پارەی پەرەپێدانی پارێزگاکان
سەرکۆ یونس*
زیاترسەردێر
-
خەڵك- لە شاری سلێمانی و بە ئامادەبوونی هەڤاڵ ئەبوبەكر، ڤێستیڤاڵی كوردستان بۆ كێبڕكێی سەركێشی ئۆتۆمبێل ئەنجامدرا. ئەمڕۆ هەینی 26ی شوبات، ڤێستیڤاڵی كوردستان بۆ كێبڕكێی سەركێشی ئۆتۆمبێلەكان لە ڕێگا داخراو و سەختەكاندا ئەنجام درا، كە لە هەموو شارەكانی كوردستانەوە بەشدارییان كردبوو. هەڤاڵ ئەبوبەكر، پارێزگاری سلێمانی لە وتەیەكدا سەبارەت بەو ڤێستیڤاڵە وتی، "بەئومێدی ڕێكخستن و پەرەپێدانی زیاتری ئەم بوارە، پشتیوانیی و پیرۆزبایی خۆمانمان بۆ دووپاتكردنەوە".
-
خەڵك- وەزارەتی تەندروستی حكومەتی هەرێمی كوردستان دواین ئاماری تووشبوون بە ڤایرۆسی كۆرۆنای بڵاوكردەوە، كە بەراورد بە ڕۆژانی ڕابروو ڕێژەكە زۆر زیادی كردووە، بەڵام هیچ حاڵەتێكی گیانلەدەستدان تۆمار نەكراوە. وەزارەتی تەندروستی هەرێم لە ڕاگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردوە، لە 24 كاتژمێری ڕابردوودا 5912 پشكنینی تایبەت بە ڤایرۆسی كۆرۆنا ئەنجام دراوە و دەركەوتووە، كە 202 كەس هەڵگری ڤایرۆسەكەن، بەجۆرێك لە هەولێر 98 كەس و لە دهۆك 50 كەس و لە سلێمانی 45 كەس و لە گەرمیان 5 كەس و لە ڕاپەڕین 4 كەس تووشی ڤایرۆسەكە بوون. ڕوونیشی كردۆتەوە، 80 نەخۆشی تووشبوو بە ڤایرۆسی كۆرۆنا چاكبوونەتەوە و هیچ حاڵەتێكی گیانلەدەستدانیش تۆمار نەكراوە. بەپێی دواین ئامار، لە هەریچم تاوەكو ئێستتا ١٠٨٦٣٩ كەس تووشی كۆرۆنا بوون و لەو ژمارەیەش ١٠٣٣٣٢ كەس چاكبوونەتەوە و ١٧٨٨ كەس لەژێر چارەسەری پزیشكیدان و ٣٥١٩ كەسیش گیانیان لەدەستداوە.
-
خەڵك- لیژنەی ناوخۆ و ئاسایش و ئەنجوومەنی خۆجێییەكانی پەڕلەمانی كوردستان ئاشكرای دەكات، كە وەزارەتی ناوخۆ پڕۆژە یاسایەكی بۆ خانەنشینی هێزەكانی ناوخۆ ئامادەكردووە تاوەكو لەكاتی خانەنشینبوونیان مووچەیان بەو ڕێژە زۆرەی ئێستا كەم نەكات. باڵامبۆ محەمەد، جێگری سەرۆكی لیژنەی ناوخۆ و ئاسایش لە پەڕلەمانی كوردستان بۆ (خەڵك) ئاماژەی بەوەكرد، وەزارەتی ناوخۆی حكومەتی هەرێمی كوردستان پڕۆژە یاسایەك بۆ خانەنشینی هێزەكانی ناوخۆ ئامادەكردووە و بڕیارە بەم نزیكانە ئاڕاستەی پەڕلەمان بكرێت بۆ خوێندنەوە و پەسەند كردنی. ئاماژەی بەوەشكرد، هێزەكانی ناوخۆ لەكاتێكدا خانەنشین دەبن مووچەكەیان بەڕێژەیەكی زۆر كەم دەكات، هەر بۆیە دەبینین زۆر بەكەمی كارمەندانی ناوخۆ خۆیان خانەنشین دەكەن، بۆیە وەزارەتی ناوخۆ ئەو پڕۆژە یاسایەی ئامادەكردووە تاوەكو جۆرێك لە دادپەروەری بهێنێتەدی لە مووچەكانیان و بەو ڕێژە زۆرە كەم نەكات دوای خانەنشین بوونیان. ڕاشیگەیاند، لیژنەكەمان ئاگادار كراوەتەوە لە پڕۆژە یاساكە، بەڵام تا ئێستا دەقی پڕۆژە یاساكە نەگەیشتۆتە دەستمان، بەڵام لە هەموو حاڵەتەكاندا دەبێت حكومەت خۆی دیراسەی ڕێژەی مووچەی كردبێت و بیگونجێنێت لەگەڵ یاسای چاكسازی لە مووچە و خانەنشینی و دەرماڵەكان. باڵامبۆ محەمەد وتیشی، "وەك لیژنەی ناوخۆ و ئاسایش پشتیوانی پڕۆژەكەی وەزارەتی ناوخۆ دەكەین، تا هێزەكانی ناوخۆش بتوانن بە مووچەیەكی شایستە خۆیان خانەنشین بكەن".
