د.ڕێبوار بابكەیی؛لەسەر داوای ئێمە لە توركیا ئەو هاووڵاتیانەی دیپۆرتی سوریا كرابوون دەگەڕێنەوە هەرێم
خەڵك-ئارام سەردار سەرۆكی لیژنەی پەیوەندییەكانی دەرەوە…
زیاترسەردێر
-
خەڵك – هێزەكانی پاراستنی گەل ڕایدەگەیەنێت، چالاكی گەریلاكانی كوردستان بێ پسانەوە بەردەوامە، لە چالاكییەكاندا ٣ سەربازی سوپای توركیا كوژران و ٣ كۆنتراش كوژران و لە چالاكییەكاندا چەكێكی ئەی كەی ٤٧ دەستی بەسەردا گیرا و ئامێرێكی بڕینی پەیوەندی لەناوبرا. ناوەندی راگەیاندن و چاپەمەنی هێزەكانی پاراستنی گەل هەپەگە بڵاویكردەوە، گەریلاكانی ئازادی كوردستان كە بەرۆحێكی گیانبازیی ئاپۆییەوە شەڕ دەكەن بەتاكتیكی بەهێزی گەریلایی گورزی قورس لە داگیركەران دەوەشێنن. ئاماژە بۆ ئەوەشكراوە، كە لە ئەنجامی چالاكییەكەی هێزەكانیان 3 سەربازی توركیا و 3 كۆنترا كوژران و 3 سەربازی دیكەش برینداربوون و هاوكات لە چالاكییەكاندا چەكێكی ئەی كەی ٤٧ دەستیبەسەردا گیراوە و ئامێرێكی بڕینی پەیوەندیش لەناوبرا. ئاشكراشیكردووە، سوپای توركیا ١٩ جار بە فڕۆكەی شەڕ، ٢٦ جاریش بە هەلیكۆپتەری هێرشبەر و ١١ جاریش بە چەكی كیمیایی و تەقەمەنی و كاتیوشا گۆڕەپانەكانی بەرخودانی بۆردومان كرد. زانیاری لە بارەی چالاكی و هێرشەكان بەم جۆرەیە: لە چوارچێوەی هەڵمەتی شۆڕشگێڕی هەڵۆكانی زاگرۆس لە ئاڤاشین: لە ٢٩ی حوزەیراندا كاتژمێر ١٢:٠٠ هێزەكانمان بە چەكی قورس لە داگیركەران لە گۆرشەپانی بەرخودانی وەرخەلێیان دا. لە ٣٠ی حوزیەران كاتژمێر ١٣:٠٠ گروپێكی كۆنترا كە خۆراكیان بۆ سەربازەكانی توركی داگیركەر دەبرد لە نزیك گوندی نێروەی ئەرتوش بوونە ئامانجی هێزەكانمان. هێزەكانمان بە نارنجۆك و چەكی سوك لە كۆنتراكانیاندا و ٣ كۆنترا سزادران. هێزەكانمان چوونەسەر تەرمی كۆنتراكان و چەكێكی ئەی كەی ٤٧ یان دەستبەسەرداگرت. یەكی تەمموز كاتژمێر ١٢:٣٠ و ١٤:٤٠ داگیركەران لە گۆڕەپانی كۆكەڕێ بوونە ئامانجی تیمە گەڕۆكەكانمان. هێزەكانمان بە چالاكییەكی هەماهەنگی گەریلایی لە داگیركەرانیاندا. ئەو چالاكییە بە چەكی قورس و چەكی سوك ئەنجامدرا و لە چالاكییەكەدا ٢ داگیركەر بزادران و ٣ داگیركەریش برینداربوون. لە چوارچێوەی هەڵمەتی شۆڕشگێڕی هەڵۆكانی زاگرۆس لە هەرێمی زاپ یەكی تەمموز كاتژمێر ١٧: سوپای توركی داگیركەر هەوڵیدا بە ٢ تانك و ٢ زریپۆش لە سنوورەی باكوری كوردستانەوە بەرەو گۆڕەپانی بەرخودانی چەمچۆ بچێت. هێزەكانمان بە چەكی قورس و نیشان شكێن لەو داگیركەرانەیاندا و پێشڕەوییەكەیان راگرت.
