بۆكان.. ئیلخانیزادە دەستبەسەركرا
مستەفا ئیلخانیزادە، نووسەر و مامۆستای زمانی كوردی لە بۆكان…
زیاترسەردێر
-
خەڵك- ئەندامێكی لیژنەی ئابوری و وەبەرهێنان لە پەرلەمانی عیراق، باس لەو هەوڵانە دەكات كە لەنێو پەرلەماندا دەستیپێكردووە بۆ گۆڕینی نرخی خەرجی دۆلار و دەڵێت، بەزربوونەوەی نرخی نەوت لە بازاڕەكانی جیهاندا، یاریدەدەر بۆ هەنگاوێكی لەو جۆرە. نەدا شاكر جەودەت، ئەندامی لیژنەی ئابوری و وەبەرهێنان لە پەرلەمانی عیراق، لە لێدوانێكی تایبەت بە (خەڵك) ڕایگەیاند"بزاوتنێك لەنێو پەرلەماندا دروستبووە بۆ گۆڕینی نرخی خەرجی دۆلار لە بازاڕەكانی ناوخۆ، لەسایەی بەرزبوونەوەی نرخی نەوتیش لە بازاڕەكانی جیهان، ڕەوشەكە لەئێستادا لەبارە بۆ كەمكردنەوەی نرخی دۆلار كە بەرزكردنەوەی كاریگەریی لەسەر ژیان و گوزەرانی توێژێكی بەرفراوانی هاووڵاتیان دروستكردووە". بە وتەی نەدا شاكر جەودەت"پەرلەمانتاران لەئێستادا دەیانەوێت لانی كەم نرخی خەرجی دۆلار بۆ 1300 دینار بۆ هەر دۆلارێك كەمبكانەوە، ئەمەش بۆ حكومەت كارێكی ئاسانە، بە تایبەت كە بەرزبوونەوەی نرخی نەوت دەبێتە مایەی كەمكردنەوەی ڕێژەی كورتهێنان و دەوڵەمەندبوونی خەزێنەی دەوڵەت، بۆیە دەكرێت حكومەت لە هەنگاوەكەی پێشووی پاشگەز ببێتەوە و نرخی دۆلار كەمبكاتەوە". ئەو ئەندامەی لیژنەی ئابوری و وەبەرهێنان لە پەرلەمانی عیراق پێیوایە"لەئێستادا حكومەت ناچار نییە نرخی دۆلار لە بازاڕەكانی ناوخۆدا بەمشێوەیەی ئێستا بهێڵێتەوە كە بۆتە مایەی دروستكردنی بارگرانی لەسەر هاووڵاتیان گرانبوونی كاڵا و پێداویشتییەكان لە بازاڕدا، بۆیە گەر حكومەت لە خەمی ژیان و گوزەرانی هاووڵاتیاندا بێت، پێویستە نرخی دۆلار بۆ نرخەكەی پێشووی یان بۆ لانی كەم بۆ 1300 دینار كەمبكاتەوە". پێشتر بەهۆی بوونی كورتهێنانێكی زۆر لە بودجەدا، حكومەتی عیراق ناچار بوو نرخی خەرجی دۆلار بۆ 1445 دینار بەزبكاتەوە، تا بتوانێت مووچەی فەرمانبەران و خەرجییە پێویستەكانی تر دابین بكات و جارێكی تر دەست بۆ یەدەگی فیدراڵی یان قەرزی ناوخۆیی و دەرەكی نەبات كە ئابوری وڵاتیان لە ڕۆخی داڕمان نزیككردەوە.
-
خەڵك- تا دێت بانكی ناوەندی عیراق بڕێكی كەمتر دراوی دۆلار دەخاتە بازاڕەوە، ئەمەش كاریگەریی لەسەر بەرزكردنەوەی نرخی دراوەكە دەبێت. ئەمڕۆ دوو شەممە، بانكی ناوەندی بڕی 45 ملیۆن و 655 هەزار دۆلاری خستەبازاڕەوە،ئەمەش بەراورد بە ڕۆژی پێنج شەممەی ڕابردوو كە 109 ملیۆن و 16 هەزار دۆلار بوو، دابەزینی بەرچاوی بەخۆوە بینوە و بە ڕێژەی زیاتر 58% ڕووی لە دابەزین كردووە. بانكی ناوەندی عیراق، لە فرۆشتنی ئاشكرای ئەمڕۆدا یەك دۆلاری بەرامبەر بە 1446 دینار فرۆشتووە، تێكڕای پرۆسەی فرۆشتنەكەش بۆ پتەوكردنی ڕەسیدەكان بووە لە دەرەوە، بەبێ ئەوەی هیچ بانكێك بەشداریی لە كڕینی نەختەینەی فرۆشتنەكەدا بكات.
