وتەبێژی قوباد تاڵەبانی؛ پێویستە جارێكی دیكە شاندێكی هەرێم بچنەوە بەغدا
خەڵك وتەبێژی فەرمی جێگری سەرۆكوەزیرانی هەرێمی كوردستان…
زیاترسەردێر
-
خەڵك- بانكی ناوەندی ڕایدەگەیەنێت، سەرمایەكەی بۆ 5 ترلیۆن دینار زیادی كردووە. بەپێی بەیاننامەیەك كە لەلایەن نوسینگەی ڕاگەیاندنی بانكی ناوەندییەوە بڵاوكرایەوە"ئەنجومەنی ئیدارەی بانكی ناوەندی بڕیاریدا سەرمایەی بانكە لە 3 ترلیۆن دینارەوە بۆ 5 ترلیۆن دینار زیادبكات". هەر لە بەیاننامەكەدا هاتووە"ئەم زیادەیە بۆ پتەوكردنی سیاسەتێكی هاوسەنگە بە ئیدارەیەكی وەبەرهێنانی خۆپارێز، و بۆ جەختكردنەوە لەسەر گرنگی سەرمایەی بانكەكە و كاردانەوەی پێگەی دارایی بانكەكەيە ". بانكی ناوەندی دەڵێت"سەرمایەی بانكەكانی ناوەندی و پێگەی داراییان بە ڕەسەنایەتی ئەو دامەزراوانە و پتەوی و مەودای توانایا بۆ پشتگیریی لە كەرتی بانكەكان و كەرتی ئابوری بە گشتی دادەنرێت". نوسینگەی ڕاگەیاندنی بانكی ناوەندی، زیادبوونی سەرمایەی بانكەكە بۆ بەكارهێنانی بەشێك لەو قازانجانە دەگێڕێتەوە كە بانكی ناوەندی لە ساڵی 2021دا بەكاریهێناوە.
-
خەڵك- بەڕێوەبەرایەتی گشتی نەهێشتنی ماددەهۆشبەرەكان دەستگرتن بەسەر زیاتر لە 10 كیلۆگرام ماددەی هۆشبەر لەجۆری تلیاك كە لەناو ئامێرێكی (هەزە) دا شاردرابۆوە، ڕادەگەیەنێت. بەپێی ڕاگەگەیەندراوێك كە لەلایەن بەڕێوەبەرایەتی گشتی نەهێشتنی ماددەهۆشبەرەكان بڵاوكرایەوە"دوای بەدوادا چوون و چاودێریەكی وورد لەلایەن ئەفسەر و كارمەندانی بەڕێوەبەرایەتی گشتی نەهێشتنی ماددەهۆشبەرەكان لە شاری هەولێر توانیان دەستبگرن بەسەر بڕی ( 10.500) دە كیلۆ و پێنج سەد گرام ماددەی هۆشبەر لەجۆری تلیاك كە لەناو ئامێرێكی (هەزە) دا بەشێوەیەكی شارەزا شاردرابۆوە". هەر لە ڕاگەیەندراوەكەدا هاتووە"لەسنووری باشماخ داخلی هەرێمی كوردستانی كردبوو لەگەڵ دەستگیركردنی تۆمەتبارێك بەناوی ( س ـ ف ـ ق ) تۆمەتبارەكە پەڕاوی لێكۆڵینەوەی بۆ كراوەتەوەو ڕەوانەی بەردەم دادوەری لێكۆڵینەوە كراو".
