وادەی تاپۆكردنی خانووی زێدەڕۆ درێژدەكرێتەوە
تائێستا 10 هەزار داواكاری بۆ تاپۆكردنی خانووی زێدەڕۆ پێشكەش…
زیاترسەردێر
-
خەڵك- لە شاری جەلال ئاباد لە خۆرهەڵاتی ئەفغانستان 3 ژنە رۆژنامەوان لە هێرشێكی چەكداریدا كوژران كە لە كەناڵێكی نێوخۆی ئەو وڵاتە كاریان دەكرد، ئەم تیرۆركردنە شەپۆلێكی ناڕەزایەتی و كاردانەوەی نێوخۆیی و جیهانی بە دوای خۆیدا هێنا. فەرمانداری پۆلیسی ناوچەكە، جومعە گول رایگەیاند كەسێك دەستگیركراوە كە تۆمەتبارە بە هێشی سەر ژنە رۆژنامەوانەكان و ئەو كەسە پەیوەندی بە گرووپە چەكدارە توندڕۆ ئیسلامییەكانەوە هەیەن بەپێی ئاژانسی دەنگوباسی رۆیتەرز. بەپێی سەرچاوەكان ئەو كەسە لە پشت كوشتنی ئەو ژنە رۆژنامەوانانەوەیە كە كاریان كردووە بۆ میدیای ئەفغانستانی . ئەو ژنانە لەنێو ئۆفیسەكەیانەوە چوونە دەرەوە بۆ رۆیشتن بۆ ماڵەوە كاتێك دەستڕێژی گولەیان لێكراوە لەوێ گیانیان لەدەستداوە، هاوكات لە هێرشەكەدا 2 كەسی دیكەش بریندار بوون. لە ماوەی 6 مانگی رابردوودا 6 رۆژنامەوان لە ئەفغانستان كوژراون، ئەفغانستان یەكێك لە ئەو وڵاتانەیە كە كاری رۆژنامەوانی تێیدا مەترسیدارە.
-
خەڵك بە پێی پێشبینیەكانی كەشناسی هەرێم ئەمڕۆ و سبەینێ ئاسمان هەوری تەواو دەبێت و ئەگەری بارینی باران وبەفر و تەررزەش لە هەندێ ناوچە هەیە. بەڕێوەبەرایەتی كەشناسی هەرێم بڵاویكردەوە، ئەمڕۆ پێنجشەممە ئاسمان نیمچە هەور دەبێت هەندێك كات دەگۆڕێت بۆ هەوری تەواو لەگەڵ باران بارین لە هەندێك كاتدا لە ئێوارەدا ئاستی باران بارین زیاتر دەبێت . بەپێی پێشبینیەكان، سبەینێ هەینی لە كاتەكانی بەیانی ئاسمان هەوری تەواو و باران دەبێت و هەندێك كات بارانی بەلێزمە و لە هەندێك ناوچەش تەرزە دەبارێت و بەفر لە ناوچە شاخاوییەكان دەبارێت لە كاتەكانی نیوەڕۆ باران بارین كۆتایی پێ دێت.