-
خەڵك سەرۆكی هەرێمی كوردستان ڕایدەگەیەنێت ، ئێمە لە هەرێمی كوردستان بە هەموو شێوەیەك پشتگیری لە پەیامی قەداسەتیان بۆ ئاشتی، لێبووردەیی، پێكەوەژیان، یەكترقبووڵكردن، سڕینەوەی ڕقوكینە، تووندڕەوی، تیرۆر و تۆڵەسەندنەوە دەكەین، دەشڵێت ،"ئەو چەمك و بەهایانە بنەمای سە‌رەكیی كۆمەڵگەی كوردستانن". نێچیرڤان بارزانی ، سەرۆكی هەرێمی كوردستان بەبۆنەی كۆتاییهاتنی سەردانی پاپا فرانسیس بۆ عێراق و هەرێمی كوردستان، لە پەیامێكدا ڕایگەیاند، ئەو چەمك و بەهایانە بنەمای سە‌رەكیی كۆمەڵگەی كوردستانن و وەك هەمیشە پارێزگارییان لێدەكەن و هیوادارین لە عێراق و هەرێمی كوردستانیش بە گیانی ئەو پەیام و بەهایانە كێشە و ناكۆكییەكان چارەسەر بكەین. دەشڵێت،"بۆ تیماری زامەكانی جەنگ و توندتیژی لە عێراق ، هەروەك لە قوداسی هەولێردا قەداسەتی پاپا وتیان چارەسەر “تەنها لێبوردەیی و بەخشندەیی و میهربانییە كە هەر ئەوەش خواستی خوایە لە مرۆڤەكانی". دەقی پەیامەكە: بە ڕێز و پێزانینێكی گەورەوە لە سەردانەكەی قەداسەتی پاپا بۆ عێراق و هەرێمی كوردستان دەڕوانین كە وێڕای نالەباریی دۆخەكە، سوور بوو لەسەر ئەنجامدانی سەردانەكەی. پڕ بە دڵ سوپاسیان دەكەم. ستایشی قەداسەتیان بۆ كولتووری پێكەوەژیان و لێبوردەیی لە كوردستان مایەی سەربەرزی و شانازیمانە. زۆر سوپاسی هەموو پێكهاتە ئایینی و نەتەوەیییەكانی كوردستان دەكەم كە به د‌ڵگەرمییەكی زۆرە‌وە بەشدارییان لە ڕێوڕەسمی پێشوازی و میوانداریكردنی قەداسەتی پاپادا كرد، بەتایبەتی بەڕێزان مامۆستایان و كەسایەتیی ئایینیی موسڵمان و هەموو ئایین و ئایینزاكانی دیكەی كوردستان و عێراق. ئەوان وێنەیەكی جوانی شارستانیی ڕەسەن و ڕاستەقینەی پێكهاتەكانی گەلی كوردستان و كولتووری لێبوردەیی و پێكەوەژیان و برایەتییان نیشانی هەموو جیهان دا. بۆ تیماری زامەكانی جەنگ و توندتیژی لە عێراق، هەروەك لە قوداسی هەولێردا قەداسەتی پاپا گوتیان چارەسەر “تەنها لێبوردەیی و بەخشندەیی و میهربانییە كە هەر ئەوەش خواستی خوایە لە مرۆڤەكانی. ڕاسپاردەی یەزدان بۆ ئێمە بوونی دڵیكی بێگەردە، بێگەرد لە كینە، بێگەرد لە دووبەرەكی و هەڵخەڵەتاندن و ئارەزووی تۆڵەكردنەوە”، بە پێچەوانەوە تونڕۆیی و تۆڵەكاری وەك قەداسەتیان فەرموویان “لە گێژاوێكی بێكۆتاییدا نغرۆمان دەكات”. ئێمە لە هەرێمی كوردستان بە هەموو شێوەیەك