توشبوون بە2 نەوەی كۆرۆنا
خەڵك- بەشی هەواڵ دۆزینەوەی چەند تووشبوویەكی كۆرۆنا بە دوو…
زیاترسەردێر
-
خەڵک ژمارەیەک ئەندامی کۆنگرێسی ئەمریکا، لە نامەیەکدا داوا لە وەزیری دەرەوەی وڵآتەکەیان دەکەن بەرامبەر پێشێلکارییەکانی دژ بە مافەکانی مرۆڤ، لێپێچینەوە لەگەڵ تورکیا بکرێت و ئەمریکاش بە پەیوەندییەکانی لەگەڵ حکومەتەکەی ئەردۆغاندا بچێتەوە. لە نامەیەکدا، بۆ ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا ١٨٣ ئەندامی کۆنگرێسی ئەمریکا کە سەر بە هەردوو پارتی کۆماری و دیموکراتەکانن و واژۆیان لەسەر کردووە، چەندین تۆمەتی بەهێزیان ئاڕاستەی رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا و حکومەتی تورکیا کردووە بەرامبەر هەڵسوکەوتەکانیان لەماوەی دوو دەیەی رابردوودا. لە نامەکەدا هاتووە، "سەبارەت بە پەیوەندی ئیدارەی جۆ بایدن لەگەڵ تورکیا، داوا لە ئێوە دەکەین گرنگی بەو پێشێلکارییانە بدەن لە ماوەی دەسەڵاتی ئەردۆغاندا روویانداوە، بەداخەوە ئەردۆغان پەیوەندییەکانی نێوان گەلانی ئەمریکا و تورکیای بەرەو دواوە برد." "ئەوەشخراوەتە ڕوو؛ حکومەتی ئەردۆغان دادگای تورکیای لاواز کردووە، ئازادی بیروڕا و رۆژنامەوانی پێشێل کردووە و سیاسییە ئۆپۆزسیۆنەکان، رۆژنامەوانان و کەسانی سەر بە کەمینەکان دەخاتە زیندانەوە، بەجۆرێک لە ساڵی ٢٠١٦وە تاکو ئێستا زیاتر لە ٨٠ هەزار کەس زیندانی کراون و زیاتر لە ١٥٠٠ رێکخراوی کۆمەڵگەی مەدەنی لە چوارچێوەی فشاری سەر ئۆپۆزسیۆنی سیاسیدا داخراون. ئەو ئەندامانەی کۆنگرێس دەڵێن، ئەردۆغان نەک لە تورکیا تەنەنات لە ئەمریکاش دەستدرێژی کردووەتە سەر خۆپیشاندەران و تەنانەت کادرە ئەمنییەکانی واشنتنیش ئەوان سەردانێکی ئەردۆغان بۆ ئەمریکا بە بیر دەهێننەوە و دەڵێن؛ "حکومەتەکەی ئەردۆغان تەنانەت شێوەو مامەڵەی خۆیان هێناوەتە سەر شەقامەکانی واشنتۆن کاتێک، پاسەوانەکانی ئەردۆغان پەلاماری خۆپیشاندەرانی مەدەنی و کارمەندە فیدراڵییەکانی ئەمریکایان دا، چوار لە تۆمەتبارەکانیش لە دادگای ئەمریکادا .
