ساختەکاری لە کاڵا و شمەکەکاندا زیادی کردووە
ساختەکاری لە کاڵا و شمەکەکاندا زیادی کردووە حکوومەت چی کردووە بۆ ڕێگری ئەم دیاردەیە؟!
سەردێر
-
خەڵك- میهرەبانی زانایەكی ئایینی لەبەرانبەر هاوسەرەكەی لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان كاردانەوەی بەدوای خۆیدا هێنا. تۆڕی سپوتنیك بڵاویكردەوە، لە پارێزگای مەشهدی وڵاتی ئێران دیمەنی زانایەكی ئایینی و هاوسەرەكەی بڵاوكراوەتەوە كە بەهۆی سەرمایەكی زۆرەوە عەباكەی داوە بەسەر هاوسەرەكەیدا و خۆشی لەبەر سەرماكە بە تەنیشت هاوسەرەكەیەوە هەنگاو دەنێت. ئاشكراشیكرد، ئەم دیمەنە لە تۆڕەكانی كۆمەڵایەتی بڵاوبووەتەوە و كاردانەوەی بەدوای خۆیدا هێناوە، بەشێوەیەك زۆرینەی هاووڵاتیان پێیانوایە، هەموو عاشقەكان لەبەرانبەر مەعشوقەكانیان ئەم جۆرە ڕەفتارانەیان هەیە، ئاشكراشیدەكەن، لە مەشهەد سەرمایەكی زۆر بەهێز هەیە، بەڵام ئەم زانایە چەند جوان بوو عەباكەی بۆ پارێزگاریكردنی هاوسەرەكەی لە سەرما بەسەر ئەودا دا، خۆشی بە جلوبەرگێكی تەنكەوە هەنگاو دەنێت. لەبەرانبەردا بەشێك لە هاووڵاتیان پێیان وایە، ئەم وێنەیە دەستكردە یاخود ڕێكخراوە و بڵاوبوونەوەشی بابەتێكی گاڵتەئامێزە، هاوكات بەشێكیتر ڕەخنەی ئەوە دەگرن بۆچی ئەم دوو هاوسەرە هاوشانی یەكتر هەنگاو نانێن و دەبوو پێكەوە هەنگاویان بنایە.
-
خەڵك- سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا ڕایدەگەیەنێت، خۆپیشاندانەكانی ناسڕییە لێكەوتەی گەورەی بەدواوەیە. نوری مالیكی سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، بەدواداچوون دەكەن بۆ ئەوەی لە پارێزگای زیقار و ناوچەكانی دیكەی عێراق ڕوودەدات، سەرجەم ئەو جموجۆڵانەی پارێزگاكان پیلانێكن لەدژی یەكپارچەیی و سەقامگیری خاكی عێراق. وتیشی "پاڵپشتی داوا ڕەواكانی خۆپیشاندەرانم نەك لەیاسا دەرچووەكان، هیوادارم حكومەت ئەو داواكاریانە بەهەند وەربگرێت و هەلی كار بڕەخسێنێت، لەهەمانكاتیشدا لەگەڵ حكومەت و لەپاڵ دەزگا ئەمنی و هێزەكانی دەوڵەت دەوەستم تاكو سووكایەتیان پێنەكرێت، چونكە گەیشتووینەتە قۆناغێك كە ئێستا دەوڵەت هیچ پێگە و بەهایەكی نییە". ڕوونیشیكردەوە، لەناسریە ناوەندی پلان داڕشتن هەیە بۆ ئەوەی بارودۆخێكی هاوشێوەی ناساندنی ڕاگەیاندنی هەرێم بێتەئاراوە، ئەمەش بۆ دۆخی عێراق و سەقامگیری باشوور و ناوەند مەترسیدارە.
