گفتووگۆكانی بەنداوی نەهزە شكستی هێنا
خەڵك- وەزیری ئاو و ئاودێری ئەسیوپیا ئەمڕۆ رایگەیاند هەر…
زیاترسەردێر
-
خەڵك- ڕاوێژكاری ئابووری سەرۆك وەزیرانی عیراق ئاشكراشی دەكات، كە 72%ی كۆمپانیا حكومییەكان بێ كارن و 400 هەزار كرێكار و كارمەند مووچە وەردەگرن و كار ناكەن. مەزهەر محەمەد ساڵح، ڕاوێژكاری ئابووری سەرۆك وەزیرانی عیراق بە ڕۆژنامەی (الصباح)ی فەرمی ڕاگەیاندووە، لە عیراق 173 كۆمپانیای حكومی هەن، كە 72%یان كار ناكەن و لەسەر زیان دەڕۆن، تەنها ڕێژەی 28%یان كار دەكەن، كە ئەوانیش لەبواری نەوت كاردەكەن. ڕاشیگەیاندووە، نزیكەی 400 هەزار كرێكار و كارمەند لەو كۆمپانیایانەی لەكار كەوتوون مووچەی مانگانە بەبێ كاركردن و بەرهەمهێنان وەردەگرن. دەشڵێت: "كارنەكردنی ئەو كارمەندانە پەیوەندی بە كەمتەرخەمی خۆیانەوە نییە، بەڵكو بەهۆی هەڵەی سیاسەتی ئابووری وڵاتەوەیە، كە تەنیا پشت بە كەرتی نەوت دەبەستێت و كەرتەكانی دیكە پەراوێزخراون".
-
خەڵك- بەپێ ڕاپۆرتە كەشناسییەكان، شەپۆلێكی گەرما ناوچەكانی عیراق و هەرێم دەگرێتەوە و ڕەشەبای لەگەڵ دەبێت. بەپێی ڕاپۆرتێك، كە دەستەی گشتی كەشناسی عیراق بڵاویكردۆتەوە، لە سبەینێوە ناوچەكانی وڵات شەپۆلێكی گەرما دەیانگرێتەوە و لە هەندێك ناوچە پلەكانی گەرما دەگاتە سەروو 40 پلەی سەدی. لای خۆشیەوە، ئاراس جەبار، شارەزای كەشناسی بۆ (خەڵك) ئاماژەی بەوەكرد، لە ئەنجامی كاریگەری شەپۆلی گەرما لەسەر ناوچەكانمان سبەی بەتێكڕای ٢ پلەی سیلیزی بەرزبوونەوەی زیاتر لە پلەكانی گەرمی ڕووئەدات. ڕاشیگەیاند، لە سەنتەری پارێزگاكاندا لەنێوان ٣٠ بۆ ٣٣ پلەی سیلیزی ئەبێت و لە ناوچەكانی سنوری ئیدارەی گەرمیان و ناوچە نزمەكان لەنێوان ٣٤ بۆ ٣٧ پلەی سیلیزی ئەبێت. وتیشی، "خێرایی با كاتی نیوەڕۆ بۆ ئێوارە لە ئاڕاستەی ڕۆژئاواوە چالاك ئەبێتەوە بە خێرایی ٢٠ تا ٣٥ كیلۆمەتر زیاتر لە كاتژمێرێكدا و ئاسمان بە زۆری ساماڵ ئەبێت".
