وەزارەتی ڕۆشنبیری هەرێم داوایەك لە لایەنە سیاسییەكان دەكات
خەڵك وەزارەتی رۆشنبیری و لاوانى هەرێم لە پەیامێكدا داوا…
زیاترسەردێر
-
خەڵك- شەوی رابردوو شەڕ لەنێوان هێزەكانی پێشمەرگەی كوردستان و گەریلاكانی پارتی كرێكارانی كوردستان پەكەكە لە ناوچەی برادۆست سەر بە شارەدێی سیدەكان لە سنوری شاری سۆران سەر بە پارێزگەی هەولێر رووی دا. لەوبارەیەوە وەزارەتی پێشمەرگەی هەرێمی كوردستان لە ڕاگەیێندراوێكدا ئاشكرایكرد لە دەڤەری برادۆستی سەر بە ناحیەی سیدەكان، گرژی دروستبووەو چەكدارانی پەكەكە، هێرش دەكەنە سەر خاڵێكی هێزی پێشمەرگە. بەهرام عەریف یاسین، فەرمانداریی فەرماندەیی هەڵگوردی هێزی پێشمەرگەی كوردستان رایگەیاند "چەكدارانی پەكەكە لە ناوچەی گردخێوەتی دەڤەری برادۆست، هێرشیان كردووەتە سەر ئەو خاڵەی هێزی پێشمەرگە، كە پێشمەرگەكانی سوپای باڵەك لە خاڵەكەدان و لە هێرشەكەدا چەكی ئارپیجی و بیكەیسی و چەكی سووكیان بەكارهێناوە". راشیگەیاند، هیچ زیانێكی گیانی لە ریزی هێزی پێشمەرگەدا نەبووە. تا ئێستا پەكەكە هیچ راگەیەندراو و لێدوانێكی لەبارەی ئەم شەڕەوە بڵاونەكردووەتەوە. ئەمە بۆ چەندەمین جارە لە سنووری نێوان هێزەكانی پێشمەرگە و گەریلا شەڕ روو دەدات، هەردوولایەن یەكدی بۆ دەستپێكردنی هێرش تۆمەتبار دەكەن. لە شەڕەكانی رابردوودا كە روویانداوە كوژراو و بریندار بوون، بەڵام زانیاری ورد لەبارەی ئەم شەڕەوە بڵاونەكراوەتەوە. ئەم شەڕە لەكاتێكدایە هێزەكانی گەریلا لە دەڤەری ئاڤاشین، مەتینا و زاپ لە بەرەنگارییەكی قورسدان لەگەڵ سوپای توركیا.
-
خەڵك نوێنەری تایبەتی نەتەوە یەكگرتووەكان ڕایگەیاندووە، هەوڵەكان بۆ گەیشتن بە ئاگربەست لە یەمەن " لەو شوێنە نیە كە دەبێت ببێت "، ئەمەش سەرەڕای كۆبوونەوە و داواكانی وڵاتانی ناوچەكە بۆ وەستاندنی شەڕ. مارتن گریفیپ، نوێنەری تایبەتی نەتەوە یەكگرتووەكان لە بەیاننامەیەكدا كە دەست دەزگای هەواڵی فرانس پرێس كەوتووە دەڵێت، لە ماوەی هەفتەیەكدا كۆمەڵێك كۆبوونەوەی لەگەڵ ژمارەیەك كەسایەتی پەیوەندیداری یەمەنی و ناوچەكە و نێودەوڵەتیدا لە سعودیە و عومان ئەنجامداوە. ئامانج لە كۆبوونەوەكان ڕێكەوتنێك بووە لەسەر ئاگربەست و ڕاگرتنی هێرشی حوسییەكان بۆ سەر شاری مەئرەب كە كۆتا شوێنی ژێر دەسەڵاتی حكومەتی یەمەنە لە باكووری وڵاتەكەدا، هەروەها ئامانجێكی دیكە لە كۆبوونەوەكان لابردنی كۆتوبەندەكانی سەر بەندەری حودەیدە و كردنەوەی فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی سەنعا بووە. بەڵام گریفیپ وتی بەداخەوە كۆبوونەوەكان نەگەیشتن بە هیچ ئەنجامێك. وتیشی " زیاتر لە ساڵێكە تاوتوێی ئەم بابەتانە دەكەین، كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی هەمیشە یارمەتیدەر بووە، بەڵام بەداخەوە نەگەیشتووین بە ڕێكەوتنێك. لە هەمان كاتیشدا هاوڵاتیانی مەدەنی بەدەست جەنگەوە دەناڵێنن."
