ئەگەر کۆلێرا و کۆرۆنا بەیەکەوە بگرین چی روودەدات؟ - تۆڕی میدیایی خەڵک

سەردێر

خەڵك- پۆلیسی پارێزگای سلێمانی دەستگیركردنی كەسێك بە تۆمەتی دزیكردن لە ماڵێك ڕادەگەیەنێت و دەلًێت، ئەو كەسە پێنج هەزار دۆلاری لە ماڵێكدا دزیوە. بەپێی ڕاگەیەندراوێك كە لەلایەن بەڕێوەبەرایەیی پۆلیسی پارێزگای سلێمانییەوە بڵاوكرایەوە"مەفرەزەكانی نوسینگەی ڕاپەرینی بەشی پۆلیسی نەهێشتنی تاوان تۆمەتبارێكیان دەستگیركرد، دزی لە ماڵێك كردبوو". هەر لە ڕاگەیەندراوەكەدا هاتووە"توانرا لەماوەیەكی كەمدا لەلایەن مەفرەزەكانی نووسینگەی ڕاپەرینی بەشی پۆلیسی نەھێشتنی تاوانەوە تۆمەتبارەكە بدۆزرێتەوە و دەستگیربكرێت". پۆلیسی سلێمانی دەڵێت"تۆمەتبار (ه، ر، س) لەدایكبووی 1984ـە و لەبەردەم دادوەردا دانی بەتاوانەكەیدا ناوە، كە لە دوو تاوانی دزیكردندا لەماڵێكدا بڕی پێنج ھەزار دۆلاری ئەمەریكی و یەك ملیۆن دیناری دزیووە، ئێستاش تۆمەتبارەكە بە بڕیاری دادوەر و بەپێی مادەی 443 لە یاسای سزادانی عێراقی ڕاگیراوە و لێكۆڵینەوەكان بەردەوامە".
خەڵك- بەڕێوەبەرایەتیی تەندروستیی چەمچەماڵ، ئاماژە بە ئەنجامدانی 42 پشكنینی نەخۆشی كۆلێرا دەكات و دەڵێت، 21 حاڵەتی تووشبوون بە نەخۆشییەكە تۆماركراوە. بەپێی ڕاگەیەندراوێك كە ئەمڕۆ دوو شەممە لەلایەن تەندروستی چەمچەماڵەوە بڵاوكرایەوە"لە ئەنجامی پشكنینی ئاوی مزگەوتەكاندا دەركەوتووە ئاوی سەرجەمیان شیاوی خواردەنەوە نین و كلۆریان تێدا نییە، لەدوای كۆكردنەوەی هەموو ئەو سامپڵانەی لە نەخۆشخانە و مەڵبەندە تەندروستییەكان وەرگیرابوون لە ئەو كەسانەی تووشی سكچوون و ڕشانەوەبوون و ئەنجامدانی شیكاری بەكترۆلۆجی بۆ سەرجەمیان دەركەوت، لە كۆی 42 كەس 21 كەسیان تووشی نەخۆشی كۆلێرابوون”. تەندروستی چەمچەماڵ لە ڕاگەیەندراوەكەدا دەڵێت"تیمێك لە مەڵبەندی خۆپاراستنی تەندروستیی چەمچەماڵ، سەر بە بەڕێوەبەرایەتیمان، بەمەبەستی پشكنین بۆ ئەو ئاوەی لە مزگەوتەكان بەكاردەهێنرێت، سەردانی مزگەوتەكانی قەزای چەمچەماڵی كرد و دەركەوتووە ئاوی مزگەوتەكان هیچ شیاو نین بۆ خواردنەوە بەهۆی نەبوونی كلۆر تێیاندا، كە ڕێژەی سفرە".
خەڵك- دادگای سلێمانی لەیەكەم هەنگاوی لەو شێوەیەدا لەسەر ئاستی هەرێم‌ و عێراق بۆ فراوانكردنی خزمەتگوزارییەكانی سیستمی ئەلیكترۆنی دادگا و بەمەبەستی كاراكردنی سیستمی ڤیدیۆ كۆنفرانس بۆ دادگاییكردنی تۆمەتباران، سەرۆكی دادگای سلێمانی لەگەڵ بەرپرسی ژمارەیەك بەڕێوەبەرایەتی كۆدەبێتەوە. بەپێی ڕاگەیەندراوێكی كە لەلایەن دادگای سلێمانییەوە بڵاوكرایەوە"دادوەر جاسم هەورامی سەرۆكی دادگا سەردانی بەشی پۆلیسی گرتن‌و گواستنەوەی سلێمانی لەگەڵ بەڕێوەبەری پۆلیسی گرتن‌و گواستنەوەی سلێمانی‌و بەرپرسانی بەشەكە كۆبووەوەو گفتوگۆكرا سەبارەت بەئامادەكاریی‌و پێداویستیەكانی زیادكردنی خزمەتگوزاری ڤیدیۆ كۆنفرانس بۆ سیستمی ئەلیكترۆنی دادگاو داواكرا بەزووترینكات شوێنی تایبەت بۆ ئەو مەبەستە تەرخانبكرێت‌و سەرۆكایەتیی دادگاش سەرجەم پێداویستیەكانی بەردەستبوونی ئەو خزمەتگوزارییە دابیندەكات". داداگاییكردن بەشێوەی ڤیدیۆ كۆنفرانس