-
خەڵك- پەڕلەمانتارێكی شانەی قەیرانەكانی پەڕلەمانی عیراق ڕایدەگەیەنێت، كە لەگەڵ بەزۆر كوتانی هاووڵاتیان نییە بە ڤاكسینی كۆرۆنا و ئاشكرای دەكات، كە كۆمپانیای ڤایزەر ئاگاداری حكومەتی عیراقی كردۆتەوە، كە بەرهەمهێنانی ڤاكسینەكەی لە دۆخێكی بەپەلە و لەناكاودا بووە. ڕیاز مەسعودی، ئەندامی پەڕلەمانی عیراق و ئەندامی شانەی قەیرانەكان بۆ (بغداد الیوم) ڕایگەیاندووە، هەنگاونان بۆ كوتانی زۆرەملێی هاووڵاتیان بە ڤاكسینی كۆرۆنا ڕێكارێكی حكومییە و ئەگەری جێبەجێ كردنی هەیە، بەڵام پێویستی بە بڕی پێویست لە ڤاكسین هەیە، چونكە هەمووان دەزانن ئەوەی گەیشتووە بڕێكی كەمە. ڕاشیگەیاندووە، پێویستە لایەنە پەیوەندیدارەكان یاسایەك بۆ كوتانی هاوولاتیان بە ڤاكسینی كۆرۆنا لە پەڕلەمان دەربكەن، چونكە كۆمپانیاكانی بەرهەمهێنەر خۆیان بە بەرپرسن نازانن لەو كاریگەرییە لاوەكیانەی لە كوتان بە ڤاكسینەكە دەكەوێتەوە. ئاماژەی بەوەشكردووە، "كۆمپانیای ڤایزەری ئەمریكی، حكومەتی عیراقی بە نووسراوی فەرمی ئاگادار كردۆتەوە، كە ئەو ڤاكسینەی بەرهەمی هێناوە لە دۆخێكی لەناكاو و ناهەمواردا بووە" بۆیە هیوادارم هاووڵاتیان ناچار نەكرێن بە خۆكوتانی زۆرەملێ. ئەمە لەكاتێكدایە، كە پێشتر، حەسەن تەمیمی، وەزیری تەندروستی عیراق ڕایگەیاندبوو، سێ جۆر لە ڤاكسینی كۆرۆنا لە عیراق هەیە بۆ كوتانی هاووڵاتیان و دڵنیاییشی دا لەسەر سەلامەتی ڤاكسینەكان و توشیەتی، "تاكە هیوای دەربازبوون خۆكوتانە". لای خۆشیەوە، عەبدولغەنی ساعدی، بەڕێوەبەری تەندروستی گشتی لە وەزارەتی تەندروستی ئاماژەی بەوەكردووە، تا ئێستا 50 شوێن تەرخان كراوە لە تەواوی عیراق و هەرێمی كوردستان بۆ كوتانی هاووڵاتیان بە ڤاكسینی ڤایزەر.
-
خەڵك- مەلا ئەحمەد قامیشی باس لە قۆستنەوەی مانگی ڕەمەزانی پیرۆز دەكات بۆ زیاتر پاڕانەوە لە خوای گەورە و دەڵێت: "ئەم مانگە دەرفەتە بۆ نزا و پاڕانەوە". مەلا ئەحمەد قامیشی، مامۆستای ئایینی لە سلێمانی لە زنجیرە وتارێكدا، بۆ (خەڵك)، كە بەشێوەی ڤیدیۆیی تۆماركراوە تیشك دەخاتە سەر بابەتێكی شەرعی و فیقهی و لەڕووی ئایینییەوە شرۆڤە بۆ دیاردە كۆمەڵایەتییەكان دەكات. مەلا ئەحمەد قامیشی لە وتاری تایبەت بە (ڕەمەزان دەرفەتە بۆ نزا و پاڕانەوە)دا دەڵێت: "نوێژ لە مانا زمانەوانیەكەیدا واتای پاڕانەوەیە، چونكە پاڕانەوەش پەرستشە بە پێیەی پێغەمبەری خودا (د.خ) فەرموویەتی دوعا (پاڕانەوە) عیبادەتە و لە ڕیوایەتێكی دیكەدا هاتووە، كە ڕەگ و ڕیشەی عیبادەتە ". ئەو مامۆستا ئایینە ئاماژە بەوەشدەكات، پێغەمبەر (د.خ) فەرموویەتی: لە ڕەمەزاندا هەموو موسڵمانێك وەڵامی پاڕانەوەكەی دەدرێتەوە. دەشڵێت: "زۆر لە خوا بپاڕێنەوە بە تایبەت لە كاتی ڕۆژوو شكاندندا و لە شەوانی قەدردا و لەدوای نوێژەكان و لەكاتی شەونوێژدا و بەردەوام بپاڕێنەوە، كە زوو یان دواتر خوای گەورە وەڵامی دوعاكان دەداتەوە".