-
خەڵك كۆمپانیای دەرمانسازی فایزەری ئەمریكایی ڕایدەگەیەنێت، ئاستی بەرهەمهێنانی خۆی بۆ دروستكردنی ڤاكسینی كۆرۆنا 70% بەرز كردووەتەوە و تا كۆتایی ئەمساڵ فرۆشی دەگاتە 26 ملیار دۆلار. كۆمپانیای دەرمانسازی فایزەری ئەمریكایی ڕایگەیاند، پێدەچێت بەرەنگاربوونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا چەندین ساڵ بخایەنێت هەر بۆیە هەوڵەكانی چڕ كردووەتەوە بۆ بەرهەمهێنانی ڤاكسینی كۆرۆنا و تا ئێستا چەندین گرێبەستی واژۆ كردووە بۆ بەرهەمهێنانی یەك ملیار و 600 ملیۆن ژەمە ڤاكسین. كۆمپانیاكە ئاماژەی بەوەشكردووە، ئاستی داهاتی خۆی بۆ ئەمساڵ دەگەیەنێتە 26 ملیار دۆلار.
-
خەڵك بەڕێوەبەرایەتی كۆنتڕۆڵی جۆری دەرمان ڕایدەگەیەنێت: لەناو شاری هەولێر حەوت كۆمپانیای دەرمان داخران. بەڕێوەبەرایەتی كۆنتڕۆڵی جۆری دەرمان لە ڕاگەیەنراوێكدا ڕایگەیاند، لە زنجیرەی گەڕان و بەدواداچوون و پشكنینە بەردەوامەكانی ھۆبەی چاودێری بازاڕی بەڕێوەبەرایەتییەكەیان بە ھەماھەنگی لەگەڵ پۆلیسی شارەوانی و بە مەبەستی ئاگاداربوون لە شێوازی كاركردنی كۆمپانیاكانی دەرمان ھەڵمەتێكی ئەنجامدا. ئاماژەی بەوەشداوە، بە ھۆكاری ھەبوونی سەرپێچی و كەمتەرخەمی حەوت كۆمپانیای دەرمان لە شاری ھەولێر داخران. لە ڕاگەیەنراوەكەدا ئەوەش خراوەتەڕوو، بەڕێوەبەرایەتی كۆنتڕۆڵی جۆری دەرمان (KMCA) لە ڕێگەی لیژنە تایبەتەكانی لە ئەركەكانی خۆی بەردەوام دەبێت و بۆ ڕێگەگرتن لە سەرپێچییەكانی كەرتی دەرمان و دڵنیایی دەدات بە ھاووڵاتیان لە كوالێتی بەرھەمە دەرمانسازییەكان.
-
خەڵك لیژنەی تەندروستی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بە نیازە ناوی سێ كاندید پێشكەش بە سەرۆك وەزیران بكات بۆ ئەوەی یەكێكیان دیاریبكات وەك كاندیدی وەزارەتی تەندروستی. جەواد موسەوی ئەندامی لیژنەی تەندروستی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق ڕایگەیاند، لیژنەكەیان سێ كەس وەك جێگرەوەی حەسەن تەمیمی وەزیری پێشووی تەندروستی پێشكەشی مستەفا كازمی سەرۆك وەزیران دەكات، بۆئەوەی بڕیار لەسەر یەكێكیان بدات و وەك وەزیری نوێی تەندروستی دەستبەكاربێت. ئەو ئەندامەی لیژنەی تەندروستی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق وتیشی، ئەو سێ كاندیدە لە كەسانی پسپۆڕ دەبن و دیاریكردنیان بەدوور دەبێت لە پشكپشكێنەوە و سوورن لەسەر ئەوەی بە زووترین كات یەكێكیان لەلایەن سەرۆك وەزیرانەوە دیاری بكرێت و لە ئەنجومەن متمانەی پێبدرێت. جێی ئاماژەیە، دوابەدوای ڕووداوی ئاگركەوتنەوە لە نەخۆشخانەی ئیبن خەتیبی بەغدا كە بووە هۆی گیانلەدەستدان و برینداربوونی نزیكەی 200 كەس، حەسەن تەمیمی وەزیری تەندروستی لە كارەكەی ڕاگیرا و دواتر دەستیلەكاركێشایەوە و ڕۆژی سێ شەممە لە كۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی عیراقدا ڕەزامەندی لەسەر دەستلەكاركێشانەوەكەی نیشاندرا.