-
خەڵك- ئەمڕۆ شەممە ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق كۆبووەوە و چەند بڕیارێكی دەركرد ، لەوانە، وەزارەتی دارایی راسپارد مانگانە بڕی سێ ملیار دینار بۆ وەزارەتی ناوخۆ تەرخانبكات بۆ پڕكردنەوەی كورتهێنانی مووچەی دیوانی وەزارەتی ناوخۆ. بەپێی راگەیانراوێكی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق، ئەمڕۆ مستەفا كازمی سەرۆك وەزیران سەرۆكایەتی 25ەمین دانیشتنی ئاسایی ئەنجومەنی وەزیرانی كردوە، دیارترین تەوەرەكانی كۆبونەوەكەش دۆسیەی ئابوری و خزمەتگوزارییەكان بون. لە كۆبونەوەكەدا كازمی ڕایگەیاندووە، پێشتر ژمارەیەك ڕێوشوێن گیرانەبەر بۆ ڕوبەڕوبونەوەی قەیرانی ئابوری جیهانی و كەمكردنەوەی كاریگەریەكانی لەسەر ژیانی هاوڵاتیان، لەئێستاشدا حكومەت بەردەوام دەبێت لەسەر رێوشوێنەكان. هەر لەكۆبونەوەكەدا ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق میوانداری پارێزگاری بانكی ناوەندی كرد و ڕاپۆرتی بەرەنگاربونەوەی سپیكردنەوەی پارە و پارەداركردنی تیرۆریستان تاوتوێكرا، چوارەمین راپۆرتی ساڵانەی ئەنجومەنی بەرەنگاربونەوەی سپیكردنەوەی پارە و داراییكردنی تیرۆر بۆ ساڵی 2021 پەسەندكرا. لە كۆبوونەوەكەی ئەمڕۆی ئەنجومەنی وەزیراندا گفتوگۆ لەبارەی دۆخی تەندروستی و ڕێكارەكانی وەزارەتی تەندروستی كرا لە ڕوبەڕوبونەوەی پەتای كۆرۆنا، جەختكرایەوە لەسەر چڕكردنەوەی هەوڵەكان بۆ بەدواداچونی زیادبونی بەرچاوی توشبوان، لە ڕێگەی ئامادەكردنی نەخۆشخانەكان و دابینكردنی چارەسەری پێویست و دابینكردنی چارەسەر و دەستەبەركردنی ڤاكسین لە هەمو ناوەندە تەندروستییەكان. دەقی بڕیارەكانی ئەنجومەنی وەزیران لەبارەی داراییەوە: یەكەم: دارایی وەزارەتی دارایی راسپێردرا مانگانە بڕی سێ ملیار دینار بۆ وەزارەتی ناوخۆ تەرخانبكات بۆ پڕكردنەوەی كورتهێنانی مووچەی دیوانی وەزارەتی ناوخۆ. دوەم: بەمەبەستی پاڵپشتیكردنی كاری ئاسایشی دامەزراوەیی، ئەنجومەنی وەزیران بڕیاریدا بە تەرخانكردنی بڕە پارەیەك بۆ پاڵپشتیكردنی دەزگای ئاسایشی نیشتمانی لەڕێگەی دروستكردنی بارەگا لە پارێزگا جیاوازەكان، بۆ ئەوەی بە گونجاوترین شێوە ئەركەكانیان ئەنجامبدەن. سێیەم: ئەنجومەنی وەزیران بڕیاریدا بڕگەیەك بۆ بڕیاری پێشوی خۆی زیاد بكات، سەبارەت بە دامەزراندنی پسپۆڕانی پزیشكی و تەندروستی، بەجۆرێك بڕگەی هەمواركراو بەمشێوەیە بێت؛ وەزیری دارایی ئەو بڕوانامە و نازناوە كارانەی كە پێویستن دروستدەكات بۆ دانانی ئەوانەی كە لە دامودەزگا تەندروستیەكان پێویستن، دەسەڵاتیش دەدات بە وەزیری خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی بۆ دانانی 20 دەرچوی چارەكی یەكەمی دەرچوانی دەرچوی پزیشكی گشتی و ددان، 10 دەرچوی چارەكی یەكەمی دەرچوانی بەشی دەرمانسازی و سێ دەرچوی یەكەمی بەشی پەرستاری. چوارەم: تەرخانكردنی بڕی ملیارێك و 500 ملیۆن دینار بۆ پارێزگای كەربەلا، بۆ پاڵپشتیكردنی خزمەتگوزاری بۆ سەردانكەرانی چلەی ئیمام حسێن، هەروەها ئەنجومەنی وەزیران پرۆژەی ئاسانكاری بۆ ڕێكارەكانی دامەزراندنی پڕۆژەی دەروازەكانی پارێزگای نەجەفی پەسەندكرد. پێنجەم: دەسەڵاتدان بە وەزارەتی بەرگری بۆ خەرجكردنی بڕە پارەیەك كە بەمەبەستی دەستەبەركردنی پێداویستیەكانی كۆلێژە سەربازییەكان. شەشەم: رێگەدان بە وەزارەتی كشتوكاڵ بۆ كاراكردنی ساڵنامەی كشتوكاڵی بۆ ماوەی دو مانگ، لە رۆژی دەركردنی ئەم بڕیارەوە دەستپێدەكات.