پشتگیری لە پەیامی قەداسەتیان بۆ ئاشتی، لێبوردەیی، پێكەوەژیان، یەكترقبووڵكردن، سڕینەوەی ڕقوكینە، توندڕەوی، تیرۆر و تۆڵەسەندنەوە دەكەین. ئەو چەمك و بەهایانە بنەمای سە‌رەكیی كۆمەڵگەی كوردستانن و وەك هەمیشە پارێزگارییان لێدەكەین. هیوادارم لە عێراق و هەرێمی كوردستانیش بە گیانی ئەو پەیام و بەهایانه كێشە و ناكۆكییەكان چارەسەر بكەین. سوپاسی هەماهەنگیی نێوان حكوومەتی فیدراڵی عێراق و حكوومەتی هەرێمی كوردستان و هەموو ئەو لایەنه پەیوەندارانە دەكەم كە وایانكرد ئەو سەردانه مێژوویییە لە ئاستێكی بەرزدا لەڕووی پرۆتۆكۆلی و ڕێكخستن و ئاسایشەوە، شایستە و بە ڕێكوپێكی بەڕێوە بچێت. نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان 8/3/2021
-
خەڵك بەڕێوەبەرایەتی هاتووچۆی سلێمانی ڕایدەگەیەنێت، لە ڕووداوێكی هاتووچۆدا لەسەر شەقامی بازنەیی مەلیك مەحمود بە هۆی تیژڕەوی و پابەندنەبوون بەڕێنماییەكانی هاتوچۆوە، ئۆتۆمبێڵك وەرگەڕا و شۆفێرەكەی برینداربوو. بەڕێوەبەرایەتی هاتووچۆی سلێمانی لە ڕاگەیەنراوێكدا بڵاویكردەوە، ئێوارەی ئەمڕۆ دوو شەممە 8-3-2021 لەئاكامی ڕووداوێكی هاتووچۆ لەسەر شەقامی سەرەكی بازنەیی مەلیك مەحمود لەشاری سلێمانی شۆفێرێك برینداربوو. ئاماژەبۆ ئەوەشكراوە، كە ئۆتۆمبێلێكی جۆری بیجۆ لەسەر شەقامی بازنەیی مەلیك مەحمود لەنزیك بەنزینخانەی سارا بەهۆی تیژڕەوی و پابەندنەبوون بەڕێنماییەكانی هاتوچۆوە، كۆنترۆڵی لەدەستدا‌و وەرگەڕاوە و بەو هۆیەوە شۆفێرەكە برینداربوو بۆ چارەسەر ڕوانەی نەخۆشخانە كراوە .
-
خەڵك بەڕێوبەرایەتی هاتووچۆی سلێمانی ڕایدەگەیەنێت ، لە ماوەی 9 ساڵی ڕابردوودا ئەو ماتۆڕانەی دەستیان بەسەردا گیراوە ئازاد دەكرێن، ماوەی 15 ڕۆژیش دیاریكراوە خاوەنەكانیان سەردان بكەن بۆ وەرگرتنەوەیان. بەڕێوبەرایەتی هاتووچۆی سلێمانی لە ڕاگەیەندراوێكدا ئاگاداری سەرجەم ئەو هاووڵاتییانە دەكات، كە ماتۆڕەكانیان دەستیان بەسەرداگیراوە لە گەراجی كۆنی بەڕێوەبەرایەتی لەڕێگەی عەربەت لە نێوان ساڵانی (2005 -2014 ) سەردانمان بكەن بەمەبەستی ئازادكردنیان. ئاماژەبۆ ئەوەشكراوە، كە لە ماوەی (15) رۆژدا داواكار پێویستە لە 4/3/2021 بۆ 19 /3/2021 سەردانی بەڕێوەبەرایەتی هاتووچۆی سلێمانی – بەشی داواكان بكەن، ئازادكردنەكە دوای جێبەجێكردنی سەرجەم ڕێكارە یاساییەكان ئەنجام دەدرێت.
