“بەرپرسانی عیراق ڤاكسینی كۆرۆنایان بۆ خۆیان و خێزانەكانیان وەرگرت”
خەڵك- بڕیارە لە هەفتەی داهاتووەوە ڤاكسینی كۆرۆنا بگاتە…
زیاترسەردێر
-
خەڵك- بەپێی نوێترین ئاماری تایبەت بە پەتای كۆرۆنا، ژمارەی تووشبوان لە جیهاندا بۆ 114 ملیۆن و 994 هەزار و 666 تووشبوو بەرزبۆوە. هەروەها ژمارەی ئەوانەی بەهۆی پەتاكەوە گیانیانلەدەستدا، بۆ دوو ملیۆن و 550 هەزار و 287 كەس بەرزبۆوە، ژمارەی ئەوانەش كە نەخۆشییەكەیان پەڕاندووە و چاكبوونەتەوە، گەیشتە 90 ملیۆن و 711 هەزار و 173 كەس. لەو دەمەی بۆ یەكەمجار لە مانگی كانوونی یەكەمی 2019وە پەتاكە لە چینەوە دەركەوت، تووشبوون بە ڤایرۆسی كۆرۆنا لە زیاتر لە 210 وڵات و ناوچەی جیاجیای جیهاندا بڵاوبۆتەوە. بۆ یەكەمجار ڤایرۆسی كۆرۆنا لە مانگی كانوونی یەكەمی 2019 لە شاری وۆهانی هەرێمی هۆبی چینەوە سەریهەڵدا و دواتر بە جیهاندا بڵاوبۆوە، لە مانگی ئاداری 2020، ڕێكخراوی تەندروستی جیهانی، نەخۆشییەكەی وەك پەتایەكی جیهانی پۆلێن كرد.
-
خەڵك- وەزارەتی پەروەردەی حكومەتی هەرێمی كوردستان ساڵنامەی خوێندن و تاقیكردنەوەكانی پۆلەكانی بنەڕەتی و 9 و 12ی بڵاوكردەوە و بەپێی ساڵنامەكە، چەند ڕۆژێكی كەم پشوو بۆ خوێندكاران دیاری كراوە و ڕاستەوخۆ وەرزەكانی خوێندن بەدوای یەكدا دێن و ئەوەش كاردانەوە و ناڕەزایی مامۆستایانی لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان لێ كەوتۆتەوە و بریكاری وەزارەتی پەروەردەش دەڵێت: "پێشتر مامۆستایان ڕازی نەبوون و لەبەر داخوازی ئەوان دیسان ساڵنامەكەمان گۆڕیوە". دوو وەرزی خوێندن بەدوای یەكدا بەڕێوەبەرایەتی گشتی ئەزموونەكانی وەزارەتی پەروەردەی هەرێم لە گشتاندنێكدا ساڵنامەی تاقیكردنەوەكانی ساڵی خوێندنی (2020 – 2021)ی تایبەت بە خوێندنگە حكومی و ناحكومییەكانی بڵاوكردۆتەوە بۆ پۆلەكانی (1 و 2)ی بنەڕەتی و (3 بۆ 11)ی بنەڕەتی و 9ی بنەڕەتی و 12ی ئامادەیی. وەك لە ساڵنامەكەدا دەردەكەوێت ڕاستەوخۆ دەوای پڕۆسەی خوێندنی وەرزی یەكەم تاقیكردنەوەكان دەستپێدەكەن و دواتر چەند ڕۆژێكی كەم پشوو دەبێت و ڕاستەوخۆ وەرزی دووەم دەستپێدەكات و دواتر تاقیكردنەوەكانی وەرزی دووەم و تاقیكردنەوە نیشتمانی و وزارییەكان. مامۆستایان ناڕەزایی دەردەبڕن مامۆستا تاڤگە لە نووسینێكدا لە هەژماری خۆی لە فەیسبووك وەك ناڕەزاییەك دەربارەی ئەو بڕیارانە ئاماژەی بەوەكردووە، "فەردەیەک لۆکە تا بیشێلیت زیاتر دەگرێ وادەزانن مێشکی خویندکار فەردە لۆکەیە ھیچ پشوو تێدانەبێ بە تایبەتی خوێندکارانی پۆلی ١٢ تاقیکردنەوە و وانە بەدوای یەكدا". دەشڵێت: "تاقیکردنەوە بێ پشووی مێشک لەڕووی زانستیەوە بڕیارێکی نا تەندروستە و مەرج نیە مەنھەجی زۆر خوێندکاری باش ڵێ دەرچێ، ڕادەی وەرگرتنی مێشک مەحدودە بۆ ھەموو ئاستەکان". هەروەها، مامۆستا ڕاستگۆ لە هەژماری خۆی لە فەیسبووك نووسیویەتی، "بەبۆچونی بەندە، ساڵێکی خوێندن بفەوتێ باشترە لە هەڵپڕوکاندن! خراپترین بڕیارە، بەمەش داهاتووی