-
خەڵك باڵندەی ڕەنگاڵە کە ئێستا لە هەرێمی کوردستانە زیانێکی زۆری بە هەنگ و هەنگەوانان گەیاندووە، بەپێی پێشبینییەکان ڕێژەی هەنگ %٥٠ بۆ ٧٠ کەمی کردووە. ئەمڕۆ لە جیهاندا ڕۆژی جیهانی هەنگە، بەڵام ئەندامێکی کۆمەڵەی هەنگەوانانی سلێمانی باس لە خراپی دۆخی هەنگ و هەنگەوانان دەکات. لە سلێمانی زیاتر لە سێ هەزار و ٥٠٠ هەنگەوان ئەندامی لقی سلێمانی کۆمەڵەی هەنگەوانانی کوردستانن، هەنگوینی کوردستانیش بە یەکێک لە باشترین جۆرەکامی هەنگوین ئەژمار دەکرێت، بەڵام لە ئێستادا بەهۆی بوونی باڵندەی ڕەنگاڵە زیان بەر هەنگەوانان کەوتووە. سیروان ئەبوبەکر، ئەندامی لقی سلێمانی کۆمەڵەه هەنگەوانانی کوردستان لە لێدوانێکدا بە (خەڵك) ڕاگەیاند لەم ساڵدا بەهۆی بوونی ڕێژەیەکی زۆری باڵندەی ڕەنگاڵە زیانێکی زۆر بەر هەنگەکانی هەنگەوانان کەوتوون، پێی وایە نزیکی %٥٠ تا ٧٠ هەنگ کەمی کردبێت. باڵندەی ڕەنگاڵە یاخود هەنگەخۆرە جۆرێکە لە باڵندەی گۆشتخۆر، کە مێرووەکان دەخوات بەڵام ناتوانێت لە زەویدا بەدوای مێروودا بگەڕێت بەڵکو ئەو مێرووانەی بە ئاسماندا دەفڕن ئەوانە دەخوات، لەبەر ئەوەی ئێستا کاتی پورەکردنی هەنگەکانە و شاژنەکان دەچنە دەرەوە و قەبارەیان گەورەترە لەبەر ئەوە ڕەنگاڵەکە هەنگەکە دەخوات. سیروان ئەبوبەکر ئاماژە بۆ ئەوەدەکات، بەهۆی خورانی شاژنی هەنگەکان لەلایەن ڕەنگاڵەوە بەشێکی زۆری هەنگەکان لەناو دەچن. ڕەنگاڵە باڵندەیەکی کۆچەرییە، لە میسڕەوە کۆچدەکات، ئێستا لە ناوچەکانی سلێمانی و دەوروبەریەتی، وەک چارەسەریش بۆ ئەو کێشەیە ئەو هەنگەوانە ئەوە دەخاتەڕوو، چەند ڕێگایەکی جیاواز هەیە وەک دەرمان کردن بە هەنگەکانەوە یاخود دانانی تۆڕ و داهۆڵ لە نزیکی هەنگەکان، بەڵام ئەمەش کاتییە باشترین چارەسەر ئەوەیە کە هەنگەوانەکان هەنگەکانیان لەو ناوچانە بگوازنەوە کە دەزانن باڵندەی ڕەنگاڵە کۆچی بۆ دەکەن. یەکێکی دیکە لە کێشەی هەنگەوانەکان بڵاوی نەخۆشی گەنەی ڤاروایە، کە ئەمەش زیانێکی زۆری گەیاندووە بە هەنگەکان، سیروان ئەبوبەکر ئاماژە بۆ ئەوە دەکات، ماوەی نزیکه چوار ساڵ دەبێت کە دەرمانی گەنەی ڤاروا بەسەر هەنگەواناندا لەلایەن وەزارەتی کشتوکاڵەوە دابەشناکرێت و ئەو دەرمانەی لە بازاڕیشدا هەیە کوالێتی لە ئاستێکی زۆر باشدا نییە.
-
ئەمەی خوارەوە کۆمەڵێک کەرەستەیە کە تا ئێستا نەتکردووەتە ئامێری جلشۆرینەوە چونکە واتزانیوە تەنها بۆ جلوبەرگ دەبێت، بەڵام هەڵەیەکی گەورەت کردووە. ئەمەی خوارەوە ئەو کەرەستانەن کە دەتوانیت بە ئامێری جلشۆرین (غەسالە) بیانشۆیت: -جانتای وەرزشی و کەلوپەلە پلاستیکیە وەرزشیەکان -فەرشی بچوک و پادی یۆگا و بەرماڵ -جانتای چەرم و خامی تورەکە -پەردەی گەرماو و لفکە – پێڵاو و پوت و نەعل – کڵاو و قردێلەی سەر – دەستکێش و هەندێک لە کەرەستەکانی چێشتخانە
-
خەڵك- مەها دوری پەرلەمانتاری فراكسیۆنی سەدری لە پەرلەمانی عیراق، هۆشداریی دەدات لەوەی گەلی عیراق رووبەڕووی مەترسی برسێتی ببێتەوە بەهۆی پەسەند نەكردنی یاسای "ئاسایشی خۆراك". دوری لە كۆنفرانسێكی ڕۆژنامەوانیدا لە بارەگای پەرلەمانی عیراق ڕایگەیاند:"دادگای فیدراڵی بەدەم داواكەی پەرلەمانتار باسم خەشانەوە هات و 300 پەرلەمانتاری پشتگوێخست"، دادگای فیدراڵیشی بە گوێنەگرتن لەو لایەنەی دەیەوێت پشتگیریی لە یاسای باری نائاسایی ئاسایشی خۆراك بكات، تۆمەتبار كرد". بە وتەی مەها دوری"پەرلەمان دادگای فیدراڵی هێناوەتە بوون بەپێی دەقە دەستورییەكان، بۆیە ڕێگەنادەن دەنگی گەل لە پەرلەمانی عیراق پشتگوێ بخرێت".
