لە ڕاپرسیيەكدا 72%ی هاووڵاتیان داوای پێدانی مووچە لە بەغداوە دەكەن
سلێمانی ـ نزار جەزا ئەمڕۆ شەممە پلاتفۆڕمی كوردستان بۆ پرسە…
زیاترسەردێر
-
خەڵك- لە سەرەتای ئەمساڵەوە لە ھەرێمی كوردستان، بەسەرمایەی زیاتر لە 274 ملیۆن دۆلار مۆڵەت بە 28 پڕۆژەی جۆراوجۆر دراوە. سەربەست خدر، بەڕێوەبەری لێكۆڵینەوە و زانیاری لە دەستەی وەبەرھێنانی ھەرێمی كوردستان، بە ماڵپەڕی فەرمیی پارتی ڕاگەیاندووە، لە 1/1/2022 تا 18/5/2022، دەستەی وەبەرھێنانی ھەرێمی كوردستان مۆڵەتی بە 28 پڕۆژەی جۆراوجۆر داوە، بە جۆرێك كە لە ھەولێر 12 پڕۆژە بە سەرمایەی 133 ملیۆن و 399ھەزار و 484 دۆلار و لەسەر ڕووبەری 130،3 دۆنم زەوی. باس لە ئەوەش دەكات، لە سلێمانی 12 پڕۆژە بە گوژمەی 117 ملیۆن و 746 ھەزار و 957 دۆلار، ئەنجام دراوە. لە پارێزگای دھۆكیش دوو پڕۆژە بە گوژمەی 19 ملیۆن دۆلار لەسەر ڕووبەری 26.6 دۆنم زەوی ئەنجام دراوە. بە وتەی سەربەست خدر، لە گەرمیان یەك پڕۆژە بە گوژمەی یەك ملیۆن و 974 ھەزار و 524 دۆلار لەسەر ڕووبەری 0،5 دۆنم زەوی ئەنجام دراوە. ھەروەھا لە ڕاپەڕین یەك پڕۆژە بە گوژمەی دوو ملیۆن و 45 ھەزار و 516 دۆلار لەسەر ڕووبەری چوار دۆنم زەوی ئەنجام دراوە. دەشڵێت، كۆی گشتیی پارەی تەرخانكراو بۆ ئەو پرۆژانە دەكاتە 274 ملیۆن دۆلار و 166 ھەزار و 481 دۆلار. باس لە ئەوەش دەكات، جۆری پڕۆژەكان بریتین لە، 11 پڕۆژەی بازرگانی و یەك پڕۆژەی بانك و یەك پڕۆژەی تەندروستی و هەشت پڕۆژەی پیشەسازی و چوار پڕۆژەی فێركردن و یەك پڕۆژەی كشتوكاڵ و یەك پڕۆژەی نیشتەجێبوون و یەك پڕۆژەی وەرزشی.
-
خەڵك- وەزیری نەوتی عێراق ئاشكرای دەكات، كە هەناردەی نەوت دەگەیەنینە 8 ملۆن بەرمیلی ڕۆژانە و دەشڵێت: "سەرجەم گرێبەستە نەوتیەكانی حكومەتی هەرێم هەڵدەوەشێنینەوە و گرێبەستی نوێ ئەنجام دەدەین". ئیحسان عەبدولجەبار، وەزیری نەوتی عێراق لە پاریس ڕایگەیاند، ئەو پلانەی دانراوە بۆ بەرهەمهێنانی نەوتی خاو لە ساڵی 2022 تاوەكو ساڵی 2028 ئامانج لێی ئەوەیە بڕی هەناردە بگەیەنرێتە 8 ملیۆن بەرمیل نەوتی ڕۆژانە و وەبەرهێنانی غازیش دەستپێبكەینز ڕاشیگەیاند، عێراق كاردەكات لەگەڵ بەرهەمهێنەرانی نەوت بۆ بەدەستهێنانی هاوسەنگی و سەقامگیری لە بازاڕی جیهانیز وتیشی، "سەرجەم گرێبەستە نەوتیەكان، كە حكومەتی هەرێم ئەنجامی داون هەڵدەوەشێنینەوە و پلانمان وایە سەرلەنوێ گرێبەستی نوێ لەسەر نەوتی هەرێم لەگەڵ كۆمپانیا بیانییەكان واژۆ بكەینەوە".
