“عیراق بەپێی دەستوور نەوت و گومرگ لە هەرێم دەسەنێت”
خەڵك – بەشی هەواڵ ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق ڕایدەگەیەنێت،…
زیاترسەردێر
-
خەڵك- بەپێی نوێترین ئاماری تایبەت بە پەتای كۆرۆنا، ژمارەی تووشبوان لە جیهاندا بۆ 114 ملیۆن و 994 هەزار و 666 تووشبوو بەرزبۆوە. هەروەها ژمارەی ئەوانەی بەهۆی پەتاكەوە گیانیانلەدەستدا، بۆ دوو ملیۆن و 550 هەزار و 287 كەس بەرزبۆوە، ژمارەی ئەوانەش كە نەخۆشییەكەیان پەڕاندووە و چاكبوونەتەوە، گەیشتە 90 ملیۆن و 711 هەزار و 173 كەس. لەو دەمەی بۆ یەكەمجار لە مانگی كانوونی یەكەمی 2019وە پەتاكە لە چینەوە دەركەوت، تووشبوون بە ڤایرۆسی كۆرۆنا لە زیاتر لە 210 وڵات و ناوچەی جیاجیای جیهاندا بڵاوبۆتەوە. بۆ یەكەمجار ڤایرۆسی كۆرۆنا لە مانگی كانوونی یەكەمی 2019 لە شاری وۆهانی هەرێمی هۆبی چینەوە سەریهەڵدا و دواتر بە جیهاندا بڵاوبۆوە، لە مانگی ئاداری 2020، ڕێكخراوی تەندروستی جیهانی، نەخۆشییەكەی وەك پەتایەكی جیهانی پۆلێن كرد.
-
خەڵك- سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان ڕایدەگەیەنێت، ئەو هێرشەی كرایە سەر هەولێر "تیرۆریستی" بوو، ئامانج لێی تێكدانی ئاسایشی هەرێم بوو، ئاماژەی بە لەناونەچوونی ڕێكخراوی داعش كرد كە "هێشتا هەڕەشەكانی لەسەر كوردستان و عیراق و تەواوی جیهان ماوە". مەسرور بارزانی، سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە دیمانەیەكی لەگەڵ (فرانس 24) ڕایگەیاند:"هەرێمی كوردستان هیچ لایەنێك تۆمەتبار ناكات بەو هێرشەی كرایە سەر هەولێر لە كۆتایا مانگی ڕابردوو، ئەنجامی لێكۆڵینەوەكانش بەمنزیكانە ڕادەگەیەنرێت و تاوانباران دەدرێنە دادگا". لەلایەكی ترەوە، بارزانی وتی:"داعش وێڕای تێكشكاندنی، تائێستاش هەڕەشەیە بۆسەر كوردستان و عیراق و تەواوی جیهان، ڕێكخراوە توانی كەسانی نوێ بخاتە نێو ڕیزەكانی و لە هێرشەكانیدا هێزە ئەمنییەكان و مەدەنییەكان لە چەند ناوچەیەكی عیراقدا بكاتە ئامانج". لەبارەی ململانێی نێوان توركیا و پارتی كرێكارانی كوردستانیش، مەسرور بارزانی ڕایگەیاند:"ئەنقەرە بۆ چەند ساڵێكە كێشەكانی لەگەڵ پارتی كرێكاران هەناردەی عیراق كردووە، بەردەوامبوونی شەڕ لەنێوان هەردوولادا نابێتە مایەی چارەسەر".
-
خەڵك- ئەندامێكی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عیراق ڕایدەگەیەنێت، پرۆژە بودجەی فیدراڵی لە كۆتایی ئەم هەفتەیەدا لە نێو پەرلەماندا تێدەپەڕێنرێت. سهام شەنون، ئەندامی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عیراق لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند"پەرلەمان پرۆژە بودجەی فیدراڵی ساڵی 2021 لە كۆتایی ئەم هەفتەیەدا تێدەپەڕێنێت". ئەو پەڕلەمانتارە ڕەتیشیكردەوە "فراكسیۆنە سیاسییەكان تائێستا لەگەڵ هەرێمی كوردستاندا سەبارەت بە بودجە گەیشتبێتنە ڕێككەوتن". بە وتەی سیهام شەنون، "پەرلەمان دەنگ لەسەر بودجە دەدات، تەنانەت گەر ڕێككەوتنی سیاسیش لەگەڵ كوردستاندا نەكرێت لەسەر پشكی هەرێم، چونكە بودجە زیاتر دواخستن هەڵناگرێت و تێپەڕاندنی لەئێستادا بۆتە پێویستییەكی گرنگ".
