کاریگەرییە دەروونییەکانی کۆرۆنا، لەخودی کۆرۆنا مەترسیدارترە
خەڵک – نزار جەزا گەنجێک کە هەموو نیشانەکانی کۆرۆنای…
زیاترسەردێر
-
خەڵك- سەرۆكی لیژنەی دابەشكردنی سووتەمەنی لە سلێمانی ڕایدەگەیەنێت، بەهۆی وەستانی هاتنی نەوت لەلایەن حكومەتی عێراقییەوە، دابەشكردنی نەوتی سپی بەسەر هاووڵاتیاندا لە هەرێم ڕاگیرا.وە تەها جەمال، سەرۆكی لیژنەی دابەشكردنی سووتەمەنی لە سلێمانی بۆ (خەڵك) ڕایگەیاند، بەهۆی ئەوەی نەوت لە عێراقەوە نایەت، بۆیە دابەشكردنی نەوتی سپی بەسەر هاووڵاتیاندا ڕاگیراوە. ڕوونیشی كردەوە، ساڵانە حكومەتی عێراقی لەدوای 15ی نیسانەوە دابەشكردنی نەوت ڕادەگرێت تاوەكو 15ی ئاب و دوای ئەوە دەستپێدەكاتەوە. ئاشكراشی كرد، لە ئێستادا لە سنووری گەڕەكەكانی مەڵبەندی 5ی خۆراك لەناو شاری سلێمانی دابەشكردنی نەوت ڕاگیراوە، كە تەنها یەك گەڕەك (گەڕەكی كوردسات) مابوو نەوت وەربگرێت. ئەو نەوتەی لەلایەن حكومەتی عێراقییەوە بۆ هەرێمی كوردستان دابین دەكرا بە كارتی زیرەك دابەش دەكرا و بۆ هەر ماڵێك بەرمیلێك نەوت بە 44 هەزار دینار دەدرا بە هاووڵاتیان.ش
-
خەڵك- شارەزایانی بواری كەشناسی پێشبینییەكانیان بۆ دۆخی كەشوهەوای هاوینی ئەمساڵ بڵاودەكەنەوە و بەپێی ڕاپۆرتەكانیش هاوینی ئەمساڵ پڕوكێنەر دەبێت و لە چەند ساڵی پێشووودا وێنەی نەبووە. ئاراس جەبار، شارەزای كەشناسی بۆ (خەڵك) ئاماژەی بەوەكرد، ھاوینی ئەمساڵ لە هەرێمی كوردستان و عێراق و وڵاتانی دراوسێ و ناوچەكەدا پێشبینی دەكرێت یەكێك بێت لەگەرمترین ھاوینەكان بە جۆرێك تێكڕای پلەكانی گەرمی لە مانگەكانی (ئایار تا تەمموز) بە ڕێژەی 70- 80% لەسەروو تێكڕای ئاسایی خۆیەوە بێت و لە مانگەكانی (ئاب تا تشرینی یەكەم) بەڕێژەی 60- 70% لەسەروو تێكرای ئاسایەوە بێت. ڕاشیگەیاند، ھاوینێكی زۆر گەرم ئەبێت بەراورد بە وەرزی ھاوینی چەندین ساڵی ڕابردوو. ئاماژەی بەوەشكرد، لەوەرزی پاییزی ساڵی ڕابردوو بۆ زستان و بەھاری ئەمساڵ پلەكانی گەرما بە زۆرینەی ڕۆژەكان لەسەروو تێكڕای ئاساییەوە بوون بەمەش كەمترین سەرما و سۆڵە لە وەرزی زستاندا تۆمار كراوە و ڕێژەی بەفر بارین لە ناوچە شاخاویەكاندا بەڕادەیەكی بەرچاو كەمبوو بەراورد بە ساڵانی رابردوو. دەشڵێت: "ئێستا، كە لە ناوەندەكانی وەرزی بەھارداین شەپۆلی گەرمای ھاوینەیی ناوچەكانی گرتۆتەوە، سەرەڕای كەمی ڕێژەی بارانبارین، كە لەتەواوی ناوچەكان لەژێر ئاستی ئاسایی ساڵانەوە بووە ".
