سەفین دزەیی؛ بەمەبەستی پشتیوانی هەفتەی داهاتوو چەندین شاندی دیپلۆماتی سەردانی هەولێر دەكەن
خەڵك- بەرپرسی پەیوەندیەكانی دەرەوەی هەرێم ڕایدەگەیەنێت…
زیاترسەردێر
-
له په‌یوه‌ندی خۆشه‌ویستیدا نوێگه‌ری زۆر گرنگه، بۆ ئه‌وه‌ی هه‌موو جارێك ته‌نها به ساده‌یی نه‌ڵێیت (خۆشم ئه‌وێیت) به‌ڵكوو پێویسته رێگای نوێ به‌كار بهێنیت، ئه‌مه‌ش به شێكه له‌و ڕێگایانه: -زمانی دیكه به كار بهێنه، بۆنمونه بڵێ (تونسێ پیا كه‌رتا) كه به هیندی به واتای (خۆشم ده‌وێیت دێت) به‌ڵام تۆ ماناكه‌ی پێ مه‌ڵێ با خۆی به دوایدا بگه‌رێ و دواتر بۆی ده‌ربكه‌وێت چیت پێ وتووه. -ئه‌و په‌ند و قسه رۆمانسیانه به كار بهێنه كه له باره‌ی خۆشه‌ویستیه‌وه وتراون و جارێك بۆ ئه‌وی بلێره‌وه. -دیاریه‌كی بۆ بكڕه‌و نامه‌یه‌كی تێدا دابنێ كه به گه‌وره‌ی له‌سه‌ری نوسرابێت، خۆشم ده‌وێیت. -تاتۆی كاتی به‌كار بهێنه‌و له‌سه‌ر جه‌سته‌ته ناوی ئه‌و بنوسه‌و پێی بڵێ كه خۆشت ده‌وێت. -گه‌ر حه‌زیشت به تاتۆكه نه‌كرد، به قه‌ڵه‌مێك له‌سه‌ر ده‌ستت یاخود هه‌ر شوێنێكی دیكه‌ی جه‌سته‌ت بنوسه كه ئه‌وت خۆشده‌وێت. -سۆشیال میدیا به‌كار بهێنه‌و له‌سه‌ر واڵه‌كه‌ی له فه‌یسبووك یاخود تیوته‌ره‌كه‌ی بنوسه كه خۆشت ده‌وێت. -كۆدێك بۆ وشه‌ی (خۆشم ده‌وێیت) دابنێ كه ته‌نها خۆت و ئه‌و لێی تێبگه‌ن و بۆ ئه‌وه‌ی له قه‌ره‌باڵغیشدا بتوانیت وای پێبلێیت. -له شێوه‌یه‌كی له ناكاو نامه‌ی مۆبایل یاخد نامه‌ی ده‌نگی بۆ بنێره‌و پێی بڵی كه چه‌ند ئه‌وت خۆشده‌وێت. -هێما و سمبولی شێتانه به‌كار بهێنه بۆ ئه‌وه‌ی پێی بلێیت خۆشم ده‌وێیت، بۆنمونه xoxo یاخود heart emoticon -به شێوازی بیركاریانه بۆی شیبكه‌ره‌وه، بۆنمونه پێی بڵێ تۆ +من = دنیایه‌ك له خۆشه‌ویستی. -خواردن به كاربهێنه بۆی پێی بلێت خۆشم ده‌وێیت، بۆنمونه دلێك له نێو شیردا دروستبكه، یاخود به كرێم له‌سه‌ر شیرینی بۆی بنوسه. -لیستێكی بۆ دروستبكه‌و بیده‌ره ده‌ستی، له لیسته‌كه‌دا زیاتر له 10 خاڵی بۆ بنوسه كه بۆ ئه‌وت خۆشده‌وێت، بۆنمونه بۆی بنوسه 1- خۆشمه‌وێیت چونكه زۆر دڵسۆزیت، 2- خۆشمه‌ویت چونكه شازیت، 3- خۆشمه‌ویت چونكه …. -كه‌سایه‌تیه‌كانی ناو ئه‌و درامایه به‌كار بهێنه كه حه‌زی پێده‌كات، بۆنمونه گه‌ر حه‌زی به ته‌ماشاكردنی درامای حه‌ریم سوڵتان بوو، ئه‌وا پێی بڵی تۆ (هویامی) له ژیانی مندا، هتر… -له كاغه‌ز یاخود وه‌ره‌قه‌یه‌كدا بنوسه كه خۆشت ده‌وێت و به‌بێ ئاگاداری خۆی به شوێنێكی دیاری ماڵه‌كه‌تانه‌وه