خەڵك – یەحیا حبیب
بەهۆی زۆری چاڵ و چۆڵی كۆڵانەكان لە قەزای شارەزوور، بەشێك لە هاووڵاتیانی قەزاكە لە سەر ئەركی خۆیان هەڵدەستن بە چاككردن و پڕكردنەوەی ئەو شوێنانە.
بەوێنە.. هاووڵاتیان شەقامەكان چاك دەكەن
سەردێر
-
خەڵك- ئەندامێكی لیژنەی دارایی لە پەڕلەمانی عێراق ڕایدەگەیەنێت، هەر تانەیەك لە یاسای بودجە هیچگۆڕانكارییەك لە یاساكەدا ناكات. بەپێی زانیارییەكان، هەریەك لە مستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی عێراق و دەوڵەتی یاسا تانەیان لە یاسای بودجەی عێراق داوە و دەیانەوێ گۆڕانكاری تێدا بكەن. شیروان میرزا ئەندامی لیژنەی دارایی لە پەڕلەمانی عێراق بە(خەڵك)ی ڕاگەیاند، دەوڵەتی یاسا تانەی لەسەر نرخی دۆلار داوە كە ئەوەش ئیشی حكومەتە و كاری پەڕلەمان نییە و پەیوەندی بە یاسای بودجەشەوە نییە و بێ بنەمایە. وتیشی"دەوڵەتی یاسا تانەی لە بابەتی پشكی هەرێم داوە كە ئەمەش بابەتێكی سیاسییە و كاریگەری دروست ناكات". ئاشكراشیكرد، تانە دان لە هەر یاسایەك كە بە دڵی لایەنێك نەبوو، ئاساییە، چونكە هەركەسێك شتێكی بەدڵ نەبوو تانەی لێدەدا، دەوڵەتی یاساش دەنگی بە یاساكە نەداوە. ڕوونیشیكردەوە، پێشبینی ناكەم ئەو جۆرە تانانە گۆڕانكاری لە یاساكەدا دروست بكات. ئەمەش لەكاتێكدایە، دوای سەدان كۆبوونەوەی نێوان هەرێم و بەغدا لەلایەك و لایەنە شیعییەكان لەلایەكی تر و توانرا یاسای بودجە تێبپەڕێنرێت، ئەم مانگەش یەكەم مانگە كە یاساكە جێبەجێ دەكرێت و لایەنەكان لە چاوەڕوانی پابەندبوونن بە یاساكەوە.
-
خەڵك- پۆلیسی موسڵ حەشارگەیەكی چەكدارانی داعشیان دۆزیوەتەوە كە زیاتر لە ملیۆن و نیوێك دۆلار و كانزای گرانبەهای تێدا بووە. وەزارەتی ناوخۆی عێراق بڵاویكردەوە، حەشارگەیەكی داعشیان لە موسڵ دۆزیوەتەوە كە ئەو چەكدارانە ئەم كانزا و پارانەیان لە هاوولاتیان سەندووە و لە خانوویەكی گەڕەكێكی كۆنی موسڵ شاردوویانەوە. بەپێی زانیارییەكان، لەنێو حەشارگەكەدا ملۆنێك و 500 هەزار دۆلار وەكو دراوی 100 دۆلاری و 14.5 ملیۆن دیناری عێراقی و 32 كیلۆ كانزای گرانبەها و 500 گرام زێڕ. حكومەتی عێراق لە ساڵی 2017 توانی سەركەوتنی خۆی بەسەر داعشدا ڕابگەیەنێت، بەڵام تاكو ئێستا چەكدارانی داعش لە چەند ناوچەیەكی عێراق و سوریا بوونیان هەیە و ناوەناوەش هێرشەكانیان بۆسەر هێزە ئەمنییەكان ئەنجام دەدەن و زۆرجاریش هاووڵاتیانی سڤیل دەبنە قوربانی.
