عیراق، وادەیەكی تر بۆ تاقیكردنەوەكانی خوێندنی سەرەتایی دادەنرێت
خەڵك- وەزارەتی پەروەردەی حكوومەتی فیدراڵ، 20ی ئەم مانگە…
زیاترسەردێر
-
خەڵك- بڕیاردەری لیژنەی دارایی و ئابووری لە پەڕلەمانی كوردستان هەركات پشكی هەرێم لە بودجەی عێراق جێگیر كرا، مووچەی فەرمانبەران گۆڕانكاری بەسەردا دێت. هەرچەندە نرخی نەوت بۆ نزیكەی 70 دۆلار بەرز بووەتەوە و هاوكات بەهای دۆلاری ئەمریكایش بەرز بووەتەوە، ئەمەش داهاتی هەرێم زیاد دەكات، بەڵام تاكو ئێستا حكومەتی هەرێم هیچ بڕیارێكی بۆ دابەشكردنی مووچەی فەرمانبەرانی بە بێ لێبڕین نەداوە. بەپێی زانیارییەكان، هەرێمی كوردستان ڕۆژانە 480 هەزار بەرمیل نەوت دەفرۆشێت، بەو پێیەی ئێستا نرخی نەوت 70 دۆلارە، بەڵام ئەگەر هەرێم بە 55 دۆلار نەوتەكەی بفرۆشێت، ئەوا مانگانە ترلیۆنێك و 148 ملیار دیناری دەست دەكەوێت. هەر بەپێی زانیارییەكان، هەرێمی كوردستان مانگانە 300 ملیار داهاتی ناوخۆی دەست دەكەوێت، بەو شێوەیە داهاتی مانگانەی هەرێمی كوردستان دەگاتە ترلیۆنێك و 448 ملیار دینار، ئەمەش لەكاتێكدایە مووچەی مامۆستایان و فەرمانبەرانی هەرێم پێویستی بە 850 ملیار دینارە بەبێ لێبڕین، كەواتە حكومەت دەتوانێت بە بێ لێبڕین مووچە دابەش بكات. محەمەد سەعدەدین بڕیاردەری لیژنەی دارایی و ئابووری لە پەڕلەمانی كوردستان بە (خەڵك)ی ڕاگەیاند، تا ئەوكاتەی عێراق بودجە نەنێرێت لێبڕین بەردەوام دەبێت. وتیشی"ئەگەر پشكی هەرێم لە بودجەی عێراق جێگیر كرا، ئەوكات سەدا سەد مووچە دابەش دەكرێت". ڕوونیشیكردەوە، تا ئەوكاتەی هەرێم و بەغدا نەگەنە ڕێككەوتن، حكومەتی هەرێم بە داهاتەكانی ناوخۆی ناتوانێت مووچەی تەواوەتی دابەش بكات لەم قۆناغەدا.
-
خەڵك- پسپۆڕان چەند رێگایان دیاریكردووە بۆ ئەو كەسانەی كە شەوانە ئاسایی ناتوانن بخەون یان درەنگ خەویان لێ دەكەوێت. بە ئەم رێگایانە دەتوانیت بڕوا بە جەستەت بهێنی كە پێویستی بە خەوە. رێگای سەرەتا بریتییە لە راهێنان و مەشقی هەناسەدانی قوڵ، ئەمە هاوكار دەبێت لە پشوودان و كەمكردنەوەی شڵەژان و دەستدانان لەسەر سك و داخستنی چاوەكان و هەناسەدان لەسەرخۆ و قوڵ لە لوتەوە‌و ئەم رێگایە هاوكارە لە پشوودانی جەستە و مێشك. پشووی ماسولكەكان رێگایەكی دیكەیە بۆ ئارامكردنەوەی مێشك. رێگایەكی دیكە پشوودانە بەجۆرێك هاوسۆز بە لەگەڵ خۆت، كاتێك دەتەوێت شەو مێشكت بە خەبەر نەبێت، پشوو بدە بە خۆت لە رۆژدا بۆ چەند جارێك لە كاتی كاردا. باری نائاسایی لە مێشكدا لە درێژایی رۆژ دەبێتەهۆی درەنگ داخستنی لە شەودا. خۆلادان لەچاودێری سەعات، بۆ ئەوەی لە شڵەژان و تێكچوونی باری دەروونی دوور بیت لەكاتی بێ خەویدا سەیری سەعات مەكە. هاوكات پێش خەوتن خواردنەوە كحولییەكان مەخۆرەوە. خۆلادان لە ترس و دڵەڕاوكێی پێش خەوتن. لە رووناكی شین وریابە، خۆت بە دوور بگرە لە ئامێرە شاشەدارەكان بەتایبەت مۆبایل لە پێش خەودا. دوای 20 خولەك خەو لێ نەكەوتن لەنێو جێگەكەت بچۆ دەرەوە یان بچۆ بۆ ژوورێكی دیكە.
