پێشنیاری لێبڕینی مووچەی فەرمانبەران ڕەتدەكرێتەوە
لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق لەكۆبوونەوەی…
زیاترسەردێر
-
خەڵك سەرۆكی هەرێمی كوردستان لەبارەی پەسندكردنی پڕۆژەیاسای ژنانی ڕزگاربووی ئێزدی پەیامێكی بڵاوكردەوە و ئاماژە بەوە دەكات، "ئەوە هەنگاو و دەستپێكێكی گرنگە بۆ قەرەبووكردنەوەی خوشك و برایانی ئێزدیمان و دڵنیاییدان لە بایەخدان بە پاراستن و ژیانیان". ئێوارەی ئەمڕۆ دووشەممە، ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق پڕۆژەیاسای ژنانی ڕزگاربووی ئێزدی پەسندكرد. لەو بارەیەوە نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان سوپاسی هەموو فراكسیۆنەكانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق دەكات و داواش دەكات، "بە شێوەیەكی خێرا دەست بە جێبەجێكردنی هەموو خاڵەكانی ناو یاساكە بكرێت، چونكە بارودۆخی هەموو ژنە ڕزگاربووە ئێزدییەكانمان و منداڵ و خێزانەكانیان پێویستی بە هاوكاریی خێرا و هەمەلایەنەیە". لە پەیامەكەیدا، نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكی هەرێمی كوردستان نووسیویەتی "خوشك و برایانی ئێزدی دووچاری كۆمەڵكوژییەكی زۆر گەورە و وەحشیگەرییەكی زۆر بوون بە ڕفاندنی ژنان و منداڵانیان و كۆمەڵكوژكردنی پیاوەكانیان، سەرەڕای وێرانبوونی زۆربەی دەڤەری شنگال و دەربەدەربوونی زۆربەی خەڵكی ئێزدی كە بێگومان ئەوەش پێویستی بە ئاوڕدانەوە و بڕیاری زیاترە بۆ ئەوەی هەموو ئێزدی دڵنیابن كە دەتوانن بە دڵنیاییەوە بگەڕێنەوە ناوچەكانیان و دەستی ئاوەدانكردنەوە و دابینكردنی خزمەتگوزارییەكان دەگاتە ناوچەكەیان، هەنگاوی گرنگیش بۆ ئەو مەبەستە جێبەجێكردنی هەموو خاڵەكانی ڕێككەوتننامەی شنگالە". سەرۆكی هەرێمی كوردستان دەڵێت، ئەوان لە ڕێگەی نووسینگەی ڕزگاركردنی رفێندراوانی ئێزدییەوە توانیویانە تائێستا (3,545) ئافرەت و پیاو و منداڵی ئێزدی ڕزگار بكەن، "خوشك و برایانی ئێزدی دڵنیا دەكەینەوە كە وەك ئەركی خۆمان بە هەموو شێوەیەك بەردەوام دەبین بۆ ڕزگاركردن و ئاشكرابوونی چارەنووسی ئەو (2,768) ئێزدییەی تائێستاش ونن".
-
خەڵك - یەحیا حبیب قائیمقامی هەڵەبجە ڕایدەگەیەنێت، بڕیارە لە كۆماری ئیسلامی ئێرانەوە پزیشكی پسپۆڕ بێنە پارێزگای هەڵەبجە بۆ بینينی بەركەوتووانی چەكی كیمیایی. نوخشە ناسیح، قائیمقامی قەزای ناوەندی هەڵەبجە لە لاپەڕەی فەرمی خۆی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر ڕایگەیاند، "ئەمڕۆ لە دیوانی قائیمقامیەت پێشوازیم كرد لە شاندێكی كۆماری ئیسلامی ئێران بە سەرۆكایەتی (ئاغای ئەسەدی) كە كاریان كردووە بۆ ئەوەی لە چەند ڕۆژی داھاتوودا پزیشكی پسپۆر بێن بۆ بینینی بەركەوتووانی كیمیایی". نوخشە ناسیح وتیشی، ئەو شاندە بۆ یەكەم جار چەند وێنەیەكی كیمیابارانی ھەڵەبجەیان بە مۆنۆمێنتی ھەڵەبجە بە دیاری بەخشی.