تەنها لەوڵاتە پێشكەوتووەكان كاری پێدەكرێت‌و سەرۆكایەتیی دادگای تێھەڵچوونەوەی ناوچەی سلێمانیش بەجێبەجێكردنی دەبێتە یەكەمین دادگا لەسەر ئاستی هەرێم‌و عێراق كە ئەو سیستمە جێبەجێدەكات. هەر لە ڕاگەیەندراوەكەدا هاتووە"ئەو هەنگاوە دەبێتەهۆی دابینكرنی ئارامیەكی زیاتر بۆ تۆمەتباران‌ و كارئاسانیەكی زۆر بۆ پۆلیس‌و كەمكردنەوەی تێچوونی گواستنەوەی تۆمەتباران‌و هاتوچۆیان‌و هەر لەشوێنی مانەوەی خۆیان لەڕێگەی سیستمێكی تایبەتەوە بەدەنگ‌و ڕەنگ‌و لەڕێگەی شاشەوە پڕۆسەی دادگاییكردنەكە بەڕێوەدەچێت".
خەڵک- بەڕێوەبەرایەتی هاتووچۆی گەرمیان ۱٤ هەلی کاری تایبەت بە بۆیاخکردنی هێڵکاریی سەر شەقامەکانی ئیدارەکەی راگەیاند. ئەمڕۆ دووشممە، بەڕێوەبەرایەتی هاتووچۆی گەرمیان بەمەبەستی بۆیاخکردنی هێڵکاریی سەر شەقامەکان ۱٤ هەلی کار رادەگەیەنێت بۆ هاووڵاتیانی سنوری ئیدارەی گەرمیان بەشێوەی گرێبەست. ئاشكراشیکرد "ئەو کارخوازانەی ئارەزووی کارکردن دەکەن بۆ ئەم مەبەستە، سەردانی بەڕێوەبەرایەتی هاتووچۆی گەرمیان بکەن بە چەند مەرجێک". لەو مەرجانەش، دەبێت کارخواز هەڵگری مۆڵەتی شۆفێری گشتیی بێت، دانیشتووی سنووری ئیدارەی گەرمیان بێت و بڕوانامەی شەشی ئامادەیی، میکانیک و پیشەسازی کەمتر نەبێت. سەبارەت بە پێداویستییەکانیش، دەبێت کارخواز کارتی نیشتمانی یان پێناسی باری کەسێتی (جنسیە)، کارتی زانیاری و دوو وێنە لەگەڵ خۆیدا ببات. بەڕێوەبەرایەتییەکە راشیگەیاند "ناو تۆمار کردن لە سبەینێ سێشەممە، 28/6/2022 دەست پێدەکات و بڕیارە تاوەکو رێكەوتی دووشەممە 4/7/2022 بەردەوام دەبێت".
خەڵک_ وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاند "ئەمڕۆ لە ماوەی چەند کاتژمێرێکی داهاتوودا رێکەوتی دانووساتەنەکانی نێوان وڵاتەکەی و ئەمریکا لەسەر پرسی چەکی ناوەکی ئاشکرا دەکات کە ىڕیارە لە قەتەر بەئەنجام بگەیەندرێت". ئەمڕۆ دووشەممە، ئاژانسی رۆیتەزر، لەسەر زاری راوێژکارێکی ئێرانی رایگەیاند "پێدەچیت قەتەر میوانداریی دانووستانە ناڕستەوخۆکانی نێوان ئێران و ئەمریکا بکات". لەو بارەیەوە، سەعید خەتیب زادە، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران وتی "ئامانجی گفتوگۆکانی داهاتووی نێوان ئێران و رۆژئاوا چارەسەرکردنی دۆسییە هەڵپەسێنراوەکانە لە پێناو لابردنی ئەو سزایانەی تا ئێستا ئاڕاستەی ئێران کراون". وتیشی، "تۆپەکە ئێستا لە گۆڕەپانی ئەمریکادایە و ئەگەر واشنتۆن ئاروەزوومەند بێت دەتوانین لەو بارەیەوە بگەین بە دەرەنجامێک". خەتیب زادە ئاشكراشیکرد، "گفتوگۆکان لە بارەی چەکی ناوەکییەوە لە ڤییەنا-وە و راستەوخۆ لەگەڵ واشنتۆن-دا نابێت، بەڵكو لە رێگەی یەکێتیی ئەوروپا و بە شێوەیەکی ناڕاستەوخۆ دەبێت". راشیگەیاند "ئەو دۆسیانەی بڕیارە باسیان لێوەبکرێت، بریتیین لە چەند خاڵێکی ناکۆکی و لێکتێنەگەیشتن لە نێوان تاران و واشتنتۆندا".