-
خەڵك- ئیسرائیل مەترسی هەیە لە فشارەكانی ئەمریكا لەسەر عەرەبستانی سعودیە كە كارئاسانی دەكات بۆ بەهێزكردنی هەڵوێستی ئێران و تێكدانی نزیكبوونەوەی نێوان عەرەبستان و ئیسرائیل. رۆژنامەی جیروازلۆم پۆست لە راپۆرتێكدا بڵاویكردەوە هەڵوێست و فشارەكانی ئەم دواییەی ئەمریكا بەرامبەر ریاز هاوپەیمانی هەرێمی دژی ئێرانی لاوازكردووە لە حاڵێكدا ئەمریكا ئامادەیی كەمی تێدا هەیە بۆ روبەڕوبوونەوەی ئێران. رۆژنامەكە، ئاماژەی بە مەیلی بەڕێوەبەرایەتییەكەی جۆ بایدن سەرۆكی ئەمریكاش كردووە بۆ گەڕانەوە بۆ رێككەوتنی ناوەكی لەگەڵ ئێران كە سەرۆكی پێشوو دۆناڵد ترەمپ لە 2018 لێی كشایەوە. ئیسرائیل گومانی لە هەنگاوەكانی ئەمریكا هەیە كە رایگەیاندووە سزاكانی سەر ئێران هەڵناگرێت تا ئێران ئەركەكانی بەرامبەر رێككەوتنی ناوەكی جێبەجێنەكات، كات دیاری دەكات كە ئایا ئەوە روو دەدات. عەرەبستانی سعودیە بەبێ هاوكاری ئەمریكا ناتوانێت لە ئیسرائیل نزیكبێتەوە، لەكاتێكدا لە ماوەی ساڵانی رابردوو هەردوو دەوڵەتی عەرەبستان و ئیسرائیل نزیكبوونەوەی زۆریان هەبووە، تەنانەت بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل بە نهێنی سەردانی عەرەبستانی كردووە. هەریەكە لە عەرەبستان و ئیسرائیل بەردەوامی دەدەن بە روبەڕوبوونەوەی نەیارەكەیان كە ئێرانە.
-
خەڵك-بەشی هەواڵ نرخی نەوت لەبازاڕەكانی جیهان بەراورد بە ڕۆژانی ڕابردوو جێگیرە. ئاژانسەكانی جیهان بڵاویانكردەوە، نرخی نەوت بۆ ئەمڕۆ یەك شەممە، 28-2-2021، بەشێوەیەك بووە كە نرخی نەوتی برێنت بە 66 دۆلار و 13 سەنت لە بازاڕەكانی جیهان مامەڵەی پێوەكراوە و هاوكات نرخی بەرمیلێك نەوتی خاوی ئەمریكیش بە 61 دۆلار و 50 سەنت مامەڵەی پێوەكراوە. هۆكاری بەرزبونەوەی نرخی نەوت دەگەڕێتەوە بۆ ڕێككەوتنی گروپی ئۆپیك پڵەس لەسەر زیادكردنی بەرهەمهێنانی نەوت بە بڕی 500 هەزار لە ڕۆژێكدا. هاوكات هەڵكشانی نرخی نەوت لەكاتێكدایە، ژمارەیەك لەو وڵاتانەی بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا بەشێك لە كەرتە پیشەسازی و بازرگانییەكانیان وەستاندبوو، لە ئێستادا و بەهۆی كەمبوونەوەی مەترسییەكانی كۆرۆنا، بەشێك لە چالاكییە ئابوورییەكانیان دەستپێكردووەتەوە، ئەمەش بووەتە هۆی بەرزبوونەوەی نرخی نەوت.