-
فایەق محەمەد لە سەردەمی شۆڕشی ئەیلولەوە، لەسەر بنەمای دوژمنی دوژمنەکەم دۆستەمە، هاوسۆزی و جۆرە پەیوەندییەکی نیمچە نهێنی لە نێوان سەرکردایەتی سیاسی کورد و ئیسرائیلدا درووستبوو، عەرەبەکان بە گشتی و دەسەلاتدارانی عێراق بە تایبەتی، بەو جۆرە هاوسۆزی و پەیوەندییانە نیگەران دەبوون. رۆژی ٢٦-٥-٢٠٢٢ پەرلەمانی عێراق یاسای( پەیوەندی لەگەڵ ئیسرائیل بە تاوان دەژمێردرێت) دەرکرد، بەربژێری سیاسی و دەسەڵاتی هەرێمی کوردستان بەو بڕیارە نیگەران بوون، گوایە ئەمە بەرتەسکردنەوەی ئازادی سیاسی و سنوردارکردنی پەیوەندی دبلۆماسیی عێراقە، خەریکە ناکۆکی لەسەر ئەم یاساییە لە نێوان دەسەڵاتی هەرێم و حکومەتی فیدراڵیدا درووستدەبێت. هەق وایە کورد لەسەر بنەمای بەرژەوەندی خۆی و مافی گەلەکەی سیاسەت بکات،هەر یاسایەک سوودی بۆ کورد هەبێت پشتیوانی بکات، هەو یاسایەکیش سوودی بۆ کورد نەبێت فەرامۆشی بکات، ئەو عێراقەی کە ئەو یاسایەی دەرکردووە، کورد تیایدا هاوبەشی حوکمڕانییە، دەستووری ئەوعێراقە بڕیک لە مافەکانی گەلی کوردی گەرەنتی کردووە، نابێت کورد لەسەر ئیسرائیل لەگەڵ ئەو عێراقدا تێکیبدات. دەبێت کورد بەو قەناعەتە بگات هاوسۆزی بۆئسیرائیل و پەیوەندی نیمچە نهێنی بە ئیسرائیلەوە سوودی بۆ کورد نەبووە، زیانی هەبووە، بە هۆی ئەو پەیوەندیانەوە حکومەتە یەک لە دوای یەکەکانی عێراق هێندەی تر تای نەتەوەپەرستیان بەرامبەر بە کورد هەستاوە و بە هێزی زیاترەوە دژایەتی کوردیان کردووە. دەبێت کورد بیهێنێتەوە بەرچاوی خۆی ئەو هاوسۆزی و پەیوەندییە نیمچە نهێنیانەی لەگەڵ ئیسرائیلدا هەیبووە، کوردی لە شکستی ساڵی ١٩٧٥ نەپاراست، کوردی لە شکستی ساڵی ١٩٨٨ نەپاراست، کوردی لە هێرشی داعشی ساڵی ٢٠١٤ نەپاراست، لە کاتی ریفراندۆمیشدا ئیسرائیل هیچ هەڵویستێکی نەبوو. ئەو هاوسۆزیەی کورد بەرامبەر ئیسرائیلی هەیەتی، تەنها ئیسرائیل سوودی لێوەرگرتووە، سەردەمانێک شۆڕشی کوردی بۆ بەرژەوەندی خۆی بەکاردەهێنا، ئەبێ ئەوەش بزانین ئیسرائیل پەیوەندییەکی ستراتیجی لەگەڵ دەوڵەتێکی وەک تورکیا هەیە کە تا ئێستاش دان بە بوونی نەتەوەیی گەلی کوردا نانێت، بۆیە خۆ نیگەران کردنی دەسەڵاتی هەرێم و دەوروبەرەکەی بە یاسای تەجریمکردنی پەیوەندی لەگەڵ ئیسرائیلدا، هیچ سوودێکی بۆ کورد نییە، زیانیشی بۆ کورد هەیە. ئەمە سەرەرای ئەوەی کە دەبێت بزانین ئەو یاسایە وەک تەڵەیەک بۆ حکومەتی هەرێمی کوردستان نراوەتەوە، دەبێت حکومەتی هەرێمی کوردستان وریا بێت و پێی بە تەڵەکەوە نەکات.
