چەند بژاردەیەك بۆ دەستپێكردنەوەی خوێندن ئامادەدەكرێت
یەكێتی مامۆستایانی كوردستان چەند بژاردەیەك بۆ دەستپێكردنەوەی…
زیاترسەردێر
-
گرنگە شەوانە ٢٠ خولەک هەر لەسەر جێگەکەی خۆتەوە قاچەکانت بەرز بکەیتەوە و بۆ ماوەی ٢٠ خولەک بەو جۆرە بمێنیتەوە، با جێگای ژێرەوەت نەرم و ئاسودەبێت و دەستەکانت بە دڵی خۆت دابنێ و ١٥ بۆ ٢٠ خولەک بەو جۆرە بمێنەرەوە: ئەمەی خوارەوە سوودە ناوازەکانی ئەو کارەیە: – کاریگەری ئەو پەستانە نامێنێت کە ڕۆژانە لەسەر قاچەکانت درووستدەبێت و پشوو وەردەگرێت – هەموو ماندووبونێکی قاچەکانت چارەسەر دەبێت پاش ئەوەیی کە پێڵاوی پاژنە بەرز لەپێ دەکەیت – خوێنی زایتر دەچێت بۆ جەستەت و سستمی هەرسکردنی زۆر باشتر دەبێت – بەهۆی ئەم کارەوە جەستەت ئۆکسجینی زیاتر وەردەگرێت و زیاتر هەست بە ئارامی دەکەیت و قەلەقیت نامێنێت. – خەوتنت زۆر ئاسوودەتر و باشتر دەبێت
-
زۆرجار منداڵی تازە لەدایکبوو کێشە لە ئێسکی قاچەکانیدا هەیە، ئەمەش سەرەتا بۆ دایک و باوک ترسناک دەردەکەوێت، لەکاتێکدا شتێکی ئاساییە و بە تێپەڕبوونی کات چاکدەبێت، ئەمەی خوارەوە بەشێک لەو کێشە باوانەی قاچی کۆرپەن کە پێویست ناکات ترست لێیان هەبێت: قەوسی لەم دۆخەدا منداڵ قاچەکانی لەیەک دەدات بەڵام ئەژنۆکانی بەرەو دەرەوە چوون و کەلێنێک لەنێو ڕانەکانیدا هەیە، ئەم جۆرە قاچە هیچ کێشەیەکی لە ڕۆشتندا بۆ درووستنابێت و هیچ ئازار و زیانێکیشی نییە پێی تەخت شتێکی ئاساییە کۆرپەکەت قەوسی لە قاچیدا نەبێت، بە تێپەڕبوونی کات خۆیی کەوانەکە درووستدەکات و پێویستی بە چارەسەر نییە، بەڵام دەشتوانیت پێڵاوی تایبەتی پزیشکی بۆ بکڕیت بۆ ئەوەی زیاتر یارمەتیدەربێت بۆ چارەسەر لێکدانی ئەژنۆ کاتێک منداڵەکەت قاچ دادەنێت، ئەژنۆکانی دەیدات لەیەک و قاچی لەیەک دوورن، بەگشتی ئەم دۆخە لە پاش تەمەنی ٧ بۆ ٨ ساڵی لە منداڵدا چارەسەر دەبێت و بۆخۆی نامێنێت. پەنجە پێی کۆتر ئەمەش دۆخێکە کە پێکانی منداڵەکە بەرەو ناوەوە ڕۆشتوون، بەهەمان شێوەی پەنجە پێی کۆتر، ئەمەش بە تێپەڕبوونی کات چارەسەر دەبێت و نامێنیت، ڕەنگە تەنها کەمێک پێگرتنی دوابخات. دەرچوونی پەنجە پێ ئەم دۆخەیان پێچەوانەی دۆخی پیشترە، پەنجەکان زیاتر بۆ دەرەوەن و هەنگاوەکانی فراوانتر دەبن کاتێک دەڕوات، ئەم کێشەیە زۆربەی کات لەگەڵ تەمەندا نامێنێت. کەی پێویستە سەردانی پزیشک بکەیت؟ هەرچەندە هەموو ئەم حاڵەتانە باون و ناسراون بە خۆیان چارەسەر دەبن، بەڵام هێشتا باشترە کاتێک ئەم نیشانانە بەدی دەکەیت بچیت راوێژ بە پزیشک بکەیت. هەموو کەسێک وەک یەک نین و کێشەی ئێسکەکان ڕەنگە ئاماژەبن بۆ مەترسی هەرچەندە گەر ئەگەرەکەش زۆر کەمبێت، هەر بۆیە باشترە بۆ دڵنیایی خۆت سەردانی پزیشک بکەیت.