هه‌ڵی بواسه، با كه هاته‌وه بیبینێت. -بیبه‌ره‌وه ئه‌و شوینه‌ی كه یه‌كه‌مجار واده‌تان تێدا دانا و له‌وێدا خۆشه‌ویستی خۆتی بۆ ده‌رببڕه‌ره‌وه. -له مۆبایله زیره‌كه‌كه‌تدا ڤیدیۆیه‌كی شێتانه‌ی خۆت بگره‌و به شێوازی گاڵته‌ئامێز و تامه‌زرۆیانه پێی بڵی كه چه‌ندت ئه‌و خۆشده‌وێت و دواتر ڤیدیۆكه‌ی بۆ بنێره. -له‌سه‌ر ئاوێنه‌ی گه‌رماوه‌كه، یاخوت جامی ئۆتۆمبێله‌كه‌ت دڵێكی بۆ دروستبكه‌و بنوسه كه خۆشت ده‌وێت، با به شێوازێكی سوپرایز بیبینێت. -وێنه‌ی خۆت و ئه‌و دروستبكه‌ره‌وه‌و له وێنه‌كه‌تدا خۆشه‌ویستی خۆتی بۆ ده‌ربڕه‌و دواتر وێنه‌كه‌ی پیشان بده.
-
ئایا مه‌ڵاشوو که‌وتن هه‌یه ؟ بۆچی که مناڵێک شیر ناخوات په‌نجه ئه‌که‌ن به قوڕگی دا؟ د.ئاوات واژه‌یی پزیشکی پسپۆڕ لە گەشە و نەخۆشی مناڵ لەو بارەیەوە دەڵێت"مه‌ڵاشوو که‌وتن (به‌و مانایه) ڕاست نییه، به‌ڵام کاتێک مناڵێک لووتی ده‌گیرێت و گۆشتی پشتی لووت گه‌وره ده‌بێت (تام له خواردن ناکات و توانای شیر خواردنی که‌م ده‌بێته‌وه)، هه‌ر بۆیه جاران که‌سێک ده‌هات په‌نجه‌یه‌کی ئه‌کرد به قوڕگی مناڵه‌که‌دا (بۆ ئه‌وه‌ی پیسییه‌که‌ی بچێته خواره‌وه له پشتی لووت دا)" ئەو دکتۆرە وتوشیەتی"به‌ڵام ئێستا زانست به‌هۆی قه‌تره و ده‌رمانی تایبه‌ته‌وه چاره‌سه‌ری ئه‌مه‌ی کردووه که‌واته په‌نجه مه‌که‌ن به قوڕگی مناڵه‌کانتان دا"
-
خەڵك بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی ڕایدەگەیەنێت، مەفرەزەكانی بەشی پۆلیسی پێنجوێن دوو تۆمەتباریان دەستگیركرد كە دراوی ساختەیان پێبووە و ویستویانە ساغی بكەنەوە. بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی لە ڕاگەیەنراوێكدا ڕایگەیاند،"دوای ئەوەی زانیاری گەیشتە مەفرەزەكانی بەشی پۆلیسی پێنجوێن كە تۆمەتبارێك لەناو بازاڕی شارۆچكەی پێنجوێن دراوی ساختەی پێیە و بەنیازە ساغی بكاتەوە و مامەڵەی پێوە بكات، پۆلیسی پێنجوێن لێكۆڵینەوەكانی دەستپێكرد و دوای وەرگرتنی بریاری بەڕێز دادوەر، توانرا تۆمەتبار (ك، ح، ف) تەمەن 20 ساڵ دەستگیربكرێت و دەستیش بگیرێت بەسەر بڕێك دراوی ساختەی عیراقی و دۆلاری ئەمریكایی كە بەتۆمەتبار بووە". پۆلیسی سلێمانی ئاماژەی بەوەشداوە،"لەئێستادا تۆمەتبار بەبڕیاری بەڕێز دادوەر ڕاگیراوە و دانی ناوە بەتاوانەكەیدا و لێكۆڵینەوە لەگەڵیدا بەردەوامە، لەسەر هەمان دۆسیە و بەبڕیاری بەڕێز دادوەر، تۆمەتبارێكی تر بەناوی (ك، ل، ر) دەستگیركراوە و لێكۆڵینەوەكان بەردەوامن".