-
خەڵك - لیژنەی سەرپەرشتیاری پڕۆژەی تۆڕی زیرەكی كارەبا لە سلێمانی ئاگاداری دانیشتوانی گەڕەكی سەیوان دەكات ، كە سبەی سێشەممە بەهۆی بەستنی پێوەری زیرەكەوە بێ كارەبا دەبن. لیژنەی سەرپەرشتیاری پڕۆژەی تۆڕی زیرەكی كارەبا لە سلێمانی لە ڕاگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە ، ئاگاداری دانیشتوانی گەڕەكی سەیوان دەكەینەوە بەتایبەت ئەو ماڵانەی دەكەونە سەر هەردوو فیدەری (192) ئەو ماڵانەی سنورەكە كە پێشتر پێوەریان بۆ نەبەستراوە (متفرقە) سبەینێ یەكشە‌ممە 18/4/2021 پێوەری زیرەكیان بۆ دەبەسرێت. ئەوەشخراوەتەڕوو، كە ئەو گەڕەكانە لە كاتژمێر (7ی بەیانی بۆ 1ی پاش نیوەڕۆ) كارەبای نیشتمانی و مۆلیدەیان نابێت، واتە مۆلیدەی ئەهلی سەر ئەو فیدەرە نابێت كاربكەن، ئەوەش لەپێناو سەلامەتی گیانی تیمەكانی كارەبا و هاووڵاتیان خۆیان". جەختیشی كردۆتەوە ، كە جگە لە ستافی تایبەتی هۆبەكانی چاكسازیی كارەبا و كۆمپانیا، هیچ كەس بۆی نیە دەستكاری پێوەرەكان بكات بەپێچەوانەوە توشی لێپرسینەوەی یاسایی دەبێت. ئاماژەبۆ ئەوەشكراوە، كە دوای بەستنی پێوەرەكە و لەكاتی بوونی هەر كێشەیەك دەتوانن پەیوەندی بەم ژمارە تەلەفونەوە بكەن 07701394642.
-
خەڵك پسپۆڕێكی دارایی و ژمێریاری دەڵێت، دانانی باج لەسەر مووچە نایاساییە و جێبەجێ ناكرێت ئەگەر حكومەت بیەوێت جێبەجێی بكات دەبێت لە پەڕلەمانی عیراق یاسای بۆ دانرێت و دەنگی تەواو بهێنێت. نەبەرد كەریم، مامۆستای زانكۆ و پسیۆڕی دارایی و ژمێریاری بە (خەڵك) ی ڕاگەیاند، لە ئێستادا وەزارەتی دارایی عیراق، نوسراوی كردووە كە باج بخرێتە سەر مووچە، بەڵام ڕێژەكەی دیاری نەكردووە تەنها نوسراوێكە و لەو باوەڕەدانیم ئەو بابەتە جێبەجێبكرێت هەروەك چۆن لە ماوەكانی پێشوو ڕێژەیەك باج خرایە سەر مووچە بە نووسراو ، بەڵام پەڕلەمانی عیراق و لیژنەی دارایی هەڵیان وەشاندەوە. وتیشی، لەڕوانگەی یاساوە شتێك نییە بەناوی باج خستنە سەر مووچەی مووچەخۆران و دانانی باج پێویستی بە یاسایەكە كە لە پەڕلەمانی عیراقەوە دەربچێت و دەنگی تەواو بهێنێت ، بە پێچەوانەوە بە هیچ شێوەیەك جێبەجێ ناكرێت. ئەمە لە كاتێكدایە، وەزارەتی دارایی و ئابووری حكومەتی عێراق لەنوسراوێكدا ئاماژەی بەوە كرد كە دەیەوێت باج بخاتە سەر مووچەی فەرمانبەران و ئەوەش كاردانەوەی زۆری لێكەوتەوە. هاوكات فازڵ نەبی، بریكاری پێشووی وەزارەتی دارایی حكومەتی عێراق وتی، حكومەتی عێراق ناتوانێ باج بخاتە سەر مووچە، بۆیە ھەفتەی داھاتوو دەست بە خەرجكردنی بودجە دەكرێت و پشكی ھەرێمی كوردستانیش رەوانە دەكرێت.