-
خەڵک- دوای شەش رۆژ له‌دیارنه‌مانی له‌ناحیه‌ی چڕه‌ی سه‌ر به‌پارێزگای دهۆك، ته‌رمی هاووڵاتییەکی تەمەن ٦١ ساڵ له‌ناحیه‌ی ئه‌لقوشی سنوری شاری موسڵ دۆزرایه‌وه. هێمن سلێمان وته‌بێژی پۆلیسی دهۆك لە هەژماری تایبەتی خۆی بڵاویکردووەتەوە، دوای ئەوەی شەش رۆژ پێش ئێستا هاووڵاتییەک بەناوی (عه‌بدوڵڵا ئیسماعیل) لە كۆمه‌ڵگه‌ی چڕه لە ماڵ چووەتە دەرەوە و نەگەڕاوەتەوە، ئه‌مڕۆ شەممە ته‌رمه‌كه‌یان له ناحیه‌ی ئه‌لقوشی سه‌ر به پارێزگای موسڵ دۆزیوەتەوە. پۆلیسی دهۆک دەشڵێت:" هاووڵاتییەکە ته‌مه‌نی ٦١ ساڵه، ئێستا ته‌رمه‌كه‌ی له‌پزیشكی دادی دهۆكه به‌مه‌به‌ستی دیاریكردنی هۆكاری سه‌ره‌كی مردنه‌كه‌ی، چونكه هیچ ئاسه‌وارێكی پێوه دیار نییه". هێمن سلێمان ئاماژەی بەوەشکردووە، كارمه‌ندانی پۆلیسی دهۆك له‌گه‌ڵ هێزه‌كانی ناحیه‌ی ئه‌لقوش به‌دواداچوون و لێکۆڵینەوەیان دەستپێکردووە بەمەبەستی زانینی هۆکاری مردنەکەی.
-
خەڵك سەرۆكایەتی شارەوانی سلێمانی داوای پاكڕاگرتنی ژینگە لە دووكانداران دەكات و دەڵێت پێویستە دوكانداران بەرپرسیارییەتی لە ئەستۆ بگرن و خۆڵ و خاشاك لە بەردەم دووكانەكانیان بەجێ نەهێڵن. سەرۆكایەتی شارەوانی سلێمانی لە ڕاگەیانراوێكدا بڵاویكردووەتەوە و دەڵێت، جێھێشتنی خۆڵ و خاشاك لە شوێنی كار، كاریگەری نەرێنی لەسەر جوانیی شارو ھۆشیاریی كۆمەڵگەكەمان جێدەھێڵێت. ئاماژە بە ئەوەش كراوە، بەرپرسیاری كۆكردنەوەی خۆڵ و خاشاك لەسەرشانی شارەوانی و ئەو ئەو كۆمپانیایانەیە كە گرێبەستیان ئەنجامداوە لە ڕابردوودا، بەڵام ئەمەش مانای ئەوە نییە لەكاتی بوونی كێشەیەكدا و لەكاتی ئەنجام نەدانی ئەو كارە لە لایەن كۆمپانیاكانەوە، فرۆشیارە بەڕێزەكانیش بەرپرسیارێتی نەگرنە ئەستۆ. سەرۆكایەتی شارەوانی سلێمانی ئاماژە بە ئەوە دەكات، ئەگەر ھەركەس لای خۆیەوە بە ئەركی سەرشانی ھەستێت خۆڵ و خاشاكی بكاتە سەتڵی خۆڵ یان نزیكترین حاویە، ھەرگیز یان زۆر بە كەمیی ئەم دیاردانە دەبینین.
