پشكنینی خێرای كۆرۆنا دەخرێتەكار
خەڵك- كۆمپانیایەكی بەریتانیایی دەستی بە بەرهەمهێنانی ئامێری…
زیاترسەردێر
-
بونی مێرووله له نێو ماڵدا بێزاركه‌ره و پاككردنه‌وه‌شیان كارێكی ئاسان نییه به‌و پێیه‌ی به‌نێو ماڵه‌كه‌دا بڵاو ده‌بنه‌وه، به‌ڵام ئه‌م رێگایانه‌ی خواره‌وه بیرۆكه‌یه‌كی باشن بۆ ده‌ربازبوون له مێرووله: -شه‌ربه‌تی لیمۆ -شه‌ربه‌تی لیمۆ كاریگه‌ریه‌كی زۆری هه‌یه بۆ دوركه‌وتنه‌وه‌ی مێرووله له ماڵدا ئه‌ویش له رێگای ڕژاندنی له‌و شوێنانه‌ی كه مێرووله‌كه دێته ژوره‌وه. -توێكڵی خه‌یار ده‌توانیت توێكڵی خه‌یار له‌و شوێنانه‌دا جێ بهێلیت كه مێرووله‌ی لێوه دێت و ده‌بێته هۆی دورخستنه‌وه‌یان. -سركه -هه‌موو چێشتخانه‌یه‌ك سركه‌ی تێدایه‌و هۆكارێكی باشه بۆ دورخستنه‌وه‌ی مێرووله له ماڵه‌كه‌ت، ده‌توانیت كه‌مێك سركه له‌و ناوچانه‌دا بڕژیت كه مێرووله‌كانی لێوه دێن. -دارچینی -زه‌یتی دارچینی یاخود تۆزه‌كه‌ی له‌گه‌ڵ ئاودا تێكه‌ڵ بكه‌و بیپرژێنه به‌و ناوچانه‌دا كه مێرووله‌ی لێیه، به‌و جۆره‌ش ده‌ربازتده‌بێت لێیان.
-
خەڵك وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو بڵاویكردەوە، بڕیاری لێخۆشبوونی گومرگی و تابلۆی كشتوكاڵی بەخۆڕایی بۆ هێنانی ئامێری كشتوكاڵی بە تەكنەلۆژیای نوێ درا. وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو لە ڕاگەیەنراوێكدا ڕایگەیاند،"پاڵپشت بە بڕیاری سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران ژمارە (۷۹) لە ۲٠۲٠/۱٠/۲۱ بۆ پاڵپشتی كردنی كەرتی كشتوكاڵ و هاندانی جوتیارانمان، بۆیەكەم جارە لێخۆشبوونی گومرگی بۆ ئەو كۆمپانیا و خاوەن پڕۆژانە دەكرێت كە ئامێرەكانی كشتوكاڵی هاوردەی هەرێمی كوردستان دەكەن بۆ جوتیارانمان بە شێوەی قستی درێژ خایەن و پێشەكی كەم". لە ڕاگەیەنراوەكەدا ئاماژە بەوەشدراوە:" رسوماتی تابلۆی كشتوكاڵی وەرناگیرێت بۆ ئامێرەكانی پێشكەوتووی كشتوكاڵی كە ئەمە دەرفەتێكە بۆ پێشخستن و پەرەپێدانی بەروبوومە كشتوكاڵییەكان و هاندانی جوتیارانمان بۆ بەكارهێنانی تەكنەلۆژیایی نوێ، ئەم بابەتەش لە ڕێگای میكانیزمێكی پەسندكراوی هەر سێ وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو و وەزارەتی ناوخۆ و وەزارەتی دارایی و ئابووری كە لەلایەن وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو جێبەجێ دەكرێت".