-
خەڵك- پاپا فرانسیس گەیشتە شاری موسڵ و لەلایەن بەرپرسان و مەسیحییەكانی ئەو شارەوە پێشوازی لێكرا. دوای گەیشتنی، لە وتارێكیدا كە بۆ مەسحییەكانی ئەوشارەی دا ڕایگەیاند، كەمكرنەوەی قوتابیانی كریستیان لە موسڵ زیانێكی گەورەیە و ناتوانین بیخەمڵێنین نەك بۆ كۆمەڵگەی خۆیان بەڵكو كاریگەری بۆ تەواوی جیهان هەیە. وتیشی"هاوخەمی دەردەبڕین بۆ ئەو كەسانەی بەهۆی داعشەوە زیانیان بەركەوتووە". ئاماژەی بۆ ئەوەش كرد، ناسنامەی ڕاستەقینەی ئەم شارە پێكهاتەی ژیانە كە سەرچاوەی ئاینیان جیاوازە و پشتیوانیتان لێدەكەم بۆ گەڕانەوەی مەسیحییەكان بۆ موسڵ و نزا لە خوای گەورە دەكەین بۆ تەواوی قوربانیانی شەڕ و ڕووبەڕووبوونەوە چەكدارییەكان. ئاشكراشیكرد، ئاستەنگەكان دیارن كە ئەم وڵاتە سەرچاوەی شارستانیەكانە و ڕووبەرووی ئەم زریانە نامرۆڤانە بوونەتەوە و تەواوی پەرستگاكانی لەناوبردووەو موسڵمان و كریستیان و یەزیدییەكان بە زۆر دەركران و كوژراون. بەپێی زانیارییەكان، بڕیارە پاپا دوای موسڵ، سەردانی ناحیەی قەرەقوش بكات. سەرلەبەیانی ئەمڕۆ پاپا فرانسیس پاپای ڤاتیكان بە سەردانێكی فەڕمی گەیشتە هەرێمی كوردستان و لەلایەن سەرۆكی هەرێمی كوردستان و گەورە بەرپرسانی دیكەوە لە فڕۆكەخانەی هەولێر پێشوازی لێكرا. بە پێی زانیارییەكان، بڕیارە لە یاریگای فڕەنسۆ هەریری بەشداری كۆبوونەوەیەكی جەماوەری مەسیحییەكان بكات. بەرەبەیانی ڕۆژی هەینی پاپا بە سەردانێكی مێژووی گەیشتە عێراق و لە بەغدا لەگەڵ گەورە بەرپرسانی عێراق كۆبووەوە و دوێنێش پاپا سەردانی شاری نەجەفی كرد و لەگەڵ عەلی سیستانی گەورە مەرجەعی شیعەكان كۆبووەوە و دواتر سەردانی پارێزگای زیقاری كرد و شاری ئووری مێژووی بەسەركردەوە. سەردانەكەی پاپا بۆ عێراق و هەرێمی كوردستان بە ئامانجی گەیاندنی پەیامی ئاشتی و بەسەركردنەوەی مەسیحییەكانی عێراقە، دوای ئەوەی مەسیحییەكان لەدوای 2003وە ڕووبەڕووی شەپۆلێكی توندوتیژی و كۆچكردنی ناچاری بوونەتەوە.