پەروەردە و زانستمان زیاتر دادەڕوخێت". هاوكات، مامۆستا شنۆ ئاماژەی بەوەكردووە، "وەڵا من تا ئێستا دوو بابەتم نەخوێندووە و هەر بەو شێوەیەش ئەڕۆم پەلە ناکەم". لای خۆشیەوە، مامۆستا سیروان نووسیویەتی: "وەڵاهی چۆن دەرسم خوێندووە هەربەو شێوازەی خۆم بەردەوامەبم و زۆربەلامەوە ئاساییە 10 پرسیار 60 دەرەجەی لەسەردانێم، من باش تێنەگەشتم ئێوە جوانترسەرنج بدەن بزانن مەبەسەتی وەزارەت چیە؟". وەزارەتی پەروەردە: لەسەر داوای مامۆستایان گۆڕانكاریمان كردووە د. سەیوان عەلی، بریكاری وەزارەتی پەروەردەی هەرێم و بەڕێوەبەری گشتی ئەزموونەكان بە وەكالەت بۆ (خەڵك) ڕایگەیاند، ئەو بڕیارانەی دراون دوای ئەوەبوو، كە لە ماوەی ڕابردوودا چەند بڕیارێك بڵاوكرانەوە و مامۆستایان گلەییان هەبوو لێی، بۆیە لەبەر خاتری ئەوان ئێمە گۆڕانكاریمان تێدا كرد و بڕیاری نوێمان دەركرد. ئاماژەی بەوەشكرد، هەرچەندە شێوازی ناڕەزاییەكان و داواكارییەكان تا ئێستا بە ئێمە نەگەیشتوون، كە مامۆستایان مافی خۆیانە داواكاری و گلەییان هەبێت، بەڵام بە هەر شێوازێك بڕیارەكان دەربكەین بەشێكی خەڵك هەیە ناڕازی بێت. وتیشی، "ئەو كاتەی لەبەردەست ماوە تاوەكو مامۆستایان و خوێندكاران بێزار نەبن كردومانە بە یەك وەرز تاوەكو مانگی 6، كە ساڵانی ڕابردووش لەم كاتەدا هەر یەك وەرز بووە و پشووەكانیشمان لابردوو تاوەكو مامۆستایان و خوێندكاران لەسەرخۆ وانەكان بخوێنن و فریا بكەون". جەختیشی كردەوە، وەرزی دووەم لە مانگی 9 دەستپێدەكات و بەجۆرێك دانراوە تاوەكو (یونسكۆ) پێی ڕازی بێت تا وەرزی دووەم تەواو ببێت و پڕۆگرامەكان بخوێنرێن و هیچ دەرەچەیەكی تریش نییە، چونكە دۆخەكە نائاساییە بەهۆی ڤایرۆسی كۆرۆنا و قەیرانی داراییەوە.
-
خەڵك- سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان ڕایدەگەیەنێت، ئەو هێرشەی كرایە سەر هەولێر "تیرۆریستی" بوو، ئامانج لێی تێكدانی ئاسایشی هەرێم بوو، ئاماژەی بە لەناونەچوونی ڕێكخراوی داعش كرد كە "هێشتا هەڕەشەكانی لەسەر كوردستان و عیراق و تەواوی جیهان ماوە". مەسرور بارزانی، سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە دیمانەیەكی لەگەڵ (فرانس 24) ڕایگەیاند:"هەرێمی كوردستان هیچ لایەنێك تۆمەتبار ناكات بەو هێرشەی كرایە سەر هەولێر لە كۆتایا مانگی ڕابردوو، ئەنجامی لێكۆڵینەوەكانش بەمنزیكانە ڕادەگەیەنرێت و تاوانباران دەدرێنە دادگا". لەلایەكی ترەوە، بارزانی وتی:"داعش وێڕای تێكشكاندنی، تائێستاش هەڕەشەیە بۆسەر كوردستان و عیراق و تەواوی جیهان، ڕێكخراوە توانی كەسانی نوێ بخاتە نێو ڕیزەكانی و لە هێرشەكانیدا هێزە ئەمنییەكان و مەدەنییەكان لە چەند ناوچەیەكی عیراقدا بكاتە ئامانج". لەبارەی ململانێی نێوان توركیا و پارتی كرێكارانی كوردستانیش، مەسرور بارزانی ڕایگەیاند:"ئەنقەرە بۆ چەند ساڵێكە كێشەكانی لەگەڵ پارتی كرێكاران هەناردەی عیراق كردووە، بەردەوامبوونی شەڕ لەنێوان هەردوولادا نابێتە مایەی چارەسەر".