-
خەڵك لە پارێزگای كەربەلا خۆپیشاندەران هەڵیانكوتایە سەر كونسوڵخانەی كەربەلا و بیناكەیان سووتاند. میدیا عیراقییەكان بڵاویانكردەوە، بەشێك لە دانیشتووانی پارێزگای كەربەلا لەكاتی بەڕێكردنی تەرمی (ئیهاب جەواد لەوەزنی) چالاكوانی تیرۆركراو بۆ گۆڕستان، خۆپیشاندانیان ئەنجامداوە و دواتر ئاڕاستەی خۆپیشاندانەكە گۆڕاوە بەرەو كونسوڵخانەی ئێران لەو پارێزگایە. ئاماژە بەوەشكراوە، خۆپیشاندەران هەڵیانكوتاوەتە سەر كونسوڵخانەی ئێران و بیناكەیان سووتاندووە، بەڵام زیانەكانی ئەو ڕووداوەیان ئاشكرا نەكردووە.
-
خەڵك هاتووچۆی سۆران لەبارەی داخستنی ڕێگایەكی سەرەكی شۆفێران ئاگاداردەكاتەوە. بەڕێوەبەرایەتی هاتووچۆی سۆران لە ڕاگەیەنراوێكدا ڕایگەیاند:"ئاگاداری هاووڵاتیان و شوفێرانی خۆشەویست دەكەینەوە، بەیانی دووشەممە ڕێكەوتی ۲٠٢١/٥/١٠ ڕێگای بێخاڵ لە بازگەی بێخاڵ - گەلی عەلی بگ بۆ بێخاڵ لە كاتژمێر (٧)ی بەیانی تا (٤) ی ئێوارە دادەخرێت بەهۆكاری قیرتاوكردنی ڕێگاكە" بەڕێوەبەرایەتی هاتووچۆی سۆران ئەوەشی خستووەتەڕوو:"شوفێرانی بەرێز دەتوانن ڕێگای كەمەربەندی زارگەلی-كاولۆكان بۆ ڕواندز بەكاربهێن لە ڕواندزیش بەپێچەوانەوە، هاوكاریتان جێگای رێزە".
-
خەڵك سەرۆكی فڕاكسیۆنی یەكێتی لە پەرلەمانی كوردستان ڕایدەگەیەنێت، حكومەتی هەرێمی كوردستان دەتوانێت بەبێ لێبڕین مووچەی فەرمانبەران دابەش بكات. زیاد جەبار سەرۆكی فڕاكسیۆنی یەكێتی كە هاوكات سەرۆكی لیژنەی دارایی پەرلەمانیشە، لە لێدوانێكدا بۆ كەناڵی فەرمی حزبەكەی ڕایگەیاند،"لە یەكەم ڕۆژی دەستبردن بۆ مووچەی فەرمانبەران، وەكو فڕاكسیۆنی یەكێتی ئەوەمان ڕاگەیاندووە كە لێبڕینی مووچە یان دواكەوتنی، نایاساییە". زیاد جەبار وتیشی،"سەبارەت بە لێبڕینی مووچە یاداشتێكمان داوەتە سەرۆكایەتی پەرلەمانی كوردستان و تیایدا ڕامانگەیاندووە كە ئێستا حكومەتی هەرێم دەتوانێت بەبێ لێبڕین مووچە دابەش بكات، بۆیە هەموو ڕێكارە یاساییەكان دەگرینەبەر بۆ ئەوەی كۆتایی بەلێبڕینی مووچە بهێنرێت".