-
خەڵک-ئارام سەردار نوسەر و کەسایەتیيەکیی پێکهاتەی مەسیحيیەکان ڕایدەگەیەنێت، پاپا دێت و پەیامی ئاشتی لەگەڵ خۆی دێنێت، داواش لەحکومەتی هەرێم دەکات موڵک و ماڵی مەسیحیيەکان کە لەلایەن خەڵک دەستی بەسەردا گیراوە بۆیان بگەڕێنێتەوە. جەمیل عیسا، نوسەر و کەسایەتی پێکهاتەی مەسیحیيەکان لەبارەی سەردانی پاپا بۆ عیراق و هەرێمی کوردستان بە(خەڵک)ی ڕاگەیاند، سەردانی قەداسەتی پاپا گرنگی تایبەتی خۆی هەیە کە بۆ یەکەم جارە دێتە عیراق، ئەمەش مایەی خۆشی و شانازیە بۆ گەلانی عیراق و هەرێم، دوای تێپەڕبوونی عیراق بەکۆمەڵێک پشێوی و ناخۆشی و شەڕ و تووندوتیژی لەدوای داعش، کە خەڵک دەربەدەر و ماڵوێران بوو بەتایبەت بەسەر مەسیحیەکان و ئێزیدیەکان کەماڵیان بەجێهێشت، لەگەڵ ئەو دۆخە نەخوازراوانە پاپا دێت و پەیامی ئاشتی لەگەڵ خۆی دێنێت، ئومێد دەکەین لەکوردستان پێشوازیەکی شاهانەی لێبکرێت. دەشڵێت، جگە لەپەیامی ئاشتی بۆ عیراق و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەیەوێ چەپکە گوڵی پێکەوە ژیان بمێنێت دوور لەتوندووتیژی و کوشتن و دەستدرێژی بۆ سەر ژنان، چونکە داعش ژەهرێکی بڵاوکردەوە پاپا پەیامێک دەداتە بەرپرسان بەتایبەت کۆبوونەوەی لەگەڵ سیستانی کە پێویستە پیاوانی ئایینی کاربکەن بۆ ژیانێکی ئارام و پێکەوە ژیان و لێبوردەیی. سەبارەت بەسەردانی بۆ شاری مێژووی ئوور ئەو نووسەرە ڕوونی دەکاتەوە، شارێکە هی سەردەمی پێغەمبەر ئیبراهیمە و لای هەموو ئاینەکان و نەتەوەکان پیرۆزە سەردانی کرد، سەردانی چەندین شوێنی تریش دەکات لەهەرێم و مووسڵ کە لەسەردەمی داعش وێرانکاری زۆری تێداکردووە، پاپا پەیامی بۆ بەرپرسان خزمەتکردنی خەڵکە نەوەک بۆ تاڵان و دزین و گەندەڵی سیاسی و ئیداری و دارایی. ئەوەشی خستەڕوو، پێویستە هەرێمی کوردستان سوود لەم دەرفەتە وەربگرێت، لەبەر ئەوەی پاپا سەردانی هەرێم دەکات وەک وڵاتێک کە کورد نەتەوەیەکە مافی خۆیەتی، چونکە کوردیش هاوشێوەی مەسیحیەکان و پێکهاتەکانی تر ئاوارە و پەرتەوازە کراوە لەسەردەمەکانی پێشوو، دەشبێت هیوامان هەبێت لەبەر ئەوەی لەکوی ٢٠٠ وڵات پاپا پەیوەندی لەگەڵ ١٧٤ وڵات هەیە بۆ دواڕۆژ ببێتە مایەی سەربەخۆیی بۆ کوردستان، لۆبی