-
خەڵک پاپا فرانسیس، پاپای ڤاتیکان، بەر لە سەردانی بۆ هەرێمی کوردستان و عێراق، لە پەیامێکدا دەڵێت؛ رێگە مەدەن ئەو نەھامەتییە زۆر ئازاربەخشانەی کە بینیوتانن و ئازاری منیش دەدەن، بەسەرتان زاڵ بن، خۆتان بەدەستەوە مەدەن: چونکە لانکەی دانایی رەسەنایەتی لە خاکی ئێوەدایە. بڕیارە ڕۆژی 5ی ئەم مانگە، پاپا فرانسیس، پاپای ڤاتیكان سەردانەكەی بۆ عێراق دەستپێبكات، ئەو ڕۆژە لە بەغدا دەبێت و چەند كۆبوونەوەیەكی دەبێت، دواتر ڕۆژی 6ی ئادار سەردانی نەجەف دەكات و لەگەڵ عەلی سیستانی، گەورە مەرجەعی باڵای شیعەكان كۆدەبێتەوە و پاشان دەچێتە شاری ئوور. رۆژی 7ی ئاداریش پاپا سەردانی هەرێمی كوردستان دەكات و لە فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی هەولێر لەلایەن نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكی هەرێمی كوردستانەوە پێشوازیی لێدەكرێت، دواتر سەردانی چەند ناوچەیەكی پارێزگای نەینەوا دەكات، لەوانە قەرەقووش، هەمان رۆژیش دەگەڕێتەوە هەولێر و لە یاریگەی فرەنسۆ هەریری بەشداری لە رێوڕەسمێكدا دەكات. دەقی پەیامەکە خوشکان و برایانی ئازیزم لە عێراق، ئاشتی بەسەرتان ببارێت! لە کۆتاییدا دوای چەند رۆژێکی دیکە لەگەڵتان دەبم! بەپەرۆشم بۆ دیدارتان و بینینی روخسارتان و سەردانکردنی خاکەکەتان، لانکەی شارستانییەتی رەسەن و ناوازە. من بە تۆبەکارییەوە پێتان دەگەم بۆئەوەی نزای لێخۆشبوون و ئاشتبوونەوە لە یەزدان بکەم، دوای چەندین ساڵ لە جەنگ و تیرۆر. ھەروەھا لە دڵەوە لە یەزدان دەپاڕێمەوە میھرەبانی خۆی بەسەر قوربانییەکان ببارێنێت و بۆ بریندارەکانیشتان هیوای چاکبوونەوە دەخوازم. بەوپەڕی پەرۆشییەوە ئاشتی دەخوازم و دووپاتی دەکەمەوە "ئێوە ھەمووتان بران". بەڵێ بەپەرۆشی ئاشتییەوە دێمە دیدارتان و ھەوڵ بۆ برایەتی و تەبایی دەدەم و دەخوازم پێکەوە نوێژ بکەین، پێکەوە ھەنگاو بنێین و لەگەڵ خوشک و براکانمان نەریتە ئاینییەکانی دیکە لەژێر بەیداخی باوکمان ئیبراھیم بەجێ بگەیێنین، کە ھەمووان لە چوارچێوەی خێزانێکدا بە موسڵمان و جوو و کریستیان کۆدەکاتەوە. خوشک و برا کریستیانە ئازیزەکان، ئەوانەی لەنێو جەرگەی نەھامەتییە ھەرە سەختەکاندا دەستبەرداری باوەڕتان نەبوون، بەوپەڕی پەرۆشییەوە جۆش و خرۆش دایگرتووم بۆ دیدارتان. خۆشحاڵم بە سەردانی کەنیسەیەک تایبەتمەندی شەھیدبوونی ھەیە! بەھیوای ئەوەی ئەو شەھیدانەی ناسیوتانن یارمەتیدەرمان بن بۆئەوەی سووربین لە ھێزی خۆشەویستی. لە چاوەکانتاندا وێنەی خانووە خاپوورکراوەکان و کەنیسە وێرانکراوەکان ماوەتەوە، لە دڵەکانیشتاندا برینی جیابوونەوە لە خۆشەویستان و کۆچکردن لە ماڵەکانتان ماوەتەوە. دەمەوێ باوەشی پڕ نەرمی کەنیسەکانتان بۆ بھێنم، ئەو کەنیسەیەی کە لە