-
خەڵك فڕۆكە جەنگییەكانی توركیا بە بۆمبی فۆسفۆڕ بۆردوومانی زناری كێستە لە ناوچەی بەرواری باڵا دەكەن. سەرچاوەیەكی تایبەت لە ناو پارتی كرێكارانی كوردستان دیمەنێكی ڤیدیۆیی تایبەتی بۆ (تۆڕی میدیایی خەڵك) ناردووە كە تیایدا دەردەكەوێت فڕۆكە جەنگییەكانی توركیا، لە زناری كێستە (زوندورا) لە بەرواری باڵای ناوچەی بادینان بە بۆمبی فۆسفۆڕ بۆردوومانی گەریلاكانی پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) دەكات. سەرچاوە تایبەتەكە ئاماژەی بەوەشدا، ماوەی ٢٢ ڕۆژە گەریلاكانیان بەرپەرچی پەلامارەكانی سوپای توركیا دەدەنەوە و گورزی كوشندەیانی لێوەشاندوون. [video width="426" height="200" mp4="https://media.xelk.org/2021/05/6f46bd9f-187264391_3108513319380622_6430151257159181016_n.mp4"][/video]
-
زۆر گرنگە کە بە ژیرانە پارە خەرج بکەیت و داهات و خەرجی خۆت ڕێک بخەیت و پارە پاشەکەوت بکەیت، بەڵام ئەمەی خوارەوە ٧ شتە کە نابێت لە پارەدا دەستی لێبگریتەوە، چونکە دواتر زیانت پێدەگەیەنیت: کۆکردنەوەی پارەی کەم بۆ کڕینی شتی گەورە یەکێک لە هەڵە باوەکان کە زۆریک لە گەنجان ئەنجامی دەدەن و دواتر بە تەمەنیان باجەکەی دەدەن ئەوەیە ڕەزیلیەکی زۆر دەکەن بۆ ئەوەی بۆنموونە خانو یاخود ئۆتۆمبێڵ بکڕن و کاتێک پێیدەگەن گەنجێتیان ڕۆشتووە و چێژی نەماوە، بۆیە گرنگە کە لەجیاتی ئەوە بۆنمونە بیر لە گۆڕینی پیشەکەت بکەیتەوە بۆ باشتر، یاخود چێژ لە ساتەکانی گەنجیت وەرگرە وەربەرهێنان لە کەرەستەی ناوماڵ چەندێک گرنگە کە لە بواری بزنسدا وەبەرهێنان بکەیت، لە کڕینی هەندێک کەرەستی ناوماڵیش بەهەمان شێوە، بۆنمونە ئامێری جلشۆر کات و توانایەکی زۆرت بۆ دەگەڕێنێتەوە و نابێت لەو شتانەدا ڕەزیلی بکەیت. داوای یارمەتی لە هاوڕێ و بانگنەکردنی کەسی شارەزا زۆرجار بۆ ئەوەی پارەکەت نەڕوات داوای هاوکاری لە هاوڕێکانت دەکەیت بۆنمونە بۆ ماڵ گواستنەوە، بەڵام بە خاوی گواستنەوەکە و کرێی هاتوچۆ و کڕینی ژەمە خۆراک و هەندێک لەو خەرجیانە نزیکدەبێتەوە لەوەی بە کۆمپانیا کارەکە بکەیت، جگە لەوەی خۆشت زۆر ماندوو دەبیت و جاری دیکەش ناچاردەبیت تۆش بچیت هاوکاری ئەو هاوڕێیەت بکەیتەوە. چونە سەرماڵ ەمەش یەکێکی دیکەیە لە کێشە باوەکان، بۆ ئەوەی کرێ نەدەیت دەچیتە سەرماڵ، بەڵام دواتر کێشەیەکی زۆری بوک و خەسوت بۆ درووستدەبێت کەناتوانێت بە ئاسوودەی بژیت و ناچاریت دواتر بە شەڕەوە بچیتەوە کرێوە. لایڤ هاک و بیرۆکە کۆنەکان بۆنمونە پاکەڕەوە ناکڕیت و لەجیاتی ئەوە بە ئاو و سۆدە پاکی دەکەیتەوە، دواتریش دەرئەنجامێکی باشیشت بەدەست ناگات. گرنگی بە تەندرووستیت نادەیت ناچیت بەدەم ئەو پێداویستیە پزیشکیانەوە کە پێویستە و دواتر ناچار دەبیت پارەی زیاتر خەرج بکەیت چونکە دۆخەکەت خراپتر دەبێت قورمارکردن بە تەندرووستیت زۆرجار لەبەر نرخەکەی خواردەمەنی کوالێتی باش ناکڕیت و خواردەمەنی خراپ و هەرزان دەکڕیت، ئەمەش وەک قومارکردن وایە بەتەندرووستیت چونکە ڕەنگە زیانت پێنەگات و پارە قازانج بکەیت، ڕەنگیشە زیانت لێبدات و ناچاربیت دواتر پارەی زیاتر لە تەندرووستیت خەرج بکەیت.
