کاریگەرییە دەروونییەکانی کۆرۆنا، لەخودی کۆرۆنا مەترسیدارترە
خەڵک – نزار جەزا گەنجێک کە هەموو نیشانەکانی کۆرۆنای…
زیاترسەردێر
-
خەڵك- حاكمی ویلایەتی تێكساس لە ئەمریكا گریگ ئەبوت ئاشكرایكرد زیاد لە 7 ملیۆن ڤاكسین لە هەفتەی داهاتوو دەدرێت بە هاووڵاتیان، نیوەی بە تەمەنەكان ڤاكسین وەردەگرن، بۆیە تێكساس بە تەواوی توانایەوە كارەكانی دەكاتەوە كۆتایی دێنێت بە بەكارهێنانی ناچاری دەمامك. ئەبوت لە توێتەر نووسی: ئێستا كاتی كردنەوەی تێكساسە بە تەواوی. لە هەفتەی داهاتووەوە ویلایەتی تێكساس دەچێتە قۆناغێكی نوێ كە سەپاندنی ناچاری دەمامك كۆتایی دێت، دەكرێت چێشتخانە و كۆمپانیاكان كارەكانیان دەستێپكەنەوە و سیاسەتی بەستنی دەمامكیش پەیوەندی بە ئەو شوێنانەوە خۆیانەوە. گیلبرتو هینوجوسا سەرۆكی حزبی تێكساسی دیموكراسی دەڵێت: هەلێكمان هەیە لە كۆتایی وەرزی هاوین بۆ كۆنترۆڵی كۆرۆنا، بەڵام ئەم حاكمە خەریكە دەمانگێڕێتەوە بۆ سەردەمی بەردی ئەمە شێتییە. هاوكات ویلایەت و شارەكانی دیكەی ئەمریكا دەستیانكردووە بە سوككردنی رێوشوێنەكانی كۆرۆنا، حاكمی ویلایەتی میسیسیبی تیت ریفز دەڵێت گۆڕانكاری لە رێوشوێنەكانی تایبەت بە كۆمپانیاكان و دەمامك دەكەین. لە میشیگان و لویزیانا و شاری سان فرانسیسكۆ لە كالیفۆرنیا، بەرپرسان هەندێك لە رێوشوێنەكانیان لابردووە.
-
سلێمانی – نزار جەزا ئەم بەهارە بەرگدرووەکانی سلێمانی هێندە قوماشی جلی کوردییان وەرگرتووە، چیتر ناتوانن قوماشی دیکە وەربگرن، بۆئەوەی جلی کوردی لێ بدوورن. چووینە بازاڕی سلێمانی و بەنێو دووکانەکانی جلی کوردی پیاوانەدا گەڕاین، هەر دووکانێکت دەبینی جمەی دەهات لەکڕیاری جلی کوردی، چەند بەرگدرووێکیشمان دواند، دەیانوت: چیتر قوماش وەرناگرین. پیاوێک بەناوی ئازاد ئەحمەد کە خەریکی کڕینی قوماشی جلی کوردی بوو پێی وتین: ساڵێکە بەهۆی کۆرۆناوە هەر لەکەرەنتینە و نیگەرانیدا بووین، ئێستاش سوپاس بۆ خوا دۆخەکە بەرەوئاسایی بوونەوە چووە، بۆیە پێمانخۆشە لەئێستاوە پێشوازی لەبەهار بکەین و جلی کوردی بۆ بکڕین و بچینەدەرەوە بۆ گەشت و سەیران. قوماشی جلی کوردی جۆری زۆرە و نرخیشیان بەپێی کوالیتی قوماشەکەیە، بەجۆرێک قوماشی جلی کوردی پیاوانە نرخی هەر مەترێکی لە هەشت هەزار دینارەوە تاکو ٢٢ هەزار دینار دەڕوات. دووکاندارێک دەیوت: قوماشەکەت پێدەفرۆشین، بەڵام پەلەی لێ نەکەیت، بەرگدرووت دەستناکەوێت. ئەوەشی وت: ئەمساڵ چونکە