-
خەڵك- ناو بەناو هەواڵ و زانیاری لەسەر گۆڕانكاری لە بەهای نرخی دینار بەرانبەر دۆلار بڵاو دەبێتەوە، بەشێكی ئەم زانیاری و هەواڵانەش بەهۆی لێدوانی بەشێك لە ئەندامانی پەڕلەمانی عیراقەوەیە، پەڕلەمانتارێكی لیژنەی دارایی پەڕلەمانی كوردستان دەڵێت: "لە مەودای نزیكی چەند ساڵێكدا ئەو گۆڕانكارییە ڕوو نادات". لە كۆتاییەكانی ساڵی ڕابردوودا نرخی دینار بەرانبەر بە دۆلار لەلایەن بانكی ناوەندی عێراقییەوە بە ڕاوێژ لەگەڵ حكومەت و پەڕلەمان لە ١٢٠٠ دینار بۆ هەر دۆلارێك دابەزێنرا بۆ ١٤٥٠ دینار. عومەر گوڵپی، ئەندامی لیژنەی دارایی پەڕلەمانی كوردستان لە فراكسیۆنی كۆمەڵ بۆ (خەڵك) ڕایگەیاند، بڕیاری بانكی ناوەندی بۆ گۆڕینی بەهای دینار ستراتیجیە و تاكتیكی نییە، هەروەها بەتەنها وابەستە نییە بە بەرزی و نزمی نرخی نەوتەوە، بەڵكو وابەستەیە بە كۆمەڵێك لایەنی تری ئابوورییەوە. ڕاشیگەیاند، بە تێگەیشتنی من لە مەودای نزیكی چەند ساڵێكدا ئەو گۆڕانكارییە ڕوو نادات و بانكی ناوەندی نرخ وەك خۆی دەهێڵێتەوە، چونكە هەر جۆرە گۆڕانكارییەك لە بەرزی و نزمی بەهای دینار لە ماوەیەكی كەمدا، بێمتمانەییەكی گەورە بۆ دراوی عێراقی دروست دەكات و ناجێگیری دۆخی دارایی بەدوادا دێت و دواجار بە زیانی گەورە بۆ سەر دۆخی دارایی و ئابووری عێراق دەشكێتەوە، بانكی ناوەندیش هەڵەی لەمجۆرە ناكات. وتیشی، "ئەو جۆرە هەواڵ و زانیارییانە تەنها لێدوانی سیاسی پەڕلەمانتارانی بەغدان و وەك موزایەدەی سیاسی دەخوێنرێنەوە، چونكە لە بنەمادا نە لە دەسەڵات نە لەپسپۆڕی پەڕلەمانی عێراق نییە دەستكاری بەهای دینار بكات". گۆڕینی بەهای دینار بەرامبەر بە دۆلار لە چوارچێوەی پلان و بەرنامەیەك بوو، كە حكومەتی عێراقی بەناوی (وەرەقەی سپی) لە ناوەڕاستی ساڵی ڕابردوو ئاراستەی پەڕلەمانی كرد، كە تیایدا كۆمەڵێك ڕێوشوێن بۆ چاكسازی و بە هاناوەچوونی دۆخی خراپی دارایی و ئابوری عێراق و چەند سێكتەرێك وەك پلان و بەرنامەی حكومەت خرابوونە ڕوو، كە یەكێكیان پیاچوونەوەبوو بە بەهای دینار بەرانبەر دۆلاری ئەمریكی، كە دواجار بانكی ناوەندی بڕیارەكەی دا و بەهای دراوی عێراقی دابەزاند.