ئێوە و لە رۆژھەڵاتی نێوەڕاستی ئازاردرا نزیکە و ھاندەرتان بم بۆ بەرەو پێشڤەچوون. رێگە مەدەن ئەو نەھامەتییە زۆر ئازاربەخشانەی کە بینیوتانن و ئازاری منیش دەدەن، بەسەرتان زاڵ بن، خۆتان بەدەستەوە مەدەن: چونکە لانکەی دانایی رەسەنایەتی لە خاکی ئێوەدایە و رێنماییمان دەکات بۆ ئەوەی رێگایەکی دیکە بگرینە بەر، وەک ئیبراھیم بکەین، کە ھەموو شتێکی لەدوای خۆی جێھێشت، کەچی ھەرگیز تکا و پاڕانەوەی لەدەست نەدا؛ متمانەی تەواوی بەخودا کرد هەبوو و بەمەش بووە باوکی ھەموو وەچەیەک کە ژمارەیان یەکسانە بە ژمارەی ئەستێرەکانی ئاسمان. خوشک و برایانی ئازیز، با سەیری ئەستێرەکان بکەین، ببینین خودا چ بەڵێنێکی پێداوین. خوشک و برایانی ئازیز، لە چەندین ساڵی رابردوودا زۆر بیرم کردوون، بیری ئێوەم کرد کە نەھامەتی زۆرتان چەشت، بەڵام ھەستتان بە سەرلێشێوان نەکرد، بیرم لە ئێوە کردەوە، بە کریستیان و موسڵمان، ھەروەھا گەلی ئێزدی، بیرم لای ئێوەشە. بەڵێ بیرم لای ئێزیدییەکانە کە زۆر زۆر تاڵییان چەشت، ھەموومان براین، ئێستاش بەرەو خاکە پیرۆز و بریندارەکەتان ھەنگاو دەنێم، بەپەرۆشی تکا و ئومێدەوە. لە نەینەوا، پەیامبەری یونان دەنگ دەداتەوە کە تەواوی شارەکە وێران و کاولکرا و نیازێکی نوێی…
-
هونەر تۆفیق هەمیشە کە بەراوردی نێوان زۆنی سەوز و زەرد دەکرێت ، باسی فەوزا دێتە پێشەوە . دەڤەری یەکێتی زۆنێکی پڕ لە فەوزا و بێسەروبەریە ، دەڤەری پارتیش زۆنێکی ئارامی بێ کێشە و گرفتە !! یەکێتی لە دروستبوونیەوە تا ئەمڕۆی حیزبێکە لەناو کلتوری فەوزادا خولقاوە و بە فەوزادا گەورە و بچوکبۆتەوە . بەبێ فەوزا ناژی و لەفەوزاشدا هەمیشە تەحجیم دەکرێت و ناهێڵرێت لەوەی هەیە زیاد و کەمبکات . بەڵام کەلتوری سیاسی پارتی لەدروستبوونیەوە بەناو تەقلیدێکی محافزکارانەی حسابکردن بۆ سەرگەورە و گوێڕایەڵی بچوک لە گەورە خولقاوە . بۆیە بەتانەوە بە یەکێتی دەڵێن بێ سەرگەورەیە ، چونکە سەرگەورە لە پارتیدا قسەی ئەوەڵ و ئاخیری لایە . ئەو کلتورەی پارتی کە ئیمکانیەتی یەکدەنگی نێوخۆی پێداوە ، لەهەمان کاتدا توانای گەورەکردن و بچوکردنەوەی فەوزاکانی ناو یەکێتیشی پێبەخشیووە کە بەپێ ی بەرژەوەندی خۆی فەوزای ناوچەی یەکێتی گەورە و بچوکبکاتەوە . لەکاتی نزیکبوونەوە لە هەڵبژاردن و فشارە ناوخۆیی و دەرەکیەکانی سەر حکومەتەکەی پارتی بەهۆی زیندانکردنی چالاکوانەکان و پشتیوانی لە تورکیا لە دژی پەکەکە ، پارتی پێویستی بە خۆ خاڵی کردنەوەیە . باشترین و گونجاوترین فەزاش بۆ خاڵی کردنەوەی فشارەکان ، دەڤەرە پڕ لەفەوزاکەی یەکێتی یە . ئەو پەندەی دەڵێت بە بەردێک دوو چۆلەکە دەپێکێت ، لەم دۆخەدا لە توانای پارتیدایە چەندین چۆلەکە نیشانە بکات . لەلایەک لەڕێگای لێدان لە غالبی