دروست بکەین و کاریگەری سیاسی و دیبلوماسی و رووحی هەبێت و پەیوەندیەکان پتەوبکەین تا کورد دەگاتە مافی چارەی خۆنوسین. جەمیل عیسا، باسی لەوەشکرد، پاپا هەست دەکات گەلانی عیراق تووشی هەژاری و مەینەتی و بێکاری و خوێن ڕشتنی زۆر بووە شیعە لەگەڵ سوونە پێکنایەت یان پێکهاتەکان لەسەر ناو یەکتر دەکوژن یان ئاین و نەتەوە بەهیواین بەپێی دەستوور مافی هاوڵاتی بەدادپەروەری بدرێت، هەرچەندە لەهەرێمی کوردستان ئەو بابەتە نیە، بەڵام جارجار دەنگی نەشاز دروست دەبێت لەدژی پاپا و مەسیحیەکان ئەمەش ژەهرێکی خراپە پێویستی بەبەخۆداچوونەوە هەیە. داواش لەحکومەتی هەرێم دەکات موڵک و ماڵی مەسیحیەکان کە لەلایەن خەڵک دەستی بەسەردا گیراوە بۆیان بگەڕێنێتەوە، چونکە حکومەت لەژیان و سەروماڵی هاوڵاتیان بەرپرسیارە، لەکاتێکدا عیراق لەسەر بەحرێکی دەوڵەمەندە کەچی خەڵکەکەی لەژیانێکی ناخۆش دەژین، ناکرێت دەست بۆ مووچە و گوزەرانی هاوڵاتیان ببرێت و لەسەرجەم سێکتەرەکانیش خزمەتی هاوڵاتیان بکرێت.
-
خەڵك- بۆریس جۆنسۆن سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا نەخشەڕێگای ئاساییكردنەوەی ژیان و هەڵگرتنی رێوشوێنەكانی كۆرۆنای راگەیاند. بۆریس جۆنسۆن رایگەیاند دووبارە دەرگای خوێندنگەكان دەكرێنەوە لە سبەی دوو شەممەوە وەك یەكەم هەنگاوی ئاساییكردنەوەی ژیان. جۆنسۆن ئاماژەی بە نەخشەڕێگایەك بۆ ئاساییكردنەوەی ژیان كرد كە بە كردنەوەی قوتابخانەكان دەستپێدەكات لەسەرەتادا و دواتر لە قۆناغەكانی داهاتوودا وردە وردە رێوشوێنەكانی كۆرۆنا سوك دەكرێن لە دووبارەكردنەوەی فرۆشگاكان. هیواشیخواست لە لابردنی سەرجەم رێوشوێنەكان لە قۆناغی كۆتاییدا كە تا 21ی حوزەیران روو نادات. حكومەتی بەریتانیا رایگەیاند سەرجەم هەنگاوەكانی نەخشە رێگاكە پشت دەبەستێت بە ئاستی توشبوانی كۆرۆنا، خوازیاریشن كۆرۆنا كۆنترۆڵ بێت لە بەرنامەی ڤاكسیندا كە نزیكەی 22 ملیۆن كەس لەخۆی دەگرێت لەگەڵ زیادكردنی پشكنینەكان بۆ ئاشكراكردنی توشبووەكان. بە پێی نوێترین ئامار 116.29 ملیۆن كەس لە جیهاندا تووشی كۆرۆنا بوون، 709.095 كەسیش كردوون. كۆرۆنا لە زیاد لە 210 دەوڵەت و ناوچەی بڵاوبووەتەوە لە كۆتایی 2019ەوە تا ئێستا.