-
خەڵك- هیندستان ئەمڕۆ ئامارێكی پێوانەیی نوێی كۆرۆنای تۆماركرد بە جۆرێك ژمارەی تووشبوان 273 هەزارە لە 24 سەعاتدا. لەگەڵ ئەم ئامارە نوێیە ژمارەی تووشبووان لە ئەم وڵاتەدا گەیشتە 15 ملیۆن كەس و پلەی دووهەمی گرت لە دوای ئەمریكا لە زۆری ژمارەی تووشبووانی كۆرۆنادا. وەزارەتی تەندروستی هیندستان رایگەیاند ژمارەی مردووان بە كۆرۆنا بەرز بووەتەوە بۆ 178 هەزار كەس دوای ئەوەی رۆژێكدا 1619 كەس مردن. ئەم شەپۆلە نوێیەی كۆرۆنا لە هیندستان لە مانگی ئاداری سەریهەڵداوە توندترە لە شەپۆلەكەی مانگی ئەیلولی رابردوو كە ئاماری رۆژانە گەیشتە 97 هەزار كەس. لە هەفتەكانی رابردوودا لە هیندستان ئاماری رۆژانە 200 هەزار كەسی تێپەڕاند. لە زۆرێك لە هەرێمەكانی هیندستان رێوشوێن گیراوەتەبەر كەرەنتینە راگەیەنراوە. هیندستان دەناڵێنێت بە دەست نەبوونی كارمەندی تەندروستی و ئۆكسجین و دەرمانی پێویستەوە.
-
خەڵك- جەنەراڵ كیڤن كۆبسی، فەرماندەی ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەكانى هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە عیراق ڕایدەگەیەنێت، ئۆپەراسیۆنی (خواستی پتەو) لە عیراق كە لەلایەن هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە وە ئەجام دەدرێت، نمونەیەكە دەكرێت لە هەموو ئۆپەراسیۆنەكانی ئایندە لە ناوچە جیاجیاكانی جیهان پشتی پێببەسترێت. ماڵپەڕی (ئەرمادا)ی سەربازی لە زاری جەنەراڵ كۆبسی بڵاویكردەوە"تائێستاش پاشماوەكانی داعش بونییان هەیە و ئەم بوونەش تا ئەندازەیەكی زۆر لە ناوچەكانی نێوان هێز و نەژادە جیاجیاكاندایە". بە وتەی كۆبسی"داعش بوونی لە ناوچەكانی چیای حەمرین لە باكووری خۆرهەڵاتی عیراقدا هەیە، بەو پێیەی كەلێن و بۆشایی هەیە لەنێوان هێزە فیدراڵییەكانی عیراق و پێشمەرگەی كوردی، چەكدارانی ڕێكخراوەكەش لەو ناوچانەدا لە ئەشكەوتەكانەوە هەوڵ دەدەن توندوتیژی بۆ بەغدا هەناردە بكەن".
-
خەڵك- بەڕێوەبەرایەتی گشتی حەج و عومرە لە وەزارەتی ئەوقاف و كاروباری ئایینی ھەرێمی كوردستان، ئەو ھاووڵاتیانە ئاگادار دەكاتەوەكە بە نیازن گەشتی عومرەن، "دەبێ تەنھا لە رێگەی ئەو كۆمپانیایانە گەشت بكەن كە ناوەكانیان دیاركراوە". بەپێی ڕاگەیەندراوێكدا كە لەلایەن بەڕێوەبەرایەتی گشتی حەج و عومرەی هەرێمی كوردستانەوە بڵاوكرایەوە"ھاووڵاتییانی ھەرێمی كوردستان ئاگادار دەكەینەوە ئەوانەی بەنیازی ئەنجامدانی گەشتی عومرەن، ئەوا تەنھا لە رێگەی ئەوكۆمپانیایانەی كە ناویان ھاتووە گەشتەكانیان ئەنجام بدەن". هەر لە ڕاگەیەندراوەكەدا هاتووە"بەپێچەوانەوە بەڕێوەبەرایەتی گشتی حەج و عومرە بەدەر لەو كۆمپانیایانەی كە ناویان ھاتووەو رێكارەكانیان تەواو كردوە بەرپرسیار نییە".