-
خەڵك لەسەر سنوری نێوان و ڕۆژهەڵات و باكووری كوردستان دوو كۆڵبەر لەلایەن هێزەكانی سنوری توركیاوە دەستگیركران و بەهۆی ئەشكەنجەدانەوە یەكێك لە دەستگیكراوەكان گیانی لەدەستدا و ئەوەی دیكەش بەسەختی برینداربووە. ماڵپەڕی تایبەت بە گواستنەوەی هەواڵی كۆڵبەرەكانی سنوری نێوان ڕۆژهەڵات و باكوور و باشووری كوردستان بڵاویكردەوە، كە دوو كۆڵبەر دوای ئەوەی لەلایەن سەربازانی توركیاوە لەسەر سنوور دەستگیردەكرێن و ئەشكەنجە دەدرێن و بەو هۆیەوە یەكێكیان گیانی لەدەستدا. باس لەوە شكراوە، كە هەردوو كۆڵبەرەكە خەڵكی ڕۆژهەڵاتی كوردستانن و ناویان (حەسەن كەچەلانلو) و (بەهرام سەمەدی)یە و دوای دەستگیركردنیان، لەلایەن سەربازانی سوپای توركیاوە بە توندی ئەشكەنجەدراون. ئەوەشخراوەتەڕوو، دوای ئەشكەنجەدانیان (حەسەن كەچەلانلو) كە تەمەنی ٣٥ ساڵە و باوكی سێ منداڵە، گیانی لەدەستداوە و كۆڵبەرەكەی دیكەیان بەناوی (بەهرام سەمەدی) ڕزگاری بووە و خۆی گەیاندۆتە یەكێك لەگوندەكانی سنوری ڕۆژهەڵاتی كوردستان.
-
خەڵك ساڵانە لەگەڵ هاتنی مانگی ڕەمەزانی پیرۆز بۆ ماوەی كاتژمێرێك دەوامی فەرمانەگانی حكومەت كەمدەكرایەوە بۆ ئەمساڵ ئەو بڕیارە جێبەجێ نەكرا و ئەندامێكی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی دەڵێت،"بە هۆی ڤایرۆسی كۆرۆناوە ئەمساڵ لەفەرمانگەكانی حكومەت بە (تەناوب) دەوام دەكرێت، پێویستی بە كەمكردنەوە نیە". ڕزگار حەمە نوری ، ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی بە (خەڵك) ی ڕاگەیاند، بەهۆی ئەو شەپۆلە خێراییەی كۆرۆنا، كە لە هەرێم بڵاوبۆتەوە دەوامی سەرجەم فەرمانگەكانی حكومەتی هەرێم كراوەتە تەناوب فەرمانبەران ڕۆژ نا ڕۆژێك دەوام دەكەن . وتیشی ،"لە هەندێك فەرمانگە هەیە هەفتەی دوو ڕۆژ بۆ دەوام دیاریكراوە، هەندێكی دیكە سێ ڕۆژ لە هەفتەكەدا دەوامی ئاسایی دەكەن، بۆیە ساڵانی پێشوو كاتژمێرێك دەوام كەمدەكرایەوە، چونكە تا كاتژمێر 2 یان 3 دەوام هەبوو". ڕاشگەیاند ، لەگەڵ كەمكردنەوەی دەوام بە شێوەی (تەناوب) لە ئێستادا دەوامی زۆرێك لە فەرمانگەكان لە نزیك 1ی پاش نیوەڕۆ كۆتایی پێ دەهێنرێت، بۆیە ڕەنگە پێویست بەوە نەكات بەهۆی مانگی پیرۆزی ڕەمەزانەوە هاوشێوەی ساڵانی پێشوو دەوام كەم بكرێتەوە .