-
چاودێرێكی سیاسی دەڵێت:"هەمواری یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق تەنیا لە بەرژەوەندیی پارتی و یەكێتیدایە". عارف قوربانی نووسەر و چاودێری سیاسی لە نووسینێكیدا ئاماژە بەوەدەكات:"یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بەجۆرێك هەموار كرایەوە كە لە بەرژەوەندیی كوتلە گەورەكان بێت، دوور نییە دوای هەڵبژاردن كەشێكی سیاسی بێنێتە ئاراوە كۆتایی بەو فرە رەنگییە لە فراكسیۆنی جیاجیای پەرلەمانی بهێنێت و پەرلەمان بەسەر چەند هاوپەیمانێتییەكی گەورەدا دابەش بكات، چونكە یاساكە بواری ئەوەی بۆ حیزبە بچووكەكان نەهێشتووەتەوە بە ئاسانی بگەنە پەرلەمان، هەروەها ئەو حیزبانەش كە دەنگەكانی زۆر پەرت و بڵاون بەهۆی فرە بازنەیی لە هەڵبژاردندا دەرفەتی ئەوە نەماوە دەنگەكان بۆ یەك بازنە كۆبكرێتەوە، بەو هۆیەشەوە ئەو حیزبانەی نفوزیان لە ناوچەی دوورلەیەك و پەرت و بڵاوە، ئەوانیش شانسی بەدەستهێنانی كورسییان نەماوە". لەبەشێكی تری نووسینەكەیدا عارف قوربانی ئەوەی خستووەتەڕوو:"بە كورتی و كوردییەكەی، یاساكە بۆ موجامەلەی كوتلە بەهێزەكانی عیراق هەموار كرایەوە و لە كوردستانیش بەدڵی پارتی و یەكێتی. لە ڕووی كۆمەڵایەتیشەوە كۆمەڵگەی عیراق و كوردستان بەرەو خێڵگەری ئاراستە دەكات، چونكە حیزبەكان ناچار دەكات بۆ كۆكردنەوەی دەنگ لە بازنەیەكی دیاریكراو، كوڕ و كەسوكاری سەرۆك خێڵ و هۆز و عەشیرەتەكان بەربژێر بكەن. ئەمەش عیراق و پەرلەمانەكەی بەرەو ئەنجوومەنی هۆزەكان دەبات نەك دامەزراوەیەك بۆ خزمەتی برەودان بە دیموكراسی. ئەوانەی عەڕابی ئەم شێوازە لە هەمواری یاسای هەڵبژاردن بوون و ئەندازیاری ئەو دیزاینەی نەخشەی داهاتووی پەرلەمانی عیراق بوون، شاراوە نییە بەچی مەبەستێك ئەوەیانكرد، بەڵام گەلانی عیراق لە داهاتوودا باجەكەی دەدەنەوە". هەروەها نووسەر و چاودێرە سیاسییەكە ئاماژەی بەوەش كردووە:"یاساكە هەر كاریگەریی لەسەر هێز و كوتلە سیاسییەكانی عیراق نییە، بەڵكو ڕەنگدانەوەی لەسەر پڕۆسەی سیاسیی كوردستانیش دەبێت، ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ ڕۆژانی پەسندكردنی هەمواری یاساكە لە پەرلەمانی عیراق و هەڵوێستی لایەنە كوردستانییەكانی بەشدار لە پەرلەمان بهێنینەوە یادی خۆمان، دیمەنەكان جوانتر دەبینین كە ئەوكات گۆڕان، یەكگرتوو و كۆمەڵ و نەوەی نوێ و ئەو پەرلەمانتارانەی لەوانیش جیا ببوونەوە، هەمویان لە دژی هەمواری یاساكە بوون و ناڵەیان گەیشتبووە ئاسمان كە ئەم یاسایە پێشێلكردنی دیموكراسییە و بواری هاوبەشی سیاسی بۆ هێزە بچووكەكان ناهێڵێتەوە، تەنانەت ڕوونتر دەیانگووت ئەمە بۆ موجامەلەی پارتی و یەكێتیی