-
خەڵك باڵندەی ڕەنگاڵە کە ئێستا لە هەرێمی کوردستانە زیانێکی زۆری بە هەنگ و هەنگەوانان گەیاندووە، بەپێی پێشبینییەکان ڕێژەی هەنگ %٥٠ بۆ ٧٠ کەمی کردووە. ئەمڕۆ لە جیهاندا ڕۆژی جیهانی هەنگە، بەڵام ئەندامێکی کۆمەڵەی هەنگەوانانی سلێمانی باس لە خراپی دۆخی هەنگ و هەنگەوانان دەکات. لە سلێمانی زیاتر لە سێ هەزار و ٥٠٠ هەنگەوان ئەندامی لقی سلێمانی کۆمەڵەی هەنگەوانانی کوردستانن، هەنگوینی کوردستانیش بە یەکێک لە باشترین جۆرەکامی هەنگوین ئەژمار دەکرێت، بەڵام لە ئێستادا بەهۆی بوونی باڵندەی ڕەنگاڵە زیان بەر هەنگەوانان کەوتووە. سیروان ئەبوبەکر، ئەندامی لقی سلێمانی کۆمەڵەه هەنگەوانانی کوردستان لە لێدوانێکدا بە (خەڵك) ڕاگەیاند لەم ساڵدا بەهۆی بوونی ڕێژەیەکی زۆری باڵندەی ڕەنگاڵە زیانێکی زۆر بەر هەنگەکانی هەنگەوانان کەوتوون، پێی وایە نزیکی %٥٠ تا ٧٠ هەنگ کەمی کردبێت. باڵندەی ڕەنگاڵە یاخود هەنگەخۆرە جۆرێکە لە باڵندەی گۆشتخۆر، کە مێرووەکان دەخوات بەڵام ناتوانێت لە زەویدا بەدوای مێروودا بگەڕێت بەڵکو ئەو مێرووانەی بە ئاسماندا دەفڕن ئەوانە دەخوات، لەبەر ئەوەی ئێستا کاتی پورەکردنی هەنگەکانە و شاژنەکان دەچنە دەرەوە و قەبارەیان گەورەترە لەبەر ئەوە ڕەنگاڵەکە هەنگەکە دەخوات. سیروان ئەبوبەکر ئاماژە بۆ ئەوەدەکات، بەهۆی خورانی شاژنی هەنگەکان لەلایەن ڕەنگاڵەوە بەشێکی زۆری هەنگەکان لەناو دەچن. ڕەنگاڵە باڵندەیەکی کۆچەرییە، لە میسڕەوە کۆچدەکات، ئێستا لە ناوچەکانی سلێمانی و دەوروبەریەتی، وەک چارەسەریش بۆ ئەو کێشەیە ئەو هەنگەوانە ئەوە دەخاتەڕوو، چەند ڕێگایەکی جیاواز هەیە وەک دەرمان کردن بە هەنگەکانەوە یاخود دانانی تۆڕ و داهۆڵ لە نزیکی هەنگەکان، بەڵام ئەمەش کاتییە باشترین چارەسەر ئەوەیە کە هەنگەوانەکان هەنگەکانیان لەو ناوچانە بگوازنەوە کە دەزانن باڵندەی ڕەنگاڵە کۆچی بۆ دەکەن. یەکێکی دیکە لە کێشەی هەنگەوانەکان بڵاوی نەخۆشی گەنەی ڤاروایە، کە ئەمەش زیانێکی زۆری گەیاندووە بە هەنگەکان، سیروان ئەبوبەکر ئاماژە بۆ ئەوە دەکات، ماوەی نزیکه چوار ساڵ دەبێت کە دەرمانی گەنەی ڤاروا بەسەر هەنگەواناندا لەلایەن وەزارەتی کشتوکاڵەوە دابەشناکرێت و ئەو دەرمانەی لە بازاڕیشدا هەیە کوالێتی لە ئاستێکی زۆر باشدا نییە.