-
خەڵك- دادگای پێداچوونەوەی هەرێمی كوردستان بڕیاری لەسێدارەدانی هاوسەری سێوان قادر پەسەندبكات، ئەمەش دوای ئەوەی داواكرابوو پێداچوونەوەی بۆ بكرێت. ئەمڕۆ دووشەممە دادگای پێداچوونەوە بڕیاری لەسێدارەدانی هاوسەری سێوان قادر و منداڵەكانی پەسەندكرد، بەڵام بەهۆی جێبەجێنەكردنی سزای لەسێدارەدان لەهەرێمی كوردستان، چاوەڕێدەكرێت سزای هاوسەرەكەی سێوان قادر بۆ زیندانی هەتاهەتایی بگۆڕدرێت. لە 16ی كانوونی یەكەمی 2018، له گەڕەكی ئاسوودەی قەزای چەمچەماڵ سێوان قادری 23 ساڵ و هەر سێ منداڵەكەی بە ناوەكانی لارین دیار، تەمەن دوو ساڵ، دارین دیار، تەمەن پێنج ساڵ و دەروون دیار، تەمەن یەك ساڵ، لە ماڵەكەی خۆیاندا سووتان. كاتی رووداوەكە هەرسێ منداڵەكە راستەوخۆ گیانیان لەدەستدا و جەستەی سێوانیش بە رێژەی 90٪ سووتا و رەوانەی نەخۆشخانەی فریاكەوتنی سووتاوی لە سلێمانی كرا.
-
*محەمەد گۆمەشینی ٭ کاتێک ژیانی خەڵکتان کردە قوربانی ململانێ سیاسیەکان و بەرژەوەندی کورسی وپۆست وپارە ئەرێ بەڕاست لەخەمی خەڵک بوون ؟ ٭ کاتێک دەرگاتان کردەوە بەلێشاو خەڵکتان هێنا ناو هەرێم بەناوی هونەرمەندو دیکۆرسازو شاجوان ومۆدیلیست ونیوەی کچ وگەنجیان بەلاڕێدا بردو خەڵکیان کردە فیلیم ئەرێ بەڕاست لەخەمی خەڵک بوون ؟ ٭ کاتێک دەیان کەناڵتان کردەوەو ڕێگەتان دا هەرچی بەرنامەی بێ ڕەوشتی و دوورلەبەهاکان بڵاو بکرێتەوە و خەڵک ڕووت بکەنەوە ئەرێ بەڕاست لەخەمی خەڵک بوون ؟ ٭ کاتێک شکۆی مرۆڤتان شکاندو خەڵکتان وەک دراما تورکیەکان فێرکرد باوک کوڕی بکوژی و کچ حەبی بخواو هەردووکیان خیانەت بکەن و خێزانتان لێک هەڵوەشاندەوەو خەڵکتان بێ نازکرد ئەرێ بەڕاست لەخەمی خەڵک بوون ؟ ٭ کاتێک خەڵکتان برسی کردو موچەتان کردە نیوەو بە شەست ڕۆژ دابەشتانکرد و باوکتان خەجاڵەتی بەردەمی ژن و منداڵەکانی کرد و خەڵکتان ڕیسواکرد ئەرێ بەڕاست لەخەمی خەڵک بوون ؟ ٭ کاتێک سڵتان نەکردەوە لە خاک فرۆشتن و وویژدان کڕین و دابەش کردنی دەرمانی ئێکسپایەرو ژەهرو قاجاغچێتی ودرۆو چەلەحانێ وشەڕی پۆست و شەریک بوون لە هەموو پڕۆژەکان ئەرێ بەڕاست لەخەمی خەڵک بوون ؟ ٭ کاتێک زۆربێ شەرمانە کامیراکانتان دەکردەوەو خۆتان ڕووت دەکردەوەو پەلاماری ناموسی کچان وژنانتان دەداو خۆتان سوک دەکرد ناوتان لەخۆتان نابو بەرپرس وباوکی میللەت ئەرێ بەڕاست لەخەمی ژن و خەڵک بوون ؟ ٭ کاتێک لەگزوو ڕەنج ڕۆڤەڕو خانوو دیاری گرانبەهاتان بۆ کچە مۆدیلیستەکان بەدیاری دەبەخشی و خەڵکی برسیش خۆی دەکوشت و هاواری دەکرد ئەرێ بەڕاست لەخەمی خەڵک بون ؟ ٭ کاتێک دامەزراندن و ئەرز دابەشکردن و سەرەی ڤاکسین و پڕۆژەی وەبەرهێنان و هەموو شتەکانتان کردە واستەو کەرتی تایبەت و خۆمە خۆمەو ڤی ئای پی ئەرێ بەڕاست لەخەمی خەڵک بوون ؟ ٭ کاتێک هیچ سنورێکتان نەهێشت بۆ پیرۆزیەکان ومێژووی پڕ جوانی و شکۆو بەها ئایینی و کەلتوریەکان و مرۆڤ دۆستی وهەموو شتتان ناشیرنکرد ئەرێ بەڕاست ئەوکاتیش لەخەمی خەڵک بوون ؟ ٭ کاتێک ئافرەتێک سەردانی دەکردن بۆ کارێک و بۆ دامەزراندن و یان هەر بۆ پرسیارێک و یەکسەر داوای دەرچون و مەزرەعەو داوەت و مانەوەتان لێ دەکردن و دەتانکردە مەرج بۆ کارەکەی ئەرێ بەڕاست ئەوکاتیش لەخەمی ژن کوشنتن و خەڵک بوون ؟ ٭ کاتێک لێشاوێک خەڵکی نەفس نزم و نەخوێندەوارو بێ معریفەتان دروست کردو دەناردە سەرکەناڵەکان و بێ باکانە قسەی لەسەر هەموو جوانیەکانی کۆمەڵگا دەکردو تۆی دووبەرەکی وفەسادی بڵاو دەکردەوە ببوە زوڕنا ژەن ئەرێ بەڕاست ئەوکاتیش لەخەمی خەڵک بوون؟ ٭ کاتێک بەلێشاو خەڵکتان دروست کردو بەکرێ گرت لەپشت پەیج وماڵپەڕە ساختەکان و وتاری سوک وبێ مستەوایان دەنوسی و ژەهریان دەڕێشت لەناو کۆمەڵگا و دژی ژیان و جوانی بوون ئەرێ بەڕاست لەخەمی خەڵک بوون ؟ ٭ کاتێک هەموومانتان کڕی و فرۆشت و کوشت و ژیانتان تاڵ کردین و پیرتان کردین و هەموومانتان نەخۆش کردو خۆتان بەگەنجی و زەنگینی و ژیانی شاهانە مانەوەو دەژین ئەرێ بەڕاست لەخەمی خەڵک بوون؟ ئەوجا ئێستا پێمان بڵێن هەر بەجددی لەخەمی خەڵکن و لەخەمی ژن کوشتن و خۆکوشتنی گەنج و هەر بەجددی لەخەمی برسی بونی خەڵک و گیرفان بەتاڵی باوک و بێ کاری گەنجان و هەڵوەشانەوەی خێزان و نیگەرانی زۆربونی کێشەو شەڕو تاوانەکانن ؟ *توێژەرو ڕاوێژکاری خێزانی
-
خەڵک-بەشی هەواڵ یەکێک لەپارێزەرانی کەیسی گیراوانی بادینان ئاشکرای دەکات، بەهەمان تۆمەتی ئەوانی پێشووتر لەلایەن ئاسایش کەیسی 9 لە دەستگیرکراوانی تری بادینان ئاڕاستەی دادگا کرا و دادگایی دەکرێن. بەشدار حوسین، پارێزەری کەیسی گیراوانی بادینان لەبەردەم دادگای هەولێر لەکۆنفڕانسێکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند،بەهەمان تۆمەتی ئەوانی پێشووتر لەلایەن ئاسایش کەیسی 9 لە دەستگیرکراوانی تری بادینان ئاڕاستەی دادگا کرا و دادگایی دەکرێن، هەرچەندە ڕۆژی دادگایی دیارنیە بەڵام پێدەچێت لەمانگی پێنجی ئەمساڵ دادگایی بکرێن و تاکو ئێستاش لەدادگا مەلەفی ئەو چالاکوانانە نەدراوەتە دەستی پارێزەران. دەشڵێت، ئەوەی جێگای سەرنجە سەڕەڕای ئەوەی ئەو گیراوانە هەموویان چاڵاکی