یانەی چێڵسی ڕایدەگەیەنێت کە پیتەر چێک، ڕاوێژکاری تەکنیکی لە ٣٠ی حوزەیران جێدەهێڵێت. لە دوای دامەزراندنی سێ ساڵ لەمەوبەرەوە، چێک ئامۆژگاری و ڕێنمایی پێشکەش کردووە لەسەر هەموو بابەتەکانی تۆپی پێ و ئاست لە سەرتاسەرییانەکەدا، لە هەمان کاتدا پەیوەندییەکانی نێوان تیپەکانی پیاوان و ئەکادیمیامان بەهێزتر کردووە. چێک دەڵێت: لە ماوەی سێ ساڵی ڕابردوودا ئیمتیازێکی گەورە بوو کە ئەم ڕۆڵە لە چێڵسی ئەنجاممدا، بەهۆی ئەوەی یانەکە لە ژێر خاوەندارێتی نوێدایە،هەست دەکەم ئێستا کاتی گونجاوە بۆ ئەوەی من هەنگاو بنێم بە لایەکدا، خۆشحاڵم کە ئێستا یانەکە لە دۆخێکی نایابدایە لەگەڵ خاوەنە نوێیەکان، و دڵنیام لەسەرکەوتنی داهاتووی چ لەناو یاریگا و چ لە دەرەوەی یاریگا.' تۆد بۆیلی، خاوەنداری چێلسی رایگەیاندووە: 'پێتر ئەندامێکی گرنگی خێزانی چێڵسییە. ئێمە لە بڕیارەکەی تێدەگەین کە هەنگاو بنێت و سوپاسی دەکەین بۆبەشدارییەکانی وەک ڕاوێژکارێک و پابەندبوونی بە یانەکە هیوای سەرکەوتنی بۆ دەخوازین.’
خەڵک- پاشـماوەی کەشتییەکی جەنگیی بەناوبانگی ئەمریکیی سەردەمی جەنگی دووەمی جیهانی دۆزرایەوە لە ناوچەیەکدا کە تا ئێستا بە قوڵترین ناوچەی نێو دەریا هەژمار دەکرێت کە پاشـماوەی تێدا دۆزرابێتەوە. رۆژی چوارشەممەی رابردوو، پاشـماوەی کەشتییەکی سەربازیی کاولکەری ئەمریکی کە لە جەنگی دووەمی جیهانیدا کاری پێکراوە، دۆزرایەوە. کەشتییەکە ناوی (یو ئێس سمۆیڵ بی رۆبێرتس)ە و نازناوی (سامی بی) پێدراوە و لە قوڵی شەش هەزار و 985 مەتر و بە لەتکراوەیی بۆ دوو بەش؛ دۆزراوەتەوە، بەوەش ناوچەی دۆزینەوەکەی دەبێتە قوڵترین ناوچەی نێو دەریا کە تا ئێستا پاشماوەی تێدا دۆزرابێتەوە و بەوەش ژمارەی پێوانەیی پاشماوەی پێش خۆی دەشکێنێت. لەو بارەیەوە، ڤیکتۆر ڤیسکۆڤۆ، لێکۆڵەری ئەمریکی دەڵێت "دیاریکردنی شوێنی ئەم کەشتییە بەناوبانگە شانازییەکی گەورەیە بۆ من و جێی سەرسوڕمانمە، لە رێگەی ئەم دۆزینەوەیە دەرفەتی گێڕانەوەی چیرۆکی پاڵەوانێتیی ئەو سەربازانە دێتە ئاراوە کە لە جەنگی دووەمی جیهانیدا بەشدارییان کردووە و لە لای زۆرێک لە خەڵكی نەناسراون و گوێبیستی چیرۆکی قوربانیدانیان نەبوون". هەروەک، ڤیسکۆڤۆ ئاشکرایکرد "زانیارییەکانی پێشوو کە دەربارەی شوێنی کەشتییەکە لە بەردەستدا بوون، ورد نەبوون بۆیە دۆزینەوەی سەخت بووە".
خەڵك- پەرلەمانی كوردستان رۆژی چوار شەممە دەنگ دەدات لەسەر هەمواری یەكەمی یاسای نەوت و گاز لە هەرێمی كوردستان. سەرۆكایەتی پەرلەمانی كوردستان بانگهێشتی پەرلەمانتارانی كوردستان دەكات، بۆ دانیشتنی ژمارە (10)ی ئاسایی خولی بەهارەی ساڵی چوارەم لە خولی هەڵبژاردنی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان، لە كاتژمێر (1)ی پاش نیوەڕۆ رۆژی چوار شەممە (29ی حوزەران/ یۆنیۆی 2022). بەپێی بەرنامەی كاری دانیشتنی ژمارە (10)ی خولی بەهارە، دەنگدان لەسەر پڕۆژە یاساكانی (هەمواری یەكەمی یاسای نەوت و گاز لە هەرێمی كوردستان) و پڕۆژەیاسای (هەمواری یەكەمی یاسای پاراستن و چاككردنی ژینگە لە هەرێمی كوردستان-عێراق ژمارە (8)ی ساڵی 2008) دەبێت. ئەم هەنگاوەی پەرلەمانی كوردستان لە حاڵێكدایە تا دێت ناكۆكییەكانی نێوان هەولێر و بەغدا لەسەر كەیسی نەوت و غاز خەریكە دەگاتە ئاستی پێكدادانی سەربازی.