-
خەڵك-بەشی هەواڵ بە گوێرەی دواین ئامار، تووشبووانی ڤایرۆسی كۆرۆنا لە جیهاندا گەیشتە 117 ملیۆن و 81 هەزار و 763 حاڵەت. بە گوێرەی ئامارە جیهانییەكان، تاكو كاتژمێر 9ی ئەمڕۆ یەك شەممە ژمارەی تووشبووانی كۆرۆنا لە جیهاندا گەیشتە 117 ملیۆن و 81 هەزار و 763 حاڵەت، لەو ژمارەیەش 2 ملیۆن و 600 هەزار و 48 حاڵەتی گیانلەدەستدانیش هەبووە. هەر بەپێی ئامارەكان تاكو ئێستا 92 ملیۆن و 660 هەزار و 995 تووشبووی ڤایرۆسی كۆرۆنا چاكبوونەتەوە. لەسەر ئاستی وڵاتانی جیهان، ئەمریكا زۆرترین ڕێژەی تووشبوون بە پەتاكەی تێدا تۆماركراوە و گەیشتووەتە 29 ملیۆن و 653 هەزار و 891 كەس و 537 هەزار و 119 كەسیش گیانیان لەدەستداوە. ڤایرۆسی كۆرۆنا نەخۆشییەكی كوشندەیە و مانگی 12ی ساڵی ڕابردوو لەشاری وۆهانی وڵاتی چین سەریهەڵداو لەئێستاشدا لە زیاتر لە 210 وڵات و ناوچەی جیهان بڵاوبووەتەوە.
-
خەڵك- سەرۆكی شارەوانی كۆمەڵگەی خانەسۆری سەر بەناحیەی سنونێی قەزای شەنگال ڕایدەگەیەنێت، ڕۆژانە وەزیری كۆچ و كۆچبەرانی عێراق بەڵێنی زیاتر دەدات بە ئاوارەكانی شەنگال، بەڵام یەك كارتۆن مادەی خۆراكیشی بۆ نەناردوون. دوای هاتنی داعش، دۆخی شەنگال و ئێدزییەكان ڕووی لە خراپی كرد، بەڵام دوای كەمبوونەوەی ئەو چەكدارانەش، هێشتا دۆخی ناوچەكەیان ئاسایی نەكراوەتەوە و دوای داعشیش، ژمارەیەك هێزی چەكدار لە ناوچەكە سەرقاڵی ململانێی سیاسین و ڕێگرن لە گەڕانەوەی ئاوارەكانی شەنگال. ڕەنا حەسەن سەرۆكی شارەوانی كۆمەڵگەی خانەسۆری سەر بەناحیەی سنونێی قەزای شەنگال بە (خەڵك)ی ڕاگەیاند، خەڵكی شەنگال زۆر دەترسێت لەم دۆخە، هەرێمی كوردستان ڕێگایان داوە ئاوارەكان بگەڕێنەوە، بەڵام دوای گەڕاونەوەیان بۆ شەنگاڵ دووبارە گەڕاونەتەوە بۆ دهۆك، چونكە هیچ لایەنێك قەرەبووی نەكردوونەتەوە. وتیشی"ئاوارەكان هیچ پاڵپشتییەكیان نەكراوە و خزمەتگەزاریان نییە و تاكو ئێستا ناحیەی قەحتانیە زیاد لە 400 خێزانی تێدایە بەڵام تا ئێستا كارەبایان نییە". ئاشكراشیكرد، ڕۆژانە وەزیری كۆچ و كۆچبەرانی عێراق بەڵێنی زیاتر دەدات، بەڵام یەك كارتۆن مادەی خۆراكیشی بۆ نەناردوون. ڕوونیشیكردەوە، هەموو پاڵپشتییەكی ئاوارەكانی كەمپەكان دەكرێت، بەڵام ئەوەی گەڕاوەتەوە بۆ شەنگال هیچ خزمەتگوزارییەكی نییە، ئەگەر پاڵپشتییەك هەبێت بە دەستپێشخەری نادیە موراد و ڕێكخراوی "یو ئێن" دەكرێت، بەڵام وەكو حكومەت و وەزارەتی كۆچ هیچ شتێكیان بۆ نەكردوون. حەشدی شەعبی زیاد لە 5 هەزار چەكداری بردووەتە ناوچەكە و هاوكات هێزەكانی پەكەكەش لە ناوچەكەدا بوونیان هەیە و بوونەتە هەڕەشە لەسەر دانیشتوانی ناوچەكە، ئەمەش لەكاتێكدایە كە بەپێی ڕێككەوتنێكی نێوان حكومەتی هەرێم و حكومەتی عێراق پێویستە هیچ هێزێكی چەكدار لە شەنگال بوونی نەبێت، بەڵام ڕێككەوتنەكە وەك خۆی جێبەجێ ناكرێت.