-
دوانزەگری ئەو بەشەی کۆئەندامی هەرسە، گەدە دەگەیەنێت بە رێخەڵۆکە باریکە، شێوەکەی نیوە بازنەیی یە، درێژیەکەی نزیکەی ٢٠ بۆ ٢٥ سم دەبێت، دەردراوە یارمەتی دەرەکانی هەرس کرد، وەکو زەرداو و دەردراوەکانی پەنکریاس دەڕژێنە ناو دوانزە گری وبە هۆیانەوە خواردنی هاڕاو لە گەدە، زیاتر ئامادەدەکەن بۆ هەڵمژین لە رێخۆڵەکان. دوانزەگری وەکو هەر ئەندامێکی لەش دووچاری نەخۆشی دەبێتەوە، هەوکردن و کول بوون(قرحە) لە نەخۆشیە باوەکانیەتی. یەکێک لە کێشەکانی هەوکردن و برینی دوانزەگری بریتیە لە کون بوونی دوانزەگری، کە بە تەقینی دوانزەگرێش ناودەبرێت، لە رێگای ئەو کون بونە دەردراوەکانی گەدە و رێخۆڵەکان و خۆراکی هاڕاو دەڕژێتە ناو بۆشایی سک. لە سەرەتادا، نەخۆش هەست بە بوونی ژانی بەهێز دەکات لە ناوەراستی بەشی سەرەوەی سکی یان بەشی خوارەوەی لای راستی سک، هەندێک جار لێکچوونی دەبێت لەگەڵ نیشانەکانی هەوکردنی رێخۆڵە کوێرە .پاشان ئازارەکە تەواوی سک دەگرێتەوە، هەڵئاوسان و رەقبوونی سک دەست پێدەکات، نیشانەکانی ووشک بونەوەی جەستە و زیادبوونی لێدانەکانی دڵ و دابەزینی فشاری خوێن و بەرزبوونەوەی پلەی گەرمی دەردەکەوێت و مەترسی دەکەوێتە سەر ژیانی نەخۆش ئەگەر هاتوو چارەسەرکردنی دواخرا. چارەسەری کون بوونی دوانزەگری نەشتەرگەریە، لەبەر هەندێ لە کاتی بوونی ژانە سک پێش وەرگرتنی هیچ دەرمانێک(هەندێک جار دەرمانی ئازار شکێن پێش دەست نیشان کردنی دەبێتە دواکەوتنی دەست نیشان کردن و ئاڵۆز بوونی نەخۆشیەکەو دروست بوونی ماک) سەردانی نەخۆشخانە یان پزیشکێک بکە، دوای دەست نیشانکردنی هۆکاری ژانەکە، دەتوانی چارەسەر وەربگری. ئامادەکردنی: دکتۆر شێرکۆ عباس نادر پسپۆری نەشتەرگەری گشتی
-
خەڵك- تادێت دۆخی هاووڵاتیان لەژیان سەختر دەبێت و حكومەتیش باج و ڕسوومات هەروەك پێشتر وەردەگرێت كەبەهۆیەوە نرخی كەل و پەل زۆر بەرزبووەتەوە، لەبارەی نەبوونی هەڵوێستیش لەلایەن مامۆستایانی ئایینی، ئەندامێكی لیژنەی ئەقاف و كارووباری ئایینی ڕایدەگەیەنێت، ئێستا كۆنتڕۆڵی تەواو لەسەر مامۆستایانی ئایینی و ووتارەكان هەیە، بۆیە مامۆستایان ناتوانن دەنگ و ومافی ڕەوای خەڵك وەك پێویست بگەیەنن. عوسمان كانی كوردەیی، ئەندامی لیژنەی ئەوقاف و كارووباری ئایینی بە(خەڵك)ی ڕاگەیاند، مامۆستایانی ئایینی پابەندن بەڕێنماییەكانی وەزارەتی ئەوقاف ناتوانن لە ڕێنماییەكان لابدەن، لەبەر ئەوە دەبینی ووتاری هەفتانە