-
خەڵك - یەحیا حبیب لە ڕووداوێكی هاتووچۆدا لە سەر ڕێگای نوێی (پارێزگای هەڵەبجە - سەیدسادق) كەسێك گیانی لەدەستدا و كەسێكی تریش برینداربوو. كەمال سەعدون، كارمەندی ئێشكگری نەخۆشخانەی گشتی شەهید شەوكەت لە سەیدسادق بە (تۆڕی میدیایی خەڵك)ی ڕاگەیاند، " لە گوندی هەیاس، لە سەر ڕێگای نوێی سەرەكی (پارێزگای هەڵەبجە - شارۆچكەی سەیدسادق) ڕووداوێكی هاتووچۆ ڕوویدا كە لە ئەنجامی پێكدادانی نێوان ماتۆڕسكیلێك و ئۆتۆمبیلێكی تایبەت ڕوویداوە و بەهۆیەوە كەسێك گیانی لەدەستدا و كەسێكی تریش بریندار بوو". كەمال سەعدون وتیشی، "ڕووداوەكە بە دیاریكراوی لە گوندی هەیاس ڕوویداوە و ئەو كەسەی كە گیانی لەدەستداوە شۆفێری ماتۆڕسكیلەكە بووە". ڕاشیگەیاند:"تەرمی شۆفێری ماتۆڕسكیلەكە ڕەوانەی پزیشكی دادوەری و بریندارەكەش بۆ نەخۆشخانەی شار لە شاری سلێمانی نێردراوە".
-
خەڵك جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم ڕایدەگەیەنێت: پێشوازی لە دەرچوونی یاسای ژنانی ڕزگاربووی ئێزدی دەكەم لە ئەنجومەنی نوێنەران. قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەبارەی پەسەندكردنی یاسای ژنانی ڕزگاربووی ئێزدی لە دەستی داعش لەلایەن ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراقەوە دەڵێت:"پێشوازی لە یاساكە دەكەم". قوباد تاڵەبانی ئاماژە بەوەشدەدات، ئەم یاسایە هەنگاوێكی پێویست بوو بەرەو قەرەبووكردنەوە و سوككردنی ئەو بارە قورسەی كە تیرۆریستانی داعش بەسەر ئەو ژنە سەربەرزانەی ئێزدی هێنا. جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان ئەوەشی خستووەتەڕوو، كاتی ئەوەیە پاش زیاتر لە شەش ساڵ لەو مەرگەساتە مافەكانیان بۆ بگەڕێتەوە. جگە لەوانیش لەم قۆناغەدا سۆراغكردنی بێسەروشوێنەكانی ژنانی ئێزدی ئەركی هەموو لایەكمانە و گێڕانەوەی مناڵە لەدایكبووەكانی لێكەوتەی ئەم تاوانانەش لە سوریاوە بۆ كۆمەڵگا ئێزدییەكان ئەركێكی مرۆییە. جێی ئاماژەیە، ئەمڕۆ، دووشەممە 1/3/2021 ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق یاسای ژنانی ئێزدییە ڕزگاربووەكانی دەستی داعشی پەسندكرد، كە تیایدا هاتووە: - هەموو ژنە ئێزدییە ڕزگاربووەكان قەرەبوو دەكرێنەوە - ژنانی ڕزگاربوو مووچەیەكیان بۆ دەبڕدرێتەوە - ژنانی ڕزگاربوو پارچە زەوییەك یان یەكەیەكی نیشتەجێبوونیان پێدەدرێت - دەبێت ژیانێكی ئاسوودە بۆ ژنانی ڕزگاربوو دابین بكرێت - دەبێت خزمەتگوزاریی تەندروستی پێشكێشی ژنانی ڕزگاربوو بكرێت - دەبێت ژێرخانی ناوچەكانی ژنانی ڕزگاربوو ئاوەدان بكرێتەوە - دەبێت ژنانی ڕزگاربوو و منداڵەكانیان تێكەڵی كۆمەڵگە بكرێنەوە - دەبێت دۆخی یاسایی منداڵانی ژنە ڕزگاربووەكان چارەسەر بكرێت
-
خەڵك باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە بەغدا لەبارەی دۆخی شاری ناسریە ڕایدەگەیەنێت:" لە نزیكەوە ئاگاداری توندوتیژییەكانی ئەم دواییەی ناسریەین" باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە بەغدا ڕاگەیەنراوێكی لەبارەی دۆخی شاری ناسریەی ناوەندی پارێزگای زیقار بڵاوكردەوە و دەڵێت:"لە نزیكەوە ئاگاداری توندوتیژییەكانی ئەم دواییەی ناسریەین، كە بەهۆیەوە بەشێوەیەكی تراژیدی ژمارەیەك خۆپێشاندەر كوژراون و سەدانی تر برینداربوون". باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە بەغدا نیگەرانیی خۆی بەرامبەر كوشتن و برینداربوونی خەڵك لە ئەنجامی دروستبوونی گرژییەكانی ناسریە دەردەبڕێت و ئاماژە بەوەدەكات، "هانی هەنگاوە گرنگەكانی حكومەتی عیراق بۆ هێوركردنەوەی گرژییەكان و چارەسەركردنی ئاشتییانەی دۆخی ناسریە و لێكۆڵینەوە و سزادانی ئەوانەی بەرپرسن لەو توندوتیژییانە دەدات". پاش نزیكەی هەفتەیەك لە گرژی و پێكدادانی نێوان خۆپێشاندەران و هێزە ئەمنییەكان لە شاری ناسریەی ناوەندی پارێزگای زیقار لە باشووری عیراق، كە بەپێی كۆمسیۆنی باڵای مافەكانی مرۆڤ لە عیراق كوژرانی 5 خۆپێشاندەر و برینداربوونی زیاتر لە 300 كەسی لێكەوتەوە، مستەفا كازمی، سەرۆكوەزیرانی عیراق ناچار یەكێك لە داواكارییە سەرەكییەكانی خۆپێشاندەرانی ناسریەی جێبەجێكرد، ئەویش گۆڕینی پارێزگاری زیقار بوو، بەڵام خۆپێشاندەرانی ناسریە عەبدولغەنی ئەسەدی پارێزگاری نوێی زیقاریش ڕەتدەكەنەوە.