کۆرۆنا کەمبووەتەوە و ئەگەری ڕاگەیاندنی کەرەنتینە نییە و ئەم دوومانگەش لەکاتی خۆیدا موچە دابەشکراوە واتە پارە کەوتووەتە دەستی خەڵک، بۆیە فرۆشمان باشە، بەڵام بەراورد بەساڵانی ٢٠١٣ و پێشتر فرۆشمان کەمترە. لێدوانەکانی حکومەتی هەرێم لەبارەی دابەشکردنی موچە لەکاتی خۆیدا و جێبەجێکردنی ئەو بەڵێنە لەم دوو مانگەی ساڵی نوێدا جوڵەیەکی باشی خستۆتە بازاڕەوە. پێشتر لە ڕۆمانیا و بولگاریا و چینەوە قوماش بۆ هەرێمی کوردستان دەهات، بەڵام ئێستا زیاتر لەچین و هیندستان قوماشەکان دێن، چونکە ئەو شوێنانەی پێشتر بۆ ئەم دۆخەی هەرێمی کوردستان نرخیان گرانە، لەلایەکی دیکەوە بەهۆی دابەزینی بەهای تمەنی ئێرانییەوە قوماشی ئێرانیش لەبازاڕەکاندا هەیە. بۆ وەرگرتنی زانیاری زیاتر چووینە لای یەکێک لەبازرگانەکانی قوماشی جلی کوردی پیاوانە و گفتوگۆیەکمان لەگەڵ ئەنجامدا، کە بەردەوام قوماشی تازە بەپێی خواستی خەڵک دەهێنێت. شێخ رەئوف شێخ سەعید، باسی لەئەوەکرد، ئەمساڵ فرۆشی قوماشی جلی کوردی بەراورد بەساڵی ڕابردوو باشترە و چاوەڕێدەکرێت باشتریش بێت، بەڵام بەداخەوە ساڵی ڕابردوو ساڵێکی پڕ نەخۆشی و پڕ ناخۆشی بوو، بەتایبەت بۆ کەسانی کاسب زۆر خراپبوو و فرۆشیان نەبوو. ناوبراو کە خاوەنی پێشانگای دابانیشە وتی: دووکاندارەکان دێن قوماش دەبەن، بەڵام کە نەفرۆشرێت یان فرۆشیان کەمبێت، دووکانداریش پارە نادات، لەم کاتەشدا ئیشوکار تاڕادەیەک دەوەستێت. نرخی دوورینی قوماش بۆ جلی کوردی بەپێی شێوازی دوورینەکە دەگۆڕێت، بەجۆرێک نرخەکان لە٢٥ هەزار دینارەوە تاکو ٨٠ هەزار دینار دەڕوات. لەگەڵ ئەوەی جلی کوردی ئامادەکراو لەبازاڕەکانی هەرێمی کوردستان دەفرۆشرێن، بەڵام زیاتر خواستی هاوڵاییان لەسەر قوماشە و دەیانەوێت خۆیان بەپێوەری خۆیان بیدوورن، هەربۆیە بەرگدروویەکیشمان دواند، کە ماوەی ٣٤ ساڵە کاری بەرگدووری دەکات. نەبەز محەمەد وتی: ئەمساڵ کارمان بەراورد بەساڵانی پێشوو باشترە، بەجۆرێک هێندە قوماشم وەرگرتووە کە بیاندوورم، تاکو نەورۆز هەر دەتوانم ئەوەندە بدوورم، بۆیە ماوەیەکە هیچ قوماشێکم وەرنەگرتووە تاکو بیاندوورم. ساڵانە لەگەڵ هاتنی وەرزی بەهار بەشێک لەهاوڵاتییان بەکڕینی جلی کوردی خۆیان بۆ یەکەم ڕۆژی نەورۆز ئامادەدەکەن، و ئەمساڵیش دووکانەکانی قوماشی جلی کوردی جمەیان دێت و فرۆشیان زیادی کردووە و بەرگدرووەکانیش هێندە قوماشیان وەرگرتووە، چیتر قوماشی دیکە بۆ دوورین وەرناگرن.