-
لەکاتی چونە ناو فڕۆکە، دەبینیت کارمەندانی ناو فڕۆکەکە بە زەردەخەنەوە پیشوازیت لێدەکەن و سڵاوت لێدەکەن، ئەمەی خوارەوە گرنگترین ئەو بەشانەی جەستەتە کە سەرنجی دەخرێتە سەر: سڵاوکردنەکەت کە دەچیتە فڕۆکەوە کارمەندی فڕۆکەوانی سڵاوت لێدەکات، وەڵامدانەوەی سڵاوەکە نیشانەیە بۆ ئەوەی کە کەسێکی کۆمەڵایەتی و بێکێشەیت و دەتوانن لەکاتی کێشە پشتت پێببەستن. تەماشاکردنی چاوت لەکاتی سڵاوکردنەکەدا تەماشای چاوەکانت دەکەن، ئەمەش بەهەمان شێوە بۆ خوێندنەوەی کەسایەتیتە تا بزانن کەسێکی شەرمنیت یان ناو و هەوڵدەدەن بۆ کاتی پێویست کەسایەتیت بخوێننەوە زەردهەڵگەڕان یەکێکی دیکە لەو شتانەی کە تەماشا دەکرێت جۆری پێستتە، تا بزانن نەخۆش نیت؟ بۆ ئەوەی لەکاتی گەشتەکەدا زیاتر چاویان لەسەرت بێت. جەستەی بەهێز بەهێزی ماسولکەکانت یەکێکی دیکەیە لەو شتانەی کە تەماشای دەکەن، بەڵام لەبەر قۆزی و سەرنجڕاکێشی نا، بەڵکوو بۆ ئەوەی کە لە نزیک دەرگای فریاکەوتن داتبنێن و ئاسانتر بتوانیت دەرگاکە بکەیتەوە هەڵسوکەوتی سەیر هەر هەڵسوکەوتێکی جیاواز و سەیر و سەمەرە سەنرجی دەخرێتەسەر و بۆ درووستنەکردنی کێشە زیاتر چاویان لەسەرت دەبێت.
-
خەڵك- لە ڕوداوێكی هاتووچۆدا لەسەر ڕێگەی سەرەكی نێوان هەولێر – كۆیە، حەوت كەس برینداربوون. فازل حاجی وتەبێژی بەڕیوەبەرایەتی هاتوچۆی هەولێر ڕایگەیاند: كاتژمێر دووی نیوی پاش نیوەڕۆی ئەمڕۆ لەسەر ڕێگای هەولێر - كۆیە لەسەر بەرزاییەكانی كەسنەزان، مینی پاسێك لە جۆری (هیۆندای) بەهۆی دابەزینی لە لێژایی و نەمانی برێك، كۆنتڕۆلی لەدەستدا و بەخێراییەكی زۆر هاتە خوارەوە لەدوای تێكدانی پەرژینی ڕاگری ڕێگەكە، كەوتە ناو هەڵدێری تەنیشتی ڕێگاكە و وەرگەڕا". بە وتەی فازڵ حاجی"لەئەنجامی ڕوداوەكەدا حەوت كەس كە پێكهاتبوون لە شۆفێرو سەرنشینانی مینی پاسەكە، برینداربوون و زیانێكی زۆری ماددیش بەر ڕێگەوبان و ئوتومبێلەكە كەوت". بەهۆی ڕووداوەكانی هاتووچۆ كە بە تیرۆری سپی ناودەبرێت، ساڵانە ژمارەیەكی زۆر دەكاتە قوربانی، بەبۆچوونی زۆرێك لە چاودێرانیش، هۆكاریی زۆرێك لەو ڕووداوانە بۆ تیژڕەوی و پابەندنەبوونی شۆفێران بە ڕێنماییەكانی هاتووچۆوە دەگەڕێتەوە.
-
خەڵك- بەرپرسێكی وەزارەتی تەندروستی عیراق ڕایدەگەیەنێت، وەزارەتی تەندروستی نیگەرانە لەوەی ڕەوشی تەندروستی لە عیراقدا لەدەست دەربچێت، ئەمەش هاوكاتە لەگەڵ درێژكردنەوەی ماوەی قەدەغەكردنی هاتووچۆ لەلایەن ئەنجومەنی وەزیرانەوە. ڕیاز عەبدولئەمیر، بەڕێوەبەری گشتی لە فەرمانگەی تەندروستی گشتی لە وەزارەتی تەندروستی ڕایگەیاند"پێشبینی دەكرێت ژمارەی تووشوان لە عیراقدا ڕوو لە زیادبوون بكات، بەهۆی پابەندنەبوونی هاووڵاتیان بە ڕێكارەكانی خۆپارێزی، وەزارەتیش ترسی ئەوەی هەیە ڕەوشەكە لەدەست دربچێت و ژمارەی تووشبوان بەجۆرێك زیادبكەن كە نەخۆشخانەكان توانای لەخۆگرتنیان نەمێنێت و ئۆكسجینی پێویست بۆ نەخۆشەكان دەستەبەرنەكرێت". بە وتەی ڕیاز عەبدولئەمیر"تائێستا ڕەوشەكە لەژێر كۆنترۆڵدایە لەڕووی چارەسەرەوە، بەڵام دڵنیانیین لەوەی لەماوەی چەند ڕۆژی داهاتوودا چی ڕوودەدات، بۆیە هەموو شتێك چاوەڕوانكراوە سەبارەت بە سەپاندنی قەدەغەكردنی هاتووچۆی هەمەلایەن، بەردەوام بوون لەسەر ئەو ڕێكارانەی لەئێستادا گیراونەتەبەر". بە وتەی ئەو بەرپرسەی وەزارەتی تەندروستی عیراق"تاكە ڕێگەچارە، پابەندبوونە بە بەستنی كەمامە و دووركەوتنەوەی كۆمەڵایەتی كە قورتاربوونە لە پەتای كۆرۆنا، ئەمەش ڕێنمایی هەموو ڕێكخراوەكانە لە عیراق و لادان لەو ڕێنماییانەش لە گەورەترین و پەرەسەندووترین وڵاتانی جیهاندا سزای هەیە". بەپێی نوێترین ئاماری وەزارەتی تەندروستی عیراقی تایبەت بە پەتای كۆرۆنا، لەماوەی 24 كاتژمێری ڕابردوو، 4468 كەس تووشی كۆرۆنا بوون و 3920 كەس چاكبوونەتەوە و 24 كەسیش بەهۆی پەتاكەوە گیانیانلەدەستداوە.