-
خەڵك سەرۆكی یەكێتی مامۆستایان دەڵێت جارێكی دیكە مەترسی ئەوە هەیە پرۆسەی خوێندن ڕابگیرێت و دەشڵێت داوامان كردووە لە دوای كارمەندانی تەندروستی مامۆستایان ڤاكسین وەر بگرن. ئەحمەد گەرمیانی سەرۆكی یەكێتی مامۆستایانی كوردستان بە (خەڵك)ی ڕاگەیاند، هەر بڕیارێك لەلایەن لیژنەی باڵاوە بدرێت كە ژیانی مامۆستایان و خوێندكاران دەپارێزێت ئێمە پشتگیری لێدەكەین ئەگەر هاتوو ئامارەكان بەرز ببنەوە بەتایبەت كۆرۆنای گۆڕاو هەر پابەند دەبین بە بڕیارەكان چونكە ئێمە ژیانی خوێندكاران و مامۆستایانمان لا گرنگترە لە بەردەوام بوونی خوێندن. وتیشی، مەترسی دووبارە داخستنی هۆڵەكانی خوێندن هەیە لەبەر ئەوەی ئامارەكانی كۆرۆنا لە بەرز بوونەوەدان بەڵام خۆشبەختانە هەرێمی كوردستان بەراورد بە وڵاتانی دراوسێ ڕێژەكەی كەمترە. ئاماژەی بەوەشكرد، ئێمە سەردانی وەزارەتی تەندروستیمان كردووە و داوامان كردووە لەدوای كارمەندانی تەندروستی مامۆستایان سود مەند ببن لەوەرگرتنی ڤاكسین لە پێناو بەردەوامی پرۆسەی خوێندن. دەشڵێت، ئەمساڵی خوێندن بە هیچ شێوەیەك نافەوتێت ئەگەر دەرگای خوێندنگەكانیش دابخرێت پێویستە خوێندن بە شێوەی ئۆنلاین بەردەوام بێت و پێویستە هەموو لایەك مامۆستا و خوێندكار و كەس و كاریان‌و وەزارەتی پەروەردە و دەزگاكانی ڕاگەیاندن پشتگیری سیستەمی ئۆنلاین بكەین و زیاتر ئاشنابین پێی . وتیشی: هەموومان دەزانین كەم و كورتی هەیە لەڕووی پێداویستی خوێندنەوە بەڵام لەوە باشترە ژیانی خوێندكار و مامۆستایان بخرێتە مردن.
-
خەڵك بەڕێوەبەری گشتی كاروباری مەسیحییەكان لەوەزارەتی ئەوقاف و كاروباری ئاینی لەحكومەتی هەرێمی كوردستان دەڵێت هەڵوەشاندنەوەی سەردانی قەداسەتی پاپا بۆ عێراق و هەرێمی كورستان دوو هۆكاری هەیە. خالید جەمال ئەلبێر بەڕێوەبەری گشتی كاروباری مەسیحییەكان لەوەزارەتی ئەوقاف و كاروباری ئاینی لەحكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ دەنگی ئەمریكا دەڵێت" هەڵوەشاندنەوەی سەردانی قەداسەتی پاپا بەندە بەدوو شتەوە یەكەم بارودۆخی ئەمنی عێراق دووەم بڵاوبوونەوەی ڤایڕۆسی كۆرۆنا لەناوچەكە ئەو دووشتە ڕێگری دەكات لەهاتنی بەڵام تاوەكو ئەم ساتە هەڵنەوەشاوەتەوە". دەشڵێت" لەمەراسیمی پێشوازی لەپاپا و ئەنجامدانی نوێژی بەكۆمەڵ مەرجی تەندروستی لەبەرچاو دەگیرێت و ڕێنماییە تەندروستییەكان جێ بەجێدەكرێت." لەبارەی سەردانە چاوەڕوانكراوەكەی پاپای ڤاتیكان بۆ عێراق و هەرێمی كوردستان خالید جەمال وتویەتی، سەردانی قەداسەتی پاپا بۆ عێراق بەتایبەتیش بۆ هەرێمی كوردستان مانایەكی زۆر گەورەی هەیە ئەویش بەخشینی ئومێد و هیوایە بۆ ئەو مەسیحانەی كەماون لەعێراق دەخەمڵێنرێت بە نزیكەی نیو ملیۆن وەكو كەنیسەكان خۆیان باسی دەكەن، بەشی زۆری ئەو مەسیحییانەی لەكوردستان دەژین . دەشڵێت، كوردستان لانكەی هەموو پێكهاتەكانە بەتایبەتی مەسیحیەكان لەدوای 2005-2006، لە هەڵگیرساندنی شەڕی تائیفی لەناوەڕاست و باشوری عێراق مەسیحییەكان كۆچیان كرد بۆ ئێرە و دوای تەقاندنەوەی كەنیسەی سەیدونا نەجات و دوای شەڕی داعش و هێرشكردنی بۆسەر موسڵ و دەشتی نەینەوا كوردستان.