و بە ئیتیفاقی نهێنی ئەوان كراوە و لەمەودوا هەموو كورسییەكانی پەرلەمانی عیراق لە كوردستان پارتی و یەكێتی دەیبەن". ئەو نووسەر و چاودێرە سیاسییە ڕوونیشی كردووەتەوە:"بێگومان ئەو قسەیە ڕاستە كە هەمواری یاساكە تەنیا لە بەرژەوەندیی پارتی و یەكێتیدایە و لە باشترین دۆخدا ئەگەری ئەوە هەیە یەكگرتوو، كۆمەڵ، گۆڕان و نەوەی نوێ هەر یەكی یەك كورسی ببەن، ئەوەش وەك ئەگەرێكی لاواز. دروستبوونی هاوپەیمانێتیی هیوا و هەموو ئەو ئەگەرانەش بۆ دروستبوونی بەرەیەكی فراوان لەنێوان ئەو حیزبانەی دەرەوەی پارتی و یەكێتی، هێشتا دڵنیایی ئەوەی نییە كە بتوانرێت كورسییەكان لە پارتی و یەكێتیی وەرگرن، چونكە یاساكە بەو جۆرە هەموار كرایەوە و بازنەكان بەدڵ و بەپێی قورسایی و دەنگی پارتی و یەكێتی و بە هاوئاهەنگیی لەگەڵ ژووری هەڵبژاردنی ئەو دوو حیزبە دروستكران، بۆیە هەرچەندە ئێستا هاوكێشەكانیش گۆڕاون و پەیوەندییە سیاسییەكان پێچەوانەی ئەو كاتەیە كە یاساكەی تیا هەمواركرایەوە، بەڵام تازە زەمەن ناگەڕێتەوە و دەرفەتی هەموارێكی دیكەی یاساكە نەماوە. ئەوەی روونە ئەوەیە كە ئەو شەست كورسییەی خولی داهاتووی پەرلەمان، لیستەكانی یەكێتی و پارتی دەیبەن. عارف قوربانی زیاتر ڕوونی كردووەتەوە و دەڵێت:"ئەگەر پارتی و یەكێتی هەر یەكە و لیستی سەربەخۆی خۆی هەبێت و كەسیتر نەكەنە هاوبەشی خۆیان، هەموو كورسییەكان بۆ ئەو دوو حیزبە دەبێت. با گریمانەی ئەوە بكەین هەر یەكی…
-
ئاشنا فەلاح، بەڕێوەبەری پەیمانگای ئاشنا لەسلێمانی و فەرمانبەر لەبەشی كارگێڕی زانکۆ دان بەوەدا دەنێت کە لە پۆلی دووەمی ناوەندییەوە تا پاش زانکۆ بە قۆپیە دەرچووە و وەک خۆشی دەڵێت هەموو جۆرە قۆپییەكی کردووە. ئەم وتانەی ئاشنا فەلاح لە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان ناڕەزایی لێکەوتۆتەوە و داوادەکەن کە ڕێکاری یاسایی بەرامبەر بگیرێتە بەر و داواکاری گشتی و وەزارەتی پەروەردە و خوێندنی باڵا لەسەر ئەو بابەتە هەڵوێستیان هەبێت. ئاشنا فەلاح، لەبارەی ئەو قسانەوە ڕایگەیاندووە؛ کە ئەو تەنها ڕاستی وتووە و هەمووان قۆپیان کردووە، بەڵام هەمووان وەک من ڕاستیەکە ناڵێن و خەڵکیش نایانەوێت گوێیان لە ڕاستی بێت" ئاشنا وتوشیەتی"من مامۆستای زانکۆ نیم و تەنها فەرمانبەرم، پەیمانگاکەشم ئەهلیە و بۆخۆم دامەزراندووە و هیچ کەسێک هاوکاری نەکردووم و ئەو هەڵمەتەش کە درووستکراوە تەنها بۆ لێدانی منە" https://www.youtube.com/watch?v=F7rKlu3_mA0&feature=emb_title
-