-
خەڵك- ئەمینداری گشتی وەزارەتی پێشمەرگەی هەرێم ئاشكرای دەكات، كە سەرۆك وەزیرانی عێراق بڕیاری داوە لە دوای جەژنەوە ڕێككەوتنی هەولێر و بەغدا جێبەجێ بكرێت. جەبار یاوەر، ئەمینداری گشتی پێشمەرگە لە لێدوانێكی بۆ ئاژانسی هەواڵی فەرمی (العیراقیە) ڕاگەیاندووە، مستەفا كازمی، سەرۆك وەزیرانی عێراق ڕێنمایی جێبەجێكردنی ڕێككەوتنی ئەمنی نێوان هەولێر و بەغدای داوە، كە تایبەتە بە ناوچە كێشە لەسەرەكان، بۆیە ڕاستەوخۆ دوای جەژن جێبەجێ دەكرێت. ڕاشیگەیاندووە، لەمیانەی كۆبوونەوەكانی پێشوو گەیشتووینەتە ڕێككەوتنێكی هاوبەش بۆ پێكهێنانی ژووری هاوئاهەنگی بۆ ناوچەكانی خانەقین و كەركووك و مووسڵ و مەخموور، ڕێككەوتنەكەیش لەژێر ڕۆشنایی پێشنیارەكانی كازمی بووە. دەشڵێت: "لە 9ی ئایار شاندێكی باڵای ئەمنی بە سەرۆكایەتی قاسم ئەعرەجی، ڕاوێژكاری ئاسایشی نیشتمانی عێراق سەردانی هەرێمی كوردستانی كردووە و لەسەر ئەوە ڕێككەوتوون، كە دوای جەژنی ڕەمەزان ڕاستەوخۆ دەست بەجێبەجێكردنی ڕێككەوتنەكە بكرێت".
-
خەڵك- بەهۆی پشووەكانی جەژنی ڕەمەزانەوە نرخی ئاڵوگۆڕی دۆلار بەرامبەر بە دینار لە بازاڕەكانی عێراق و هەرێم بە جێگیری ماتەوە، بەڵام نرخی ئاڵتون لە بۆڕسەی جیهانی بەرزبۆتەوە. خاوەنی نووسینگەیەكی ئاڵوگۆڕی دراو لە سلێمانی بۆ (خەڵك) ڕایگەیاند، بەهۆی ئەوەی پشووە و بازاڕی ئاڵوگۆڕی دراو نییە و جموجۆڵی بازاڕ نیمچە ڕاوەستانێكی بەخۆیەوە بینیوە و بانكی ناوەندیش دۆلاری نەخستۆتە بازاڕەوە، بۆیە نرخی دۆلار بەرامبەر بە دینار جۆرێك لە سەقامگیری بەخۆیەوە بینیوە. ئاماژەی بەوەشكرد، ئەمڕۆ شەممە نرخی 100 دۆلاری ئەمریكی بە 148 هەزار و 600 دینارە و هەروەها بەرامبەر بە 2 ملیۆن و 275 هەزار تمەن. لای خۆشیەوە، دانا وەرتی، خاوەنی زێڕنگەری ئازوورا لە هەولێر بۆ (خەڵك) ئاماژەی بەوەكرد، لە دوێنێوە ئۆنسەی زێڕ ڕووی لە بەرزبوونەوە كردووە و ئەمڕۆ نرخی یەك ئۆنسە بە 1843 دۆلار و لیرەیەكی عەیارە 21 بە 387 هەزار دینارە. وتیشی، "یەك مسقاڵ زێڕی عەیارە 24 بە 443 هەزار دینارە و عەیارە 21 بە 387 هەزار و 18 بە 333 هەزار دینارە".
