گرنگترین نیشانەكانی لاوازی و لەكاركەوتنی فیول پەمپ
خەڵك- فیول پەمپی ئۆتۆمبێل بەزۆری لە وەرزی هاوین و گەرمادا…
زیاترسەردێر
-
خەڵک دوای مردنی حوسنی موبارەک لە ئێستادا قسەوباس لەسەر تێچووی گۆڕەکەی لە میسردا گەرمەو بەگوێرەی میدیاکانی ئەو وڵاتە، شورا و مەزاری گۆڕخانەکەی نزیکەی 15 ملیۆن جونەیهی تێچووە، کە نزیکەی 1 ملیۆن دۆلار دەکات. تەنیا شوێنی گۆڕەکەی موبارەک، ڕووبەرەکەی 80 مەتر دووجایە، بەشێوازێک دروستکراوە کە لەگۆڕستانەکانی دەوروبەری جیای دەکاتەوە . مەزاری موبارەک، هۆڵێکی گەورەی پێشوازی هەیە بۆ سەردانیکەران، کە بە مەڕمەڕی گرانبەها ڕوپۆشکراوە، هاوکات هۆڵێکی ئەرشیفیشی تێدایە کە دەگەڕێتەوە بۆ بنەماڵەی محەمەد عەلی، ڕووپۆشی ڕاڕەوەکانیشی بە فەرشی سوری ئێرانی داپۆشراوە. گۆڕستانەکە بە دیوارێکی بەرز و گڵۆپی گەورە دەورەدراوە، هەروەها دەروازەیەکی گەورەی هەیە بۆ چوونەژوورەوە کە لەناوەوە گوڵ و درەختی گرانبەها و هەمەجۆر بوونی هەیە. ئەو گۆڕستانە لە ساڵی 2010 دروستکراوە، ساڵێک بەرلەوەی دەست لەکاربکیشێتەوە لە 11ی شوباتی 2011 ، بەهۆی خۆپیشاندان و نارەزاییە جەماوەرییەکان لە دژی. موبارەک بۆ ماوەی چەند ساڵێک لە ململانێ لەگەڵ نەخۆشیدا بوو، پاش ئەوەی بۆ ماوەی چەند ساڵێک لە نەخۆشخانەی میعادی سەربازی مایەوە لە تەمەنی 91 ساڵیدا کۆچی دوایی کرد. حکومەتی ئەوکاتی میسر لەمزگەوتی موشیر تەنتاوی، لەڕێوڕەسمێکی سەربازیدا، پرسەی موبارەکی ڕاگەیاندو ماوەی سێ ڕۆژیش ماتەمینی ڕاگەیاند.
-
خەڵك بڕیارە لە ئەمڕۆوە دەست بە دابەشكردنی نەوت بكرێت و بۆ هەر بەرمیلێك بڕی 41 هەزار دینار وەردەگیرێت. بەڕێوەبەرایەتی نەوت و كانزاكانی سلێمانی رایگەیاند، لەمڕۆوە دەست بە دابەشكردنی نەوت دەكرێتەوە و دەستپێكردنەكەش لە مەڵبەندی پێنجەوە دەبێت و هەرماڵێك بەرمیلێك نەوتی پێدەدرێت. ئاماژە بەوەشكراوە، لە بەرامبەر هەر بەرمیلێكی نەوتدا بڕی 41 هەزار دینار وەردەگیرێت.