-
خەڵك دەزگای لوتكە بۆ كاروباری پەنابەران ڕایدەگەیەنێت: ئەو 32 هاووڵاتییەی هەرێم كە بەهەڵە لەمیسر دەستگیركرابوون لەنزیكترین كاتدا دەگەڕێنرێنەوە. ئاری جەلال لێپرسراوی دەزگای لوتكە بۆ كاروباری پەنابەران لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند: هەواڵی دەستگیركردنی 32 هاووڵاتی پارێزگاكانی هەرێم كە بۆ گەشتكردن سەردانی میسریان كردووە گوایە بەهەڵە دەستگیركرابن دوورە لەڕاستییەوە. ئاری جەلال وتیشی: ئەو دەنگۆیانەش ناڕاستن كە ئەو كەسانە بەنایاسایی هەوڵیاندابێت خۆیان بگەیەننە ئیتاڵیا، دووپاتیكردەوەكە ئەو هاووڵاتیانە بۆ گەشت چوونەتە میسر و لەوێ بەهەڵە دەستگیركراون، بەڵام كێشەكەیان چارەسەركراوە و لەنزیكترین كاتدا دەگەڕێنرێنەوە هەرێمی كوردستان.
-
خەڵك كۆمپانیای دانەغاز بڵاویكردەوە، دوای وەستانی كارەكانیان بەهۆی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆناوە، دەستكراوەتەوە بە فراوانكردنی كێڵگەی كۆرمۆر و دوو ساڵی تر بەرهەمی گازی سرووشتی لە هەرێمی كوردستان بەڕێژەی 60٪ زیاددەكات، ئەوەش لەڕێگەی وەبەرهێنانی 600 ملیۆن دۆلاری ئەمریكییەوە. پاتریك ئەڵمان وارد، سەرۆكی جێبەجێكاری كۆمپانیای دانەغاز لە ڕاگەیەنراوێكدا ڕایگەیاند، بەهۆی زیادبوونی بەرهەمەمهێنانەوە، لە چارەكی یەكەمی ئەمساڵدا داهاتەكانی بەڕێژەی 9٪ زیادیكردووە و بەو جۆرەش پوختەی قازانجی كۆمپانیا لەو ماوەیەی ئەمساڵدا بەڕێژەی 41٪ زیادبووە و بووەتە 24 ملیۆن دۆلار، لەكاتێكدا لەهەمان ماوەی ساڵی 2020دا تەنیا 17 ملیۆن دۆلار بووە. سەرۆكی جێبەجێكاری كۆمپانیای دانەگاز ڕوونیشی كردەوە، "كۆمپانیاكەمان لە چارەكی یەكەمی ئەمساڵدا پێشكەوتنی باشی بەدەستهێناوە و بەردەوام دەبین لە پلانەكانی زیادكردنی بەرهەم لە هەرێمی كوردستان لە 440 بۆ 690 ملیۆن پێ سێجای پێوانەیی لە ڕۆژێكدا لە مانگی نیسانی 2023، ئەوەش داهات و قازانجەكانی كۆمپانیاكە زیاددەكات". لە ڕاگەیەنراوەكەدا ئەوەش خراوەتەڕوو، ئەو زیادە بەرهەمەی لە هەرێمی كوردستان بەدەستهاتووە، پێگەی دارایی كۆمپانیاكەی بە بەهێزی هێشتووەتەوە. كۆمپانیاكە ئاماژەی بەوەشداوە، "پڕۆژەی فراوانكردنی وێستگەی كۆرمۆر كاریگەری لەسەر بەرهەمی كۆمپانیا لە چارەكی سێیەمی ساڵی 2020 و چارەكی یەكەمی ساڵی 2021 هەبووە، بە جۆرێك بەرهەمی لە هەرێمی كوردستان لە 32 هەزار و 400 بەرمیلەوە بۆ 35 هەزار بەرمیل زیادكردووە، ئەمەش ئەو كەمبوونەوەی لە بەرهەمهێنان لە میسر قەرەبووكردووەتەوە كە بەڕێژەی 5٪ بووە." دانەغاز دەشڵێت، لەگەڵ كۆمپانیای"نەوتی هیلال" دەستیانكردووەتەوە بە پڕۆژەی فراوانكردنی كێڵگەی كۆرمۆر، دوای وەستانی بەهۆی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا و ئێستا كارەكان بەردەوامن بۆ ئەوەش 600 ملیۆن دۆلار پێویستە تا بتوانرێت بەرهەمی غاز بەڕێژەی 60٪ زیادبكرێت. هەرچی پەیوەستە بە پارەی كاشی كۆمپانیاكەوە هەیە، ئەوا لە چارەكی یەكەمی ئەمساڵدا 149 ملیۆن دۆلاربووە و ئەوەش ڕێژەی 38٪ زیادبوونی تێدا بەدیهاتووە، بەراورد بە چارەكی كۆتایی ساڵی 2020 كە 108 ملیۆن دۆلاری هەبووە. هەروەها كۆمپانیاكە لە چارەكی یەكەمی ئەمساڵدا بڕی 35 ملیۆن دۆلاری لە حكومەتی هەرێمی كوردستان وەرگرتووە و چاوەڕوان دەكرێت حكومەتی هەرێمی كوردستان سەرجەمی قەرزەكانی تا چارەكی سێیەمی ئەمساڵ بداتەوە.