پارلەمانتاری بەغداوە، هەڕەشە و هێرشێکی راستەوخۆی کردە سەر فراکسیۆنی هیوا ، بۆ ئێستا و بۆ داهاتووش عەزەڵاتی خۆی نیشاندان کە دەتوانێت لەهەر کوێ بن زەفەر بە نەیارەکانی بەرێت . لەهەمان کاتدا فرسەتی لە فەوزاکانی ناو یەکێتی گرتەوە کە بەئاسانی کەرتیان بکات و دابەشیان بکاتەوە بەسەر خۆی و نەیارەکانیدا . بەنەیارەکانیشی لەناو یەکێتیدا گوت کەی بمەوێت لە کردەیەکدا ناکۆکتان دەکەمەوە کەلەسەر من شەڕ لەنێوان خۆتاندا بکەن، ئەوەشی بە نەیارە نایەکێتیەکانی گوت لەناو زۆنەکەی خۆی و دەرەوەی خۆشیدا ، لە هەرکوێ بن دەستم پێتان دەگات ، لە نزیکترین کاتیشدا خەڵاتی ڕێزلێنان لە چەقۆکێشەکان دەکات .
-
خەڵک پاش گەیشتنی پشكی هەرێمی كوردستان لە عیراقدا، کە بڕی ٥٠٠٠ ڤاكسینی دژە كۆرۆنایە لە جۆری (سینۆفارم)ی چینی، بەپێی پلانێک دەست بە دابەشکردنی دەکرێت و هەر پارێزگایە بڕی دیاریکراوی خۆی بۆ تەرخان دەکرێت. بە پێی ڕاگەیانراوی وەزارەتی تەندروستی حکومەتی هەرێمی کوردستان، ئەو ژمارە ڤاکسینە ٢٥٠٠ کەس لێی سوودمەند دەبن و هەر کەسێک دوو ژەم لە ڤاکسینەکەی پێدەدرێت. ئەوەش خراوەتە ڕوو، بنەمای دابەشکردنەکە، لە سەر رێژەی دانیشتوانی هەر پارێزگایەکە. بەپێی ڕاگەیەنراوەکە؛ هەولێرو کۆیە ١٣٦٠ ژەم، سلێمانی، هەڵەبجە، ڕاپەڕین، گەرمیان ١٧٢٠ ژەم، دهۆک ٩٢٠ ژەم و بۆ هاووڵاتیانی چینی نیشتەجێی هەرێمیش بڕی ١٠٠٠ ژەم دیاریکراوە.
-
خەڵک سەرۆکی هەرێمی کوردستان، سەرکۆنەی هێرش بۆ سەر بنکەی هێزەکانی ئەمریکا و هاوپەیمانان لە عەین ئەسەد دەکات و رایدەگەیێنێت، دووباره‌بوونه‌ى به‌رده‌وامى په‌لاماردان و هێرش له‌سه‌ر هێزى هاوپه‌يمانيى نێوده‌وڵه‌تيى دژى داعش به‌ته‌واوى دژى به‌رژه‌وه‌ندييه‌كانى عێراقه و ئارامى و سه‌قامگيريى وڵات و ئێستا و داهاتوى ده‌خاته مه‌ترسيه‌كى راسته‌قينه‌وه. نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان، لە ڕاگەیەنراوێکدا، دەڵێت؛ عێراق لە دۆخی ئێستایدا هێشتا پێویستی بە بەردەوامیی هاوكاری و یارمەتیدانی ئەمەریكا و هاوپەیمانیی نێودەوڵەتییە بۆ رێگری لە بەهێزبوونەوەی داعش و لەناوبردنی یەكجارەكیی ئەو رێكخراوە تیرۆرستییەی رۆژ بە رۆژ هەڕەشە و مەترسییەكەی زیاتر دەبێت و كردە سەربازی و جموجووڵە تیرۆرستییەكانی فراونتر دەبن. بارزانی، داوا لە حكوومەت و پەرلەمان و هێز و لایەنە سیاسییەكان و پێكهاتەکانی گەلانی عێراق دەكات، بەرانبەر ئەم هێرش و پەلامارانە بێنە دەنگ و رێگە نەدرێت لەسەر حیسابی بەرژەوەندییەكان و داهاتووی ئەوان، عێراق بكرێتە گۆڕەپانی پێكدادان و یەكلاكردنەوەی ململانێكان. ئەمڕۆ چوار شەممە چەند مووشەكێك ئاڕاستەی بنكەی سەربازی عەین ئەسەد لەئەنبار كراون و ئامانج لەو هێرشە، سەربازانی ئەمریكا بوون.