-
خەڵك – شانەی راگەیاندنی ئەمنی عیراق ڕایدەگەیەنێت ، پرۆسەیەكی سەربازیان سەركەوتوویان بۆ گەران بەدوای تیرۆریستانی داعش لەنێوان هەردوو پارێزگای بەغدا و دیالە ئەنجامداوە. شانەی ئەمنی عیراق ئەمرۆ شەممە 2ی تەمموزی 2022 لەراگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، یەكە ئەمنییەكان بەسەرپەرشتی فەرماندەیی پرۆسە هاوبەشەكان بەردەوامن لە پرۆسەی گەڕان و پشكنین بەدوای تیرۆریستاندا. لەڕاگەیەنراوەكەدا هاتووە، ، هێزێكی هاوبەش بەپشتیوانی ئاسمانی لەلایەن فەرماندەیی فڕۆكەوانی سوپا هەڵمەتێكی پشكنینیان لە سنوری نێوان هەردوو فەرماندەیی پرۆسەكانی بەغدا و دیالە بەسەركەوتویی ئەنجامداوە.
-
خەڵک ئەمڕۆ شەممە، کارگێڕی یانەی تەڵەبە گرێبەستیان لەگەڵ سائر ئەحمەد کرد بۆ ئەوەی وەرزی داهاتوو سەرکردایەتی تیپەکە بکات وەک راهێنەر ، لەبری ئەنەسمەخلوفی سوری. ئەو راهێنەرە نوێیە کە نازناوی "ئەبو ئەلئەقل"ی لێنراوە، لە چەند رۆژی داهاتوودا ئەرکی خۆی لەگەڵ تیپەکەدا دەستپێدەکات، دوای تەواوکردنی گرێبەستەناوخۆییەکان و هەروەها گرێبەستە پیشەگەرەکانی بیانی. سائر، پێشتر سەرکردایەتی خوێندکارەکانی کردبوو بۆ بردنەوەی نازناوی خولی نایابی ئینگلیزی و جامی عێراق لە وەرزی ٢٠٠١-٢٠٠٢. هەروەها سەرپەرشتی مەشق و راهێنانی "قوەجەویە، هەولێر، نەوتی ناوەڕاست، زەورا، ئامانەت بەغدا و ئەلکەرخ"ی کردووە، بەڵام لە ساڵانی رابردوودابەهۆکاری تەندروستی خۆی لە مەشق و راهێنانەکان بەدوور گرتووە. ئیدارەی تەڵەبە هەوڵدەدات رکابەرییەکی بەهێز بکات بۆ بەدەستهێنانی نازناوی خولی عێراق، دوای ئەوەی تیپەکە لە وەرزی رابردوودا پلەی سێیەمیبەدەستهێنا.