-
خەڵك- بەپێی پێشبینییە كەشناسییەكان ئەو نزمە پاڵەپەستۆیەی دەریای ناوەڕاست، كە كاریگەری كردۆتە سەر ناوچەكانی هەرێم تاوەكو رلاِۆژی هەینی بەردەوام دەبێت و لە چەند شوێنێك تەرزە و لێزمە باران دەبارێ و هەندێك جار هەورەتریشقەی لەگەڵ دەبێت. محەمەد كەمال، شارەزای كەشناسی بۆ (خەڵك) ئاماژەی بەوەكرد، لەکاتەکانی ئێوارەی ئەمڕۆ بۆ شەوی چوار شەممە باران بەشێوەی پچڕ پچڕ لە چەند ناوچەیەكی هەرێم دەبارێت و شەپۆلی بارانبارین تاشەوی هەینی کاریگەری دەبێت و دواتر کۆتایی پێدێت. ئاماژەی بەوەشكرد، پلەکانی گەرما بەڕێژەی 3 بۆ 6 پلەی سیلیزی نزم دەبنەوە و خێرایی با لە هەندێك ناوچە جاروبار چالاک دەبێت بەڕێژەی 20 بۆ 30 کێلۆمەتر لە كاتژمێرێكدا بەتایبەتیش شەوی پێنج شەممە. لای خۆشیەوە، ئاراس جەبار، شارەزای كەشناسی بۆ (خەڵك) وتی، "لە ئەنجامی زیاتربوونی کاریگەری نزمە پاڵەپەستۆی دەریای سپی ناوەراست لە سەر ناوچەکانمان لەکاتە جیاوازەکانی سبەینێ لەسەرجەم ناوچەکانی ھەرێم ئەگەری چالاکبوونی ھەورەتریشقە و لێزمە باران ھەیە لەگەڵ بارینی تەرزە لەھەندێک ناوچەدا". دەشڵێت: "حاڵەتەکە بەھارییە و زیاتر کاتەکانی نیوەڕۆ بۆ ئێوارە چڕبوونەوە و ھەورەتریشقە ڕووئەدات و ڕێژەی دابارینیش بەھەمان شێوە دیاری نەکراوە لەناوچە ھەیە باران زۆر ئەبارێت و ناوچەش هەیە نمە باران، بۆیە بەگشتی ڕێژە نادیارە لەم حاڵەتانەدا". ئاماژەی بەوەشكرد، لەکاتی داباریندا نزمبوونەوەی پلەی گەرمی ڕووئەدات و خێرایی با لە پێش باران بارین چالاک دەبێت.
-
خەڵك- ئەندامێكی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عیراق ڕایدەگەیەنێت، پرۆژە بودجەی فیدراڵی لە كۆتایی ئەم هەفتەیەدا لە نێو پەرلەماندا تێدەپەڕێنرێت. سهام شەنون، ئەندامی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عیراق لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند"پەرلەمان پرۆژە بودجەی فیدراڵی ساڵی 2021 لە كۆتایی ئەم هەفتەیەدا تێدەپەڕێنێت". ئەو پەڕلەمانتارە ڕەتیشیكردەوە "فراكسیۆنە سیاسییەكان تائێستا لەگەڵ هەرێمی كوردستاندا سەبارەت بە بودجە گەیشتبێتنە ڕێككەوتن". بە وتەی سیهام شەنون، "پەرلەمان دەنگ لەسەر بودجە دەدات، تەنانەت گەر ڕێككەوتنی سیاسیش لەگەڵ كوردستاندا نەكرێت لەسەر پشكی هەرێم، چونكە بودجە زیاتر دواخستن هەڵناگرێت و تێپەڕاندنی لەئێستادا بۆتە پێویستییەكی گرنگ".