-
خەڵك- پاپا فرانسیس ڕایدەگەیەنێت، سەرەڕای هێرشەكان، سەردانی عێراق دەكات. پاپای ڤاتیكان لە پەیامێكدا ڕایگەیاند، ڕۆژی هەینی داهاتوو، بە ویستی خودا دەچمە عێراق، ماوەی سێ ڕۆژ دەمێنمەوە، ماوەیەكی زۆریشە ویستم هەیە سەردانی ئەو خەڵكە بكەم كە زۆر ئازاریان چێشتووە. وتیشی"هێرشە مووشیەكییەكان كارناكاتە سەر هەڵوەشانەوەی گەشتەكەم". بەیانی ئەمڕۆ 10 مووشەك ئاڕاستەی بنكەی سەربازی عەین ئەسەد لە ئەنبار كران كە دوو هەزار سەربازی ئەمەریكایی تێیدا جێگیر كراون. ماوەیەكی زۆرە پاپا بڕیاری داوە سەردانی عێراق بكات، بەڵام ماوە ماوە هێرش و پەلامار روو دەدەن، بەهۆیەوە دەنگۆی دواخستنی سەردانەكەی بڵاودەكرێتەوە، بەڵام پاپا سورە لەسەر سەردانەكەی بۆ عێراق. ئەمەش لەكاتێكدایە، مانگی ڕابردوو هێرشی مووشەكی كرایەسەر شاری هەولێر و زیاتر لە 10 ئەمریكی بوونە قوربانی، هاوكات لە دوو مانگی ڕابردوودا چەندین هێرشی مووشەكی و تەقینەوە لە شاری بەغدا دژی ئەمریكییەكان و هاووڵاتیان ئەنجام دراوە و زیاتر لە 100 كەس بوونەتە قوربانی، بەشێك لە چاودێرانیش پێیانوایە، ئەنجامدانی ئەم هێرشانە بۆ ئەوەیە كە پاپا سەردانەكەی بۆ عێراق هەڵوەشێنێتەوە، بەڵام ئەمڕۆ پاپا ئاشكرایكرد، سەردانی عێراق دەكات و سەردانەكەی هەڵناوەشێنێتەوە.
-
خەڵك- بەردەوامی جەنگ لە سوریا كاریگەری نەرێنی لەسەر ژینگە دروستكردووە و لە ئایندەدا مەترسی گەورە دروست دەكات. بەپێی راپۆرتێك خاك و ئاوی سوریا پیس بوون، بووەتەهۆی كێشە بۆ سڤیلەكان و هەڕەشە بۆ ژیانیان لە داهاتووی دوای جەنگ و دابینكردنی پێویستییەكانی ژیانیان. پسپۆڕانی سوریایی و نێودەوڵەتی هۆشداری دەدەن لە چارەسەرنەكردنی شوێنەوارەكانی جەنگ لە سەر ژینگەی سوریا بە خێرایی، لە حاڵی پێچەوانەدا زیانی گەورە و كارەساتی مرۆیی بە دوادادێت. مەروە داودی مامۆستا لە زانكۆی جۆرج تاون لە راپۆرتێكدا دەڵێت هێزەكانی رژێم و گروپە چەكدارەكانی ئۆپۆزسیۆن و هێزە كوردییەكان و گرووپە تیرۆرستییەكانی وەك سەرجەمیان زیانیان لە ژینگە داوە. داودی دەڵێت هێرشەكان بۆ سەر بیری نەوت و پاڵاوتگە و دامەزراوە پیشەسازییەكان بووە بەهۆی پیسبوونی خاك و ئاو و هەوا، هاوكات بەهۆی نەبوونی ئیدارەیەكی كارای ژینگەوە، مادەی كیمیایی و غازی ژەهراوی لە دەریاچە و رووبارەكاندا بڵاوبووەتەوە. راشیگەیاند بواری چاندن پشتی پێ بەستراوە لە ئابووری سوریا لە پێش جەنگ، ئێستا 40%ی بەهای خۆی لەدەستداوە. بەپێی ئەو راپۆرتە بە پشت بەستن بە زانیارییەكانی نەتەوە یەكگرتووەكان، نزیكەی 15.5 ملیۆن سوریایی كە زیاد لە 90%ی دانیشتووان دەكات، بێبەشبوون لە سەرچاوەی پاكی ئاوی خواردنەوە، مەترسی نەخۆشییە گوازراوەكانیان لەسەرە بەهۆی ئاوەوە.