-
خەڵك- پزیشكێكی پسپۆڕی منداڵان چەند زانیارییەك لەسەر چارەسەری كۆكە و هەناسەتەنگی بە ڕێگای هەڵم (تەبخیر) كردن بڵاودەكاتەوە و دەشڵێت: "ترسیی ئەوەی نیە منداڵ لەسەری ڕابێت". د.پەروین محەمەد، پسپۆڕی نەخۆشییەكانی منداڵان لە ڕوونكردنەوەیەكدا ئاماژەی بەوەكردووە، ئەو منداڵانەی تووشی هەناسە تەنگی دەبن بەهۆی هەستیاری سنگ یان هەوكردن لە كۆئەندامی هەناسە زۆر جار پێویستیان بەو جۆرە چارەسەرە دەبێت. دەشڵێت: هەندێك جار دایك و باوك نیگەرانی ئەوە دەبن و دەپرسن ئایا منداڵەكەیان ڕادێت لەسەری؟ لە وەڵامدا ئەو پزیشكە دەڵێت: "ئەو چارەسەرە تەنها بۆ شێدار كردن و فراوانكردنی ڕێڕەو و بۆریچكەكانی هەوایە، كە بەهۆیەوە منداڵەكە دەتوانێ ئاسانتر ڕێڕەوی هەناسەی پاك ببێتەوە لەو دەردراوانەی هەیەتی بەهۆی نەخۆشیەكەیەوە و هەناسەدانی ئاسانتر و باشتر دەبێت، بەهیچ جۆرێك تووشی ڕاهاتن نایە بەو چارەسەرە". سەبارەت بە زیانە لاوەكییەكان، د. پەروین ڕوونی كردۆتەوە، زیانی لاوەكی كەمە و لەزۆربەی كاتدا جێگای مەترسی نیە، كە بریتین لە زیاد بوونی لێدانەكانی دڵ بۆ ماوەیەكی كاتی و كەم بوونی پۆتاسیۆم لەخوێندا ئەگەر زۆر بەكاربێت. ئەو پزیشكەی منداڵان ڕێنمایی دایكان و باوكان دەكات، "ئەو منداڵانەی كە نەخۆشی هەستیاری سنگیان هەیە و ڕۆژانە بەكاری دێنن بۆ ماوەیەكی زۆر وا باشترە ئەو خۆراكانەیان زیاتر بدڕێتێ، كە پۆتاسیۆمی زۆرترە وەكو ماست، مۆز، پەتاتە، سپێناغ، بڕۆكلی". جەختیشی كردەوە، ئەگەر منداڵەكەت تای بەرز بوو واباشترە تایەكەی كەم بكەیتەوە ئینجا تەبخیر كردنەكەی بۆ بكەی، چونكە تای بەرزیش دەبێتە هۆی زیادبوونی لێدانەكانی دڵ.
-
خەڵك- وەزارەتی تەندروستی كەرتی غەززەی فەلەستین ئاماری هێرش و بۆردومانەكانی ئیسڕائیلی بڵاوكردەوە و ئاشكرای كردووە، كە هەزار كەس بریندار بوون. وەزارەتی تەندروستی كەرتی غەززەی فەلەستین لە بەیاننامەیەكدا ئاماژەی بەوەكردووە، بەهۆی بۆردومانەكانی چەند ڕۆژی ڕابردووی ئیسڕائیل بۆ سەر كەرتی غەززە 1000 كەس بریندار بوون و 139 كەسیش كوژراون. ڕوونیشی كردۆتەوە، لە ناو كوژراوەكاندا 30 منداڵ و 22 ژن هەن، كە بەهۆی بۆردومانەكانەوە كوژراون. ئەمە لەكاتێكدایە، كە لە تا ئێستا بەهۆی بۆردومانەكانەوە 500 خانووی هاووڵاتیان ڕووخاوە و نزیكەی 10 هەزار خێزان بێ ئاو بوون.