-
خەڵك سەرۆك وەزیرانی عیراق ڕایدەگەیەنێت پەیوەندییەكانیان لەگەڵ هەرێمی كوردستان لە ئاستی پێویستدا نییە دەمانەوێت گرفتەكان كۆتایی پێ بهێنین، بەڵام دوایین بڕیار لە لای ئەنجومەنی نوێنەرانە. مستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی عیراق ڕایگەیاند:"گفتوگۆ و كۆبوونەوەكانیان لەگەڵ هەرێمی كوردستان بەردەوامە، دەمانەوێت پەیوەندییەكان بگاتە ئەو ئاستەی كە هەردوولا دەیخوازین، شاندەكانی هەرێم و بەغدا لە گفتوگۆ بەردەوامن، ئەوەی بۆ هەرێم دەیانەوێت هەر ئەوەیە بۆ هەموو عیراقیان دەوێت". مستەفا كازمی وتیشی:"لە رێگەی پڕۆژە و پێشنیازی جۆراوجۆرەوە دەیانەوێت كێشە و گرفتەكانیان لەگەڵ هەرێمی كوردستان كۆتایی پێ بهێنین، بەڵام دوایین بڕیار لە بارەی بودجە و پرسەكانی تریش لە لای ئەنجومەنی نوێنەرانە". سەرۆك وەزیرانی عیراق ئاماژەی بەوەشكردووە:"پابەندبوون بە دەستوور و لابردنی ڕێگرییەكانی بەردەم پەیوەندی لەگەڵ هەرێم فاكتەری سەرەكین بۆ ئاساییكردنەوەی ژیانی سیاسی و زاڵبوون بەسەر ئەو هەڕەشانەی دەكرێنە سەر عیراق".
-
بەڕێوبەرایەتی گشتی كاروباری مین لە ئیدارەی گەرمیان بۆمبێكی (340) كیلۆگرامی لە ناوچەی شەمێرانی شارۆچكەی دەربەندیخان پوچەڵكردەوە. ئاكۆ محەمەد، لێپرسراوی ڕاگەیاندنی بەڕێوبەرایەتی گشتی كاروباری مین لە ئیدارەی گەرمیان بە (تۆڕی میدیایی خەڵك)ی ڕاگەیاند،"ناوچەی شەمێران ناوچەیەكی زۆر بەچڕی پیسبووە بە مین و تەقەمەنی لە ساڵەكانی 1980 لە جەنگی (عیراق - ئێران)دا جەنگێكی سەختی تێدابووە، بەهۆیەوە بەردەوام جۆرەكانی تەقەمەنی و مینی تێدا دەدۆزرێتەوە بەڵام ئەمەی ئەمڕۆ بۆمبی فڕۆكەیە بە فڕۆكە هەڵدراوەتە ئەو ناوچەیە و كێشی زیاترە لە 340 كیلۆگرام". لێپرسراوی ڕاگەیاندنی بەڕێوەبەرایەتی گشتی كاروباری مین لە ئیدارەی گەرمیان وتیشی،"بۆمبەكە لە نێو گوندی كۆكۆی ناوچەی شەمێران لە سنووری شارۆچكەی دەربەندیخان دۆزراوەتەوە و هاووڵاتیانی ناوچەكە ئاگاداریانكردینەوە و ئەمڕۆ بەهاوكاری هێزەكانی ئاسایش و نەخۆشخانەی شارۆچكەی دەربەندیخان تیمەكانمان بەڕێگای تەقاندنەوە بۆمبەكەیان پوچەڵكردەوە". ئاكۆ محەمەد ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد، "خەڵكی ناوچەكە قوربانییەكی زۆری هەیە و بەداخەوە، چونكە هاووڵاتیانی دەرەوەی ناوچەكە بەمەبەستی گەشت سەردانی ئەو گوند و ناوچانەی شەمێران دەكەن شارەزا نین و دەكرێت بكەونە ناو كێڵگەی مینەوە و بەمەش مەترسی لەسەر ژیانی ئەو هاووڵاتیانە هەیە". لێپرسراوی ڕاگەیاندنی بەڕێوەبەرایەتی گشتی كاروباری مین لە ئیدارەی گەرمیان داواشی كرد، "گەشتیاران لە كاتی سەردانیكردنی ناوچەی شەمێران لەگەڵ گوندنشینان بدوێن بۆ ئەوەی دڵنیابن لە هەبوون و زانینی ئەو شوێنانەی كە مەترسی هەیە و مینڕێژ كراون". خەڵك - یەحیا حبیب