-
خەڵک لە پەلامارێکدا، لە شارێکی سوید، کەسێک بەچەقۆ هێرشی کردە سەر ژمارەیەک هاووڵاتی و 8ی لێ بریندار کردن. پۆلیسی سوید رایگەیاند، ئێوارەی ڕۆژی چوارشەممە، کەسێکی تەمەن 20 ساڵان لە شاری ڤیتلاندی سوید، بە چەقۆ هێرشی کردووەتو سەر چەن هاووڵاتییەک و هەشت کەسی بریندارکردووە. دوو لە بریندارەکان برینەکانیان سەختە و هێرشکەرەکەش بە گوللەی هێزەکانی پۆلیس بریندارکراوە و گواستراوەتەوە بۆ نەخۆشخانە. بە گوێرەی هەواڵی ڕۆژنامەی ئەفتۆنبلادت، پۆلیس ئەو کردەوەیەی بە تاوانێکی تیرۆریستی گومانلێکراو وەسف کردووە.
-
خەڵک - وەرزش جیانیلوجی بۆفۆنی گۆڵچی ئیتاڵی و یانەی یۆڤانتۆس ئاشکرایکرد؛ دوای چوار وەرزی دیکە، پلانی لە مانگی حوزەیرانی 2023 دا دەستبەرداری یاریکردن بێت. ئەو گۆڵچییە تەمەن 43 ساڵە تا کۆتایی ئەم وەرزە گرێبەستی لەگەڵ یۆڤانتۆس هەیە و تائێستاش نەگەیشتووەتە ڕێککەوتن بۆ درێژکردنەوەی گرێبەستەکەی لەگەڵ یانە ئیتالییەکە . بوفۆن لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ڕۆژنامەی گاردیانی بەریتانی دا وتوویەتی : " لە مێشکمدایە ، وابزانم ئیتر دوا وادەیە، کە لە حوزەیرانی 2023 دا ، واز لە یاریکردن بهێنم." وتیشی؛ ئەمە بیرۆکەی ئێستامە بۆ وازهێنان، بەڵام ڕەنگە چوار مانگی تر وازبهێنم.
-
خەڵک - وەرزش یانەی مانچێستەر سیتی بە تۆمارکردنی چوار گۆڵ بەرامبەر یەک گۆڵ لە یاریگای خۆیدا بەسەر یانەی وۆلڤەرهامپتۆن-دا سەرکەوت. لە هەفتەی ٢٦هەمینی خولی یانە نایابەکانی ئینگلتەرا بۆ تۆپی پێ (پرێمیەر لیگ)دا، یانەی مانچێستەر سیتی لە یاریگای ئیتیحاد میوانداری یانەی وۆلڤەرهامپتۆن-ی کرد، لە خولەکی ١٥دا یاریزانی وۆلڤەرهامپتۆن، لیندەر دیندۆنکەر بەهەڵە گۆڵێکی لە بەرژەوەندی سیتی لە یانەکەی خۆی تۆمار کرد، نیوەی یەکەمی یاریەکەش بەو ئەنجامە تەواوبوو. یانەی میوان وۆلڤەرهامپتۆن لە خولەکی ٦١دا لە رێگەی کۆنۆر کۆدی-ەوە گۆڵێکی تۆمار کرد و ئەنجامەکەی یەکسان کردەوە. دواتر مانچێستەر سیتی لە خولەکەکانی ٨٠، ٩٠ و ٩٢دا لە رێگەی گابرێل جیسس و ریاز مەحزەر-ەوە گۆڵەکانیان ی تۆمار کرد و یارییەکەی چوار بە یەک گۆڵ بردەوە. مانچێستەر سیتی ئەوە ١٥ هەمین جارە لەسەر یەک لە پرێمیەر لیگدا سەرکەوتن تۆمار دەکات، بەم جۆرەش خاڵەکانی بەرزبووەوە بۆ ٦٥ خاڵ..