-
خەڵك- دوای بڕیارەكەی ئەمریكا بۆ دەستبەردار بوون لە ڕێكار خۆپارێزی بەستنی دەمامك، ڕێكخراوی تەندروستی جیهانی هۆشداری دەدات لە پابەندبوونی ئەو كەسانەی دژی ڤایرۆسی كۆرۆنا خۆیان كوتاوە بە بەستنی دەمامك لەو ناوچانەی ژمارەی تووشبووان بە ڤایرۆسەكەی زۆرە. بەرپرسانی دامەزراوەی تەندروستی ئەمریكا ڕایانگەیاندووە، كە ئەو هاووڵاتییە ئەمریكیانەی بە ڤاكسینی دژی كۆرۆنا خۆیان كوتاوە لەمەودوا پێویستیان بە بەستنی دەمامگ نییە، بەڵام پێویستە تەنها لەناو هۆكارەكانی گواستنەوەی (فڕۆكە و پاس و شەمەندەفەر) لە فڕۆكەخانە و وێستگەكانی شەمەندەفەر بەكاری بهێنن. سەبارەت بەو بڕیارەی ئەمریكا تا ئێستا ڕێكخراوی تەندروستی جیهانی بەشێوەی ڕاستەوخۆ هەڵوێستی خۆی ڕانەگەیاندووە، بەڵام ئاماژەی بەوەكردووە، كە "هەر بڕیارێك پەیوەستە بە دۆخی تەندروستی وڵاتەكە خۆیەوە و ڤاكسینەكانی دژی كۆرۆناش پارێزگاری تەواوەتی بۆ هاووڵاتیان دابین ناكەن". مایكڵ ڕاین، بەڕێوەبەری جێبەجێكاری بەرنامەی دۆخی لەناكاو لە ڕێكخراوی تەندروستی جیهانی ڕایگەیاند، "لەو وڵاتانەی كوتانی هاووڵاتیان بە ڤاكسینی كۆرۆنا بە فراوانی بەڕێوەدەچێت، بەڵام ژمارەی تووشبووانی بە ڤایرۆسەكە هێشتا بەرزە، پێویستە دەستبەرداری خۆپارێزی و بەستنی دەمامك نەبن". ڕاشیگەیاندووە، هەر وڵاتێك بیەوێت واز لەو ڕێكارە خۆپارێزیانە بهێنێت و بەستنی دەمامك لاببات ئەوا دەبێت ژمارەی تووشبووان و ئاستی كوتان بە ڤاكسین لەبەرچاو بگرێت". لای خۆشیەوە، سۆمیا سوامیناسان، گەورە شارەزای ڕێكخراوەكە دەڵێت: "بەپێی ئەو زانیاری و ڕاپۆرتانەی لە وڵاتانەوە دەستمان دەكەوێت سەبارەت بە هەڵمەتی كوتانی هاووڵاتیان، دەردەكەوێت ڤاكسینەكان ئاستی پارێزگاری لە ڤایرۆسی كۆرۆنا بەڕێژەی 70% بۆ 80% بۆ هاووڵاتیان دابین دەكەن".
-
خەڵك- بەبۆنەی ساڵیادی دامەزراندنی یەكێتیی مامۆستایانی كوردستانەوە، سەرۆكی هەرێمی كوردستان پەیامێك بڵاودەكاتەوە و ڕایدەگەیەنێت، لە دۆخ و ڕۆژگارە سەختەكان و لە نەبوونیشدا لە خزمەت و پەروەردەكاری بەردەوام بوون و ڕێگەیان نەداوە پرۆسەی خوێندن بوەستێت. نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە پەیامەكەیدا ئاماژەی بەوەكردووە، پەروەردەی دروست كۆڵەكە و بنەمای سەرەكیی هەموو كۆمەڵگەیەكی بەئاگا و زیندوو و پێشكەوتووە كە مامۆستایان ڕابەرایەتی دەكەن. ئێستا و داهاتووی نەوەكان ئەمانەتی مامۆستایانە و دووپاتی دەكەینەوە كە مامۆستایانی كوردستان شایستەی خزمەت و گوزەرانێكی باشترن و دەبێ هەموو مافێكیان پارێزراو بێت. دەقی پەیامەكەیە: پەنجا و نۆیەمین ساڵیادی دامەزراندنی یەكێتیی مامۆستایانی كوردستان بە گەرمی لە تەواوی