-
خەڵك- وادەی خۆتۆماركردنی كرێنشینان لە فۆڕمی كرێنشینان بۆ دوو ڕۆژی دیكە درێژ كرایەوە، وەك هاوكارییەك بۆ سودمەند بوونی ژمارەیەكی زیاتری كرێنشینان. تا ئێستا زیاتر لە 100 هەزار كەس فۆڕمی شوقەكانیان پڕ كردووەتەوە. دەستەی وەبەرھێنانی هەرێم، بڵاویكردەوە، لەسەر داوای ھاووڵاتییان و ئەوانەی تاوەكو ئێستا نەیانتوانیوە فۆڕمەكە پڕبكەنەوە، دەستەی وەبەرھێنان ، بۆ ماوەی دوو رۆژی دیكە ، فەڕمەكە بەردەست دەخات و جەختی كردووەتەوە ھاووڵاتییان دەتوانن سوود لەو دەرفەتە ببینن و خۆیان تۆمار بكەن. بەپێی داتاكانی دەستەی وەبەرهێنان، تاوەكوو ئێستا زیاتر لە 100 هەزار كەس فۆڕمی شوقەكانیان پڕ كردووەتەوە. د.محەمەد شوكری، سەرۆكی دەستەی وەبەرهێان ڕایگەیاند: "فەرمانێك لە سەرۆكی حكوومەت دەرچووە لە27ی 6، ئەركی لایەنە پەیوەندیدارەكان بۆ دیاریكردنی ناوی ئەو كەسانەی فۆڕمیان پڕ كردووەتەوە، پارێزگا و ئیداره سەربەخۆكان بەدواداچوون بۆ ناوەكان دەكەن بزانن سوودمەندن یان شایستەن، هەر ئەوانیش شوێنی دروستكردنی شوقەكان دیاری دەكەن، دەبێ شوێنێك دەسننیشان بكرێ، نزیكی شار بێت و خزمەتگوزارییەكانی لێوە نزیك بێت". بەپێی داتاكانی وەبەرهێنان، یەكەكانی نیشتەجێبوون بەم شێوەیە لە چوارچێوەی پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆكاندا دابەش كراوە. - بۆ ھەولێر و ئیدارەی سەربەخۆی سۆران، شەش هەزار و 800 یەكەی نیشتەجێبوون. - بۆ سلێمانی و ھەڵەبجە و ئیدارە سەربەخۆكان هەشت هەزار و 600 یەكەی نیشتەجێبوون. - بۆ دھۆك و زاخۆ چوار هەزار و 600 یەكەی نیشتەجێبوون. لە ماوەی ڕابردوودا حكومەتی هەرێمی كوردستان بڕیاریدا 20 هەزار یەكەی نیشتەجێبوون بۆ كرێنشینان دروست بكات، دواتر فۆڕمێك بۆ سوودمەندبوونی كرێنشینان لە پڕۆژەكە، لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە بڵاوكرایەوە.
-
خەڵك – شارەزایەكی كەشناسی لەهەرێم ڕایدەگەیەنێت، بەهۆی زیادبوونی بای باكووری ڕۆژهەڵات پێشبینی دەكرێت لە ڕۆژانی داهاتوودا خێرایی با 25 كم تا 50 كم لە كاتژمێرێكدا زیاد بكات و هەفتەیەكش بەردەوام دەبێت و پلەكانی گەرماش 2 بۆ 3 پلە ڕوو لەدابەزین دەكات . شاڵاو هیدایەت، شارەزای كەشناسی لە هەرێم بڵاویكردەوە، بەهۆی زیادبوونی بای باكووری ڕۆژهەڵات پێشبینی دەكرێت لە سبەینێوە خێرایی با چالاك بێت و لەكاتەكانی درەنگانێكی ئەمشەو بۆ بەرەبەیانی سبەی دەست بەچالاكی بكات و سەرەتا ش لەناوچە سنوری و شاخاوییەكانی سنوری هەولێر و ئیدارەی ڕاپەرین و سلێمانی و كۆیە و هەندێك ناوچەی دیكە دەبێت . ڕاشیگەیاندووە، بای باكووری ڕۆژهەڵات لەڕۆژانی دواتر دووشەممە و سێشەممە و چوارشەممە و بەهۆی گەیشتنی بەلوتكەی خێرایی لە زۆرینەی هەرە زۆری ناوچەكان چالاك دەبێت بە كەركوك و گەرمیانیشەوە خێرایی دەگاتە سەرووی 25 كم تا 50 كم لە كاتژمێرێكدا. ئەو كەشناسە باسی لەوەشكردووە، كە زۆرترین كاریگەری خێرایی باكەش لە كاتەكانی بەیانیان دەبێت بۆ دوانیوەڕۆ ناو وە ناوش تا كاتە جیاجیاكانی ڕۆژی پێنج شەممە بەچالاكی دەمێنێتەوە و پلەكانی گەرماش بەگشتی ناوچە شاخاوییەكان و ناوچەكانی ئیدارەی ڕاپەرین و كۆیە و سۆران و سنوری سلێمانی 2 ° تا 3 ° دادەبەزێت. ئاشكراشیكردووە، كە بای باكووری ڕۆژهەڵات لە وەرزی زستاندا ئاماژەیە بۆ شەختە و بەستن و سەرمای توندی ناو زستان بەپێی مانەوە و چالاكیەی ئەوەندەش شەختە و سەرما دەڕەخسێنێ گەر شەماڵ لەكاتی بای باكووری خۆرهەڵات و یان پێش بای باكووری خۆڕهەڵات هەبێت واتا بەفریشی لەگەڵدا دەبێت .