-
هونەرمەند نەریمان بابان بەرهەمێکی نوێی خۆی بەناوی (ستوون) بڵاودەکاتەوە. بەرهەمە نوێکەی نەریمان بابان لە هۆنراوەی هونەرمەند خۆیەتی و بافڵ سەرهەنگ کاری دەرهێنانی بۆ ڤیدۆکلیپەکە کردووە و لە موزیکی جولیا بەکارە. نەریمان بابان لە بارەی بەرهەمەکەیەوە وتویەتی"بەشێکی دیمەنەکانی ئەم بەرهەمە هونەرییە لە وڵاتی هۆلەندا تۆمارکراوە و بەشێکیشی لە کوردستان تۆمار کراوە" نەریمان بابان یه‌كێكه له هونه‌رمه‌نده ناسراوه‌كانی كوردستان و خەڵکی شارى سلێمانیە، ساڵی 1983 تیپی مۆسیقای بابانی دامەزراندوە، بۆماوەی 10 ساڵ لەو تیپەدا بەردەوام بوە، ماوەی 24 ساڵیشە لە وڵاتی ئەڵمانیا ژیان بەسەردەبات، خاوەن بەرهەمێکی زۆری هونەرییە کە زۆربەیان لە ئاوازو هۆنراوەی خۆیەتی. https://www.youtube.com/watch?fbclid=IwAR3i-hof8RCa7x5jY8fwqXmpSrPgVUxopsjadmAe5K2paz9v-ujrDDMhGVk&v=IRQcXxyY76Y&feature=youtu.be
-
خەڵک - یەحیا حبیب ئەمڕۆ سێ شەممە، بەشی پۆلیسی دارستانی شارۆچکەی سەیدسادق دوو کەسیان دەستگیرکردووە، کە هەستاون بە شێواندن و بردنی (ئینگلاین و پەرژینەکانی) باخ و باخچەکانی سەیدسادق. بەڕێوبەرایەتی پۆلیسی دارستان و ژینگەی پارێزگای سلێمانی لە ڕاگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، بەشی پۆلیسی دارستانی شارۆچکەی سەیدسادق هەستان بە دەستگیرکردنی دوو هاووڵاتی، کە باخ و باخچەکانی سەیدسادقیان شێواندووە. وتیشی، "ئەو دوو هاووڵاتییە جگە لەوەی هەستابوون بە شێواندن و تێکدانی باخ و باخچەکانی شارۆچکەی سەیدسادق لەگەڵ ئەوەشدا (ئینگلاین و پەرژینەکانی)یان بردووە". جەختیشی كردۆتەوە، پۆلیسی دارستانی شارۆچكەكە توانیان هەردوو هاووڵاتیەکە دەستگیر بکەن و ڕادەستی یاسایان بکەن.
-
خانمە مۆدێل سۆنیا بەیتوشی بە تۆمارێکی ڤیدۆیی هێرش دەکاتە سەر یارجان. سۆنیا بەیتوشی لەو تۆمارەدا کە سەرپۆشی لەسەردایە بە تەنزەوە دەڵێت"کچەکان منیش حجاب بم یان هێشتا زووە" سۆنیا ئاماژەی بەوە داوە کە مەبەستی لەم کارە ئەوەیە کە کاری ساختەی هەندێک کەس نیشان بدات. ئەمەش پاش ئەوە دێت کە یارجان بڕیاری باڵاپۆشی داو دواتر دوبارە سەرپۆشەکەی لابرد و بەهۆی ئەوەوە ڕەخنەی زۆری لێگیرا.
-
خەڵك- ئارام سەردار لە پێناو پاراستنی بەرهەمی مریشكی خۆماڵی وەكو پاڵپشتی خاوەن پڕۆژەكان و بەبازاڕكردنی لەهەرێمی كوردستان و لەچوارچێوەی هەڵمەتی نیشتیمانی بەدروشمی (بەرەو پاراستنی بەرهەمی ناوخۆیی) بەسەرپەرشتی وەزیری كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو، مەڕاسیمی ناساندن و دابینكردنی ستیكەر و باڕكۆد لەسەر بەرهەمی یەكێك لە سەربڕخانەكانی پەلەوەر بەڕێوەچوو، وەزیری كشتوكاڵ ڕایدەگەیەنێت، ناهێڵێن بەرهەمی هاوردەی نایاسایی جێگە بە بەرهەمی خۆماڵی لەق بكات. بێگەرد تاڵەبانی، وەزیری كشتوكاڵی هەرێم لەمەڕاسیمەكەدا ڕایگەیاند، هەڵمەتی نیشتیمانیمان بۆ پاراستنی بەرهەمی ناوخۆیی دەست پێكردوە، لە پێناو پاراستنی بەرهەمی مریشكی خۆماڵی وەكو پاڵپشتی خاوەن پرۆژەكان و بەبازاڕكردنی لەهەرێمی كوردستان. وەك وەڵامێكیش بۆ وەزیری كشتوكاڵی عیراق، كە بەرهەمی قاچاغی بەسەرچوو لەگەڵ مریشكی بەستوو لەهەرێمەوە هاوردەی پارێزگاكانی عیراق دەكرێت دەڵێت: "هەڵمەتێكی ناڕەوا لە دژمان هەیە"، جەختی كردەوە، پڕۆژەكانی هەرێمی كوردستان بەرهەمەكانیان بەكوالێتی بەرز دەخەنە بازاڕەوە. ئەوەشی خستەڕوو، دەبێت هەماهەنگی زیاتر هەبێت لەگەڵ بەغداد، بۆ ئەوەی بەرهەمەكانی هەرێم بروات بۆ ناوەڕاست و باشوری عێراق، بەمەبەستی پاراستنی بەرهەمی ناوخۆیی و دڵنیابوونی هاووڵاتیانیش، كە هەر لە ڕێگەی مۆبایلە زیرەكەكەیەوە دەتوانێت بزانیت بەرهەمەكە چیە، بۆیەكەمجار ستیكەر و باركۆدی تایبەتی خۆمان دەخەینە سەر بەرهەمەكانمان.