-
خەڵك ژمارەیەك چەكداری حەشدی شەعبی لەناو شاری خانەقین، هەڵیانكوتاوەتە سەر بازگەی ئاسایشی باوەمەحمود و دواتر چوونەتە ناوسەنتەری شارەوە و نمایشی سەربازییان ئەنجامداوە. ماڵپەڕی كەناڵی فەرمی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بڵاویكردەوە، دوای ئەوەی ژمارەیەك چەكداری حەشدی شەعبی لە ناو شاری خانەقین نمایشی سەربازی ئەنجام دەدەن چوونەتە سەر بەشی ئاسایشی خانەقین و لەسەر دیوارەكانی بیناكە بەزمانی عەرەبی دروشمی (كلا كلا للارهاب) (نا نا بۆ تیرۆر)یان نووسیوە. ئاماژە بەوەشدراوە، چەكدارەكانی حەشدی شەعبی چوونەتە سەر بارەگای مەڵبەندی خانەقینی یەكێتی و بەهەمانشێوە لەسەر دیواری بارەگای مەڵبەندیان نووسیوە و پێشمەرگەیەكی هەواڵگری سەر بەهێزەكانی70-یان ڕفاندووە و پاش چەند كاتژمێرێك و دوای ئەشكەنجەدانی ئازادیانكردووە. ماڵپەڕی كەناڵی فەرمی یەكێتی ئەوەشی خستووەتەڕوو، دوای نمایشە سەربازییەكەیان چەكدارەكانی حەشدی شەعبی لەناو شاری خانەقین چوونەتە دەرەوە و دۆخەكە ئارام بووەتەوە و مەڵبەندیش لە هەوڵی چارەسەری كێشەكەدایە.
-
خەڵك وەزیری كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاوی هەرێم ڕایدەگەیەنێت:" لەڕێگەی 3 پڕۆژە یاسای گرنگ هەلی كار بۆ هەزاران دەرچووی بەشەكانی كشتوكاڵ و ڤێتێرنەری دەڕەخسێت لەكەرتی تایبەت" بێگەرد تاڵەبانی وەزیری كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاوی هەرێم لە ڕاگەیەنراوێكدا لە لاپەڕەی فەرمی خۆی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك بڵاویكردەوە:"وەزارەتەكەیان لە دوای ئامادەكردن و تاووتوێكردنی سێ پرۆژە یاسایی گرنگ كە بەم نزیكانە لەئەنجومەنی وەزیرانەوە ئاراستەی پەرلەمانی كوردستان دەكرێت كە بریتین لە یەكەم، ڕەخساندنی دەرفەتی دامەزراندن بۆ دەرچووانی بەشەكانی كشتوكاڵی و ڤێتێرنەری. دووەم دامەزراندن و دەستەبەركردنی سندوقی خانەنشینی بۆ دڵنیای دەرچووان لەكاتی دامەزراندنیان لەكەرتی تایبەت. هەروەها، سێیەم دامەزراندنی لێژنەی نیشتیمانی بۆ تۆماركردن و پەسندكردن و پارێزگاریكردن لە تەرزە كشتوكاڵییەكانی هەرێمی كوردستان." بێگەرد تاڵەبانی ئاماژەی بەوەشداوە:"بۆ هەمان مەبەست ئەمڕۆ كۆبونەوەیەكمان لەگەڵ لێژنەی ڕاوێژكاری وەزارەت لەگەڵ حكومەتی هۆڵەندا ئەنجامدا ، لەم كۆبونەوە ڕاوێژكارییە گرنگەدا گفتوگۆ كرا دەربارەی: پێكهێنان و هاوبەشی كردنی پڕۆژەكانی بەرهەم هێنان لەنێوان كۆمپانیاكانی هۆلەندا و كۆمپانیا خۆماڵیەكان و پەرەپێدان و دابینكردنی پیشەسازی خۆراك و سوود وەرگرتن لە بەرهەمی بنەتۆی هۆلەندی و ڕاهێنان و پەرەپێدانی توێژینەوە و تاقیگەكان و دروستكردنی پڕۆژەكانی ئاو و ئاودێری و پێدانی قەرزی درێژخایەن بۆ هێنانی ئامێرەكانی تەكنەلۆژیای كشتوكاڵی بۆ جوتیاران". وەزیری كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاوی هەرێم ئەوەشی خستووەتەڕوو:"لەكۆتایدا جەخت كرایەوە لەسەر جێ بەجێكردنی ئەم تەوەرانە، كە هەنگاوێكی گرنگە لە پێشخستنی پیشەسازی كشتوكاڵی و ڕەخساندنی هەلی كار بۆ دەرچووان و بەبازاڕكردنی بەرووبوومی ناوخۆیی جوتیارانمان".