لەلایەن لیژنەیەك دیاری دەكرێت كە خۆی لەدوو تا سێ ناوونیشانی ووتار دەبینێتەوە و مامۆستایانیش پابەندن پێوەی. دەشڵێت، مامۆستایان جگە لەفشاری وەزارەتی ئەوقاف، فشاری ناو مزگەوت و ئامادەبووان و نوێژخوێنانی مزگەوتیان لەسەرە، ئەگەر مامۆستایان سەربەخۆش بن ناتوانن ئەو داوایەی شەقام و هاوڵاتیان هەیانە لەمینبەرەكان بڵاوبكەنەوە، ئەگەر هەڵوێستیشیان هەبێت ڕەنگە ناڕاستەوخۆ و نەرم بێت. ئەوەش دەخاتەڕوو، پێشتر ئێمە لەپێشەنگی هەڵوێستەكان بووین لەگەڵ مامۆستایان، بەڵام ئێستا كۆنتڕۆڵی تەواو لەسەر مامۆستایانی ئاینی و ووتارەكان هەیە، بۆیە مامۆستایان ناتوانن دەنگ و ومافی ڕەوای خەڵك وەك پێویست بگەیەنن. باسی لەوەشكرد، هەموو هاووڵاتییەك بەهۆی ئەوەی هەریەكێك كاریگەری لایەنێكی بەسەرەوەیە پشكمان هەیە لەگۆڕانكاریەكان چ وەك چاكسازی یان گۆڕانكاری تر، چونكە ئەوەی هەیە خەڵك هەڵبژاردەی خۆیانە.
-
خەڵک- وەزارەتی پیشەسازی و بازرگانی رایگەیاند، گەنم لەسایلۆکانی هەولێر وەرگیرا بۆ دروستکردنی ئارد و لە دوو رۆژی داهاتوودا ئاردەکە دابەش دەکرێت بەسەر بریکارەکاندا. وەزارەتی پیشەسازی و بازرگانی راگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوەکردووە، ئەمڕۆ شەممە ٢٠٢٢/٥/٢١ بەشێکی تر لە گەنمی نان لەسایلۆی ھەولێر نێردان بۆ ئاشەکانی ھەولێر تا بکرێت بە بەشە ئاردی مانگانەی ھاووڵاتییان و لە دوو ڕۆژی داهاتوش ئاردەکە دابەش دەکرێت بەسەر بریکارەکاندا.
-
خەڵك- وەزیری كارەبای هەرێم لە دهۆك لەگەڵ بەڕێوەبەرانی كارەبا كۆبووە بۆ دابینكردنی كارەبای هۆڵەكانی تاقیكردنەوەی ئەزموونە گشتییەكان. وەزارەتی كارەبای حكومەتی هەرێم لە ڕاگەیانراوێكدا بڵاویكردەوە، كەمال محەمەد ساڵح، وەزیری كارەبا بۆ بەدواداچوونی كار و پڕۆژەكانی كارەبا لەگەڵ بەڕێوەبەرانی كارەبای دهۆك كۆبوووە. لە ڕاگەیانراوەكەدا هاتووە، وەزیری كارەبا داوای هەماهەنگی كارەبای دهۆكی لەگەڵ پەروەردەی پارێزگاكەی كرد بۆ دابینكردنی كارەبا لە كاتی بەڕێوەچوونی ئەزموونە گشتییەكاندا. وەزیری كارەبا، بەدواداچوونی داهاتی كارەبای پارێزگای دهۆكی كرد كە رێژەیەك بۆ پڕۆژە خزمەتگوزارییەكانی كارەبا تەرخان دەكرێت. باس لە ئەوەشكراوە، پێداگیریشی لەسەر تەواوكردنی پرۆژەی پێوەری زیرەك بۆ نەهێشتنی سەرپێچی و دابەشكردنی دادپەروەرانەی كارەبا و هەروەها نەهێشتنی رۆتین لە فەرمانگەكانی كارەبا بۆ باشتر خزمەتكردنی هاووڵاتیانی كرد.