-
خەڵك- كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عیراق دوا كات بۆ تۆماركردنی هاوپەیمانێتی و لیستی پاڵێوراوان دیاری دەكات و جەختیشدەكاتەوە، ژمارەی كاندیدەكان ناگونجێت لەگەڵ بازنەی هەڵبژاردنەكان، كە 83 بازنەیە. كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عیراق لە ڕاگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، كۆبوونەوەیەكیان ئەنجامدجاوە بە ئامادەبوونی ئەمیر ئاراین، سەرۆكی تیمی نێردەی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ هاوكاری هەڵبژاردن و تێیدا گفتوگۆ كراوە لەسەر ماوەی تۆماركردنی هاوپەیمانێتی و وەرگرتنی لیستی كاندیدان. ڕاشیگەیاندووە، بڕیاریانداوە بە دیاری كردنی بەرواری 1-5-2021 بۆ تۆماركردنی هاوپەیمانێتییەكان و 17-4-2021 بۆ پێشكەش كردنی لیستی ناوی پاڵێوراوان. جەختیشی كردۆتەوە، كە ئەو بەروارانە کۆتا مۆڵەتن و لەدوای ئەوە هیچ داوایەکی تر وەرناگیرێت. ئاماژەی بەوەشكردووە، ئەو بڕیارانە بۆیە دراون، چونكە ژمارەی كاندیدە پێشكەش كراوەكان ناگونجێن لەگەڵ ژمارەی بازنەكانی هەڵبژاردن، كە 83 بازنەیە و هەروەها ژمارەی كورسیە تەرخانكراوەكان، كە 329 كورسییە.
-
خەڵك- تا ئێستتا ڕێككەوتنی كۆتایی لەنێوان عیراق و هەرێم لەسەر پڕۆژە یاسای بودجەی ساڵیی 2021 نەكراوە و پەڕلەەمانتارێكی شیعەش هۆكاری سەرەكی ڕێكنەكەوتنی هەولێر و بەغدا بۆ قەرزی كۆمپانیا نەوتییەكان دەگێڕێتەوە. بەپێی زانیارییەكانی (خەڵك)، لایەنە شیعەكان داوای ڕادەستكردنی نیوەی داهاتی دەروازەكان و بڕی ٤٣٠ ھەزار بەرمیلی ڕۆژانە لەلایەن ھەرێمی كوردستانەوە دەكەن، كە بدرێت بە سۆمۆ و ھەر سۆمۆش كاری فرۆشتن و بە بازاڕگرتنی لە ئەستۆ بگریت و پێویستییەكانی ھەرێم لە ناوخۆ و تێچووی كۆمپانیا نەوتییەكان ھەریم بە نەوتی بدریتەوە بە ھەرێمی كوردستان و لەبەرامبەردا پشكی 12.67ی بودجە بدەن بە هەرێم، كە نزیكەی 14 ترلیۆن دینارە. هەر بەپێی زانیارییەكان، حكومەتی هەرێم لەڕێگەی شاندی دانوستانكارییەوە تەنها بەو ڕەشنووسە ڕازییە، كە پێشتر حكومەتی عیراقی لەناو پڕۆژە یاسای بودجەدا جێگیری كردووە، كە بریتیە لە 250 هەزار بەرمیل نەوت یان داهاتەكەی بەنرخی سۆمۆ لەگەڵ نیوەی داهاتی نانەوتی هەرێم. سیهام