-
خەڵك- بەڕێوەبەرایەتی ئاسایش ڕۆژئاوای سلێمانی ئاشكرای دەكات، داعشێک دەستگیرکراوە و دەشڵێت: "عەرەبە و سەر بە هۆزی دلێمیە و خەڵكی سەڵاحەدینە". بەڕێوەبەرایەتی ئاسایش ڕۆژئاوای سلێمانی لە ڕاگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، لەسەر بنەمای هەبوونی زانیاری پێشوەختە هێزەکانمان کەسێکیان بەناوی (م ، ص ، م ، م) لەبەرواری ( ۲۷_٢_٢٠٢١ ) دەستگیرکرد، کە لەڕیزەکانی دەوڵەتی ئیسلامی لەعێراق و شام (داعش) بووە. ڕاشیگەیاندووە، تۆمەتباری ئاماژە بۆکراو لەساڵی (۲۰۱٤ ) لە پارێزگای سەڵاحەدین لە شارۆچكەی بێجی پەیوەندی کردوە و بەیعەتی بە داعش داوە تاوەکو ساڵی (۲۰۱٥) لە عێراق لەگەڵیان ماوەتەوە، بەڵام پاش تێکشکاندنی ڕیزەکانی داعش لەسنوری پارێزگای سەڵاحەدین دەچێتە سوریا و لەوێش بەردەوام دەبێت. ئاشكراشی كردووە، لە مانگی ( ٢ - ٢٠٢١) دەگەڕێتەوە عێراق و دەچێتە پارێزگای هەولێر تاوەکو (۲٦ _٢_٢٠٢١) لەوێ نیشتەجێ دەبێت، پاشان دێتە سنوری پارێزگای سلێمانی و لە ( ۲۷_٢_٢٠٢١ ) لەلایەن هێزەکانمانەوە لە سنورەکەمان دەستگیر كراوە. ئاسایشی ڕۆژئاوای سلێمانی ئاماژەی بەوەشكردووە، "تۆمەتباری دەستگیرکرا و لەنەتەوەی عەرەبە و سەر بەعەشیرەتی الدلیمیە و خێزاندارە، لەبنەچەدا خەڵکی پارێزگای سەڵاحەدینە". جەختیشی كردۆتەوە، لەلایەن دادوەری دادگای لێکۆڵینەوەوە بەپێی ماددەی (٢)ی تێرۆر ڕاگیراوە و لێکۆڵینەوە لەگەڵیدا بەردەوامە.
-
خەڵك- ئەندامێكی لیژنەی ئابوری لە پەرلەمانی عیراق، بەدووری دەزانێت ڕۆژی پێنج شەممەی داهاتوو پرسی بودجە لە پەرلەماندا یەكلایی بكرێتەوە، هۆكارەكەشی بۆ چەند كێشەیەك دەگێڕێتەوە. مازن فەیلی، ئەندامی لیژنەی ئابوری لە پەرلەمانی عیراق، لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند"پێناچێت ڕۆژی پێنج شەممەی داهاتوو پرسی بودجەی گشتی 2021 لەلایەن پەرلەمانەوە یەكلایی بكرێتەوە، چونكە چەند كێشەیەك هەن كە تائێستا لەنێوان حكومەتی فیدراڵ و هەرێمی كوردستاندا چارەسەر نەكراون". لەلایەكی ترەوە، ئەو ئەندامەی لیژنەی دارایی، بەدووری زانی لە دوای پەسەندكردنی بودجەوە، نرخی دۆلار بۆ سەرو 1500 دینار بەرزببێتەوە، هۆكاریی بەرزبوونەوەی ئەم چەند ڕۆژەی دوایی دراوەكەشی بۆ هەواڵ و لێدوانەكانی تایبەت بە داواكارییە پەرلەمانییەكان گێڕایەوە كە داوا دەكەن نرخی دۆلار بۆ نرخەكەی پێشوو بگێڕدرێتەوە. پێشتر ئەحمەد سەفار، ئەندامی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عیراق ڕایگەیاندبوو، پەرلەمان دەسەڵاتی ئەوەی نییە گۆڕانكاریی بەسەر نرخی دۆلاردا بهێنێت، ئەو كارە تەنیا لە بەرپرسیارێتی حكومەت و بانكی ناوەندیدایە و ئەوەشی دەوترێت، تەنیا لە چوارچێوەی قسەو پێشنیاردایە.