-
وەزارەتی پلاندانانی عیراق ئاشكرای دەكات: بەهۆی بەرزبوونەوەی نرخی گۆڕینەوەی دۆلاری ئەمریكییەوە، ڕێژەی هەڵاوسان بەرزبووەتەوە و نرخی سەرجەم كاڵاكان زیادیكردووە. عەبدولزەهرە هنداوی وتەبێژی وەزارەتی پلاندانانی عیراق ڕایگەیاند: دوای سێ مانگ لە دابەزاندنی بەهای دیناری عیراقی لەبەرامبەر دۆلاری ئەمریكی، ڕێژەی هەڵاوسان لەم چەند مانگەی دواییدا بەشێوەیەكی بەرچاو بەرزبووەتەوە و لەدوایین مانگی ساڵی ڕابردوودا نرخی سەرجەم كاڵاكان بەڕێژەی 3.3% زیادیكرد. وتەبێژی وەزارەتی پلاندانانی عیراق وتیشی: هەفتەی داهاتوو ڕاپۆرتێك لەبارەی ڕێژەی هەڵاوسان لە عیراق بۆ مانگی كانوونی دووەم بڵاودەكەنەوە. عەبدولزەهرە هنداوی ڕوونیشی كردەوە: قەدەغەی هاتووچۆ بۆ ڕێگریكردن لە بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا، كاریگەری نەرێنی هەبووە لەسەر مامەڵەی ڕۆژانە لە بازاڕی ئاڵوگۆڕی دراو، تەنانەت لەسەر فرۆشتنی دۆلاریش لە لایەن بانكی ناوەندییەوە. خەڵك – بەشی هەواڵ
-
سەرۆك كۆماری عیراق بە بۆنەی جەژنی مامۆستایانەوە پەیامێكی بڵاوكردەوە و ڕایدەگەیەنێت: پیرۆزبایی لە مامۆستایان دەكەم كە نەوە دوای نەوە پەروەردە دەكەن. د. بەرھەم ساڵح، سەرۆك كۆماری عیراق لەو بۆنەیدا ڕایگەیاند: "پیرۆزبایی لە مامۆستایان دەكەم كە نەوە دوای نەوە پەروەردە دەكەن". سەرۆك كۆمار ئەوەشی خستووەتەڕوو:"مامۆستایان، سەرەڕای باری سەختی ژیان و گوزەران، بەردەوامن لە پێگەیاندنی نەوەی داهاتوو، بەتایبەتی لەم كاتەشدا كە پەتای كۆرۆنا جیهانی گرتووەتەوە، ئەوان لە ئەركی خۆیان بەردوامن و درێغی لە خزمەت ناكەن. پیرۆزە چەژنی مامۆستایان". خەڵك – بەشی هەواڵ
-
هەوکردنی میزەڕۆ (گورچیلەکان/ میزەڵدان) یەکێکە لە هەوکردنە مەترسیدارەکان لەمنداڵی خوار ٣ مانگدا هەر بۆیە گرنگە کە لەکاتی خۆیدا بیناسیتەوە و چارەسەری پێویستی بۆ وەربگریت: -نیشانەکانی: تای بێ هۆ ، کەمبونی شیرخواردن ، ڕشانەوە ، گریان و هەراسان بوون ، دایبیەکەی خوێنی تیا بێت ، زیادنەبونی کێش ..... -چارەسەر: پێویستە لەنەخۆشخانە بمێننەوە و چارەسەر وەربگرن، هەروەها بەدواداچونی زیاتر بۆ میزەڕۆ بکرێت..... ئامادەکردنی: د. شادمان هەڵەدنی پزیشکی منداڵان