مامۆستایانی خۆشەویستی كوردستان پیرۆز دەكەم، هیوای سەركەوتنیان بۆ دەخوازم. ئەرك و خەباتی پەروەردەیی و خزمەتی گەورەیان بۆ نەوەكانی كوردستان، بەرز و بە پێزانینەوە هەڵدەسەنگێنین. مامۆستایانی كوردستان لە هەموو قۆناغەكاندا لەخۆبوردووانە و بە دڵسۆزی ڕۆڵی بەرچاو و گەورەیان لە پەروەردەكردن و پێگەیاندن و فێركردنی نەوە لەدوای نەوەی كوردستاندا گێڕاوە و لە دۆخ و ڕۆژگارە سەختەكان و لە نەبوونیشدا لە خزمەت و پەروەردەكاری بەردەوام بوون و ڕێگەیان نەداوە پرۆسەی خوێندن بوەستێت، بۆیە هەمیشە مایەی سوپاس و دەستخۆشی و ڕێز و ستایشن. پەروەردەی دروست كۆڵەكە و بنەمای سەرەكیی هەموو كۆمەڵگەیەكی بەئاگا و زیندوو و پێشكەوتووە كە مامۆستایان ڕابەرایەتی دەكەن. ئێستا و داهاتووی نەوەكان ئەمانەتی مامۆستایانە و دووپاتی دەكەینەوە كە مامۆستایانی كوردستان شایستەی خزمەت و گوزەرانێكی باشترن و دەبێ هەموو مافێكیان پارێزراو بێت. سڵاو لە مامۆستایانی خۆشەویستی كوردستان و یادی دامەزراندنی یەكێتییەكەیان پیرۆز و شكۆدار بێت. نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان 2021/5/15
-
خەڵك- بەهۆی هەڵكشانی ژمارەی تووشبووان بە كۆرۆنا دەرگای خوێندنگەكان بە داخراوی ماونەتەوە و بڕیارە سبەینێ یەك شەممە 16ی ئایار دەوام و پڕۆسەی خوێندن بەشێوەی تەناوب و 3 ڕۆژ لە هەفتەیەكدا دەستپێبكاتەوە. وەزیری پەروەردە پەیامێك بە دایكان و باوكان دەدات ئالان حەمە سەعید، وەزیری پەروەردەی ھەرێم ڕایگەیاند، لەكاتی كردنەوەی دەرگای خوێندنگاكان، ڕێكارەكانی خۆپارێزی بە تەواوی پەیڕەو دەكرێن و لەكاتی بوونی نیشانەی كۆرۆناش لە ھەر خوێندكارێكدا، پشكنین بۆ تەواوی ھاوپۆلەكانی دەكرێت. وەزیری پەروەردە داواشی لە كەسوكاری خوێندكاران كرد، "لەكاتی ھەستكردن بە بوونی نیشانەكانی كۆرۆنا منداڵەكانیان نەنێرنەوە بۆ خوێندنگا و ئیدارەی خوێندنگاكانیان ئاگادار بكەنەوە". شێوازی دەوام و خوێندن چۆن دەبێت؟ خوێندنگەی بڕیاری شەهید ئاسۆ لە سلێمانی لە ئاگادارییەكدا بۆ خوێندكاران ئاماژەی بەوەكردووە، ڕۆژی یەك شەممە ٢٠٢١/٥/١٦ دەوامی خوێندنگە دەست پێ دەكاتەوە و ئاشنادەبینەوە بەماڵی دووەممان. ڕاشیگەیاندووە، دەوامی خوێندنگە ھیچ گۆڕانكاری تیانەكراوە ھەروەك جاران ھەفتەی سێ ڕۆژە و یەك شەممە (دەوامی شین) پۆلی ٦/٥/٤ بەیانیانن و (دەوامی سور) پۆلی ٦/٥/٤ نیوەڕوانن. لای خۆشیەوە، ئامادەیی قەڵادزێ لە ڕاگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، سبەینێ یەك شەممە خوێندنی ناوپۆل بە شێوەی تەناوب ڕۆژێك ناڕۆژێك دەست پێدەكاتەوە و هەر ئەو ڕۆژە خوێندكارانی قۆناغی (دەیەم- بە زانستی و وێژەیی)ەوە