مەدەنین، بەڵام ناونیشانی ئەو چالاکوانانەی گۆڕیوە بۆ کاسبکارو پیشەی جیاواز و کەیسەکەشیان بەهەمان یاساو ماددەی چالاکوانەکانی پێشووە بەتۆمەتی تێکدانی ئاسایشی نیشتیمانی. ئەوەشی خستەڕوو هاوشێوەی گیراوەکانی تر ڤیدیۆی دانپێدانان لەگەڵ ئەم چالاکوانانەش تۆمارکراوە، بەداخەوە بەهۆی فشار و چاوسوورکردنەوە دوو لەو چالاکوانانە ڕاهێنراون کە ئێمە وەک پارێزەر ڕەتبکەنەوە، لەگەڵ ئەوەشدا بریکارنامەمان لەژوورەوەیە و دادوەری دادگاش بڕیاریداوە پەنجەمۆربکەن بۆ ئەوەی وەک پارێزەر کاربکەین. لەبارەی تەمیزکردنەوەی پێنج سزادراوەکەی تریش بەشدار حوسین وتی، تاکو ئێستاش ئاسایش ڕێگەنادات سەردانیان بکەین کە پێچەوانەی ڕێکارە یاساییەکانە، بیانووشیان بۆ ئەوەی ڕادەستی چاکسازی نەکراون گوایە چاکسازی هەولێر نۆژەن دەکرێتەوە، بەڵام دەکرێت ئەوانە خەڵکی بادینان ڕەوانەی چاکسازی بادینان بکرێنەوە، بۆ ئەوەی کەس و کاریان بتوانن سەردانیان بکەن، دادگای تەمیزیش هێشتا لەلێکۆڵینەوە دایەو بڕیاری کۆتایی نەدراوە.
-
خەڵك- سەرچاوەیەكی ئەمنی، ئاماژە بە كوژرانی پیاوێك و منداڵێك و برینداربوونی سێ كەسی تر دەكات بەهۆی شەڕێك كە لەسەر یاریی تۆپی پێ لە خۆرهەڵاتی بەغدا دروستبوو. ئەمڕۆ دوو شەممە، سەرچاوەیەكی ئەمی ڕایگەیاند"شەڕێك كە لەسەر یاریی تۆپی پێ دروستبوو، پەرەی سەند بۆ بەكارهێنانی چەكی سوك لە ناوچەیەكی گەڕەكی سەدر لە بەغدا و بەوهۆیەوە، پیاوێك و منداڵێك كوژران و سێ كەسی تر برینداربوون". سەرچاوەكە دەڵێت"پۆلیس تاوانبارەكەی ڕاوناوە و توانیویەتی دەستگیری بكات".
-
ئەمەی خوارەوە کۆمەڵێک هەڵەی باوە کە هەندێکجار کوڕان لە ستایلی خۆیاندا ئەنجامی دەدەن و زیانی بۆیان هەیە و ستایلەکەیان تێک دەدات، هەر بۆیە گرنگە کە لێیان دووربکەویتەوە: -دانای مۆبایل و جزدان لە گیرفاندا کە زۆر دیار بێت ستایلی جلەکانت تێکدەدات -چاکەت و جانتای پشت بەیەکەوە ناگونجێت، هەر بۆیە نابێت بەکاری بهێنیت -زۆرجار ڕوودەدات کە کاتژمێرەکەت لەکارکەوتووە بەڵام هەر بەکاری دەهێنیت، ئەوەش وێنایەکی خراپت لەسەر درووستدەکات -بۆینباخەکەت نابێت کورت یان درێژ بێت، بیکە بە بنەما : دەبێت سەری بۆینباخەکە بگاتە پشتێنەکەت -دانانی چاویلەک لەسەر سەرت ناگونجێت و دەتوانیت هەڵی واسیت بە ملتەوە -قۆڵی چاکەت نابێت کورت بێت، بەڵکوو دەبێت بگاتە مەچەکت -کاتێک تراکسوودی وەرزشی لەبەردەکەیت، دڵنیابە لەوەی کە دوخێنەکەی نەهاتۆتە دەرەوە -هیچکاتیش کراسی گەورەتر لە قەبارەی خۆت لەبەر مەکە و دڵنیابە لەوەی پڕ بە شانەکانتە