-
خەڵك- ناو بەناو هەواڵ و زانیاری لەسەر گۆڕانكاری لە بەهای نرخی دینار بەرانبەر دۆلار بڵاو دەبێتەوە، بەشێكی ئەم زانیاری و هەواڵانەش بەهۆی لێدوانی بەشێك لە ئەندامانی پەڕلەمانی عیراقەوەیە، پەڕلەمانتارێكی لیژنەی دارایی پەڕلەمانی كوردستان دەڵێت: "لە مەودای نزیكی چەند ساڵێكدا ئەو گۆڕانكارییە ڕوو نادات". لە كۆتاییەكانی ساڵی ڕابردوودا نرخی دینار بەرانبەر بە دۆلار لەلایەن بانكی ناوەندی عێراقییەوە بە ڕاوێژ لەگەڵ حكومەت و پەڕلەمان لە ١٢٠٠ دینار بۆ هەر دۆلارێك دابەزێنرا بۆ ١٤٥٠ دینار. عومەر گوڵپی، ئەندامی لیژنەی دارایی پەڕلەمانی كوردستان لە فراكسیۆنی كۆمەڵ بۆ (خەڵك) ڕایگەیاند، بڕیاری بانكی ناوەندی بۆ گۆڕینی بەهای دینار ستراتیجیە و تاكتیكی نییە، هەروەها بەتەنها وابەستە نییە بە بەرزی و نزمی نرخی نەوتەوە، بەڵكو وابەستەیە بە كۆمەڵێك لایەنی تری ئابوورییەوە. ڕاشیگەیاند، بە تێگەیشتنی من لە مەودای نزیكی چەند ساڵێكدا ئەو گۆڕانكارییە ڕوو نادات و بانكی ناوەندی نرخ وەك خۆی دەهێڵێتەوە، چونكە هەر جۆرە گۆڕانكارییەك لە بەرزی و نزمی بەهای دینار لە ماوەیەكی كەمدا، بێمتمانەییەكی گەورە بۆ دراوی عێراقی دروست دەكات و ناجێگیری دۆخی دارایی بەدوادا دێت و دواجار بە زیانی گەورە بۆ سەر دۆخی دارایی و ئابووری عێراق دەشكێتەوە، بانكی ناوەندیش هەڵەی لەمجۆرە ناكات. وتیشی، "ئەو جۆرە هەواڵ و زانیارییانە تەنها لێدوانی سیاسی پەڕلەمانتارانی بەغدان و وەك موزایەدەی سیاسی دەخوێنرێنەوە، چونكە لە بنەمادا نە لە دەسەڵات نە لەپسپۆڕی پەڕلەمانی عێراق نییە دەستكاری بەهای دینار بكات". گۆڕینی بەهای دینار بەرامبەر بە دۆلار لە چوارچێوەی پلان و بەرنامەیەك بوو، كە حكومەتی عێراقی بەناوی (وەرەقەی سپی) لە ناوەڕاستی ساڵی ڕابردوو ئاراستەی پەڕلەمانی كرد، كە تیایدا كۆمەڵێك ڕێوشوێن بۆ چاكسازی و بە هاناوەچوونی دۆخی خراپی دارایی و ئابوری عێراق و چەند سێكتەرێك وەك پلان و بەرنامەی حكومەت خرابوونە ڕوو، كە یەكێكیان پیاچوونەوەبوو بە بەهای دینار بەرانبەر دۆلاری ئەمریكی، كە دواجار بانكی ناوەندی بڕیارەكەی دا و بەهای دراوی عێراقی دابەزاند.
-
هونەرمەند نەریمان بابان بەرهەمێکی نوێی خۆی بەناوی (ستوون) بڵاودەکاتەوە. بەرهەمە نوێکەی نەریمان بابان لە هۆنراوەی هونەرمەند خۆیەتی و بافڵ سەرهەنگ کاری دەرهێنانی بۆ ڤیدۆکلیپەکە کردووە و لە موزیکی جولیا بەکارە. نەریمان بابان لە بارەی بەرهەمەکەیەوە وتویەتی"بەشێکی دیمەنەکانی ئەم بەرهەمە هونەرییە لە وڵاتی هۆلەندا تۆمارکراوە و بەشێکیشی لە کوردستان تۆمار کراوە" نەریمان بابان یه‌كێكه له هونه‌رمه‌نده ناسراوه‌كانی كوردستان و خەڵکی شارى سلێمانیە، ساڵی 1983 تیپی مۆسیقای بابانی دامەزراندوە، بۆماوەی 10 ساڵ لەو تیپەدا بەردەوام بوە، ماوەی 24 ساڵیشە لە وڵاتی ئەڵمانیا ژیان بەسەردەبات، خاوەن بەرهەمێکی زۆری هونەرییە کە زۆربەیان لە ئاوازو هۆنراوەی خۆیەتی. https://www.youtube.com/watch?fbclid=IwAR3i-hof8RCa7x5jY8fwqXmpSrPgVUxopsjadmAe5K2paz9v-ujrDDMhGVk&v=IRQcXxyY76Y&feature=youtu.be
-
خەڵک - یەحیا حبیب ئەمڕۆ سێ شەممە، بەشی پۆلیسی دارستانی شارۆچکەی سەیدسادق دوو کەسیان دەستگیرکردووە، کە هەستاون بە شێواندن و بردنی (ئینگلاین و پەرژینەکانی) باخ و باخچەکانی سەیدسادق. بەڕێوبەرایەتی پۆلیسی دارستان و ژینگەی پارێزگای سلێمانی لە ڕاگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، بەشی پۆلیسی دارستانی شارۆچکەی سەیدسادق هەستان بە دەستگیرکردنی دوو هاووڵاتی، کە باخ و باخچەکانی سەیدسادقیان شێواندووە. وتیشی، "ئەو دوو هاووڵاتییە جگە لەوەی هەستابوون بە شێواندن و تێکدانی باخ و باخچەکانی شارۆچکەی سەیدسادق لەگەڵ ئەوەشدا (ئینگلاین و پەرژینەکانی)یان بردووە". جەختیشی كردۆتەوە، پۆلیسی دارستانی شارۆچكەكە توانیان هەردوو هاووڵاتیەکە دەستگیر بکەن و ڕادەستی یاسایان بکەن.