-
خەڵک- وەزارەتی پیشەسازی و بازرگانی رایگەیاند، گەنم لەسایلۆکانی هەولێر وەرگیرا بۆ دروستکردنی ئارد و لە دوو رۆژی داهاتوودا ئاردەکە دابەش دەکرێت بەسەربریکارەکاندا. وەزارەتی پیشەسازی و بازرگانی راگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوەکردووە، ئەمڕۆ شەممە ٢٠٢٢/٥/٢١ بەشێکی تر لە گەنمی نان لەسایلۆی ھەولێر نێردان بۆ ئاشەکانی ھەولێر تا بکرێت بە بەشە ئاردی مانگانەی ھاووڵاتییان و لە دوو ڕۆژی داهاتوش ئاردەکە دابەش دەکرێت بەسەر بریکارەکاندا.
-
خەڵك- ئەمڕۆ توركیا بۆردوومانی سنووری ئاغجەلەری كرد، لەوبارەیەوە مەكتەبی سیاسی یەكێتی ڕاگەیانراوێكی بڵاوكردەوە و تیایدا داوای ڕاگرتنی ئەو هێرشانە لە حكومەتی عێراق دەكات، داواش لە حكومەتی هەرێم دەكات بانگهێشتی كونسوڵی توركیا بكات. مەكتەبی سیاسی یەكێتی ڕاگەیانراوێكی بڵاوكردەوە و تێیدا هاتووە، بەنیگەرانییەكی قووڵەوە لەو پێشھاتە ئەمنی و سنووربەزاندنە دەڕوانین و ئیدانەی بۆردومانی فڕۆكەكانی توركیا بۆ سنووری ناحیەی ئاغجەلەری سەر بە قەزای چەمچەماڵ و كەمپی ئاوارەكانی مەخموور دەكەین كە شەهیدبوونی چوار هاووڵاتیی مەدەنی و هەشت برینداری لێكەوتەوە. لە ڕاگەیانراوەكەدا ئەوەش هاتووە، وێڕای دەربڕینی پرسە و سەرەخۆشیمان بۆ كەسوكار و خانەوادە بەڕێزەكەیان، دەستبەجێ داوای راگرتنی ئەم ھێرشانە دەكەین و داوا لە حكومەتی عێراق دەكەین كە ئەركی دەستووریی و نیشتمانیی خۆی لە پاراستنی خاك و ئاسمانی عێراق بە كوردستانیشەوە رابپەڕێنێت و لە رێگەی كەناڵە دیبلۆماسییەكانەوە حكومەتی توركیا لەم پێشێلكارییە ئاگاداربكاتەوە. مەكتەبی سیاسی یەكێتی لە ڕاگەیانراوەكەدا دەڵێت، حكومەتی ھەرێمیش لەسەر ئەم رووداوە بانگهێشتی كونسوڵی توركیا لە ھەرێم بكات و روونكردنەوە بدرێت. چونكە ھیچ بیانوویەك نییە بەھۆی سنووربەزاندنەوە خەڵكی مەدەنی لە رووی گیانیی و مادییەوە زەرەرمەندبن. خوێنی ھاووڵاتییانمان پیرۆزە و داوادەكەین پیرۆزییەكانمان بپارێزرێت و گەڕانەوە بۆ گفتوگۆ و لێكتێگەیشتن بكرێتە كلیلی چارەسەری كێشەكان. بەیانی ئەمڕۆ شەممە دو فڕۆكەی بێفڕۆكەوان، گوندی توتەقەڵی سەر بە ناحیەی ئاغجەلەریان لەسنوری قەزای چەمچەماڵ بۆردومانكرد، بەو هۆیەوە چوار كەس گیانیان لە دەستدا و هەشت كەسی دیكەش بریندار بوون.