-
خەڵك بەڕێوەبەرایەتی گشتی نەهێشتنی ماددە هۆشبەرەكان ڕایدەگەیەنێت ، دوای بەدواداچوونێكی ورد لە هەڵمەتێكی چەند كاتژمێریدا توانرا گروپێكی 9 كەسی دەستگیربكرێت، كە بازرگانی ماددەهۆشبەرەكانن، دەشڵێت،"ئەم گرووپە سەرچاوەی دابەشكردنی ماددەهۆشبەرەكان بوون لە هەولێر و ڕۆڵەیەكی زۆری هەرێمیان ئالوودە كردووە". بەڕێوەبەرایەتی گشتی نەهێشتنی ماددە هۆشبەرەكان لە ڕاگەیەنراوێكدا بڵاویكردەوە، دوای بەدواداچوونێكی ووردی بەڕێوەبەرایەتیمان بۆ گروپێكی بازرگانی ماددەهۆشبەرەكان لەشاری هەولێر شەوی 16ی نیسانی 2021 لە هەڵمەتێكی چەند كاتژمێریدا توانرا، گروپێكی 9 كەسی دەستگیربكرێت ، كە بازرگانی ماددەهۆشبەرەكانن بەناوەكانی ( ه ـ ر ـ أ ) و ( ر ـ خ ـ و ) و ( ز ـ ق ـ ج ) و ( ه ـ خ ـ ش ) و ( ك ـ إ ـ ح ) و ( س ـ ح ـ خ ) و ( غ ـ ع ـ خ ) و ( ع ـ أ ـ ش ) و ( د ـ ع ـ م ) . ئاماژەبۆ ئەوەشكراوە، كە لەكاتی دەستگیركردنیان توانرا دەستبگیرێت، بەسەر ئەم بڕە مادەهۆشبەرەكان بڕی 2 كیلۆ و 569 گرام هێرۆین و بڕی ۱،۳۷٥ 1 كیلۆ و 375 گرام كریستاڵ ــ بڕی 984 گرام حەشیش و بڕی 680 گرام تلیاك و بڕی 580 گرام جامایكا دا. ئاشكراشیكردووە، كە ئەم گرووپە سەرچاوەی دابەشكردنی ماددەهۆشبەرەكان بوون لەشاری هەولێر و ڕۆڵەیەكی زۆری هەرێمەكەمانیان ئالوودەی ماددەهۆشبەركان كردووە و لەچالاكیەكی دیكەدە ئەمڕۆ ڕێكەوتی 17ی نیسان هێزەكانیان بەهاوكاری بنكەی نەهێشتنی ماددە هۆشبەرەكانی حاجی ئۆمەران سەر بەبەڕێوەبەرایەتیەكەیان توانیان لە نزیك بەستۆرە تۆمەتبارێك بەناوی ( ب ــ ح ــ أ ) دەستگیربكەن كە بڕی (سێ كیلۆ ) ماددەی هۆشبەر لەجۆری تلیاك پێگیرا. لەڕاگەیەنراوەكەدا هاتووە، كە تۆمەتبارەكان بەپێی یاسای (۲٥ ) ی ماددەهۆشبەرەكان پەڕاوی لێكۆڵینەوەیان بۆ كراوەتەوەو و ڕەوانەی بەردام دادوەری لێكۆڵینەوە كراون.