خەڵک ناکۆکییە سیاسییەکانی نێوان مۆسکۆ و وڵاتانی هاوپەیمان لەبەرەی ئۆکراین تا دێت توندتر دەبن، بەرپرسێکی باڵای کۆشکی سپیش دەڵێت؛ وڵاتانی ئەندام لە G7، هەوڵەکانیان بۆ قورسترکردنی سزاکانی سەر رووسیا چر دەکەنەوە و دەیانەوێت بریارەکانیان بە جۆرێک لەسەر ئابووری ڕووسیا کاریگەر بن تا شادەمارەکانی ئابورییەکەی ببڕن. ئەو بەرپرسە کە ناوەکەی ئاشکرا نییە و سکای نیوزی عەرەبی زانیارییەکانی بڵاوکردووەتەوە، رایەگەیەنێت؛ "سەرکردەی دەوڵەت و حکومەتەکان کە لە باڤاریا لە باشووری ئەڵمانیا کۆدەبنەوە، زۆر نزیکن لە بڕیارێک کە تێیدا داوا لە وەزیرەکانیان بکەن میکانیزمی بەپەلە دابنێن بۆ ئەوەی سەقفێک دیاریکراو لەسەر نرخی نەوت دابنێن، بە تایبەرت نەوتی ڕووسی. ناوبراو ئاماژەی بەوەدا، ئەم میکانیزمە هێشتا تایبەتمەندییەکانی دیاری نەکراون و داواکارییەکەش پێویستی بە هەماهەنگییەکی زۆر هەیە. ئەو بەرپرسە جەختی لەوە کردەوە: "ئامانج لەم میکانیزمە راگرتنی سەرچاوەی سەرەکیی دارایی نوێیە لە ڤلادیمێر پوتین، سەرۆکی رووسیا و لە هەمان کاتدا دابەزاندنی نرخی سووتەمەنی لە جیهاندا کە بەهۆی کاریگەرییەکانی شەڕی ئۆکرایننرخەکەی بەرز بووەتەوە". ئەو بەرپرسەی کۆشکی سپی رایگەیاندووە، ئەمڕۆ دووشەممە، گروپی حەوت كە كۆبوونەوەی لوتكە لە ئەڵمانیا بەڕێوە دەبات، پلانی خۆی جێبەجێ دەكات بە دانانی سەقفێك دیاریکراو بۆ نرخی نەوتی ڕووسی لەسەر ئاستی جیهان دا. ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد، وڵاتانی G7، به‌ شێوه‌یه‌كی هەماهه‌نگ به‌رده‌وام ده‌بن بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی ده‌ستپێڕاگه‌یشتنی رووسیا به‌ سه‌رچاوه‌ی دارایی. ئەو بەرپرسە ئەمریکییە جەختی لەوە کردەوە کە G7، لە نێوان خۆیاندا هەماهەنگی دەکەن "بۆ بەکارهێنانی باجی گومرگی لەسەر بەرهەمەکانی ڕووسیا، بە مەبەستی یارمەتیدانی ئۆکرانیا". ئاماژەی بەوەشکردووە، پێشتر وڵاتانی خاوەن پیشەسازی گەورەی جیهان رێککەوتوون لەسەر سەپاندنی باجی زیاتر لەسەر هەناردەکانی رووسیا. لە دوای ئۆپەراسیۆنی سەربازی تایبەتی ڕووسیا لە ئۆکراین، وڵاتانی ڕۆژئاوا هەوڵیان دا، وردە وردە ڕێگری بکەن لە ڕووسیا بۆ دەستڕاگەیشتن بەو پێداویستیانەی ڕۆژئاوا کە پێویستیانە بۆ بوارە پیشەسازییەکانی، بە تایبەت بەتایبەت لە بواری پیشەسازی سەربازیدا.
خەڵك- وتەبێژی حكوومەتی هەرێمی كوردستان رایدەگەیەنێت: وەزارەتی دارایی وادەی دابەشكردنی مووچە دیار دەكات. مێدیای پارتی لە زاری جوتیار عادل، وتەبێژی حكوومەتی هەرێمی كوردستانەوە بڵاویكردەوە "وەزارەتی دارایی پەیوەستە بە بابەتی دابەشكردنی مووچە، وەكو حكوومەت پێشتر رامانگەیاندبوو لە داهاتی بەردەست ئەولەویەت بۆ مووچەیە، چاوەڕێی وەزارەتی دارایی دەكەین كاتی دابەشكردنی مووچە دیار بكات". سەبارەت بە هێرشكردنە سەر كێڵگەكانی نەوت و غازی هەرێمی كوردستان لەلایەن گرووپە چەكدارەكان، جووتیار عادل دەڵێت "وەك حكومەتی هەرێمی كوردستان هەموو هەوڵێك دەدەین ئاسایش و سەقامگیری بۆ هاووڵاتییان و كۆمپانیاكان لە هەرێمی كوردستان بڕەخسێنین، ئێستا هەموو كۆمپانیاكان كاری خۆیان دەكەن".