-
خەڵك- كەشناسیی عێراق رووبەڕووی سەختیی و گرفت بووەتەوە لە جێبەجێكردنی ئەو پرۆژانەی كە بۆ ڕووبەڕوبوونەوەی دیاردەی بە بیانبوونی ناوچەكە دایڕشتووە. عامر جابری، وتەبێژی بەڕێوەبەرایەتی كەشناسی و بومەلەرزەزانی عێراق بە ئاژانسی هەواڵی عێراقی رایگەیاندووە، لیژنەكانیان پرۆژەی رووبەڕووبوونەی بە بیابانبوونی ناوچەكە ئامادە دەكەن، بەڵام وەزارەتی كشتوكاڵ بە بەردەوامی دەڵێن كە پارەی پێویستییان لەبەردەستدا نییە بۆ جێبەجێكردنی ئەو رووبەرە گەورە ئاوییە. لەبارەی خۆڵبارینەكانی رابردووەوە جابری دەڵێت، بە شێوەیەكی گشتی خۆڵبارینەكان پێشبینی ناكرێن، ئەوەی چاوەڕێدەكرێت ئەوەیە كە لە مانگی چوار و پێنجی هەر ساڵێكدا بەهۆی گۆڕانكاری لە پاڵەپەستۆی هەوادا و گۆڕانی وەرز، خۆڵبارین روو لە عێراق بكات. دەشڵێت، بە گشتیی پێویستیان بە درووستكردنی فراوانترین رووبەری دارستان لە سەرجەم پارێزگاكان و بنیادنانی رووبەری گەورەی ئاویی هەیە.
-
خەلك- سەرۆکی تورکیا لەگەڵ وەزیری دەرەوەی ئیمارات کۆبووەوە لە پێناو پتەوکردنی پەیوەندییەکانیان و گفتوگۆکردن لەسەر پرسی ئاشتی و ئاسایش لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. ئەمڕۆ شەممە، رەجەب تەیب ئەردۆغان، پێشوازی لە عەبدوڵا بن زاید ئال نوهیان، وەزیری دەرەوە و هاریکاریی نێودەوڵەتی ئیمارات کرد لە تورکیا و سەرەخۆشی خۆی ئاڕآستە کردەوە لە بارەی کۆچی دوایی خەلیفە بن زاید. لەو میانەیەدا، ئەردۆغان رایگەیاند "هیوا دەخوازێت گەلی ئیمارات لە سایەی محمد بن زاید، سەرۆکی نوێی ئیماراتدا بحەسێنەوە و دەوڵەتەکەیان زیاتر بەرەو پێشبچێت". بە پێی ئاژانسی هەواڵگریی "وام"ی ئیماراتی، چاوپێکەوتنەکەی ئەردۆغان و عەبدوڵا بن زاید لە چوارچێوەی پتەوکردنی پەیوەندییە هاوبەشەکانی نێوان هەردوو وڵاتەکەدا خۆی بینییەوە لە بوارە جیاجیاکاندا، تاوەکو خزمەت بە بەرژەوەندی هاوبەشی هەردوولایان بکەن لە پێناو سوودی گشتیی گەلەکانیان". هەروەک ئاشکراشیکرد "گفتوگۆیان لە بارەی بارودۆخی ناوچەکە کردووە و گرنگی پتەوکردنی هەوڵەکانیان لەپێناو بەرقەرارکردنی ئاشتی و ئاسایشدا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستداخستووەتەروو".
-
خەڵک- ئاژانسەکانی ئێران رایانگەیاند "فڕۆکەیەکی سەربازی ئێرانی تێکشکاوە و کەوتووەتە ناو دەریا لە باشوری وڵاتەکە". ئاژانسە هەواڵگرییەکانی ئێران رووداوێکی تێکشکان و کەوتنەخوارەوەی فڕۆکەیەکی سەربازیی ئێرانییان راگەیاند بۆ نێو ئاوی دەوروبەری دوورگەی قەشم لە باشوری وڵاتەکەدا. ئاشکراشیانکرد کە "فڕۆکە سەربازییەکە پێنج سەرنشینی تێدا بووە و هەر پێنجیان سەلەمەتن و رزگاریان بوووە لە رووداوی تێکشکانەکە". [video width="496" height="500" mp4="https://media.xelk.org/2022/05/7272f410--ئيرانى.mp4"][/video]
-
خەڵك – بەڕێوەبەرایەتی هاتووچۆی ڕاپەڕین ڕایدەگەیەنێت، لە ڕووداوێكی هاتووچۆدا لەسنوری شارەدێی ژمارەیەك هاووڵاتی بوونە قوربانی . بەڕێوەبەرایەتی هاتووچۆی ڕاپەڕین بڵاویكردەوە، ئەمڕۆ شەممە 28ی ئایاری 2022 كاتژمێر 12ی نیوەڕۆ ڕووداوێكی هاتووچۆ لەنێوان دوو ئۆتۆمبێل لەجۆرەكانی "پیك اب نیسان و مازدا" ڕوویدا . ڕاشیگەیاندووە، ڕووداوەكە لە شارەدێی سەنگەسەر ڕوویداوە و بەهۆیەوە سێ هاووڵاتی بریندابوون سەرجەمیان بۆ وەرگرتنی چارەسەر ڕەوانەی نەخۆشخانە كراون .