-
خەڵک - ئارام سەردار دوای ئەوەی وڵاتی چین، ٥ هەزار ڤاکسینی دژ بەکۆرۆنای پێشکەش بەهەرێمی کوردستان کرد، بریارە سبەی پێنچ شەممە ٤ی ئاداری ٢٠٢١ پێدانی ڤاکسینی کۆڕۆنا لەهەولێر دەست پێ بکات. د.بژار مووسا، وتەبێژی بەرێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی هەولێر بە(خەڵک)ی ڕاگەیاند، سەرجەم ئامادەکاریەکان تەواو کراون، بۆ ئەوەی ئەو ڤاکسینەی هاتۆتە هەرێم دەست بەپێدانی بکرێت بۆ ئەو چین و توێژانەی بەپێی ئەولەویەت دەست نیشان دەکرێن. دەشڵێت؛ بەپێی ئەو ڕێنماییە تەندروستیانەی دیاریکراون، سبەی پێنج شەمە دەستدەکەین بە پێدانی ڤاکسین لە سنووری پارێزگای هەولێر، کە ۳سەنتەر دیاریکراون لە نەخۆشخانەی رزگاری و لەهەریەکە لەشارۆچکەکانی سۆران و کۆیە. ڕۆژی سێ شەممە، وەزارەتی تەندروستی هەرێم، وەك پشكی هەرێمی كوردستان لە عیراقدا، بڕی ٥٠٠٠ ڤاكسینی دژە كۆرۆنای لە جۆری (سینۆفارم)ی چینی وەرگرت. ئەم ئامادەکارییە بۆ پێدانی ڤاکسین لە کاتێکدایە، کە وەزارەتی تەندروستی حكومەتی هەرێم لە ڕاگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، لە ٢٤ کاتژمێری ڕابردوودا، ٥٢٢٩ پشكنین ئەنجام دراوە و دەركەوتووە لە هەولیر ١١٢ كەس و سلێمانی ٤٥كەس و لە گەرمیان ٨ كەس و دهۆك ٧٢ كەس تووشی كۆرۆنا بوون. ئاشكراشی كردووە، كە ١٤٧كەس چاكبوونەوە و ٣ كەسیش گیانیان لەدەستداوە.
-
خەڵك- بە 5173 حاڵەتی تووشبوونی نوێ، عیراق بەرزترین ئاستی تووشبوونی ڕۆژانەی بە ڤایرۆسی كۆرۆنا تۆماركرد لەو دەمەی لە وڵاتدا بڵاوبۆتەوە. بەرزترین ئاستی تووشبوون لە شەپۆلی یەكەمی بڵاوبوونەوەی پەتاكە، لە 23ی ئەیلولی 2020 بوو كە 5055 حاڵەتی تووشبوون تۆماركرا. ئەمڕۆ چوار شەممە، بەپێی ماڵپەڕی Worldmetterی جیهانی پسپۆڕ لە دیاریكردنی ڕێژەی تووشبوون بە كۆرۆنا لە جیهان، عیراق لە پلەی هەشتەی جیهاندا ناوی هات و لە دوای چیك و پۆڵەندا و ڕوسیا و ئێران و مەكسیك و ئۆكرانیا و ئەندۆنیسیاوە، بەرزترین ئاستی تووشبوونی تۆماركرد. ئەم خشتەیەی خوارەوە، ژمارەی تووشبوونی نوێ لە مڕۆدا بە كۆرۆنا لە هەر وڵاتێكدا دیاریی دەكات.