-
خەڵك ئەمریكا بڕێك لە نەوتی ئێرانی هاوردەكردووە كە لە كەنداوی عومانەوە هەناردەی كردووە لە ساڵی رابردوودا. ئەمە یەكەم هاوردەكردنی نەوتی ئێرانە لەلایەن ئەمریكاوە لە ماوەی 30 ساڵی رابردوودا. نەوت هەڵگرەكە بڕی 2 ملیۆن بەرمیل نەوتی خاوی هەڵگرتووە كە بەهاكەی لەنێوان 120 بۆ 130 ملیۆن دۆلاردا بووە. كڕینی نەوتی ئێرانی لەلایەن ئەمریكاوە لە كاتێكدایە كە واشنتن گەمارۆی خستووەتەسەر ئێران و سزای هەر وڵاتێكی دیكەش دەدات كە مامەڵە لەگەڵ ئێراندا بكات. لەلایەكی دیكەوە گرژی و ئاڵۆزییەكانی ئەمریكا و ئێران لە ئەوپەڕی خراپیدا بوون، جگە لە شەڕی میدیایی پەنایان بۆ بۆردومان و موشەكباران كردووە. كوشتنی قاسم سولەیمانی فەرمانداری سوپای قودسی پاسدارانی ئێران لە فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی بەغدا لەلایەن ئەمریكاوە، ئاستی گرژییەكانی نێوان دوو وڵاتی زۆر هەڵكشاند.
-
خەڵك ڕێكخراوی هەنگاو بۆ مافەكانی مرۆڤ بڵاویكردەوە لەماوەی مانگی شوباتی ئەمساڵ، لانیكەم ١٦ كۆڵبەر و كاسبكار لە سنوورەكانی كوردستان كوژراون و بریندار بوون. لە ڕاپۆرتێكی ڕێكخراوی مافی مرۆڤی هەنگاو ئاماژە بەوە كراوە، لە ماوەی مانگی شوباتی ٢٠٢١ دا، لانیكەم ١٦ كۆڵبەر لە سنوورەكانی كوردستان كوژراون و بریندار كراون كە ٥٦٪ی ئەو حاڵەتانە بە تەقەی ڕاستەوخۆی هێزە چەكدارەكانی ئێران بووە. بە پێی ڕاپۆرتەكە، لەو ماوەیەدا ٧ كۆڵبەر و كاسبكار كوژراون و ٩ كۆڵبەریش بریندار بوون. ئاماژە بەوەشكراوە، زۆرترین ژمارەی كوژران و بریندار لە پارێزگای سنە تۆمار كراوە كە ١٠ حاڵەت بووە. ئەوەشخراوەتەڕوو، ٩ حاڵەت (٣ كوژراو و ٦ بریندار) كە دەكاتە ٥٦٪ ی كۆی حاڵەتەكان بە هۆكاری تەقەی ڕاستەوخۆ بووە و ٧ حاڵەت (٤ كوژراو و ٣ بریندار) كە دەكاتەن ٤٤٪ی كۆی حاڵەتەكان ڕووداوی سروشتی بووە.
-
خەڵك-ئارام سەردار وەزیری ئاوەدانكردنەوە و نیشتەجێكردنی هەرێم واژۆی لەسەر بانگهێشتی سێ كۆمپانیای بیانی كرد كە بواری هێڵی ئاسنینی كاردەكەن. دانا عەبدولكەریم، وەزیری ئاوەدانكردنەوە و نیشتەجێكردنی هەرێمی كوردستان لەكۆنفڕانسێكی ڕۆژنامەوانی ڕایگەیاند، ئەمڕۆ بانگێشتی كۆمپانیا جیهانییەكانی بواری هێڵی ئاسنینمان كرد بۆ جێبەجێكردنی ئەو ماستەرپلانەی هێڵی ئاسنین لە كوردستان كە پێش چەند ساڵێك دانراوە، ئەم پڕۆژەیەش كارئاسانی پێشكەوتن و بازرگانی و گەشەكردنی كشتوكاڵ و گشتیاری لێ دەكەوێتەوە. دەشڵێت، بوودجەی پێویست بۆ سەرەتای پڕۆژەكە تەرخانكراوە سەرۆكی حكومەتی هەرێم پشتیوانە تاوەكو لەم قۆناغەدا بەشێك لە پڕۆژەكە بكەوێتە جێبەجێكردن، كۆمپانیاكانیش ژاپۆنی، ئیسپانی و ئەڵمانین و پێشتر پڕۆژەكانیان بۆ ئەو بوارە خستووەتەڕوو. ئەوەشی خستەڕوو، پڕۆژەكە سێ قۆناغی سەرەكی و شەش ئاست لەخۆدەگرێت بەسێ قۆناغیش دەبێت قۆناغی یەكەم بە درێژایی ٦٢٠ كیلۆمەتر و لە قۆناغی دووەم ١٣٥ كیلۆمەتر و لە قۆناغی سێیەمیش ١٦٠ كیلۆمەتر دەبێت، وەك وەزارەتیش هەموو هەوڵێك دەدەین تاوەكو هەرێمی كوردستان بەرەو قۆناغەكانی گەشەكردن هەنگاو بنێت لە چەند ساڵی داهاتوودا پڕۆژەی هێڵی ئاسنین بەچاوی خۆمان ببینین، پێشبینیش دەكرێت تێچووی پڕۆژەكەش زیاتر لە یەك ملیار دۆلار خەرجییەكەی بێت .