-
خەڵك- بە پێی توێژینەوەیەك خواردنی گۆشت بەشێوەی زۆر مەترسی توشبوون بە نەخۆشییەكانی دڵ و شەكرە و هەوكردنی سیاسییەكان و نەخۆشییە مەترسیدارەكانی دیكە زیاد دەكات. بەپێی راپۆرتی رۆژنامەی گاردیان، توێژەران لە توێژینەوەیەكدا گەیشتون بە ئەو ئەنجامەی كە خواردنی گۆشت بەشێوەیەكی زیاد لە پێویست دەبێتەهۆی چەندین نەخۆشی مەترسیدار لەوانە دڵ و شەكرە و سیییەكان. زانراوە كە گۆشتی سوور دەبێتەهۆی زیادبوونی نەخۆشییەكانی شێرپەنجە، بەڵام ئەمە یەكەمجارە ئەم ئەنجامە بە دەست بێت كە بەكارهێنانی گۆشت پەیوەندی هەیە بە 25 نەخۆشی نا شێرپەنجەییەوە كە زۆرینەی پێویستیان بە چوونە نەخۆشخانە دەبێت لە بەریتانیا. توێژەران لە زانكۆی ئۆكسفۆر گەیشتوون بە ئەو ئەنجامەی گۆشتی سووری كارگە یان گۆشتی كێڵگە پەلەوەرییەكانی وەك مریشك پەیوەندی هەیە بە 9 نەخۆشییەوە. ئەنجامی توێژینەوەكان و رێكخراوی تەندروستی جیهانی گەیشتوون بە ئەو ئەنجامەی كە زۆر خواردنی گۆشتی سوور زیان بە تەندروستی گشتی دەگەیەنێت. توێژینەوەیەكە پشتی بە تۆماری نزیكەی 475 هەزار بەریتانی بەستووە لە نیوەی تەمەندا، توێژەران هەستاون بە پشكنینی ژەمەخواردنەكان لەگەڵ تۆمارە پزیشكییەكان دەربارەی چونە نەخۆشخانە، لەگەڵ ئاماری مردووان لە ماوەی هەشت ساڵدا. ئاماژەیان بەوەشكردووە زۆر خواردنی گۆشتی سوور دەبێتەهۆی نەخۆشییەكانی دڵ هەوكردنی سی، نەخۆشییەكانی كۆڵۆن، شەكرە، گۆشتی كێڵگە پەلەوەرییەكان دەبێتەهۆی هەوكردنی گەدە و شەكرە. كیرین بابیر لە بەشی تەندروستی دانیشتووان لە زانكۆی ئۆكسفۆرد دەڵێت: خواردنی هەر 70 گرامێك لە گۆشتی سوریا رۆژانە بۆ كەسێك بە رێژەی 15% تووشبوون بە نەخۆشییەكانی دڵ و 30% نەخۆشیی شەكرە زیاد دەكات.
-
خەڵك- سەرۆكی پارتی سەربەستی كوردستان ڕایدەگەیەنێت، هەموو ئەو كێشانەی لە كوردستان هەیە بوونی فەرهەنگی یەكتر قبوڵ نەكردنە. لەدوای دابەشبوونی بەسەر چەند وڵاتێكی داگیركەردا، كورد بە دڕێژایی 100 ساڵی ڕابدروو نەیتوانیوە یەكگرتوویی خۆی بپارێزێت، ئەمەش هۆكار بووە بۆ شكستی سەرجەم شۆڕشەكانی كورد لە هەر چوار پارچەكەی كوردستان. عارف باوەجانی سەرۆكی پارتی سەربەستی كوردستان بە (خەڵك)ی ڕاگەیاند، بەداخەوە بەرەیەكی گشتی بۆ ڕۆژهەڵاتی كوردستان تاكو ئێستا لە ئارادا نییە، بەڵام بەیاننامەی هاوبەش دەردەكرێت و ناوەندی هاوكاریش ڕاگەیەنراوی هەیە، بەڵام ئەوانە هیچكات وەڵامدەری دۆخی ڕۆژهەڵات نین. وتیشی"خەڵك چاوەڕێی بابەتی گەورە دەكات، ناكرێت حزبی كوردی دوای 42 ساڵ لە ڕۆژهەڵات هێشتا نەگەیشتوونەتە ئەوەی بەرەیەكی هاوبەش دروست بكەن، كە بە ئاسانی دەكرێت ئەوە بكرێت، ئەگەر بەرژەوەندی حزبی نەخوێنرێتەوە". ئاشكراشیكرد، ئێمە لەگەڵ وڵاتێك ڕووبەڕووی یەكتربووینەتەوە ناوی ئێرانە و ئەوێ بووە بە سەرچاوەی هەموو میدیاكانی جیهان و پڕە لە كێشە، دەبێت ئەوانەی خۆیان بە نەیاری ئەو دەوڵەتە دەزانن بەڕاستی پێویستە لەنێو بەرەیەكدا بن، بەڵام كەس هەنگاوی بۆ نانێت. ڕوونیشیكردەوە، هەموو ئەو كێشانەی لە كوردستان هەیە بوونی فەرهەنگی یەكتر قبوڵنەكردنە، دەستێوەردانی هەواڵگری وڵاتانی دەوروبەرە، هەرچەندە بەداخەوە لە باشووری كوردستان هەرێمێك هەیە، بەڵام بەداخەوە زۆرجار ناكۆكییەكان پەرەدەستێنن و ئەوەش جێی نیگەرانییە.