-
خەڵك- 80 كۆچبەری نایاسایی لە بەلەمێكدا لەنێو دەریای سور لە رێگەدا بۆ عەرەبستانی سعودی بۆ دۆزینەوەی كار كە لە ئەفریقاوە رۆیشتبوون گیانیان لەدەستدا. ئیفۆ ندیجی وتەبێژی رێكخراوی كۆچبەرانی سەر بە نەتەوە یەكگرتووەكان رایگەیاند 200 كۆچبەر ئۆلیبی جیبۆتیان لە سەعات 2ی بەیانی دوێنێ چوار شەممە جێهێشتبوو لە بەلەمێكدا بەڵام بەهۆی زیادی سەرنشینییەكانەوە 80 لەوان گیانیان لەدەستدا تەنهای دوای نیو سەعات. كۆچبەران هەوڵ دەدەن لە ئەسیۆپیا و سۆماڵ و جیبۆتییەوە بپەڕنەوە و لە هەژاری جەنگ لە وڵاتەكانیان هەڵبێن بۆ دۆزینەوەی كار لە سعودیە و ئیمارات، بۆیە لە كەناراوەكانی جیبۆتی بەردەوام ژێر ئاوكەوتن هەیە. ئەو كۆچبەرانە ویستوویانە لە دەریای سورەوە خۆیان بگەیەننە یەمەن، لەوێشەوە بۆ عەرەبستانی سعودی تا كارێك بۆ خۆیان لەوێ بدۆزنەوە.
-
خەڵك بەپێی ڕاپۆرتێك ئەمساڵ ڕێژەی خۆكوشتنی ژنان بە بەراورد لەگەڵ ساڵی پێشوو زیادی كردووە. ڕێكخراوی مافی مرۆڤی هەنگاو بڵاویكردەوە، لە ئاداری ٢٠٢٠ هەتا ئاداری ٢٠٢١، لانیكەم ١٠٨ ژن و كچ لە شارەكانی كوردستان كۆتاییان بە ژیانی خۆیان هێناوە كە ناوی تەواوی ئەو كەسانە لە ناوەندی ئاماری هەنگاو تۆمار كراوە. ئاماژە بەوەشكراوە، لە كۆی ئەو ١٠٨ كەسەی كە لەو ماوەیەدا خۆیان كوشتووە ٣٠ كەسیان واتە ٢٨٪ی كۆی حاڵەتەكان تەمەنیان ژێر ١٨ ساڵ و ١٠ كەسیشان ژێر ١٥ ساڵ بووە. بەپێی ڕاپۆرتەكە زۆرترین خۆكوشتنی ژنان لە پارێزگای سنە تۆمار كراوە. لە رۆژهەڵاتی كوردستان و ئێران بەهۆی گەمارۆی ئابووری و بێكاری و گرانیەوە، فشارێكی زۆر لە سەر هاووڵاتییەكانی دروستبووە و كاریگەری لەسەر ژیانی خەڵك داناوە.
-
خەڵك- بەپێی راپۆرتی لیژنەی فریاگوزاری نێودەوڵەتی قەبارەی وێرانكاری لەسەر تەندروستی سوریا ئاشكرا دەكات كە تووشی ئیفلیجییەكی گەورەی كردووە بەتایبەت لە بەرەنگاربوونەوەی كۆرۆنا. ئەو راپۆرتە بە هاوكاری لەگەڵ رێكخراوە نێوخۆییە سوریاییەكان ئامادەكراوە، ئاماژە بەوە دەكات نەخۆشخانەكان لە شوێنێكی بڕواپێكراوەوە بۆ سوریاییەكان بوونە شوێنێكی گومانلێكراو لەكاتی چونەناویانەوە. ساڵانی جەنگ سیستمی تەندروستی لە سوریا زیانی زۆری بەركەوت، نەخۆشخانەكان وێران بوون، كادری پزیشكی كەمیكرد، لەگەڵ هاتنی كۆرۆنا رەوشەكە خراپتر بوو. 60%ی سوریاییەكان كاریگەری وێرانبوونی نێوەندەكانی چاودێری تەندروستیان لەسەر دروستبووە، 33%یان راستەوخۆ رووبەڕووی هێرش بوونەوە، 24% دەڵێن ناتوانن بگەن بە چارەسەریی پێویست بەهۆی هێرشەكانەوە، 24% ناچاركراون ماڵەكانیان چۆڵ بكەن بەهۆی هێرشەكانەوە. 72%ی هێرشە ئاسمانییەكان نێوەندە تەندروستییەكانیان بە ئامانج گرتووە و 68%ی كارمەندانی تەندروستی لە كاتی بۆردوماندا لەنێو نێوەندەكانی تەندروستیدا بوون، 81% دەڵێن هاوكار یان نەخۆشەكانیان بریندار بوون یان كوژراون لە هێرشەكاندا. 70%ی كارمەندانی تەندروستی سوریا وڵاتیان جێهێشتووە، ئێستا یەك پزیشك بۆ هەر 10 هەزار سوریاییەكە، بۆ پڕكردنەوەی ئەم كورتهێنانە كاری كارمەندا بۆ 80 سەعات لە هەفتەیەكدا زیادكراوە. رێكخراوی تەندروستی جیهانی ئاماژەی بەوەكردووە 337 هێرش كراوەتەسەر بنكە تەندروستییەكان لە باكوری خۆرئاوای سوریا لە نێوان 2016 بۆ 2019 و نیوەی دامەزراوە پزیشكییەكان كە ژمارەیان 550یە لە ناوچەكە لە خزمەتدا ماون.