-
خەڵك- وەزارەتی تەندروستی عیراق ئاشكرایدەكات، 2286 حاڵەتی نوێی تووشبوون بەڤایرۆسی كۆرۆنا تۆماركراوە و 833 كەسیش چاكبوونەتەوە و یەك حاڵەتی مردنیش بەكۆرۆنا تۆماركراوە و یەك حاڵەتی لەهەرێم بووە . وەزارەتی تەندروستی عیراق لە بەیاننامەیەكدا ئاماژەی بەوەكردووە، كە لە 24كاتژمێری ڕابردوودا 7 هەزار و 567 پشكنینی تایبەت بە كۆرۆنا ئەنجام دراوە و دەركەوتووە 2286 كەس تووشی ڤایرۆسی كۆرۆنا بوون و ئەنجامەكانیان پۆزەتیڤ بوون. ئاشكراشی كردووە، كە زۆرینەی تووشبووەكان لە بەغدا بوون، هەروەها لە سلێمانی 68 حاڵەت و هەولێر 220 حاڵەت و دهۆك 206 حاڵەت تۆماركراوە. ڕوونیشی كردۆتەوە ، كە 833 تووشبوو بە پەتاكە چاكبوونەتەوە، كە زۆرینەیان لە بەغدا بوون و هەروەها لە سلێمانی 6 كەس و هەولێر 49 كەس و دهۆك 15 كەس چاكبوونەوە. ڕاشیگەیاندووە، یەك حاڵەتی گیان لە دەستدان بە پەتاكە تۆماركراوە و بەوەش ژمارەی مردووان گەیشتۆتە 25243 كەس.
-
خەڵك- لەنیوەی یەكەمی ئەمساڵدا لە عێراق 13 هەزار و 600 حاڵەتی ئاگر كەوتنەوە تۆماركراوە، هۆكاری زۆرینەیان شۆرتی كارەبا بووە. ئەمڕۆ شەممە، بەڕێوەبەرایەتی بەرگری شارستانی عێراق، لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، لەماوەی شەش مانگی رابردودا لەسەرجەم پارێزگاكانی عێراق، جگە لە هەرێمی كوردستان، لەلایەن تیمەكانی بەرگری شارستانییەوە، 13 هەزار و 600 حاڵەتی ئاگر كەوتنەوە تۆماركراوە كە هەر لەلایەن ئەو تیمانەوە كۆنتڕۆڵكراوە. باس لە ئەوەشكراوە، لەكۆی ئەو رووداوی ئاگركەوتنەوانەی هەبون، بڕی 105 ملیار و 500 ملیۆن دینار، لە سوتان رزگاركراون كە لە شوێنی ئاگركەوتنەوەكە بوون. بەڕێوەبەرایەتییەكە دەڵێت، 47%ی روداوەكان بەهۆی شۆرتی كارەباوە رویانداوە، ئەوانەی دیكەش هۆكاری جۆراوجۆری لە پشت بووە، تیمەكانی بەرگری شارستانیش بەردەوام لە هەوڵی بڵاوكردنەوەی هۆشداریدان بە هاووڵاتییان لە چۆنێتی خۆپارێزی لە كەوتنەوەی ئاگر و كەمكردنەوەی حاڵەتەكانی برینداربون و مردن لەكاتی دروستبونی روداوەكاندا و هاوكات كەمكردنەوەی زیانە مادییەكان.