دەوام دەكەن. ڕاشیگەیاندووە، ڕۆژی دوو شەممە ١٧-٥-٢٠٢١ خوێندكارانی پۆلی (یازدەیەم- بە زانستی و وێژەیی)ەوە كاتژمێر (١)ی دوانیوەڕۆ پەیوەندی بە خوێندنگاوە بكەن بەمەبەستی وانە خوێندن و دەستپێكردنەوە و تە واوكردنی دەوامی خوێندنی ساڵی ٢٠٢٠-٢٠٢١، كە وەزارەتی پەروەردە بڕیاری لەسەرداوە. جەختیشی كردۆتەوە، لە كاتی ھاتن بۆ خوێندنگا ڕەچاوی خۆپارێزی و پابەندبوون بە ڕێنماییە تەندروستیەكان بكرێت بە تایبەت بەستنی ماسك و پابەندبوون بە یەكپۆشی واتا جل و بەرگی فەرمی خوێندنگا و پابەندبوون بە ڕێنماییەكانی تری وەك نەھێنانی مۆبایل بۆ خوێندنگا. “خوێندنی ئەلیكترۆنی لێكەوتەی خراپی لێدەكەوێتەوە” موسلیم عەبدوڵا، جێگیری لیژنەی پەروەردە و خوێندنی باڵا بە (خەڵك)ی ڕاگەیاند، هەمیشە داكۆكیمان لەوە كردوو، كە پڕۆسەی خوێندن لەناو ناوەندەكانی خوێندن بەڕێوەبچێت، چونكە بەپێی ئەو سیستمە ئەلكترۆنیەی هەیە، خوێندكاران درێژە بەو پڕۆسەیە دەدەن پێمانوایە سەركەوتوو نابێت. نیاز ئەحمەد، سەرۆكی لیژنەی پەروەردە لە ئەنجوومەنی پارێزگای سلێمانی بە(خەڵك)ی ڕاگەیاند، خوێندنی ئەلیكترۆنی بەهۆی نەبوونی كارەبای بەردەوام و كەمی هێڵەكانی ئینتەرنێت و بەردەستنەبوونی ئامێرە ئەلیكترۆنییەكانی وەك مۆبایل و ئایپاد و كۆمپیوتەر، گرفت بۆ پڕۆسەكە دروستبووە. باسی لەئەوەشكرد، لەدەرئەنجامی بەدواداچوونەكانیاندا دەركەوتووە پڕۆسەی خوێندن بەئەلیكترۆنی سەركەوتوو نەبووە و لێكەوتەی خراپیشی لێكەوتۆتەوە.
-
خەڵك- دوابەدوای بانگەوازەكەی ڕابەری ڕەوتی سەدر بۆ خۆپیشاندانی ملیۆنی بۆ پشتیوانی فەلەستینییەكان، سەرۆكی هاوپەیمانی فەتح پشتیوانی خۆی بۆ ڕاگەیاند. موقتەدا سەدر، ڕابەری ڕەوتی سەدر لە تویتێکدا داوای لە خۆپیشاندەران کرد، بۆ پشتگیرکردن لە گەلی فەلەستین خۆپیشاندانێکی ملیۆنی لە سەرجەم پارێزگاکان و بەتایبەت لە بەغدا ڕێکبخەن. ڕاشیگەیاند، "دوای هەڵگرتنی قەدەغەی هاتوچۆ لە عێراقی خۆشەویست، بەپێویستی دەزانم خۆپیشاندانێکی توند بۆ پشتگیری لە گەلی فەلەستین ڕێکبخەین لەسەرجەم پارێزگاکان و لەبەغداش لە گۆڕەپانی تەحریر خۆپیشاندان بکرێت.'' لای خۆشیەوە، هاوپەیمانی فەتح بە سەرۆكایەتی هادی عامری پاڵپشتی خۆی بۆ خۆپیشاندان دژی ئیسڕائیل و پشتیوانی گەلی فەلەستین ڕاگەیاند. هاوكات، قوتابخانەی ئیمام خاڵسی لە كازمیە لە بەیاننامەیەكدا پاڵپشتی خۆی بۆ ئەنجامدانی خۆپیشاندانی پشتیوانی بۆ گەلی فەلەستین ڕادەگەیەنێت و داوا لە هاووڵاتیان دەكات بڕژێنە سەر شەقامەكان. بڕیارە ئەمڕۆ و سبەینێ لە بەغدا و زۆربەی شارەكانی عێراق خۆپیشاندان دژی هێرشەكانی ئیسڕائیل بۆ سەر خەڵكی فەلەستین و كەرتی غەزە ئەنجام بدرێت.