-
خەڵك- خەڵك- وەزارەتی تەندروستی عیراق، ڕەتیدەكاتەوە ڕاسپاردەی نوێ لەبارەی سەپانتدنی قەدەغەكردنی هاتووچۆ لەئارادا بێت، ئەمەەش لە دوای كۆتایی هاتنی ئەم هەفتەیە. ئاژانسی دەنگوباسی (العراقیە) لە زاری ڕیاز حەلەفی بەرۆِێوەبەری فەرمانگەی تەندروستی گشتی بڵاویكردەوە"تەندروستی هیچ پێشنیارێكی نوێی بۆ سەرلەنوێ كاردن بە قەدەغەكردنی هاتووچۆی گشتی لەپاش هەڵوەشاندنەوە لەلایەن لیژنەی باڵای تەندروستی و سەلامەتی نیشتمانی نەخستۆتەڕوو، تەنیا پشت بە قەدەغەكردنی نیمچە گشتی دەبەستێت". حەلەفی دەڵێت"گەڕانەوە بۆ قەدەغەكردنی هاتووچۆی گشتی، ئاستی تووشبوونی ڕۆژانە دیاریی دەكات". هەر لەو چوارچێوەیەدا، سەیف بەدر، وتەبێژی وەزتارەتی تەدروستی عیراق ڕایگەیاند"دوایین بڕیاری لیژنەی باڵای تەندروستی و سەلامەتی نیشتمانی، ئاماژە بە سەپاندنی قەدەغەی هاتووچۆی نیمچە گشتی دەكات كە لە چەند كاتێكی دیاریكراودایە، لەئێستاشدا لە هەفتەیەكدا دوو ڕۆژ قەدەغەی هاتووچۆ ناسەپێنرێت". پێشتر لیژنەی باڵای تەندروستی و سەلامەتی نیشتمانی، بڕیاریدا قەدەغەكردنی هاتووچۆی گشتی هەڵبوەشێنێتەوە و تەنیا پشت بە قەدەغەی هاتووچۆی نیمچە گشتی ببەستێت كە لە كاتژمێر نۆی ئێوارە بۆ پێنجی بەیانییە .
-
خەڵًك- ئەندامێكی لیژنەی پەیوەندییەكانی دەرەوە لە پەرلەمانی عیراق، بەپێویستی دەزانێت بە هێزێكی ڕاستەقینە و ئیرادەیەكی نیشتمانی وەڵامی دەستدرێژییەكانی توركیا بدرێتەوە. عامر فایز، ئەندامی لیژنەی پەیوەندییەكانی دەرەوە لە پەرلەمانی عیراق لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند"جەنگی ئابوری بە یەكێك لەو جەنگانە دادەنرێت كە هەموو وڵاتانی جیهان لێیدەترسن، هیچ شتێك بەر بە توركیا ناگرێت جگە لە بایكۆتی ئابوری كە زۆر كاریگەریی لەسەر دروست دەكات و ناچاری دەكات بەزووترین كات لە خاكی عیراق بچێتەدەرەوە". بە وتەی فایز"حكومەت زۆر كەمترەخەمە لەو بوارەدا و دەستوەردانی توركیاى لە خاكی عیراقدا پشتگوێخستووە، پێویستە بەشێوەیەكی فەرمی سنورێك بۆ ئەو دەستدرێژیانە دابنرێت". ئەندامەكەی لیژنەی پەیوەندییەكانی دەرەوەی پەرلەمانی عیراق پێیوایە"ئەو بێدەنگییە ڕەنگە توركیا زیاتر هانبدات بۆ دەستوەردان لە كاروباری عیراق، بۆیە پێویستە عیراق پەنا بۆ ئەنجومەنی ئاسایش ببات و سكاڵا لەدژی ئەنقەرە بەرزبكاتەوە".