-
خانمە هونەرمەند چۆپی فەتاح لە 8ی مارسدا نوێترین بەرهەمی خۆی بەناوی "بە یادی تۆوە" بڵاودەکاتەوە. بەرهەمە نوێکەی چۆپی فەتاح لە ئاوازی بورهان موفتییە و لە هۆنراوەی ساڵح بێچارە. چۆپی لە ساڵی 1983 لە شاری کەرکوک لە دایکبوە، لە تەمەنی سێ ساڵی دا بوە کە بنەماڵەکەی ئەو شارەی بە جێھێشتوە، پاشان لە وڵاتی ھۆڵەندا جێگیر دەبن، لە ساڵی 2003 یەکەمین ئەلبومی گۆرانی خۆی بڵاوکردۆتەوە، لە ساڵی 2017 بۆ دوەمین جار هاوسەرگیری کردەوە و لە ئێستادا خاوەنی کچێکە بە ناوی "لیڤیا". https://www.youtube.com/watch?v=pVrmk4j6_Is
-
خەڵك دەستەی سەرۆكایەتی پەڕلەمانی كوردستان ڕۆژی چوارشەممە كۆدەبێتەوە و بە پێی بەرنامەی كاری دانیشتنەكە خوێندنەوەی دووەم بۆ پێشنیازەیاسای (پاراستنی تۆڕو بنچینەكانی ئاوو ئاوەڕۆ لەهەرێمی كوردستان-عێراق) دەكرێت . دەستەی سەرۆكایەتی پەڕلەمان بەرنامەكەی كاری دانیشتنی دانیشتنی ژمارە (3)ی ئاسایی خولی بەهارەی ساڵی سێیەم لەخولی پێنجەمی هەڵبژاردنی پەڕلەمان، لەكاتژمێر (11)ی پێشنیوەڕۆی رۆژی چوارشەممە رێكەوتی 2021/3/10ی بڵاوكردەوە. بەرنامەی كار بەپێی حوكمی ماددەی (5)و بڕگەكانی (یەكەم و دووەم و سێیەم) لەماددەی (16)و بڕگەی (سێیەم) لەماددەی (18)و بڕگەكانی (یەكەم و دووەم و سێیەم و چوارەم و پێنجەم) لەماددەی (20)و ماددەكانی (47، 48، 52، 54، 55، 56، 57)، لەپەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان-عێراق، دەستەی سەرۆكایەتیی پەرلەمان بڕیاریدا بەرنامەی كاری دانیشتنی ژمارە (3)ی ئاسایی خولی بەهارەی ساڵی سێیەم لەخولی پێنجەمی هەڵبژاردنی پەرلەمان، لەكاتژمێر (11)ی پێشنیوەڕۆی رۆژی چوارشەممە رێكەوتی 2021/3/10، بەم شێوەیە بێت: یەكەم: خستنەڕووی بیرۆكەی بەڕێز پەرلەمانتار (هێڤیدار ئەحمەد سلمان)، پەیوەست بە (ژینگە)، بەپێی حوكمی خاڵی (2)ی بڕگەی (یەكەم) لەماددەی (49)ی پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان-عێرق. دووەم: خوێندنەوەی دووەم بۆ پێشنیازەیاسای (پاراستنی تۆڕو بنچینەكانی ئاوو ئاوەڕۆ لەهەرێمی كوردستان-عێراق)، بەپێی حوكمی ماددەكانی (87، 88، 89) لەپەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان.