163 ملیۆن كەسی تێپەڕاندووە. زانكۆی (جۆنز هۆبكنز) لەپێگەی فەرمی خۆی لەسەر تۆڕی ینتەرنێت بڵاویكردەوە"كۆی گشتی تووشبوانی كۆرۆنا لە جیهاندا، بۆ 164.363.005 كەس بەرزبۆتەوە، كۆی گشتی ژمارەی گیانلەدەستدانیش بە پەتاكە گەیشتۆتە 3.391.530 حاڵەت". ئاژانسی دەنگوباسی (بلۆمبێرگ) ڕایگەیاند، نزیكەی ملیارێك و 280 ملیۆن پێكوتەی ڤاكسینی دژە كۆرۆنا لە جیهاندا لێدراوە. ویلایەتە یەكگرتووەكان لە ڕیزبەندی یەكەمی جیهانە لەڕووی ژمارەی گیانلەدەستدان بەهۆی كۆرۆناوە، پاشان بەرازیل لە پلەی دوومدایە و هیندستانیش لە پلەی سێیەمدایە.
-
خەڵك- بە وتەی شارەزایانی كاروباری زێڕ، نرخی زێڕ بەرزترین ئاستی خۆی تۆمار دەكات و نرخی یەك ئۆنسە دەگاتە سەرووی 1900 دۆلار. دانا وەرتی، خاوەنی زێڕنگەری ئازوورا لە هەولێر بۆ (خەڵك) ئاماژەی بەوەكرد، ئەمڕۆ نرخی یەك ئۆنسە زێڕ گەیشتۆتە 1870 دۆلار و نرخی یەك لیرە بە 402 دۆلار بوو. ڕاشیگەیاند، نرخی یەك مسقاڵ زێڕی عەیارە 24 بووە بە 449 هەزار و عەیارە 21 بە 393 هەزار و عەیارە 18 بە 337 هەزار دینار. ڕوونیشی كردەوە، دوای ئەوەی ئۆنسە گەیشتە ١٨٥٠ بۆ ١٨٦٢ دۆلار و جێگیر بوو، دواتر بەهۆی بەهێزی ئۆنسە گەیشتە ١٨٦٨ دۆلار و ئێستا ئاڕاستەکان بەرەو قۆناغی بەرزبوونە بە جۆرێك لە قۆناغی یەكەم دەڕوات بۆ 1878 دۆلار و قۆناغی دووەم بۆ (1880 بۆ 1892 دۆلار) و قۆناغی سێیەم بۆ (1892 بۆ 1923) دۆلار. ڕوونیشی كردەوە، لە قۆناغی یەكەم ئەگەری هەڵگەڕانەوەی هەیە واتە بگاتە ١٨٧٨ دۆلار و زیاتر نەڕوات و ئەگەری کشانەوەی ئۆنسە دەمینێت تا ١٨٤٤ دۆلار، بەڵام بەگشتی ئێستا سیناریۆی بەرزبوونەوە بەهێزە و ئۆنسەی زێڕ ئامانجی بەرزبوونەوەی ترە. دانا وەرتی وتیشی، "ڕووداوەکانی جیهان و خواست و خستنەڕوو لەم هەفتەیە و ڕۆژانی تر یەکلایی دەکاتەوە و ئەکرێت پێچەوانەی بکاتەوە لە خاڵی ١٨٧٨ دۆلار".
-
خەڵك- ماوەی چەند ڕۆژێكە پڕۆسەی خوێندن لە ناوەندەكانی خوێندن بە شێوەی تەناوب دەستی پێكردۆتەوە، بەڵام بەهۆی كەمی ئامێرەكانی فێنككەرەوە و بەرزبوونەوەی پلەكانی گەرما مەترسی بڵاوبوونەوەی نەخۆشی (سكچوون و ڕشانەوە) لەناو خوێندكاران هەیە، بەتایبەتیش، كە لە ئێستادا بۆ خۆپارێزی لە كۆرۆنا خوێندكاران دەمامك دەبەستن. بەهۆی وشكەساڵی و كەمی بارانەوە، گەرمای ئەمساڵ زووتر دەستی پێكرد و هاوكات بەهۆی بەستنی دەمامك لەلایەن خوێندكارانەوە بۆ خۆپارێزی لە كۆرۆنا، زیاتر هەست بە گەرما دەكەن و لەگەڵ ئەوەشدا سەرەڕای بڕیاری وەزارەتی پەروەردە بەڵام هێشتا بەشێكی زۆری خوێندنگەكان بەتەواوی ئامێری فێنككەرەوەیان تێدا نییە و هەندێك جاریش كارەبا دەبڕێت و ئەمەش زیاتر بۆتە هۆی هیلاكی بۆ خوێندكاران. بەپێی زانیارییەكانی (خەڵك) بەهۆی بەرزبوونەوەی پلەكانی گەرما و كەمی فێنككەرەوە لە ناوەندەكانی خوێندن، چەند حاڵەتێكی نەخۆشی (سكچوون و ڕشانەوە) لەناو خوێندكاران تۆمار كراوە و خوێندكارانیش لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە داوا لە بەرپرسانی پەروەردە و تەندروستی دەكەن، "تا زیاتر گەرمای نەكردووە و كەمبوونەوەی كارەباشی نەهاتۆتەپاڵ چارەیەك بۆ دۆخەكە بدۆزنەوە". بۆ بەدواداچوونی ئەو پرسە (خەڵك) پەیوەندی كرد، بە مامۆستا دڵشاد عومەر، بەڕێوەبەری گشتی پەروەردەی سلێمانی و د. سەباح هەورامی، بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی سلێمانی و د. یاد نەقشبەندی، وتەبێژی تەندروستی سلێمانی، بەڵام هیچیان پەیوەندییەكانیان بەردەست نەبوو. لای خۆشیەوە، د. سەیوان عەلی، بریكاری وەزارەتی پەروەردەی هەرێم ڕایگەیاند، وەزارەتی پەروەردە وتەبێژی فەرمی هەیە و لەسەر ئەو پرسانە قسەدەكات و (خەڵك)یش پەیوەندی كرد، بە سامان سیوەیلی، وتەبێژی وەزارەتی پەروەردەوە، بەڵام "بەهۆی باری تەندروستییەوە" نەیتوانی لێدوان بدات. مامۆستا گێلاس جەمال، بەڕێوەبەری خوێندنگەی ئاسۆی شەهیدان لە سلێمانی لە ئاگادارییەكدا، كە لە هەژماری فەرمی خوێندنگەكە لە فەیسبووك بڵاویكردۆتەوە، ئاماژەی بەوەكردووە، "بەهۆی بەرزبونەوەی پلەی گەرما لەکاتی دەوام و کاریگەری نەرێنی لەسەر فێربونی قوتابیان، کاتی دەوامی سەرجەم پۆلەکان ( 1 و 2 و 3 و 4 و 5 و 6) ڕۆژانی ( شەممە و دوو شەممە و چوار شەممە ) لەکاتژمێر (8)ی بەیانی دەست پێدەکات، بەهیوای تەندروستی و سەلامەتیتان". لای خۆشیەوە، د. ئاسۆ حەوێزی، وتەبێژی وەزارەتی تەنردسوتی هەرێم بۆ (خەڵك) ئاماژەی بەوەكرد، تا ئێستا بە فەرمی هیچ زانیارییەكمان بۆ نەهاتووە لەسەر بڵاوبوونەوەی نەخۆشی سكچوون و ڕشانەوە لەناو خوێندكاران، بەڵام بەدڵنیاییەوە دەبێت فێنككەرەوە بۆ خوێندكاران دابین بكرێت، چونكە ناكرێت داوا بكەین خوێندكار دەمامك ببەستێت و پابەندی ڕێكارەكان بن و لەولاوە فێنككەرەوە نەبێت. ڕاشیگەیاند، دەبێت چارەسەری تەواوەتی بۆ ئەو بابەتە بدۆزرێتەوە، چونكە كێشەی تەندروستی دروست دەكات و وتیشی، "ئەو بابەتە زیاتر پەیوەستە بە پەروەردەكان و دەبێت چارەسەر بكرێت". جەختیشی كردەوە، ئەگەر شتی فەرمی لە تەندروستی سلێمانیەوە بە ئێمە بووترێت ئەوە ڕێكاری پێویست دەگرینەبەر و خۆشمان بەدواداچوون دەكەین لەوبارەیەوە، چونكە تەندروستی خوێندكاران بەلای ئێمەوە زۆر گرنگە.