موسەوی، ئەندامی ليژنەی دارایی پەڕلەمانی عێراق لە هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا لەلێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاندووە، بڕگەی تایبەت بەدانەوەی قەرزی كۆمپانیا نەوتییەكانی هەرێم، ئاستەنگی بۆ ڕێككەوتنی نێوان هەرێم و حكومەتی فیدڕاڵی دروستكردووە. ڕاشیگەیاند، جەوهەری ناكۆكی نێوان هەردوولا لەسەر ئەو بڕە نەوتەیە، كە دەبێت هەرێم ڕادەستی بەغدای بكات، لەگەڵ ئەو لایەنەی دەبێت قەرزی كۆمپانیا نەوتییەكانی هەرێم لەئەستۆ بگرێت. ڕوونیشی كردەوە، "هەرێمی كوردستان سوورە لەسەرئەوەی دەبێت لەسەر بنەمای ئەو ڕێككەوتننامەیەی پێشوتر لەنێوان هەرێم و بەغدا كراوە ڕێككەوتنی نوێ دابڕێژرێت وەك ئەوەی لە پڕۆژە یاساكەی حكومەتدا هاتووە، بەڵام كوتلە سیاسییە شیعەكان ئەوە ڕەتدەكەنەوە و مەرجی نوێیان بەرامبەر هەرێم هەیە".
-
خەڵك- فشاری خوێن (ضغط الدم)، ئەو فشارەیە خوێن دەیخاتە سەر بۆڕی خوێنبەرەکان، یەکێکە لە نیشانە زیندەگیە گرنگەکانی مرۆڤ، بۆیە پێویستە لەکاتی پێوانی فشاری خوێن، دڵنیابین لەوەی پێوانەکە دروستە. د. هێرش قادر دەربەندی، خوێندكاری بۆردی عەرەبی (دکتۆرا) لە نەخۆشیەکانی هەناو ڕوونی كردۆتەوە، سێ ڕێگا هەیە بۆ دەستنیشان كردنی بەرزی فشاری خوێن و زۆر گرنگە دەرمانەکانی چارەسەری بەرزی فشاری خوێن بە دروستی بەکاربهێنرێن. چەند هۆکارێک پێویستە بەهەند وەربگیردرێن لەکاتی پێوانی فشاری خوێن: ١/ قەبارەی کەفی ئامێرەکە (حجم الکفە) هەڵە دەبێتبێت ئەگەر قەبارەی بچووک بێت، چونكە دەبێتە هۆی زیاد خوێندنەوە، قەبارەی گەورە دەبێتە هۆی کەم خوێندنەوە، بۆیە پێویستە قەبارەکەی گونجاو بێت بەپێی کەسەکە. ٢/ پێویستە قۆڵ (باسک) بە ئاسۆیی لە ئاستی دڵ ڕاگیرابێت، داگرتنی باسک له خواروی ئاستی دڵ دەبێتە هۆی زیاد خوێندنەوە، بەرزکردنەوەی باسک بۆ سەروی ئاستی دڵ دەبێتە هۆی کەم خوێندنەوە. ٣/ شێوازی دانیشتن شێوازی ستاندارده بۆ پێوانی فشاری خوێن. ٤. باسک پێویستە هاوکاری کرابێ (جێگیر کرابێت) لەسەر تەنێک وەکو مێز، گەر باسک جێگیر نەکرابێت ئەوا دەبێتە بەرز خوێندنەوەی ژمارەکەی ژێرەوە. ٥/ پێش پێوانی فشاری خوێن وا پێویستە مادەی کافاینت نەخواردبێ وەکو ( چایە و قاوە)، پێویستە چالاکی جەستەییت ئەنجام نەدابێ، وا دروستە چارەكێک پشوو بدەی دواتر فشاری خوێن بپێورێ، تاکو لە ڕووی جەستەیی و دەروونیش ئارام بیت. ٦/ وا دروستە جل و بەرگێک لەبەرنەکرابێ، کە لە شوێنێ پێوانەکە توند بێ، دروستە لەکاتی پێوانەکردنەکە قسە نەکرێت. 