-
شێرکۆ کرمانج لەم کورتە نووسینە هەوڵدەدم هەڵوەستەیەک لە پشت هۆکارەکانی هەڕەشەکانی ئەم چەند ڕۆژەی تورکیا بکەم و هۆکارەکان و ئامانجەکانی هێرشە چاوەڕوانکراوەکانی تورکیا شرۆڤە بکەم و بخەمەڕوو. تورکیا ترسناکترین و سەرسەخترین داگیرکەری کوردستانە، لە هەر شوێنێک کورد هەناسەیەک بدات ئەو دەیەوێت لەو شوێنە ئۆکسجین ببڕێت. ئەمە نە ڕای منە، نە شرۆڤە، نە تێگەیشتن، بەڵکو حەقیقەتە. من زۆر کەم باوەڕم بە حەقیقەت هەیە بەڵام ئەگەر یەک حەقیقەت لەم دنیایە هەبێت ئەوە ئەم تاکە هەقیقەتە، کە بەداخەوە بەشێکی زۆری کورد لێ غافڵن. ماوەیەکە سەرۆکی تورکیا، ڕەجەب تەیب ئەردۆگان، هەڕەشە دەکات و دەڵێت هێرش دەکەینە سەر باکوری سوریا، ڕۆژاڤا. بۆ ئەم مەبەستە هەم مورتەزەقەی سوری ڕاهێنان پێکردوە، هەم میدیای تورکی سازکردووە. ئەوەی لە هەموو شتێک زیاتر جێگای سەرنج بێت بێدەنگییەکی نێودەوڵەتیی ئەمجارە هەستی پێدەکرێت. تورکیا هێرشەکان لەکاتێکدا کە دنیا، ئەمریکا و ئەوڕوپا بەتایبەتی، سەرقاڵی شەڕی ئۆکرانیان. هاوکات، ململانێکانی تورکیا لەگەڵ ناتۆ لەسەر بەئەندامبوونی سوید و فینلەندا بۆتە قسەوباسی ڕۆژ. تورکیا دەیەوێت هەر دوو دەرفەت بقۆزێتەوە و هێرشەکانی خۆی دەست پێبکات. بێدەنگیی ڕۆژئاوا دەکرێت وەک گڵۆپی سەوز و مامەڵەیەکی ژێربەژێر ببینرێت لەوەی کە تورکیا ڕازی بێت بە ئەندامبوونی ئەو دوو وڵاتە لەبەرابەردا ئەوان ڕازی بن بەو گورزەی کە تورکیا دەیەوێت لە کوردی بوەشێنێت و بڵێت هەڕەشەکانی تیرۆرمان کەمکردۆتەوە بۆیە ئاساییە سوید و فینلەند ببن بە ئەندام لە ناتۆ. چەندە ئەم سیناریۆیە ترسناک و دڵتەنگکەرە دە هێندە ئامانجەکانی تورکیا لەم هێرشانە، کە پێموایە خۆی لەمانەی خوارەوەدا دەبینێتەوە: یەکەم، ئەردۆگان دەیەوێت پێش هەڵبژاردنەکانی ٢٠٢٣ سەرکەوتنێت بۆ خۆی و حیزبەکەی تۆماربکات، بەتایبەتی ئەگەر ئەوە ڕەچاوبکەین کە ئابوری تورکیا و لیرەی تورکی لە خراپترین دۆخدان لەوەتەی ئەکەپە هاتۆتە سەر حوکم و دەنگەکانی ئەکەپە لە هەڵبژاردنەکانی شارەوانییەکان لاوازیی جەماوەریی ئەکەپە نیشاندەدەن. دووەم، تورکیا دەیەوێت بەم هێرشە ئەزموونی ڕۆژاڤا تەواو لاواز بکات، ئەویش بە پچڕاندنی چەند ناوچەیەکی دیکەی گرنگ لە ڕۆژاڤا کە خۆی قوڵایی ستراتیجی و خاک و زەوی کەمە. هاوکات، ڕۆژاڤا ناچار بە گفتوگۆ و تەسلیمبوونەوە بە ڕژێمی سوری بکات. سێیەم، تورکیا دەیەوێت باکوری کوردستان بە تەواوی لە ڕۆژاڤا، کە قەوارە و ئەزموونێکی کوردییە، داببڕێت و ناوچەیەکی، بەفەر زۆنێکی، عەرەبی لەنێوان دوو بەشی کوردستان دا دروست بکات، دابڕینەکەش بکاتە