باڵیۆزی ئێران كۆماری ئیسلامی لە عیراق ڕایدەگەیەنێت: هەڕەشەكانی توركیا لە هێرشكردنە سەر شنگال ڕەتدەكەنەوە و دەبێت توركیا خاكی عیراق بەجێبهێڵێت. ئیرەج مەسجدی باڵیۆزی كۆماری ئیسلامی ئێران لە عیراق لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ كەناڵی ڕووداو ڕایگەیاند:"پەیوەندییەكانیان لەگەڵ هەرێمی كوردستان زۆر گەرمن، هەروەها وتیشی حكومەتی ئێران دژی ئەو دوو فیلمە بوو كە لەسەر هێرشەكانی داعش بۆ سەر هەولێر بەرهەمهێندرابوون و بوونە هۆی تووڕەبوونی سەركردایەتی لە هەرێمی كوردستان". ئیرەج مەسجدی ڕوونیشیكردەوە، ئەوان دژی هەبوونی هەموو هێزێكی سەربازیی بیانین لە عیراق و هەرێمی كوردستان، هەر لەو چوارچێوەیەشدا هەڕەشەكانی توركیا لە هێرشكردنە سەر شنگال ڕەتدەكەنەوە و دەبێت توركیا خاكی عێراق بەجێبهێڵێت و هێزەكانی بگەڕێنەوە سنوورە نێودەوڵەتییەكان. باڵیۆزی كۆماری ئیسلامی ئێران لە عیراق ئەوەشی خستەڕوو، ئەوان دژی هێرشكردنە سەر هەولێر و هەموو نوێنەرایەتییە دیپلۆماسییەكانن لە عیراق. خەڵك – بەشی هەواڵ
-
وەزارەتی دەرەوەی سعودیە بە تەواوەتی ڕاپۆرتەكەی ئەمریكای لەبارەی كوشتنی جەمال خاشقچی ڕۆژنامەوان ڕەتكردەوە. وەزارەتی دەرەوەی سعودیە لە ڕاگەیەنراوێكدا ئەوەی خستەڕوو، چاودێری ئەو ڕاپۆرتە دەكەن لەبارەی كوشتنی خاشقچییەوە پێشكەشی كۆنگرێسی ئەمریكا كراوە و تیایدا هاتووە:"بەهیچ جۆرێك ئەو ڕاپۆرتە قبوڵ ناكەین كە تۆمەتی بێبنەما و سووكایەتی تیادایە بەرامبەر ئیدارەی سعودیە و ڕاپۆرتەكەی ئەمریكا چەندین زانیاری و ئەنجامی ناڕاستی تیادایە". وەزارەتی دەرەوەی سعودیە تیشكی خستووەتە سەر ئەوەی، پێشتریش لەلایەن، لایەنە پەیوەندیدارەكانی سعودیەوە ئیدانەی كوشتنی خاشقچییان كردووە كە ئەمە دژی یاسا و بەهاكانی سعودیەیە و داكۆكی لەوە كردووە كە ئەوانەی ئەم كارەیان ئەنجام داوە سنووری دەسەڵاتی خۆیان بەزاندووە و لەلایەن كەسانێكەوە ئەمە ئەنجام دراوە كە تەواوی سیستمی سعودیەیان بەزاندووە. لە ڕاگەیەندراوەكەدا باس لەوەش كراوە، كە بۆ لێكۆڵینەوە لە كوشتنی خاشقچی و ڕادەستكردنی بەرپرسیارانی ئەم ڕووداوە تەواوی هەنگاوە پێویستییەكانیان ناوە، دەسەڵاتی دادوەریش لەبارەی ئەنجامدەرانەوە بڕیاری كۆتایی داوە و خانەوادەی خاشقچیش بە خۆشحاڵییەوە پێشوازییان لەو بڕیارە كردووە. وەزارەتی دەرەوەی سعودیە بە تیشك خستنە سەر ئەوەی كە هاوبەشیەتی نێوان سعودیە و ئەمریكا بەهێزە، هیوای خواستووە ئەم پەیوەندییانە لە سەر بنەمای ڕێزی هاوبەش كە 80 ساڵە بەم جۆرەیە، بەردەوام بن. جێی ئاماژەیە، بەپێی ئەو ڕاپۆرتەی دەزگای هەواڵگریی ئەمریكا ئامادەی كردووە، دەركەوتووە شازادەی جێنشینی سعودیە، محەمەد بن سەلمان ڕەزامەندی دەربڕیوە بۆ كوشتنی جەمال خاشقچی ڕۆژنامەوان لەناو كونسوڵخانەی سعودیە لە ئیستانبوڵ. خەڵك – بەشی هەواڵ