-
خەڵك- ئەندامێكی ئەنجومەنی قەزای حەویجە ڕایدەگەیەنێت، داعش لە سنووری قەزای حەویجە سەرقاڵی هێز كۆكردنەوەیە. ئەحمەد خورشید ئەندامێكی ئەنجومەنی قەزای حەویجە بە دەنگی ئەمریكای ڕاگەیاند، داعش بزووتنەوەیەكی ئاینییە، بۆیە هێرشەكانی لەمانگی ڕەمەزاندا چڕكردووەتەوە، تا چەكدارەكانی گەرم و گوڕبن. وتیشی"ناوچەكە كە جوڵەی داعشی تێدایە پەراوێزخراوە، پاشان فەرماندە عێراقییەكان لەناوچەكەدا بێزاربوون و ڕۆحیەتی بەرگریان نەماوە". ئاشكراشیكرد، هۆكاری بێزاربوونی فەرماندە سەربازییەكان و بەرگرینەكردنیان بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە فەرماندەكان دەبینن لەنێو سەنگەردان و ماندوودەبن، لەولاشەوە سیاسییەكان خەریكی شتی ترن، ڕۆحیەتی بەرگریان تەواو لاوازبووە. دەشڵێـت: داعشەكان خەڵكی ناوچەكەن، جموجۆڵیان زیاتر لە ناوچە كێشەلەسەرەكان چڕكردووەتەوە و چەكدارانی داعش توانای هێرشی گەورەیان نییە، بەشێوەیەك بتوانن ناوچە كۆنتڕۆڵ بكەن، چونكە ژمارەی چەكدارەكانیان زۆر نییە و نایانەوێت قوربانی زۆر بدەن. ئاشكراشیكرد، لەڕێگەی كەس و كارەكانیانەوە خۆراك دەگاتە چەكدارەكانی داعش، ئەمە جگە لەوەی هێڵێكی لۆجستیان دروستكردووە بۆ دەستخستنی چەك و خۆراك و خۆیان دەزانن ئەو هێڵە چۆن بەكاردەهێنن.
-
خەڵك- بەپێی راپۆرتی ئاژانسی بلۆمبێرگ سەرۆكی توركیا رەجەب تەیب ئەردۆغان هەوڵەكانی دەستپێكردووە بۆ ئاساییكردنەوەی پێوەندییەكانی لەگەڵ عەرەبستانی سعودی لە چوارچێوەی باشكردنی پێوەندییەكانی لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاست. بەپێی راپۆرتی ئەم ئاژانسە، ئەنقەرە هەوڵ دەدات بۆ باشكردنی پێوەندییەكانی لەگەڵ دەوڵەتانی كەنداو، بەتایبەت عەرەبستانی سعودی، لە ئەم چوارچێوەیەشدا پلان هەیە مەولود چاوش ئۆغلۆ وەزیری دەرەوەی توركیا هەفتەی ئایندە سەردانی عەرەبستان بكات. سەردانەكەی ئۆغلۆ یەكەم سەردانە لەدوای رووداوی كوشتنی رۆژنامەوانی سعودی جەمال خاشقجی لە نێو كونسوڵخانەی عەرەبستان لە ئیستەنبوڵ كە محەمەد بن سەلمان جێنشینی عەرەبستان تۆمەتبار كرا بە ئەم تاوانە. بەهۆی پشتیوانیكردنی توركیا بۆ گرووپە ئیسلامییە توندڕۆكان پێوەندییەكانی توركیا لەگەڵ میسر و سعودیە و ئیمارات لە ماوەی رابردوودا گرژی بەخۆیەوە بینی.