-
خەڵک لەسەروەختی سەرهەڵدانی ڤایرۆسی کۆرۆنا هەندێک لە شارەزایانی بواری پزیشکی پێشنیاری بەکارهێنانی (ڤیتامین سی و زینک)یان کرد، بۆ بەدەستهێنانی پارێزبەندی دژ بە کۆرۆنا، بەڵام توێژینەوەکی نوێ ئاماژە بەوە دەدات کە ئەو دوو پێکهاتەیە پارێزبەندی دروست ناکەن. تاقیکردنەوەیەکی پزیشکی ئەم دواییەی ئەمریکا نیشانیدا کە نەخۆشانی کۆرۆنا، کە ژەمە زۆرەکانی زینک و ڤیتامین سییان وەرگرتووە، باشتربوونی بەرچاویان پیشان نەداوە. دکتۆر مێلیندا دێسای یەکێک لە بەشداربووانی ئەو توێژینەوەیە بە ئاژانسی ئانادۆڵوی ڕاگەیاندووە " چارەسەر لەگەڵ ژەمە زۆرەکانی زینک و ترشیی سکۆربیک ( ڤیتامین سی ) یان تێکەڵێک لە پاشکۆکان بە شێوەیەکی بەرچاو ماوەی نیشانەکانی ڤایرۆسی کۆرۆنای کەم نەکردووەتەوە بە بەراورد بە ئاستی ستانداردی چاودێری " . ئەم تاقیکردنەوە پزیشکییە، لەسەر 214 نەخۆشی ئەمریکایی، ئەنجامدراوە لەنێوان 27ی نیسان تا 14ی تشرینی یەکەمی 2020 . تاقیکردنەوەکە بۆ ئەوە بوو کە نیشانی بدات ئایا ڕێژەی زۆری زینک یان ڤیتامین سی دەبێتە هۆی کەمکردنەوەی کاریگەری یان ماوەی نیشانەکانی ڤایرۆسەکە، بەراورد بە چاودێری ئاسایی نەخۆشانی کۆرۆنا. توێژینەوەکە نەخۆشەکانی بە هەڕەمەکی دابەش کردووە بۆ چوار گرووپ دوو گروپ بۆ وەرگرتنی 50 میلیگرام لە گۆلۆکۆناتی زینک، دیاریکراوە، هەروەها گروپێک ، 8000 میلیگرام ترشی ئەسکۆربیک، یان هەردوو پێکهاتەکەیان پێدراوەکیان، گروپی کۆتایش چاودێری ئاسایی کراون بۆ ماوەی 10 ڕۆژ . لەکۆتایدا توێژینەوەکە بەو ئەنجامە گەیشتووە کە " هیچ جیاوازییەکی بەرچاو لە دەرئەنجامە لاوەکییەکانی نێوان گروپەکانی چارەسەردا نییە " . ئەو پزیشکەی کە سەرپەرشتیاری توێژینەوەکەی کردووە وتیشی:"باشترین ئامۆژگاری بۆ دوور بوون لە ڤایرۆسەکە، هێشتنەوەی بۆشایی کۆمەڵایەتی، دەست شوشتن و بەستنی دەمامکە بەو شێوەیەی کە ڕێکخراوە تەندروستیە گشتییەکان و ناوەندی ئەمریکا بۆ کۆنتڕۆڵ و خۆپاراستن لە نەخۆشیەکان و ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی پێشنیاریان کردووە".