-
خەڵك-ئارام سەردار ئەمڕۆ چوارشەممە ٣ی ئاداری ٢٠٢١ پارێزگاری هەولێر بەمەبەستی دروستكردنی هەماهەنگی هاوكاریی لە نێوان ئیدارەی پارێزگا لەگەڵ لایەنە سیاسییەكانی كوردستان سەردانی لایەنەسیاسییەكان دەكات و یەكەم سەردانیشی بۆ لای مەڵبەندی یەكێی لەهەولێر بوو. ڕێبوار ئیسماعیل، لێپرسراوی مەڵبەندی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەدوای كۆبوونەوەیان لەگەڵ پارێزگار ڕایگەیاند، ئەو ئەركەی لەسەر پارێزگارە ئەركێكی ئاسان نییە و قوڕسە و سەردانیشی بۆ لای لایەنە سیاسییەكان دەستپێشخەرییەكی باشە نیشانەی هەماهەنگی كاركردنە لەسەر ئاستی پارێزگای هەولێر و بەیەكەوە كاركردنێك كە هەمووان لێی سوود مەندببن، ئێمەش وەك یەكێتی هەرچییەكی پێویست بێت هاوكار دەبین لە ڕاپەڕاندنی ئەركەكانی. دەشڵێت، داوامان لەپارێزگاری نوێی هەولێر كردووە، كەس وكاری شەهیدان و ئەوانەی كە لە شەڕی دژی داعش شەهید بوونە، زەویان پێ بدرێت، هاوكاربێت بۆ هەڵگرتنی ڕێگری و بەربەستەكانی كاركردنی بەیەكەوە. لای خۆشیەوە ئومێد خۆشناو، پارێزگاری هەولێر ڕایگەیاند، كاری ئێمە دوور دەبێ لە حزبایەتی بۆ هەموو خەڵكی هەولێر كاردەكەین، لەچوارچێوەی بەرنامەیەك سەردانی لایەنەكان دەكەین، دوو ئامانجمان هەیە یەكێكیان خزمەتكردنی خەڵك و باشكردنی خزمەتگوزاری لەسەر ئاستی پارێزگای هەولێر، لایەنە سیاسیەكانیش هاوكارمان بن و تێبینییەكانی خۆیان بەئێمە بڵێن بۆ ئەوەی بتوانین خزمەتگوزارییەكانمان فراوانتر بكەین. پارێزگاری هەولێر وتیشی، كۆڕۆنا هێشتا مەترسییە بەڵام نامانەوێت بارگرانی بكەوێتە سەر شانی هاوڵاتیان، داوا دەكەین ڕێنماییەكانی و خۆپارێزی جێبەجێ بكەن.
-
سەلاح رەشید بریاری وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا، ئەنتۆنی بلینکن لە ٢٦/٢/٢٠٢١ دا دەربارەی ئەوەی کە دەسەڵاتدارانی سعودی لە کوشتنی رۆژنامەنوس جەمال خاشوقچی لە ٢/١٠/٢٠١٨ لە کونسولیەتی سعودی لە ئەستەمبوڵ، دەنگێکی هەمەلایەنەی زۆر خراپی نایەوە. هەمولایەک گوێیان بەوە راهاتبو، کە وڵاتەیەکگرتوەکانی ئەمەریکا، هەمیشە پشتگیری کوێرانەی هاوپەیمانەکانی خۆی کردوە، بێ رەچاوکردنی پرنسیپە سەرەکیەکانی مافی مرۆڤ و راست و دروستی کێشەکان، لە مێژوی ئەمەریکادا روی نەداوە کە ئەو وڵاتە پشتگیری باشترین و بەهێزترین بەوەفاترین هاوپەیمانی خۆی نەکات، و ئەمە یەکەم جارە بوترێت ( بەهای مرۆیی ئەمریکی) لە پێش بەرژەوەندی سیاسی و سەربازی و ئەمنیەوەیە. سعودیە، هاوپەیمانێکی بچوک و ئاسایی نیە و نەبوە بۆ ئەمریکا، بەڵکو قورسایی خۆی هەبوە لە رۆژهەڵاتی ناوەراست و چاوساغی بوە لەم ناوچەیە و تەنها هێزی گەورەیە کە توانیوێتی