7/ بۆ دەست نیشاکردنی بەرزی فشاری خوێن، پێویستە فشاری خوێن له هەردوو باسک پێوانە بکرێ. ئەگەر جیاوازی فشاری خوێن لە نێوان هەردوو باسک زیاتر بوو لە ٢٠ ملم مێرکوری، ئەوا پێویستە پێوانەکردنە دووبارە بکرێتەوە، گەر لەکاتی دووباره پێوانەکردن جیاوازیەکە هەر زیاتر بوو لە ٢٠ ملم مێرکوری، ئەوا ژمارە بەرزەکە هەژمار دەکرێت. چەند ڕێگایەک هەیە بۆ دەست نیشانکردنی بەرزی فشاری خوێن: ١/ پێوانەکردن لە کلینیکی پزیشک. ٢/ پێوانەکردن له ڕێگەی ئامێرێک، کە بۆ ماوەی ٢٤ کاتژمێر دادەنرێ لە باسک. ٣/ پێوانەکردنی فشاری خوێن لە هەردوو باسک لە بەیانیان و ئێواران بۆ ماوەی ٧ ڕۆژ دواتر تێکڕای ڕۆژەکان وەردەگیرێت. وەك ئەو پزیشكە دەڵێت: "ڕێگای دووەم و سێهەم دروستتر و زانستی ترە و زۆر گرنگە دەرمانەکانی چارەسەری بەرزی فشاری خوێن زۆر بە دروستی بەکاربهێنرێ، چونکە بەرزی فشاری خوێن لە هۆکارە سەرەکیەکانی جەڵتەی دڵ و مێشکن".
-
خەڵك- سەرۆك وەزیرانی عیراق بە تەلەفۆن پەیوەندی بە وەلی عەهدی سعودیەوە دەكات و لەبارەی دۆخی تەندروستییەوە هەواڵپرسی دەكات. بەپیچی هەواڵێك، كە ئاژانسی هەواڵی فەرمی سعودیە (واس) بڵاویكردۆتەوە، ئەمڕۆ هەینی، مستەفا كازمی، سەرۆك وەزیرانی عیراق بە تەلەفۆن پەیوەندی كردووە بە خاوەنی ڕەمزی پاشایەتی ئەمیر (محەمەد سەلمان عەبدولعەزیز) وەلی عەهد و جێگری سەرۆك وەزیران و وەزیری بەرگری سعودیە. ڕاشیگەیاندووە، "لەڕێگەی پەیوەندییە تەلەفۆنییەكەوە، سەرۆك وەزیرانی عیراق لە دۆخی تەندروستی وەلی عەهدی سعودیەی پرسیوە و دڵنیایی لە باشی تەندروستی وەرگرتووە و داوای تەندروستی و باشبوونی تەواوەتی لە خوای گەورە بۆ كردووە". ئاژانسەكە ئاماژەی بەوەشكردووە، "محەمەد سەلمان ڕێ و سوپاسی خۆی ئاڕاستەی مستەفا كازمی كردووە بۆ نیشاندانی هەستی برایەت". ئێوارەی ڕۆژی پێنج شەممە، محەمەد سەلمان، وەلی عەهدی سعودیە ڕەوانەی نەخۆشخانە كرا بەمەبەستی ئەنجامدانی نەشتەرگەری بۆی.