هەتاهەتایی. چوارەم، تورکیا ئەمجارە دەیەوێت، هیوادارم من ڕاست نەبم، کە هێرش بکاتە سەر ناوچەکانی سێ گۆشەی سنوری تورکیا-عێراق-سوریا، کە دیوێکی قامیشلۆیە و دیوەکەی دیکەی شەنگال. ئەگەر ئەوەی بۆ بچێتە سەر ئیدی هەرێمی کوردستان، باشور، لەگەڵ ڕۆژاڤا بە تەواوی دادەبڕێت. ئەم دوو هەرێم و ئەزموونە پەیوەندییان زۆر باش نیە بەڵام هیچ کاتێکیش پەیوەندیان هێندە خراپ نەبووە وەک ئەوەی لە میدیا و سۆشیال میدیای کوردی زەقدەکرێتەوە. بەڵام پەیوەندییەکان باش بن یان خراپ بۆ تورکیا ئەوە گرنگ نییە، ئەوەی بۆ تورکیا گرنگە ئەوەیە کە ئەم دوو ئەزموونە هەردووکیان کوردین و نابێت سنووری هاوبەشیان هەبێت و لە دواڕۆژدا بۆ هەر پڕۆژەیەکی کوردی و کوردستانی کەڵکی لێوەربگیرێت. پێنجەم، بە دابڕینی هەرێم و ڕۆژاڤا تورکیا مەترسیدارترین و هەڕەشەئامێزترین کردار بەرابەر بە ڕۆژاڤا ئەنجام دەدات ئەویش ڕێگریکردنە یان بڕینی دەستی ئەمریکایە لە گەیشتن بە ڕۆژاڤا چونکە ئێمە هەموومان چاکدەزانین کە یارمەتییەکانی ئەمریکا و ڕۆژئاوا بۆ ڕۆژاڤا زۆربەی هەرە زۆری لە هەولێرەوە دەچێت. بۆیە کۆنتڕۆڵکردنی سنوری فیشخاپوور و سحێلا لەلایەن تورکیاوە زۆر ترسناکە. نابێت ئەوە لەبیربکەین کە لە ٢٠١٧، کاتێک سوپای عێراق و حەشدی شەعبی دەیانویست سحێلا…
-
خه‌ڵك یانەی چێڵسی ئینگلیزی ڕایگەیاند، یانەکە گەیشتووەتە ڕێککەوتنی کۆتایی لەسەر فرۆشتنی لە ڕۆمان ئەبرامۆڤیچ بە گروپێک کە تۆد بوهلی سەرۆکایەتی دەکات. یانەی چێڵسی لە بەیاننامەیەکی فەرمیدا رایگەیاندووە، "شەوی رابردوو یانەکە توانى بگاته رێککەوتنی کۆتایی و کۆتایی بۆ فرۆشتنی یانەکە بە گروپی تۆد بوهلی ". یانه‌كه ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردووه: چاوه‌ڕوان ده‌كرێت رۆژی دووشه‌ممه بۆنده‌كه ته‌واو ببێت، له‌و كاته‌شدا یانه‌كه راگه‌یه‌نراوێكی تر بڵاوده‌كاته‌وه. گروپی بۆهلی دواجار ڕەزامەندی خولی نایابی ئینگلیزی و حکومەتی بەریتانیای بەدەستهێنا، بۆ کڕینی یانەی چێڵسی.
-
خەڵك – شانەی ئەمنی عیراق ڕایدەگەیەنێت، دوو كەسیان بە تۆمەتی كوشتنی ئەنقەست لە پارێزگای دیالە دەستگیركردووە. شانەی ئەمنی لەراگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، كە هێزێكی فەوجی دوویی لیوای دووی فەرماندەی فرقەی خێرای سەر بەوەزارەتی ناوخۆ توانی هەردوو تۆمەتبار بەپێی ماددەی 406 لە بۆسەیەكدا لەناحیەی ئەبی سەیدا لە پارێزگای دیالە دەستگیربكات، كە تۆمەتبارن بەكوشتنی ئەنقەست. لەراگەیەندراوێكدا هاتووە، هەردوو تۆمەتبارەكە ڕادەستی لایەنی پەیوەندیداركراون بۆ ئەوەی بە سزای یاسایی خۆیان بگەن.