-
خەڵك- ئەنگێلا مێركڵ راوێژكاری ئەڵمانیا ئاشكرایكرد تەندروستی ئامادەیە بۆ پێدانی ژەمە ڤاكسین بە ئەو كەسانەی تەمەنیان لە سەروی 65 ساڵەوەیە، هاوكات رێوشوێنەكان لە رۆژی دوو شەممەوە سوك كراون. ئەنگێلا مێركڵ بۆ رۆژنامەوانان لە دوای كۆبونەوەی ستراتیژی نیشتمانی بۆ بەرەنگاربوونەوەی كۆرۆنا رایگەیاند ڤاكسینی دژە كۆرۆنا دەدرێت بە كەسانی بە تەمەن گەورە. راوێژكاری ئەڵمانیا راشیگەیاند لە رۆژی دوو شەممەوە پلانی ستراتیژی و مەرجدار جێبەجێدەكرێت بۆ سوككردنی رێوشوێنەكان بۆ رێگری لە بڵاوبوونەوەی كۆرۆنا. راوێژكاری ئەڵمانیا و حاكمی 16 ویلایەت دوای 9 سەعات كۆبوونەوە گەیشتن بە رێككەوتن بۆ دانانی خشتەیەكی دیاریكراو بۆ سوككردنی رێوشوێنی رێگری لە بڵابونەوەی كۆرۆنا بەشێوەی سەرەتایی. لەلایەكی دیكەوە بڕیارە لە هەفتەی داهاتووەوە لە ویلایەتی تێكساسی ئەمریكا بە تەواوی ژیان ئاسایی بكرێتەوە. حاكمی ویلایەتی تێكساس لە ئەمریكا گریگ ئەبوت ئاشكرایكرد زیاد لە 7 ملیۆن ڤاكسین لە هەفتەی داهاتوو دەدرێت بە هاووڵاتیان، نیوەی بە تەمەنەكان ڤاكسین وەردەگرن، بۆیە تێكساس بە تەواوی توانایەوە كارەكانی دەكاتەوە كۆتایی دێنێت بە بەكارهێنانی ناچاری دەمامك. ئەبوت لە توێتەر نووسی: ئێستا كاتی كردنەوەی تێكساسە بە تەواوی. لە هەفتەی داهاتووەوە ویلایەتی تێكساس دەچێتە قۆناغێكی نوێ كە سەپاندنی ناچاری دەمامك كۆتایی دێت، دەكرێت چێشتخانە و كۆمپانیاكان كارەكانیان دەستێپكەنەوە و سیاسەتی بەستنی دەمامكیش پەیوەندی بە ئەو شوێنانەوە خۆیانەوە.