-
خەڵك- بەرزبوونەوەی فشاری خوێن یەكێك لەو نەخۆشییە درێژخایەنانەیە ئێستا خەڵكێكی زۆر بە دەستییەوە دەناڵێنن، پسپۆڕان و پزیشكان چەند رێگایەكیان داناوە بۆ دابەزاندنی فشاری خوێن بەبێ دەرمان. بە رای پسپۆڕان 10 هەنگاو هەن دەبنەهۆی دابەزاندنی فشاری خوێن بەبێ دەرمان، بەڵام پێویستیان بە پابەندبوونی تەندروستی هەیە. یەكەم رێگا بریتییە لە دابەزاندنی كێش، چونكە زیادبوونی كێش هۆكاری زۆر لە نەخۆشییەكانە، كەمكردنەوەی یەك كیلۆ گرام یەك میلیمیتر فشاری خوێن دادەبەزێنێت. رێگای دووهەم بریتییە لە وەرزش كردن كە بە رای پسپۆڕان هەفتانە 150 خولەك و رۆژانە نیو سەعات وەرزش كردن پێویستە، چالاكی جەستەیی دەبێتەهۆی دابەزاندنی فشاری خوێن لەنێوان 1 بۆ 8میلیمیتر. رێگای سێهەم بریتییە لە شێوازی خواردن بە جۆرێك خواردنی خێرا و پڕ خوێ و شەكر نەخورێت، پزیشكان ئامۆژگاری نەخۆشەكان دەكەن پۆتاسیۆم بخورێت چونكە كار دەكات لەسەر كەمكردنەوەی زیانەكانی سۆدیۆم. چوارەمیش بریتییە لە كەمكردنەوەی سۆدیۆم لە خواردندا لەخواردن و زیادكردنی هەندێك خۆراكی رووەكی. لە خاڵی پێنجەم و شەشەمدا باس كراوە لە دووركەوتنەوە لە جگەرەكێشان و خواردنەوەی مادە كحولییەكان، لەگەڵ كەمكردنەوەی مادەی كافاین كە لە چا و قاوەدا هەیە دەبێتەهۆی بەرزبوونەوەی فشاری خوێن. حەوتەم پسپۆڕان ئامۆژگاری نەخۆشەكان دەكەن دووربكەونەوە لە گرژی و ئاڵۆزی و كاردانەوە و توڕەبوون. نۆیەم بریتییە لە چاودێریكردنی فشاری خوێن لە ماڵەوە ئەویش سەردانكردنی پزیشكە بەشێوەی رێكخراو. لە خاڵی كۆتایی كە دەیە هاتووە پێویستە كەسی توشبوو هاوكاری بكرێت لە دەوروبەری.