-
دروستبونی جەڵدەی مێشك بەهۆی گیرانی دەمارەكانی خوێنەوە ڕودەدات، ئەمەش بەزۆری بەهۆی خواردنی ناتەندروستەوە، بۆنمونە هەبونی ڕێژەیەكی زۆر لە خوێ و چەوری کە دەبێتە هۆی هەوكردن و گیرانی دەمارەكانی خوێن و ئەوەش دەبێتە هۆی جەڵدەی مێشك . لەبەر ئەو هۆكارە پێویستە خواردنی تەندروست بخۆین و زۆر ئاگاشمان لە كێشی لەشمان بێت چونكە قەڵەوی و كێشی زیادەی لەش یەكێكە لە هۆكارەكانی توشبون بە جەڵدەی مێشك. ئەمەش ئەوخاڵانەن كە نیشانەی توشبونن بە جەڵدەی مێشك، كە پێویستە بە بینینی هەر نیشانەیەك لەوانە بە زوترین كات سەردانی پزیشكی پسپۆر بكرێت. ئەوانەش: -كزبونی چاو لە ماوەیەکی کەمدا بە شێوەیەکی نائاسایی، لاوازی توانای بینین یەكێكە لە نیشانەكانی جەڵدەی مێشك , زۆربەی ئەوكەسانەی توشی جەڵدەی مێشك بون پێشتر توشی چاو كزی بون. -سەرئێشەی زۆر وە سەرئێشەیەكی لەناكاو یەكێكی ترە لەنیشانەكانی توشبون، بە تایبەت لەناو ئافرەتاندا. -سەرئێشەیەكی كەم و بەردەوام، یەكێكیترە لە نیشانەكانی توشبون. -توانای قسەكردن كەمدەبێتەوە بەجۆرێك كە لێی تێناگەیت، یاخود بە قورسی قسەی بۆ دەكرێت. -هەناسە توندی و كۆكەی زۆر ، بەجۆرێک کە نەتوانێت هەناسەی قوڵ هەڵمژێت. -هەست كردن بە ماندوی بەبەردەوامی -تفكردنەوە بە بەردەوامی -هەست كردن بەئازار لەیەك لای دەموچاودا -توشبون بە ڕەق بون وشەلەلی نیوەی دەموچاو -نەجوڵانی لەناكاوی دەست و پەنجەكان، یان شەلەلی نیوەی لە هەندێ ئەندامی لەش.
-
خەڵك كەناڵێكی ئەمریكایی بڵاویكردەوە، لە هیندستان لە هەر كاتژمێرێكدا 120 كەس بە ڤایرۆسی كۆرۆنا گیان لەدەستدەدەن. بەپێی ڕاپۆرتێكی كەناڵی سی بی ئێس-ی ئەمریكایی، لە كۆی گشتی 222 هەزار حاڵەتی گیان لەدەستدان بە كۆرۆنا لە هیندستان، زیاتر لە 57 هەزاریان لە ماوەی مانگی ڕابردوودا تۆمار كراوە. كەناڵەكە ئەوەشی خستەڕوو، لە دوو هەفتەی ڕابردووشدا، ئامارێكی مەترسیدار تۆمار كراوە كە ئەویش بریتی بووە لە ئەوەی لە هەر كاتژمێرێكدا 120 كەس بە ڤایرۆسی كۆرۆنا لە هیندستان گیانیان لەدەستداوە. هاوكات، كەناڵە ئەمریكاییەكە ئاماژەی بەوەشداوە، دەیان كارمەندی باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە نیودەهلی دووچاری ڤایرۆسەكەبوون و وتەبێژی باڵیۆزخانەكەش ڕایگەیاندووە، تەندروستی و سەلامەتی كارمەندان و خێزانەكانیان كاری لەپێشینەی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكایە و هەموو ڕێوشوێنێكی پێویستیش بۆ پاراستنی تەندروستیان گیراوەتەبەر.