-
لە ڕووداوێکی سەیر و سەمەرەدا لە ئەمریکا، دوو چەدار تەقە لە کارمەندێکی هونەرمەندی جیهانی لەیدی گاگا دەکەن لەکاتێکدا کە پیاسە بە سێ سەگ دەکات و دووان لە سەگەکان دەبەن و سەگێکیش لەدەستیان هەڵدێت. وەک لە تۆمارە ڤیدۆییەکەدا دەردەکەوێت، کارمەندەکەی لەیدی گاگا کە ناوی ڕایانە و تەمەنی ٣٠ ساڵە، هەوڵدەدات بەرگری بکات، بەڵام دزەکان تەقەی لێدەکەن و بە سەختی برینداری دەکەن. https://www.youtube.com/watch?v=yQl7bsnmULY&feature=emb_title لە پاش ڕووداوەکە لەیدی گاکا ڕایگەیاندووە کە ئامادەیە نیو ملیۆن دۆلار بدات بە دزەکان لەبەرامبەر گەڕانەوەی سەگەکان و بۆ ئەوەیش داوای لێکردوون پەیوەندی بەم ئیمەیلەوە بکەن : [email protected] لە ئیستاشدا FBI هاتوونەتە سەر هیل بۆ لێکۆڵینەوە لە ڕووداوەکە و دەستگیرکردنی تاوەنبارەکان و ئاماژەشیان بەوە داوە کە ئەو کارەی لەیدی گاکا پێچەوانەی یاسایە و هاندەرە بۆ ئەوەی تاوەنباران کاری لەو جۆرە دوبارە بکەنەوە.
-
خەڵك- وەزارەتی پەروەردەی حكومەتی هەرێم هۆشداری بە دایكان و باوكان دەدات، كە هەر كاتێك هەستیان بە نیشانەكانی كۆرۆنا كرد منداڵەكانیان نەینێرنەوە بۆ خوێندنگە و سەردانی نزیكترین نەخۆشخانە بكەن. وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له ڕاگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، "داوا له كه‌سوكاری خوێندكاران ده‌كەین هه‌ر كاتێك هه‌ستت كرد به نیشانه‌كانی ڤایرۆسی كۆرۆنا ئه‌وه سه‌ردانی نه‌خۆشخانه‌ی تایبه‌تمه‌ند بكه و منداڵه‌كه‌ت مه‌نێره‌وه بۆ خوێندنگە". بەپێی دواین ئاماری وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی هه‌رێم،" ئەمڕۆ 202 حاڵەتی توشبوو بە ڤایرۆسی كۆرۆنا تۆماركراوە" و هاوكات تا ئێستا 14 حاڵه‌تی زنجیرەی گۆڕاوی كۆرۆنا له هه‌رێم تۆمار كراوە.
-
خەڵك- بەڕێوەبەرایەتی گشتی كارەبای سلێمانی ئاشكرای دەكات، كە بەم زووانە پڕۆژەی بەستنی پێوەری زیرەكی كارەبا دەبەنە شارۆچكە و چارەدێیەكانی سنووری پارێزگاكە. بەپێی ڕاگەیەنراوێكی بەرێوەبەرایەتی گشتی كارەبای سلێمانی، "وەک ئامادەکارییەک بۆ پلانی بەستنی پێوەری زیرەکی کارەبا لە شارۆچكە و شارەدێیەكان لیژنەی باڵای تۆڕی زیرەکی کارەبای سلێمانی بەسەرپەرشتی ئەندازیار سالار حسامەدین، بەڕێوەبەری گشتی و ئەندازیار هۆشیار ئیبراهیم، بەڕێوبەری تۆڕی زیرەکی کارەبای سلێمانی و لێپرسراوانی بەشەکانی پلان و بەشی ڕووپێو و جێبەجێکردن کۆبوونەوە". ئاماژەی بەوەشكردووە، لە کۆبونەوەکەدا گفتوگۆکرا لەسەر چۆنیەتی دانانی پلانی جێبەجێکردنی پرۆژەی زیرەکی کارەبا لە دەرەوەی شاری سلێمانی و شارۆچكە و شارەدێیەكان. تا ئێستتا لەسنووری ناو شاری سللێمانی، پێوەری زیرەكی كارەبا بۆ 62 گەڕەك دانراوە، كە كۆی گشتی پێوەرەكان دەكاتە 181 هەزار پێوەر و بڕیارە لە ماوەیەكی كەمدا پڕۆسەكە كۆتایی پێ بهێنرێت.