-
خەڵک- دەستەی دەسپاکی هەرێم یاداشتێكیان لەگەڵ نوسینگەی نەهێشتنی سپیکردنەوەی پارە و کۆمەککردنی تیرۆر لە بانکی ناوەندی عێراقدا واژۆکرد. ئەمرۆ پێنجشەممە، د. ئەحمەد ئەنوەر، سەرۆکی دەستەی دەسپاکی هەرێم لە لێدوانێکیدا بۆ (خەڵک) رایگەیاند "یاداشتێکی لێکتێگەیشتنیان واژۆکرد لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتی گشتیی بەرەنگاربوونەوەی سپیکردنەوەی پارە و پارەدارکردنی تیرۆر لە بانکی ناوەندی عێراقدا بە مەبەستی بەدواداچوون بۆ پرۆسەی سپیکردنەوەی پارە بۆ تاوانەکانی گەندەڵی و ماددە هۆشبەرەکان و دیکەدا لە وڵاتدا". وتیشی "ئامانجی ئێمە لەم یاداشتە ئاڵوگۆڕکردنی و دەستخستنی زانیارییە و تا ئێستاش هەرێم سوودمەند بووە لەو رووەوە". راشیگەیاند "ئەم پرۆسەیە گرنگە بۆ عێراق و ساڵی 2021 بەرەوپێشچوونی بەخۆیەوە بینیوە بەڵام پێویستیشیان بە هەرێمی کوردستان هەیە و لەو بارەیەوە ئێمەش هاوکاریان پێشکەش دەکەین". وتیشی "لەسەر ئاستی هەرێـمی کوردستانیش لیژنەیەک پێکهاتووە تاوەکو هەڵسەنگاندن و بەدواداچوون بۆ ئەو بابەتە بکرێت بەو پێیەی لە کۆتایی ئەمساڵدا بڕیارە تیمێکی نێودەوڵەتییەی سەردانی عێراق بکەن و هەسەنگاندن بۆ دۆخی وڵاتەکە بکەن و دەبێت عێراق بتوانێت بەرەوپیشچوونی خۆی بسەلمێنێت لەو رووەوە تاوەکو سوودمەند بێت لە سیستمە داراییە نێودەوڵەتییەکانی وەک وەگرتنی قەرز". جەختیشی لەوەکردەوە "هەرێم و بەغداد پێویستییان بە یەک دەبێت بۆ ئەم مەبەستە و هاوکاری پێشکەشی یەکتر دەکەن".
-
خەڵک- یەکێتی داوای پێکهێنانی لیژنەیەک دەکات بۆ چاودێریکردنی جێبەجێکردنی ماددەی ١٤٠ و لەو پێناوەشدا واژۆی پەرلەمانتارانی عێراقی کۆکردووەتەوە. فراکسیۆنی یەکێتی نیشتیمانیی کوردستان لە ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراقدا، لەلایەن پەرلەمانتار دیلان غفورەوە و بە واژۆی 50 پەرلەمانتاری دیکە، یاداشتێک دەداتە سەرۆکایەتی پەرلەمانی عێراق بە مەبەستی پێکهێنانی لیژنەیەک لە پێناو چاودێریکردنی جێبەجێکردنی ماددەی 140. هاوپێچ: دەقی یاداشتەکە
-
خەڵك- حكومەتی هەرێمی كوردستان بڕی 5 ملیۆن و 500 هەزار دۆلاری بۆ 100 تووشبووی تالاسیمیا لە ھەرێمی كوردستان تەرخانكرد. فەرمانگەی میدیا و زانیاری حكومەتی هەرێمی كوردستان ئاشكرایكرد، بە بڕیاری مەسرور بارزانی، سەرۆكی حكومەتی ھەرێمی كوردستان، بڕی 5 ملیۆن و 500 هەزار دۆلار، بەمەبەستی چاندنی مۆخی ئێسك بۆ 100 تووشبووی تالاسیمیا لە دەرەوەی ھەرێمی كوردستان خەرج دەكرێت. فەرمانگەی میدیا و زانیاری حكومەتی هەرێمی كوردستان بڵاویكردەوە، بە گوێرەی بڕیارەكە، بۆ ھەر نەخۆشێك، بڕی 55 هەزار دۆلار خەمڵێنراوە بۆ ئەوەی چارەسەر بكرێت.
-
خەڵک- وەزیری تەندروستیی هەرێم رایگەیاند "راستە بۆشایی هەیە لە دابینکردنی دەرمان بۆ نەخۆشخانەکانی هەرێـم بە گشتی، بەڵام لە هەوڵی بەردەوامداین بۆ چارەسەرکردنی ئەو کێشەیە و بوودجەی دابیکردنی دەرمان زیاد دەکەین لەو پێناوەدا". ئەمڕۆ پێنجشەممە، دکتۆر سامان بەرزنجی، وەزیری تەندروستیی هەرێم لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا لە سلێمانی باسی لە چەندین بابەتی تەندروستی کرد، لە پێشیاندا بابەتی دابینکردنی دەرمان بۆ نەخۆشخانەکان و پرۆسەی تەندەرینی کۆمپانیاکانی دابینکەری دەرمان. لەو بارەیەوە، بەرزنجی رایگەیاند "بۆشایی هەیە لە دابیکردنی پێداویستی دەرماندا و هەرچەندە تا ئێستا مانگانە تەنها بۆ پێداویستی دەرمان شەش ملیار دینار دابینکراوە لە لایەن حکومەتەوە، سەرباری بوودجەی تایبەت کە حکومەت دابینیکردووە بۆ سەرجەم سەنتەرەکان لە شارەکاندا". وتیشی "ئامانجی ئێمە نەخۆشە، بۆیە نابێت رۆتین هەبێت لە دابینکردنی دەرماندا و ئێمە وەک وەزارەتی تەندروستی دابینکردنی دەرمانمان داوەتە دەست بەڕێوەبەرایەتییەکانی تەندروستی لە پاریزگاکان و شارەکاندا". باسی لە نەختینەی کۆمپانیاکانیش کرد و وتی "نەختینە وشایشتەی دارایی بۆ کۆمپانیاکان بە رێژەیەکی دیاریکراو لە قۆناغێکەوە بۆ قۆناغێکی دیکە جیاوازی هەبووە، بەڵام لەم دۆخەدا بەهۆی نەبوونی نەختینەو پارەی کاش تووشی کەمی دەرمان بووین". وتیشی "لە ئێستادا پرۆسەکانی تەندەرین لەگەڵ کۆمپانیاکانی دابیکنردنی دەرماندا چووەتە قۆناغی واژۆکردن". راشیگەیاند "رێکاری چارەسەرکردنی کێشەکانمان دیاریکردووە بەوەی بوودجەی شەش ملیار کە بۆ دابیکردنی دەرمان تەرخانمان کردبوو، زیادی بکەین بۆ حەوت ملیار دینار". لە کۆتایی وتارەکەیدا وتی "دەمانەوێت بە بێ جیاوازی خزمەت بە هەموو شارەکانی هەرێم بگەیەنین و چەندین پرۆژەمان تایبەت بە نەخۆشی شێرپەنجە راگەیاندووە کە هەمیشە گرنگی تایبەتی هەبووە و لە پێشینەی کارەکانماندا بوون". سەبارەت بە نەخۆشی تای خوێنبەربوون کە لەئێستدا بوونی هەیە، بەرزنجی وتی "ئەم نەخۆشییە نوێ نییە، بەڵام دەبێت رێگەی لێبگیرێت و هەماهەنگی هەبێت لەگەڵ وەزارەتی کشتوکاڵ، هەروەک پێشمان راگەیاندوون دەبێت پیشوەختە ئاژەڵەکان بکوترێن". وتیشی "وەک چاودێری تەندروستی هاوکارین و تا ئێستا تەنها دوو حاڵەتی تووشبوون بوونیان هەبووە کە هەردووکیان لە شوێنی نایاسایی ئاژەڵیان سەربڕیوە، بۆیە داوا دەکەین لە هاووڵاتیان خۆیان بپارێزن بەوەی گۆشت لە سەرشەقام و شوێنە نایاساییەکان نەکڕن و دەبێت لە قەسابخانەکان و شوێنی رێگەپێدراو بیکڕن و رێگەری تری خۆپارێزیش بگرنەبەر".