-
خەڵك بەڕێوەبەرایەتی كۆمەڵگای دەروازەی نێودەوڵەتی باشماخ ڕایدەگەیەنێت، بڕیاری قەدەغەی هاتووچۆی گەشتیاری نێوان هەرێم و ئێران بۆ 16 ڕۆژی تر درێژكرایەوە. بەڕێوەبەرایەتی كۆمەڵگای دەروازەی نێودەوڵەتی باشماخ لە ڕاگەیەنراوێكدا ڕایگەیاند، "بڕیاری قەدەغەی هاتووچۆی گەشتیاری لەنێوان هەرێمی كوردستان و كۆماری ئیسلامی ئێران لەڕێگەی دەروازە سنوورییەكانەوە لەئەمڕۆ ڕێكەوتی (٥/ئایار/٢٠٢١) بەرامبەر (١٥/اردیبهشت/١٤٠٠ی هەتاوی) بۆماوەی ١٦ ڕۆژی تر درێژكرایەوە." لە ڕاگەیەنراوەكەدا ئەوەش هاتووە، "لە ڕێكەوتی ٢٥ی شوباتی ٢٠٢١دا و بەبڕیاری ئێران و لەپێناو ڕێگریكردن لەزیاتر بڵاوبوونەوە و تەشەنەسەندنی ڤایرۆسی كۆرۆنا لەو وڵاتە ئەم بڕیارە دراوە و بەچەند قۆناغێك چەندجارێك ئەم بڕیارە نوێ كراوەتەوە." بەڕێوەبەرایەتی كۆمەڵگای دەروازەی نێودەوڵەتی باشماخ ڕوونیشی كردووەتەوە، لە دوایین نوێكردنەوەشدا كە لەئەمڕۆوە چووەتە بواری جێبەجێكردن و تا (٢٠٢١/٥/٢١) بەرامبەر بە (٣١/اردیبهشت/١٤٠٠) ڕێگە بەهاتووچۆی گەشتیاری نادرێت بۆ ئێران و بەپێچەوانەشەوە بۆ هەرێمی كوردستان و تەنها ئەو كەسانەی هەڵگری ڤیزای نەخۆشین یاخود خوێندكارن لەیەكێك لە زانكۆكانی ئێران و خاوەن ئیقامە و ڤیزای بازرگانی و وەبەرهێنانن ڕێگەپێدراو دەبن.
-
خەڵك- ئاژانسەكانی بواری بۆشایی جیهانی گەیشتوون بە ئەنجامێكی نەخوازراو و نەرێنی و مەترسیدار تایبەت بە هاتن و خۆكێشانی هەسارەكان بە زەویدا كە هیچ توانایەكی رێگری نییە. بەپێی توێژینەوەكان كە ئاژانسی سانای ئەمریكایی سەرپەرشتی كردوون و حەفتەیەكی خایاندووە، كارەساتی خۆكێشانی هەسارەكان لە بۆشاییەوە بۆ زەوی ناتوانرێت خۆی لێ لابدرێت، تەنانەت لە حاڵێكدا ماوەی شەش مانگیش ئامادەكاری بكرێت بۆ ئەوە. رۆژنامەی ئێندیپێندنتی بەریتانیایی بڵاویكردەوە ئەم جۆرە لە سیناریۆی كارەساتبار لە كۆنگرەی بەرگری هەسارەكان بە چاودێری نەتەوە یەكگرتووەكان باس كراوە، سەلمێندراوە كە دەوڵەتانی جیهان توانای بەرگری لە ئەم جۆرە هێرشەیان. تاكە رێگا بۆ پاراستنی هاووڵاتیان لە ئەم هاتنی هەسارانە، چۆڵكردنی ئەو ناوچانەیە كە چاوەڕێ دەكرێت هەسارەكانی بەر بكەون.
-
خەڵك- پزیشكێكی پسپۆڕی نەخۆشی سییەكان و هەناسەدان ڕایدەگەیەنێت، پێدەچێت كۆرۆنا ببێتەهۆی سەرهەڵدانەوەی سیل. كاوە فەرەج پزیشكی پسپۆڕی نەخۆشی سییەكان و هەناسەدان ڕایگەیاند، خۆپارێزی لە كۆرۆنا و سیل هەمان شتە، بەهۆی ئەوەی هەردووكیان تووشی كۆئەندامی هەناسەدان دەبن و نیشانەكانیان وەك یەكە وەك كۆكە و پژمین و هەناسەتوندی. وتیشی"لە زۆرێك لە ڕاپۆرتە جیهانییەكان تێبینی ئەوەیان كردووە كە نەخۆشی كۆرۆنا دەبێتەهۆی سەرهەڵدانەوەی نەخۆشی سیل، چونكە بەرگری كۆئەندامی هەناسە كەم دەكاتەوە، بەشێوەیەك ئەو كەسەی پێشتر نەخۆشی سیلی هەبووە و بە تەواوەتی چاك نەبووبێتەوە و ئەگەر تووشی كۆرۆنا ببێت، كارێكی وا دەكات سەرلەنوێ كەسەكە تووشی سیل ببێتەوە". ئاشكراشیكرد، مەترسییەكیتر ئەوەیە ئەگەر هەیە كەسێك پێشتر تووشی نەخۆشی سیل نەبوبێت، ئەگەر هەیە كۆرۆنا وابكات تووشی نەخۆشییەكیتری بكات، بەتایبەت ئەگەر كەسێك لە خێزانەكەی تووشی سیل بووبێت. وتیشی: خۆپارێزی لە كۆرۆنا و سیل لە ڕێی ئەو ڕێنماییانەوەیە دەبێت كە باس دەكرێت وەكو بەستنی دەمامك، هەواگۆڕكێ، چونكە ئەو میكرۆب و بەكتریایە بەرگەی تیشكی خۆر ناگرێت.