-
سەرەڕای بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا داهاتی باجەكانی عیراق لە ساڵی 2020دا نزیكەی 4 ترلیۆن دینار بووە و داهاتی ئەو باجانەش بە بەراورد بەساڵی ڕابردوو زیادیكردووە. شاكر مەحمود بەڕێوەبەری گشتی دەستەی گشتی باجەكانی عیراق ڕایگەیاند، داهاتی باجەكان لە ساڵی 2020دا زیاتر لە 3 ترلیۆن و 800 ملیۆن دینار بووە، كە ئەمەش بەراورد بە ساڵی 2019 بە ڕێژەی 23% زیاترە. زیادبوونی ڕێژەی داهاتی باجەكانیش لە كاتێكدایە، عیراق لەساڵی ڕابردوودا بەهۆی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆناوە بە ئاستێكی زۆر چالاكییە ئابوورییەكانی وەستابوون. خەڵك – بەشی هەواڵ
-
خەڵک پاش بڵاوبوونەوەی تۆمارێکی ڤیدیۆیی بەشێک لە بەرنامەیەکی کات بەسەر بردن لە یەکێك لە کەناڵەکانی هەرێمی کوردستان لە نێو تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان، کە تێیدا کەسێک باس لە ئەنجامدانی قۆپی و ڕێگەکانی ساختەکاری لە وانەکانی خوێندندا دەکات ڕێکخراوێکی قوتابیان، لە راگەیەنراوێکدا داوای گرتنەبەری رێکاریی یاسایی دژ بەو کەسە دەکات. دەقی ڕاگەیەنراوەکە بەناوی خوای گەورە و میهرەبان بۆ بەڕێزان: داواکاری گشتی هەرێم وەزارەتە پەیوەندیدارەکانی حکومەتی هەرێم لەم ڕۆژانەدا و لەکەناڵێکی ڕێگەپێدراوی تەلەفزیۆنییەوە، لەبەرنامەیەکی تەرفیهی و کات بەسەر بردندا، کەسێک کەخۆی وەک مامۆستای زانکۆ و بەڕێوەبەری پەیمانگایەکی ئەهلی دەناسێنێت، بەشێوەیەکی ڕوون و بەشانازییەوە باس لەوە دەکات کە لەپۆلی دووی ناوەندییەوە بە قۆپی و گزیکردن دەرچووە، هاوکات وردەکاری و شێوازەکانی قۆپیکردنیشی دەخاتەڕوو. لە چەقی قەیرانە پەروەردەییەکاندا و لەم دۆخە ناهەموارەی کەرتی پەروەردە و خوێندندا، بڵاوکردنەوەی ئەم جۆرە بابەتانە و ڕەواجپێدانی، تاوانێکی ئاشکرایە و کاریگەریی خراپ لەسەر بیر و بۆچوون و دەروونی قوتابیان و خوێندکاران جێدەهێڵێت، هەروەها حەزی زانست و ویستی هەوڵ و کۆششکردن بۆ فێربوون بەلاڕێدا دەبات، ئەمە بەدەر لەوەی بە ئاشکرا قوتابیان بۆ پەنا بردنە بەر ڕێگای هەڵە و گزیکردن هان دەدات. ئێمە لە ڕێکخراوی قوتابیانی کوردستان بەپێویستی دەزانین، لەپێناو دووبارە نەبوونەوەی ئەم جۆرە هەڵە زەقانەدا داواکاری گشتی لەهەرێم بەدواداچوون بۆ بابەتەکە بکات و ڕێکاری پێویست بگرێتە بەر، هاوکات داواکارین لە هەرکام لەوەزارەتەکانی (پەروەردە و خوێندنی باڵا و وەزارەتی ڕۆشنبیری) بە ئەرکی سەرشانی خۆیان هەستن و ڕێوشوێنی یاسایی بەرامبەر کەسەکە و ئەو دەزگا ڕاگەیاندنەش بگرنەبەر. ڕێکخراوی قوتابیانی کوردستان مەکتەبی سکرتاریەت ٢٧ شوباتی ٢٠٢١