وڵاتانی کەنداو کۆبکاتەوە و سەرپەشتیان بکات و وەک هاوپەیمانیەک دژ بە ئێران بوەستێت، هەروەها ئەمەریکا لە رێگای سعودیەوە پشتگیری مالی و سەربازی چەندەها و چەندەها وڵات و لایەن و گروپی کردوە و نەوتی سعودیە بەشێک بوە لە بەرژەوەندیە سەرەکی و ئیسراتیجیەکانی ئەمەریکا. پەیوەندیەکانی ئەمەریکا دەگەرێتەوە بۆ ساڵی ١٩٣٢ کە رێکەوتنێکیان مۆر کردوە، کۆمپانیە ئەمریکیەکان، دەستبکەن بە گەڕان و دەرهێنانی نەوت لە سعودیە. تەنها لە سەردانی سەرۆکی جارانی ئەمەریکا ترامپ، لە مانگی مایسی ٢٠١٩ بۆ سعودیە، رێکەوتنێکیان مۆر کرد بە بەهای ١٠٠ ملیار دۆلار بۆ کرینی چەک بۆ سعودیە. ئەمە نمونەیەکە لە بەرژەوەندی ئەمەریکا لەگەڵ ئەو وڵاتەدا. بریاری وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریکا دژ بە ٧٦ لێپرسراوی ئاسایشی دیوانی محەمەد بن سەلمانی جێگری پاشای سعودیە، کە هەمویان لە تیمی پارێزەرانی تایبەتی ئاسایشی شا محەمەدن و هیچ جوڵەیەک و چالاکیەک ناکەن، بێ رەزامەندی ئەو جێنشینە نەبێت ئەم هەڵوێستە نوێیەی جۆن بایدن ( بەهای مرۆیی ئەمریکی پێش بەرژەوەندی سیاسی)، جێی دەستخۆشیە، وەک وەزیری دەرەوە ئەنتۆنی بلینکن دەڵێ " ئێمە لەمەودوا لە هیچ لایەک خۆشنابین کە دژی چالاکوانانی مەدەنی، رۆژنامەنوسان، هیزە ئۆپۆزیسۆنەکان دەوەستنەوە" ، ئەمە سەرەتای سیاسەتی نوێی دەرەوەی ئەمەریکایە بەرمبەر بە وڵاتان، هەروەها لە هەمان بواردا، راگرتنی فرۆشتنی چەکی بە سعودیە، لەبەر ئەوەی ئەو چەکانە لە شەڕی یەمەن دژ بە حوسیەکان بەکار دێت، ئەمەریکا چەک بە هاوپیمانەکانی ئەفرۆشێت ( بۆ بەرگری لە خۆیان، نەک بۆ هێرش بۆسەر وڵاتانی تر) . ئەم سیاسەتە نوێیانەی ئەمەریکا، هەمو وڵاتانی جیهانی دەگرێتەوە، لەوانەش عێراق و کوردستان. ئەبێ حکومەتی هەرێمی کوردستان، پارتی و یەکێتی و دەزگا ئەمنیەکانیان، لەمرۆ بەدواوە، ئاگاداربن، کە دۆستایەتی ئەمەریکاو پشتگیریکردن و هاوکاریەکانیان بۆ هەرێمی کوردستان، بێ سنور و بێ باج نیە، لەمەودوا رەچاوکردن و پێشێلنەکردنی پرنسیپەکانی مافی مرۆڤ سەنگی مەحەکەن بۆ پەیوەندیەکانی ئەمەریکا بە جیهانی دەرەوە. هیچ کاتێک کوردستانی عێراق بەقەدەر نیوەی سعودیە گرنگ نیە بۆ ئەمەریکا، ئەگەر ئەوە حاڵی خێزانی پاشای سعودیە بێت، ئەبێت حاڵی خانەوادەکانی ئەمانەی خۆمان چۆن بێت؟. زیندانیکردنی کۆمەڵێک رۆژنامەنوس و چالاکوان بە ٦ ساڵ، تەنها و تەنها بەهۆی نوسینی چەند وتارێکەوە، ئەمە نەک جێی قبوڵ نیە لە دنیای ئازاددا، بەڵکو جێی قبوڵ نیە لای ئەمەریکا و بە دڵنیایەوە بێ هەڵوێست نامێنەوە. چۆن دەبێت ئەمەریکاو هاوپەیمانەکانیان، پشتگیری مالی و سیاسی و سەربازی حکومەتی هەرێم بکەن، بەڵام لە پایتەختی کوردستاندا، نەتوانرێت خۆپیشاندانێکی ئاشتیانە سازبکریت، نەتوانرێت وتارێکی رەخنە ئامێز بنوسرێت و نەتوانرێت باسی دزی و گەندەڵی و بەفیرۆدانی سامانی گشتی نەکرێت، بەهۆی ئەوانەوە زیندانی بکرێیت و بە سیخور بدەنە قەڵەم و ناوی خۆت و هەمو خانەوادەت…