-
خەڵك- وتەبێژی پۆلیسی نێودەوڵەتی ئینتەرپوڵ بە گۆڤاری تایم-ی راگەیاند یەكەم بە قاچاخبردنی ڤاكسینی ساختەی دژی كۆرۆنای كیشوەر بڕ ئاشكرا كرا. پۆلیسی ئینتەرپول روونیكردەوە نزیكەی 2400 ژەمە ڤاكسینی ساختە دەستیبەسەردا گیرا دوای ئەوەی لە چینەوە گەیشتە باشوری ئەفریقا لەگەڵ كۆمەڵێكی زۆر لە دەمامكی ئێن 95ی ساختە لە نزیكی جۆهانسبێرگ. ئەمینداری گشتی ئینتەرپول یۆرگن ستوك لە راگەیەنراوێكدا رونیكردەوە، تاوانی لە ئەم جۆرە زۆرە، بەڵام تا ئێستا ئاشكرا نەكراون. ئینتەرپول هۆشداری دابوو لە مانگی كانوونی یەكەمی 2020 بۆ 194 دەوڵەت لە تۆڕی تاوانكاری كە هەوڵ بۆ دروستكردنی جۆری ڤاكسین دەدەن. گۆڤاری تایم بڵاویكردەوە مەترسی هەیە ئەم ڤاكسینە ساختەیە لە رێگای ئۆنلاینەوە یان نافەڕمییەوە بگاتە بەكارهێنەرانی دیكە، بەتایبەت لە وڵاتانی تازەگەشەسەندووە، كە ناتوانن بەشی پێویست ڤاكسینیان پێ بگات.
-
خەڵک ژمارەیەک ئەندامی کۆنگرێسی ئەمریکا، لە نامەیەکدا داوا لە وەزیری دەرەوەی وڵآتەکەیان دەکەن بەرامبەر پێشێلکارییەکانی دژ بە مافەکانی مرۆڤ، لێپێچینەوە لەگەڵ تورکیا بکرێت و ئەمریکاش بە پەیوەندییەکانی لەگەڵ حکومەتەکەی ئەردۆغاندا بچێتەوە. لە نامەیەکدا، بۆ ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا ١٨٣ ئەندامی کۆنگرێسی ئەمریکا کە سەر بە هەردوو پارتی کۆماری و دیموکراتەکانن و واژۆیان لەسەر کردووە، چەندین تۆمەتی بەهێزیان ئاڕاستەی رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا و حکومەتی تورکیا کردووە بەرامبەر هەڵسوکەوتەکانیان لەماوەی دوو دەیەی رابردوودا. لە نامەکەدا هاتووە، "سەبارەت بە پەیوەندی ئیدارەی جۆ بایدن لەگەڵ تورکیا، داوا لە ئێوە دەکەین گرنگی بەو پێشێلکارییانە بدەن لە ماوەی دەسەڵاتی ئەردۆغاندا روویانداوە، بەداخەوە ئەردۆغان پەیوەندییەکانی نێوان گەلانی ئەمریکا و تورکیای بەرەو دواوە برد." "ئەوەشخراوەتە ڕوو؛ حکومەتی ئەردۆغان دادگای تورکیای لاواز کردووە، ئازادی بیروڕا و رۆژنامەوانی پێشێل کردووە و سیاسییە ئۆپۆزسیۆنەکان، رۆژنامەوانان و کەسانی سەر بە کەمینەکان دەخاتە زیندانەوە، بەجۆرێک لە ساڵی ٢٠١٦وە تاکو ئێستا زیاتر لە ٨٠ هەزار کەس زیندانی کراون و زیاتر لە ١٥٠٠ رێکخراوی کۆمەڵگەی مەدەنی لە چوارچێوەی فشاری سەر ئۆپۆزسیۆنی سیاسیدا داخراون. ئەو ئەندامانەی کۆنگرێس دەڵێن، ئەردۆغان نەک لە تورکیا تەنەنات لە ئەمریکاش دەستدرێژی کردووەتە سەر خۆپیشاندەران و تەنانەت کادرە ئەمنییەکانی واشنتنیش ئەوان سەردانێکی ئەردۆغان بۆ ئەمریکا بە بیر دەهێننەوە و دەڵێن؛ "حکومەتەکەی ئەردۆغان تەنانەت شێوەو مامەڵەی خۆیان هێناوەتە سەر شەقامەکانی واشنتۆن کاتێک، پاسەوانەکانی ئەردۆغان پەلاماری خۆپیشاندەرانی مەدەنی و کارمەندە فیدراڵییەکانی ئەمریکایان دا، چوار لە تۆمەتبارەکانیش لە دادگای ئەمریکادا .