-
خەڵك چاوەڕێدەكرێت نزیكەی دوو ملیار و 500 هەزار لەسەرانسەری جیهاندا تا ساڵی 2050 تووشی كێشەی بیستن ببن، واتا لە هەر چوار كەسێك، یەك كەس تووشی كێشەی بیستن دەبێت بەپێی راپۆرتی رێكخراوی تەندروستی جیهانی كە ئەمڕۆ بڵاویكردەوە و داوای چارەسەری بە پەلە دەكات بۆ زیادكردنی چاودێری بۆ لەدەستنەدانی بیستن و چارەسەركردنی. رێكخراوی تەندروستی جیهانی لە راگەیەنراوێكدا روونیكردەوە نزیكەی 700 ملیۆن كەس پێویستیان بە ئەوەیە چارەسەری گوێیەكانیان بكرێت و خزمەتگوزاری دووبارە شیاندنەوەیان بۆ دابین بكرێـت. بەپێی راپۆرتی رێكخراوی تەندروستی جیهانی لە بارەی بیستنەوە، دەكرێت، خۆ لابدرێت لە 60%ی نەخۆشی و لەدەستدانی بیستنی منداڵان لە رێگای ڤاكسین و باشكردنی چاودێری دایكان و لەدایكبووانی نوێ و ئاشكراكردنی پێشوەختەی هەوكردنی گوێی ناوەڕاست و چارەسەركردنی. راپۆرتی تەندروستی جیهانی لەبارەی گەورەكانەوە رێنمیایی داوە بە پارێزگاری لە گوێییەكان و چاودێریكردنیان و خاوێنڕاگرتنیان. لای خۆیەوە تیدروس ئەدهانوم رایگەیاند لەدەستدانی بیستن كە توانای چارەسەری نەبێت دەبێتەهۆی دروستكردنی كاریگەرییەكی وێرانكەر لەسەر توانای خەڵك لە بەردەوامیدان بە خوێندن و بژێوی ژیان و باری دەروونی. داواشیكردووە پشكنین بكرێت لە ساتە ستراتیژییەكانی ژیاندا چونكە زۆرینەی نەخۆشییەكانی گوێ دەتوانرێت چارەسەر بكرێن.
-
خەڵك لەگەڵ كردنەوەی ناوەندەكانی خوێندن رۆژانە ئامارەكانی كۆرۆنا روو لە بەرزبوونەوە دەكەن، بەڵام لەگەڵ ئەوەی رێنمیاییەكانی خۆپارێزی لە ئەو ناوەندانە جێبەجێناكرێن و پێویستییەكانی خۆپارێزیش دابین نەكراوە، كەچی لە پێدانی ڤاكسینیش مامۆستایان و خوێندكاران بەدەر دەكرێن و ڤاكسین دەدرێتە هێزە ئەمنییەكان و كارمەندانی تەندروستی. ئەمڕۆ ڤاكسین گەیشتە عێراق و بەشی هەرێمی كوردستانیش دەنێردرێت. بە وتەی بەرپرسانی تەندروستی سەرەتا ڤاكسین دەدرێتە كارمەندانی تەندروستی و هێزە ئەمنییەكان و نەخۆشانی قورس و بە تەمەنەكان، بەڵام باس لە مامۆستایان و خوێندكاران نەكراوە، كە لە دوای بواری تەندروستی مەترسیدارترین شوێنی بڵاوبوونەوەی كۆرۆنان. دوێنێ هەڤاڵ ئەبووبەكر پارێزگاری سلێمانی ڕایگەیاند، ڤاكسین