-
خەڵك- وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەڵایەتی حكومەتی هەرێمی كوردستان ڕایدەگەیەنێت، تا ئێستا لە زۆر شوێن و بواردا ژنان سەرزەنشت و ژێرچەپۆك دەكرێن و زۆرجاریش وەك كاڵا مامەڵەیان پێوە دەكرێت. وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەڵایەتی حكومەتی هەرێم لە ڕاگەیەنراوێكدا ئاماژە بۆ ئەوە دەكات، زیاتر لە سەدەیەكە خەڵكی لە هەموو شوێنێكی جیهان، یادی ڕۆژی جیهانی ئافرەتان دەكەنەوە لەبەرئەوەی ئەو ڕۆژە تایبەت بە ئافرەتانە و لەو ڕۆژەدا بوو لە نیویۆرك بە هەزاران ئافرەت ڕژانەسەر شەقامەكان و داوای مافی كەمكردنەوەی كاتژمێرەكانی كاركردن و باشتركردنی بارودۆخیان دەكرد، لەوكاتەوە تا ئەمڕۆ یادی ئەو ڕۆژە دەكرێتەوە بەتایبەتی دوای ئەوەی نەتەوە یەكگرتووەكان بە زۆرینەی دەنگی ئەندامەكانی بڕیاریاندا ئەو ڕۆژە بكرێتە ڕۆژی ئافرەتان تا ئەمڕۆ و داهاتووش بەردەوامی دەبێت. وەزارەتی كار لەوەڵامی پرسیارەكانی، "ئایا داواكاریەكانی ئەمڕۆ و ئەوكات وەكو یەكن؟ ئایا دابونەریت و سیستمی وڵاتان وەك ئەوكاتە؟ لە ئامانجدا هەموویان یەكدەگرنەوە و یەك داوا بەرزدەكەنەوە ئەویش مافی ئافرەتانە، كە ئەوكات مافەكان تەنها لە كەمكردنەوەی كاتژمێرەكانی كاركردن و بەرزكردنەوەی كرێی كاركردنیان و باشتركردنی دۆخی ئیشكردنیان بووبێت، ئەوە ئەمڕۆ زۆر زیاتر لەوەیە". ڕوونیشیكردەوە، وەزارەتی كار لە كارنامەی خۆیدا بە جدی كار بۆ پێداچوونەوە بەو بارودۆخەدا دەكات و لە ڕێگای دامودەزگاكانیەوە هەوڵی ئەوەدەدات ڕووبەڕووی هەموو زوڵم چەوساندنەوەیەك ببێتەوە كە بەرامبەر ئافرەتان دەكرێت، لەو چوارچێوەیەشدا، بەردەوام دەبین لە بەرزكرنەوەی توانایان و پێدانی هەلیكار و هۆشیاركردنەوەی ژنان و كۆمەڵگە بۆ تێپەراندنی ئەم دۆخە ناهەموارەی ئافرەتان پێیدا تێدەپەڕن.
-
خەڵك-بەشی هەواڵ نرخی نەوت لەبازاڕەكانی جیهان بەراورد بە ڕۆژانی ڕابردوو جێگیرە. ئاژانسەكانی جیهان بڵاویانكردەوە، نرخی نەوت بۆ ئەمڕۆ یەك شەممە، 7-3-2021، بەشێوەیەك بووە كە نرخی نەوتی برێنت بە 69 دۆلار و 36 سەنت لە بازاڕەكانی جیهان مامەڵەی پێوەكراوە و هاوكات نرخی بەرمیلێك نەوتی خاوی ئەمریكیش بە 66 دۆلار و 9 سەنت مامەڵەی پێوەكراوە. هۆكاری بەرزبونەوەی نرخی نەوت دەگەڕێتەوە بۆ ڕێككەوتنی گروپی ئۆپیك پڵەس لەسەر زیادكردنی بەرهەمهێنانی نەوت بە بڕی 500 هەزار لە ڕۆژێكدا. هاوكات هەڵكشانی نرخی نەوت لەكاتێكدایە، ژمارەیەك لەو وڵاتانەی بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا بەشێك لە كەرتە پیشەسازی و بازرگانییەكانیان وەستاندبوو، لە ئێستادا و بەهۆی كەمبوونەوەی مەترسییەكانی كۆرۆنا، بەشێك لە چالاكییە ئابوورییەكانیان دەستپێكردووەتەوە، ئەمەش بووەتە هۆی بەرزبوونەوەی نرخی نەوت.