ئەگەر کۆلێرا و کۆرۆنا بەیەکەوە بگرین چی روودەدات؟

سەرهەنگ خالید

هەواڵ بڵاوکراوەتەوە: 23/06/2022

خەڵک-
پزیشکێکی پسپۆڕی نەخۆشییە هەناوییەکان ئاماژە بەوەدەکات ئەگەر کەسێک پێکەوە توشی هەردوو نەخۆشیی کۆرۆنا و کۆلێرا بێت ئەوا نیشانەکانی زۆر زیاتر دەبێت و چارەسەرکردنیشی وریایی زیاتری دەوێت.

د. هێرش حەیدەر، پزیشکێکی پسپۆڕی نەخۆشییە هەناوییەکان دەڵێت، کاتێک (کۆ)ییەکان کۆدەبنەوە، واتا کۆلێرا و کۆڤید لە هەمان نەخۆشدا نیشانەکانی زۆر زیاترە وەک ئەوەی بە تەنها یەکێکیانی هەبێت.

ئەو پزیشکە دەشڵێت، ئەو کاتە نەخۆشەکە چارەسەرکردنیشی وریایی زیاتری ئەوێت.

کلیە وشەکان:
کۆرۆنا، کۆلێرا

هەلبژاردە
گرنگترینەکان