دەگاتە هەرێمی كوردستان كە بڕی 110 هەزار ژەمە و جێگری بەڕێوەبەری تەندروستی سلێمانیش دەڵێت پێشبینی دەكەین پشكی پارێزگای سلێمانی لە سەروو هەزار دانەبێت. هێرش سەید سەلیم جێگری بەڕێوەبەری تەندروستی سلێمانی بە (خەڵك)ی ڕاگەیاند، ئەو ڤاكسینەی دوێنێ هاتووە بۆ هەرێمی كوردستان لە وڵاتی چینەوە دێت و هێشتا بڕەكەی بۆ پارێزگاكان دانەنراوە، بەڵام پێشبینی دەكەین لە سەروو هەزار دانەوە بێت بۆ پارێزگای سلێمانی، بەڵام كە دەڵێین هەزار واتە 500 كەس ڤاكسینەكە وەردەگرێت و دیار نییە كەی دەگاتە پارێزگاكە. سەبارەت بە شێوازی دابەشكردنی ڤاكسینەكە هێرش سەید سەلیم وتی: یەكەم كەس بۆ ئەو كارمەندە تەندروستیانە دەبێت كە لە كۆرۆنا كار دەكەن دواتر بەپێی تەمەن دابەش دەكرێت و ئەوانەی نەخۆشی درێژخایەنیان هەیە، دواتر كەسانی تۆڕی كۆمەڵایەتی و كارمەندانی دەزگا ئەمنییەكان و بەندیخانەكان و ئەو كەسانەی نەخۆشی شێرپەنجەیان هەیە. ناوەندەكانی خوێندن بە شوێنێكی مەترسیدار دادەنرێن بۆ گواستنەوە و بڵاوبوونەوەی نەخۆشی كۆرۆنا بەهۆی قەرەباڵغی و جێبەجێنەكردنی رێنماییەكانی خۆپارێزی و نەبوونی كەرەستەی پێویستەوە. هاوكات لە قوتابخانە بنەڕەتییەكان مەترسییەكان زیاترە، بەهۆی ئەوەی قوتابییەكان تەمەنیان كەمە و توانای خۆپارێزییان نییە، بەتایبەت لەگەڵ بڵاوبوونەوەی كۆرۆنای گۆڕا و كە منداڵان زیاتر دەیگرن. سەرەتای وەرزی خوێندنی ئەمساڵ لە كاتی كرانەوەی دەرگای ناوەندەكانی خوێندن ئامارەكانی كۆرۆنا لە هەرێمی كوردستان بەشێوەیەكی مەترسیدار هەڵكشان، بۆیە بەناچاری خوێندن تا مانگی شوبات راگیرا. عادل حەسەن مامۆستای ناڕازی بە (خەڵك) ی ڕاگەیاند، كێشەی مامۆستایان تەنها مووچەیە و كۆ ناكرێتەوە لەوەرگرتنی ڤاكسین و چەند كێشەیەكی سادە، مووچەكە دابینبكەن، ڤاكسین بۆ خۆیان. وتیشی، حكومەت پێداویستییەكانی خۆپارێزی دابین نەكردووە و ئەوەی هەیە، بەشی چەند خوێندنگەیەكی كەم دەكات و جگە لەوە پێداویستییەكانی خوێندنیشی دابین نەكردووە بۆ ئەمساڵی خوێندن هیچ كتێبێكی چاپ نەكردووە. كێشەی گەورەی هەرێمی كوردستان دابین نەكردنی مووچەی فەرمانبەران و مامۆستایانەو ئەگەر ئەوە چارەسەر بكرێت سەرجە كێشەكانی دیكەش چارە دەكرێن.