-
خەڵك – لەناوچەی تانجەرۆ لە شاری سلێمانی لە ڕووداوێكی شەڕ و تەقەكردندا سێ كەس برینداربوون، باوكی بریندارەكانیش ڕایدەگەیەنێت، لەسەر شەڕی منداڵ بووە، كە لە زستاندا لەسەر شەڕەتۆپەڵ دروستبووە. پاشنیوەڕۆی ئەمڕۆ لە ڕووداوێكی تەقەكردندا لە ناوچەی تانجەرۆ لە شاری سلێمانی دوو كەس برینداربوون، كە برینی یەكێكیان سەختە و ڕووداوەكەش بەهۆی شەڕەتۆپەڵەوە بووە لە وەرزی زستانی ڕابردوودا لە نێوان منداڵەكانیان ڕوویداوە و ئەمڕۆ لایەنێكیان چووەتەسەر ماڵەكەی دیكە و بووە بە شەڕیان و لە ئەنجامدا باوكێك و دوو كوڕەكەی برینداربوون. باوكی دوو بریندارەكە لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاندووە، لەزستاندا دوو كوڕی لەگەڵ قوتابخانەدا چوون بۆ ئەزمەڕ بۆ شەڕە تۆپەڵ و بەفر و لەوێ لەسەر ئەوەی تۆپەڵ گیراوەتە چەند كچێك بۆیە دەمەقاڵێ دروستبووە، هەرچەند دوای ئەوەی كێشەكە چارەسەر كراوە، بەڵام ئەمڕۆ كێشەكە سەری هەڵدایەوە. ئاماژەی بەوەشكرد، خۆم و كوڕە گەورەكەم باشین، بەڵام كوڕە بچوكەكەم كە تەمەنی 16 ساڵە تەندروستیی باش نییە.
-
خەڵك – بڕیاردەری فراكسیۆنی یەكگرتوو لە پەڕلەمانی كوردستان ڕایدەگەیەنێت ، بۆ نەهێشتنی دیاردەی كوشتن و خۆكوژی تەنها ڕادەستكردنەوەی چەكی بێ مۆڵەت بەس نییە، دەكرێت ئەمە یەكەم هەنگاو بێت، هەنگاوی دووەم پێویستە لەپەروەردەكردنی تاكەكانی كۆمەڵگەوە دەست پێ بكرێت بە پەروەردەیەكی دروست و ڕەسەن. سەرچنار ئەحمەد، بڕیاردەری فراكسیۆنی یەكگرتوو لە پەڕلەمانی كوردستان بە (خەڵك) ی ڕاگەیاند، كاری مرۆڤسازی ئەركێكی گرنگی حكومەتە، كە دەبێت دەستی بۆببات بە هۆشیاركردنەوەی كۆمەڵگە لەڕێی مامۆستایانی ئایینی و مزگەوت و مینبەرەكانەوە، پاشان گرنگیدان بەبابەتی پەروەردەی ئیسلامی لە قۆناغەكانی خوێندن، كە باس لە ژیان دۆستی و مرۆڤسازی و بەها باڵاكان دەكات . وتیشی،"سەروەربوونی یاسا و نەهێشتنی قاچاغچێتی چەك و كارڕایی یاسایی لەبەرامبەر یانەشەوانەكان و قومارخانە و مەیخانەكان حكومەت لێی بەرپرسە و نابێت كەمتەرخەم بێت لەئاستیدا". ڕاشیگەیاند، حكومەت ئەگەر ئەوە نەكات دەبێت ، هەموو ڕۆژێك دەبێت گوێمان لە چیرۆكێكی تراژیدی خەمبارەوە بێت، كە هۆكارەكەی نەبوونی بەرنامەیەكی تۆكمەی مرۆڤسازییە كە بەپلەی یەكەم دەبێت حكومەت بەرپرسیارێتی هەڵبگرێت.