-
خەڵك- وەزیری هەرێم بۆ كاروباری دانوستان لەگەڵ حكومەتی فیدراڵ ڕایدەگەیەنێت، وەزارەتی كشتوكاڵی عێراق بەرەسمی وبەنوسراوی ژمارە 1020 لە بەرواری 4ی ئایاری 2021 ئاگاداریكردینەوە كە كاركردن بەبڕیاری دابەشكردنی زەوی كەركوك راگیراوە تاكوو كێشەكە بەشێوەیەكی بنەڕەتی لەلایەن لیژنەیەكی باڵاوە یەكلای ئەكرێتەوە". خالید شوانی، وەزیری هەرێم بۆ كاروباری دانوستان لەگەڵ حكومەتی فیدراڵ لە ئەژماری وخۆی لەسەر تۆڕی كۆمەڵایەتی (فەیسبوك) ڕایگەیاندووە" لەدوای ئەم بڕیارەوە بەڕێوەبەرایەتی كشتوكاڵی كەركوك دەسەڵاتی ئەوەی نامێنێ زەوێكانی كورد و توركمان بەسەر جوتیارانی تردا دابەشبكات". بە وتەی خالید شوانی"لە درێژەی بەدواداچوونەكان بۆ چارەسەركردنی كێشەی گرێبەستە كشتۆكاڵێكانی كەركووك و بە مەبەستی راگرتنی بڕیارێكی كارگێڕی بۆ زەوی كشتوكاڵێكان و گرێبەستە كشتوكاڵێكانی وەزارەتی كشتوكاڵ كە تیایدا بڕیاریان دابوو بە هەڵگرتنی بڕیاری سڕكردنی ئەوە زەویانەی مەشمولن بە بڕیارەكانی ژمارە 4 ی ساڵی 2007 و بڕیاری ژمارە 29 ی ساڵی 2012 ومادەی 140ی دەستور و سەر لەنۆێ دابەشكرنەوەیان بەسەر ئەو كەسانەی لەسەردەمی رژێمی پێشوو بەمەبەستی تەعریب كردنی كەركووك ئەو زەیانەیان پێدرابوو". وەزیری هەرێم بۆ كاروباری دانوستان لەگەڵ حكومەتی فیدراڵ دەڵێت"دوای كۆبونەوەمان لەگەڵ وەزیری كشتوكاڵی فیدڕاڵ، و ئاراستەكردنی نوسراوی رەسمی بۆ ئەم مەبەستە، وەزارەتی كشتوكاڵ بەرەسمی وبەنوسراوی ژمارە 1020 لە بەرواری 4ی ئایاری 2021 ئاگاداریكردینەوە كە كاركردن بەو بڕیارە راگیراوە تاكوو كێشەی زەوێی كشتوكاڵییەكانی كەركووك بەشێوەیەكی بنەڕەتی لەلایان لیژنەیەكی باڵاوە یەكلای ئەكرێتەوە". خالید شوانی لە كۆتایی نوسینەكەیدا ڕایگەیاندووە"ئەوەش ئاشكرادەكات، "لەدوای ئەم بڕیارەوە بەڕێوەبەرایەتی كشتوكاڵی كەركوك دەسەڵاتی ئەوەی نامێنێ زەوێكانی كورد وتوركمان بەسەر جوتیارانی تردا دابەش بكات".
-
ئەمەی خوارەوە چەند بەکارهێنانێکی تەباشیرە بۆ کاروباری ناوماڵ کە زۆر بەسوودە: -بۆ لێکردنەوەی چەوری خواردەمەنی بەسەر جلەکانەوە، تاباشیری لێبدە و ١٠ خولەکێک پێوەی جێبهێڵە، دواتر بیشۆ و زۆر بەباشی لێی دەکاتەوە -دەتوانیت تەباشیر بەکاربهێنیت بۆ شاردنەوەی کون و کەلەبەری دیواری ماڵەکەت -بۆ ڕێگری لە مێروولە بازنەیەک بە تەباشیر بەسەر ئەو شوێنەدا بکێشە کە لێیوە دێنە دەرەوە، دواتر دەبینیت کە وەک جادوویەک کاردەکات -تەباشیر لەگەڵ کەرەستە ئاسنەکان دابنێ، کاریگەری شێ ناهێڵێت و ڕێگری دەکات لە ژەنگ هەڵهاتنیان -بەهەمان شێوە دەتوانیت لەگەڵ کەرەستە ستیل و جوانکاریەکاندا دایبنێیت و ناهێڵێت شێ کاریگەریان لەسەر بکات و ڕەنگیان کاڵ بکاتەوە -دەتوانیت بیکەیتە ناو کەنتۆری جلوبەرگەوە بۆ ئەوەی بۆنی ناخۆش درووستنەبێت.