-
خەڵک - وەرزش ئەستێرەی تۆپی پێی بەڕازیلی و یانەی پاریس سان جێرمانی فەڕەنسی، نەیمار دا سیلڤا، بەبۆنەی رۆژی لە دایکبوونی سەرۆکی حکوومەتی ھەرێمی کوردستان، مەسرور بارزانی پەیامێکی ڤیدیۆیی بڵاوکردووەتەوە و تیایدا پیرۆزبایی رۆژی لەدایکبوون لە مەسرور بارزانی دەکات. نەیمار دا سیلڤا لە ڤیدیۆکەدا دەڵێت ''سڵاو مەسرور بارزانی، رۆژی لە دایکبوونت پیرۆز بێت و ھیوادارم رۆژێکی خۆشت ھەبێت، خودا بتپارێزێت''. سەرۆکی حکوومەتی ھەرێمی کوردستان مەسرور بارزانی، لە دووی ئاداری ساڵی ١٩٦٩ لە گوندی دیلمان لە ناوچەی باڵەکایەتی لە دایک بووە و ئەمڕۆ لە تەمەنی ٥٢ ساڵییدایە. https://www.youtube.com/watch?v=wfhimy_cL-o&feature=emb_title مەسرور بارزانی لە کۆنگرەی ١٣ی پارتی دیموکراتی کوردستان کە لە ساڵی ٢٠١٠ بەڕێوەچوو، زۆرترین دەنگی بەشداربووانی کۆنگرەی بەدەستھێنا و بە ئەندامی مەکتەبی سیاسیی پارتی دیموکراتی کوردستان ھەڵبژێردرا. مەسرور بارزانی خێزاندارە و خاوەن سێ کوڕ و کچێکە بەناوەکانی، یاسەمین، ئارین، بەرزین و ئاران. نەیمار دا سلێڤا لە ماوەی ٢٠١٣ تا ناوەڕاستی ٢٠١٧ بۆ یانەی بارسێلۆنای ئیسپانی یاریی کرد و توانی ١٠٥ گۆڵ بۆ یانەکە تۆماربکات و ١٠ نازناو بەدەست بھێنێت و لە ساڵی ٢٠١٧وە تا ئێستا لە یانەی پاریس سان جێرمانی فەڕەنسی لەیاریکردن بەردەوامە. سەرچاوە؛ ئانادۆڵو
-
سلێمانی ـ نزار جەزا ئاسایشی سلێمانی لەماوەی 48 کاتژمێردا توانی سێ باندی بازرگانیکردن بەماددەی هۆشبەر دەستگیربکات. پشتیوانی بەهادین بەڕێوەبەری بەشی ماددە هۆشبەرەکانی سلێمانی لەکۆنفڕانسێکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، بەهاوکاری هەموو بەشەکانی ئاسایشی سلێمانی توانرا لەماوەی 48 کاتژمێردا سێ باند دەستگیربکەن، کە 23 کەسن. ئاماژەی بەوەشدا، ئەو باندانە چەندین جۆری ماددەی هۆشبەریان پێبوە و ئامێری جۆراوجۆریان بۆ کێشانی ماددە هۆشبەرەکان بەکارهێناوە. باسی لەئەوەشکرد، هەر لەو ماوەیەدا ژمارەیەک کەسیان دەستگیرکرد، کە ویستوویانە جگەرەی قاچاخ لەڕێگەی کوردستانەوە ببەنە دەرەوە. ئەوەشی خستەڕوو، ئەو کەسانەی دەستگیرکراون، کەسیان بەگومان نەبوون، بەڵکو لەکاتی تاوانەکەدا دەستگیرکراون. ئەوەشی باسکرد، هەندێک ماددەی سەرەتایی شلیان پێگرتوون، کە ماددەی خامن بۆ دروستکردنی ماددەی هۆشبەر. ڕوونیشیکردەوە، ئەم ماددە شلەیان ناردووە بۆ پشکنینی تاقیگەیی. ئەمە لەکاتێکدایە لەماوەی سێ مانگی ڕابردوودا 123 کەس لەلایەن ئاسایشی سلێمانییەوە دەستگیرکراون، کە بازرگانی بەماددەی هۆشبەر دەکەن یان بەکارهێنەرن.