-
خانمە مۆدێل سۆنیا بەیتوشی بە تۆمارێکی ڤیدۆیی هێرش دەکاتە سەر یارجان. سۆنیا بەیتوشی لەو تۆمارەدا کە سەرپۆشی لەسەردایە بە تەنزەوە دەڵێت"کچەکان منیش حجاب بم یان هێشتا زووە" سۆنیا ئاماژەی بەوە داوە کە مەبەستی لەم کارە ئەوەیە کە کاری ساختەی هەندێک کەس نیشان بدات. ئەمەش پاش ئەوە دێت کە یارجان بڕیاری باڵاپۆشی داو دواتر دوبارە سەرپۆشەکەی لابرد و بەهۆی ئەوەوە ڕەخنەی زۆری لێگیرا.
-
خەڵك- ئارام سەردار لە پێناو پاراستنی بەرهەمی مریشكی خۆماڵی وەكو پاڵپشتی خاوەن پڕۆژەكان و بەبازاڕكردنی لەهەرێمی كوردستان و لەچوارچێوەی هەڵمەتی نیشتیمانی بەدروشمی (بەرەو پاراستنی بەرهەمی ناوخۆیی) بەسەرپەرشتی وەزیری كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو، مەڕاسیمی ناساندن و دابینكردنی ستیكەر و باڕكۆد لەسەر بەرهەمی یەكێك لە سەربڕخانەكانی پەلەوەر بەڕێوەچوو، وەزیری كشتوكاڵ ڕایدەگەیەنێت، ناهێڵێن بەرهەمی هاوردەی نایاسایی جێگە بە بەرهەمی خۆماڵی لەق بكات. بێگەرد تاڵەبانی، وەزیری كشتوكاڵی هەرێم لەمەڕاسیمەكەدا ڕایگەیاند، هەڵمەتی نیشتیمانیمان بۆ پاراستنی بەرهەمی ناوخۆیی دەست پێكردوە، لە پێناو پاراستنی بەرهەمی مریشكی خۆماڵی وەكو پاڵپشتی خاوەن پرۆژەكان و بەبازاڕكردنی لەهەرێمی كوردستان. وەك وەڵامێكیش بۆ وەزیری كشتوكاڵی عیراق، كە بەرهەمی قاچاغی بەسەرچوو لەگەڵ مریشكی بەستوو لەهەرێمەوە هاوردەی پارێزگاكانی عیراق دەكرێت دەڵێت: "هەڵمەتێكی ناڕەوا لە دژمان هەیە"، جەختی كردەوە، پڕۆژەكانی هەرێمی كوردستان بەرهەمەكانیان بەكوالێتی بەرز دەخەنە بازاڕەوە. ئەوەشی خستەڕوو، دەبێت هەماهەنگی زیاتر هەبێت لەگەڵ بەغداد، بۆ ئەوەی بەرهەمەكانی هەرێم بروات بۆ ناوەڕاست و باشوری عێراق، بەمەبەستی پاراستنی بەرهەمی ناوخۆیی و دڵنیابوونی هاووڵاتیانیش، كە هەر لە ڕێگەی مۆبایلە زیرەكەكەیەوە دەتوانێت بزانیت بەرهەمەكە چیە، بۆیەكەمجار ستیكەر و باركۆدی تایبەتی خۆمان دەخەینە سەر بەرهەمەكانمان.