-
سلێمانی – نزار جەزا لەهەفتەی ڕابردوودا كۆمەڵێك پارچە شوێنەواری كۆن لەخانوێكی گەڕەكی جولەكانی شاری سلێمانی دۆزرانەوە، كە تاكو ئێستا دەست بەلێكۆڵینەوەی ورد لەوبارەیەوە نەكراوە و بەپێی گێڕانەوەكان بەشێكی زۆر لەخانووەكانی ئەو گەڕەكە پارچەی شوێنەوار لەژێریاندا هەیە. پاش ڕووخاندنی خانوێكی كەلەپووری لەگەڕەكی جولەكانی شاری سلێمانی ژمارەیەك پارچەی شوێنەواری دۆزرانەوە، كە دواتر لیژنەیەكی تایبەتی قائیمقامیەتی سلێمانی چوونە شوێنەكە و راپۆرتێكیان لەوبارەیەوە پێشكەش بەبەڕێوەبەرایەتی شوێنەواری سلێمانی كرد. سێ كوپەی گەورە، لەتە گۆزە، ئێسك و موروو ئەو پارچە شوێنەوارانەبوون، كە لەژێر خانووە ڕوخێندراوەكەدا دۆزراونەتەوە، كە بەپێی لێكۆڵینەوە سەرەتاییەكان مێژووی پارچەكان دەگەڕێنەوە بۆ سەرەتای ساسانییەكان. پەروین یاوەرمەندە، شوێنەوارناس لەبەڕێوەبەرایەتی شوێنەواری سلێمانی بۆ (خەڵك)ی ئاشكراكرد، ئەو لێكڵینەوانە سەرەتایین، چاوەڕێن لەشوێنەوارەوە لێكۆڵینەوەی زیاتر بكریت، دواتر بەفەرمی بڕیاری كۆتایی لەبارەی مێژووی ئەو پارچە شوێنەوارانەوە بڵاودەكەنەوە. ئاماژەی بەئەوەشدا، بەپێی گێڕانەوەی هەندێك لەدانیشتووانی ئەو گەڕەكە، لەساڵانی زوودا كە خانووەكانیان ڕووخاندووە و نوێیان كردۆتوە، زۆرینەیان ئەو پارچە شوێنەوارانە لەژێر خانووەكانیانەوە هەبووە، بەڵام ئاشكرانەكراون. ئەوەشی وت: بەهۆی ئەوەی ئێستا گەڕەكی جولەكان هەمووی ماڵە و خەڵكی تێدادەژی، ناتوانرێت بزانرێت كە ژێر خانووەكان چییان تێدایە، بۆیە ئەم بابەتە پێویستی بەلێكۆڵینەوەی زیاترە. باسی لەئەوەشكرد، پارچە شوێنەوارە گرنگەكانی لەو شوێنە كۆكردۆتەوە و ناردوویەتی بۆ بەڕێوەبەرایەتی شوێنەوار، شوێنەكەش شریتیان لێداوە، بۆئەوەی خەڵك لێی نزیكنەبێتەوە تا ئەوكاتەی بەتەواوی لێكۆڵینەوەی لەسەر دەكرێت. كلۆدیس جەیمس ڕیچ، لەساڵی ١٨٢٠دا لە گەشتنامەكەیدا، لەبارەی شاری سلێمانی نوسیویەتی، ژمارەی دانیشتووانی ١٠ ھەزار كەسێكەو دوو هەزارو ١٤٤ ماڵی تێدایە، كە ١٣٠ماڵیان ھی جولەكەن، كە بەنزیكەیی جولەكەكان ٧٥٠ كەس بوون و بەشێوەیەكی گشتی لەگەڕەكی جولەكان نیشتەجێبوون. یەكێك لەبنەماكانی مانەوەی مێژوو و ناسنامەی هەر میللەتێك بریتییە لە كەلەپور و شوێنەوار، بەڵام گەڕەك و خانووە كۆنەكانی سلێمانی بەرەو لەناوچون دەچن، بەجۆرێك لەكۆی 106 خانوو تەنها 5 خانوو نۆژەكراونەتەوە و 50% ی خانووەكانیش لەناوچوون.