-
خەڵك- جۆری نوێی ڤایرۆسی كۆرۆنای نەیجیری لە باكوری ئیتالیا و لە پارێزگای لومباردی ئاشكرا كرا. تۆڕی سپوتنیك بڵاویكردەوە، ئارنالدو كاروسو سەرۆكی ئەنجومەنی ڤایرۆسناسانی ئیتالیا و بەڕێوەبەری تاقیگەی ئاشكراكردنی ڤایرۆس و بەكتریا ڕایگەیاند، جۆری نوێی كۆرۆنا دەردەكەوێت كە هیچ ڤاكسینێكی دروستكراو كاریگەری لەسەر دروست ناكات، ناوبراو هیچ ئاماژەیەكیشی بۆ جۆری ئەو كۆرۆنایە ئاشكرا نەكردووە. ڤایرۆسی كۆرۆنای نەیجیری لە مانگی 12ی ساڵی ڕابردوو لەو وڵاتە ئاشكرا كرا. لای خۆشیەوە ئاندی لومنیلابا ڤایرۆسناسی ئەوروپایی ڕایگەیاند، ئەو جۆرە ڤایرۆسەی لە نەیجیریا دۆزراوەتەوە ئەگەری هەیە ڕێژەی تووشبووانی كۆرۆنا زیاتر بكات بەراورد بە جۆری كۆرۆنای ڕابردوو. ئاشكراشیكرد، كۆرۆنای نەیجیری بە خێراییەكی زیاتر بڵاودەبێتەوە بەشێوەیەك تووشبوویەك توانای هەیە لە یەك كاتدا 4 بۆ 5 كەسی خێزانەكەی تووش بكات. ڕوونیشیكردەوە، ڤایرۆسی نوێی كۆرۆنا بەخێراییەك زۆر زیاتر لە كۆرۆنای پێشوو بڵاودەبێتەوە.
-
سلێمانی – نزار جەزا بڕیارە لەڕۆژی هەینییەوە عەلوەی سلێمانی دابخرێت، بەهۆی ئەوەی مەترسی لەسەر سەلامەتی گیانی شۆفێرەکانیان هەیە. کاسبکارانی عەلوەی سلێمانی لافیتەیەکی گەورەیان بەدەروازەکانی عەلوەی سلێمانییەوە هەڵواسیوە و تێیدا باس لەئەوەکراوە، ئاگاداری سەرجەم کاسبکار و بازرگانەکانی عەلوەی سلێمانی و دەوروبەری دەکەنەوە، کە لەڕۆژی هەینییەوە دەرگاکانی عەلوە دادەخەن، لەبەر نەبوونی ئەمنیەتی بارهەڵگرەکانیان و سەلامەتی گیانی هەموولایەک لەڕێگای مەرزەکان و داواکارن کەس بارنەهێنێت، بۆئەوەی کەس زەرەرمەندنەبێت. سەروەر عەلی سەرۆکی سەندیکای عەلوەی سلێمانی بە(خەڵک)ی ڕاگەیاند، مەترسی لەسەر گیانی شۆفێرەکانیان هەیە، بەنمونە لەم چەند ڕۆژەی پێشوودا هەشت شۆفێریان ڕفاندوون و هەڕەشەی کوشتنیان لێکردوون، کە جارێکی دیکە بارنەگوازنەوە، دواتر لەڕیگەی چەند کەسێکەوە توانییان ئازادیان بکەن، بەڵام دەستگیرنەکراون. ئەوەشی خستەڕوو، تەنانەت شەوی ڕابردووش هێرشکرایە سەر ئۆتۆمبێلێکی دیکەمان. وتیشی: بڕیارمانداوە لەڕۆژی هەینییەوە دەرگای عەلوە دابخەین، تاکو چارەسەری ئەم کێشەیەمان بۆ نەکەن دەرگای عەلوە ناکەینەوە. ئەوەشی باسکرد: تاکو ئێستا تەنها بەقسە بەڵینی چارەسەری کێشەکەیان پێداون و هیچ کردارێک نابینن. لەچەند ساڵی ڕابردوودا لەمەرزی باشماخ هێڵێكی كاركردن هەبوو كە تەنها خاوەن ئەو هێڵە دەیتوانی كاری شۆفێری لەمەرزەكەدا بكات، بەڵام دواتر خاوەن عەلوەكانی سلێمانی ئۆتۆمبێلی بارهەڵگری تایبەت بەخۆیان كڕی و خۆیان باری خۆیان دەهێنایەوە بۆ سلێمانییان لەڕێگەی شۆفێری ئێرانییەوە بارەکانیان دەهێننەوە، ئەمەش بووە جێگەی ناڕەزایەتی خاوەن هێڵەكانی مەرزی باشماخ. لەدوای دروستبوونی ناڕەزایەتییەكان فشارخرایە سەر شۆفێری عەلوەكان، كە مەرزەكە جێبهێڵن، ئەوانیش لەژێر فشاردا لەساڵی ٢٠١٧دا مەرزەكەیان جێهێشتووە و ئێستا بارەكانیان لەمەرزی سەیرانبەند و تەوێڵە و مەرزەكانی دیكەوە بۆ سلێمانی دەگوازنەوە، بەڵام هێشتا خاوەن هێڵەكانی مەرزی باشماخ فشاردەخەنە سەر ئەوان، بۆئەوەی بارەکانیان لەڕێگەی ئەوانەوە بگوازنەوە نەک شۆفێری ئێرانی یان شۆفێری خۆیان. هەر هێڵێك لەهێڵەكانی مەرزی باشماخ نرخی دەگەیشتە نزیكی ٩٠ هەزار دۆلار، بەڵام بەهۆی دەركردنی شۆفێرانی عەلوەی سلێمانی و نەگواستنەوەی بارەكانی عەلوە لە مەرزی باشماخەوە، ئێستا نرخی ئەو هێڵانە دابەزیون و وەك پێویست كاری تێدانەماوە، لەبەرئەمە شۆفێرانی مەرزی باشماخ ناڕازین. شۆفێرانی عەلوەی سلێمانی دەڵێن: ئێمە باری خۆمان لەئێرانەوە بۆسلێمانی دەهێنێن، ئازادین لەکام مەرزەوە دەیگوازینەوە و بەکێی دەگوازینەوە. بەپێی زانیارییەكانی (خەڵك) كە لەشۆفێرانی نێو خۆپیشاندانەكەوە وەریگرتووە، شۆفێرانی مەرزەكانی دیكە جگە لەباشماخ هیچ گرفتێكیان لەگەڵ شۆفێرانی عەلوە نییە، چونكە لەگەیاندا ڕێككەوتوون و بەبێ كێشە كارەكانیان دەكەن. ئەمە لەکاتێکدایە لەماوەی چەند ڕۆژی ڕابردوودا شۆفێرانی مەرزی باشماح و کاسبکاران و شۆفێرانی عەلوەی سلێمانی بەجیا خۆپیشاندانیان ئەنجامدا و داواکاری و کێشەی خۆان گەیاندە ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی، بۆئەوەی چارەسەری کێشەکەیان بکەن. شۆفێرانی بارهەڵگرەكانی مەرزی باشماخدەڵێن هێڵی فەرمییان هەیە و لەمەرزی نێودەوڵەتی باشماخ مۆڵەتیان هەیە و ساڵانە هێڵەكانیان نوێدەكەنەوە وكۆمەڵێك ڕسوماتیشیان هەیە، بەڵام ژمارەیەك خاوەن عەلوەی سلێمانی بارهەڵگریان كڕیوە و خۆیان بارەكان دەگوازنەوە، لەكاتێكدا هیچ ڕسوماتێكیان نییە و كارەكەیان نایاساییە، ئەمەش گرفتی بۆ ئەو شۆفێرانە دروستكردووە كە خاوەن هێڵن و ناتوانن كاربكەن. ئەم كێشەیەی نێوان شۆفێرانی بارهەڵگرەكان پێویستی بەچارەسەری خێرا هەیە، چونكە لەئێستادا شۆفێرانی عەلوەی سلێمانی بڕیاریانداوە هیچ بارێك نەهێننە سلێمانی تاكو كێشەكە چارەسەری ڕیشەیی بۆ نەكرێت، ئەمەش گرفت بۆ هاوڵاتییان دروستدەکات، چونکە ناتوانن وەک پێویست سەوزە و میوە بکڕن.