پەلەقاژەی تورکیا بۆ بووژاندنەوەی پەیمانی لۆزان
عارف باوەجانی
زیاترسەردێر
-
خەڵك چەند دیمەنێكی هاوینەهەواری زەڵم و ئەحمەد ئاوا، بەكامیچرای ناسیح عەلی خەیات تۆمار كراون و بۆ (خەڵك)نێردراون.
-
خەڵك- وەزارەتی تەندروستی ئێران ڕایدەگەیەنێت، لە 24 كاتژمێری ڕابردوودا 34951 كەس تووشی كۆرۆنا بوون. وەزارەتی تەندروستی ئێران لە ڕاگەیەنراوێكدا ئاماژە بۆ ئەوە دەكات، لە 24 كاتژمێری ڕابردوودا 34951 كەس لە ئێران تووشی ڤایرۆسی كۆرۆنا بوون و 357 كەسیش گیانیان لە دەستداوە. وتیشی"لە سەرەتای دەركەوتنی ڤایرۆسەكە تاكو ئەمڕۆ 3 ملیۆن و 758 هەزار و 197 كەس لە ئێران تووشی كۆرۆنا بوون". ئاماژەی بۆ ئەوەش كرد، هەر بەهۆی ڤایرۆسەكەوە تا ئێستا 89 هەزار و 479 كەس لە ئێران گیانیان لە دەستداوە. ئاشكراشیكرد، زیاتر لە 200 شار و شارۆچكەی ئێران لە دۆخی ڕەنگی سووردان و مەترسی كۆرۆنا زیاتر بووە.
-
خەڵك- نرخی دۆلار لە بازاڕەكانی هەرێمی كوردستان بەراورد بە ڕۆژانی ڕابردوو جێگیرە. یادگار حەسەن لە كۆمپانیای سەعید بە (خەڵك)ی ڕاگەیاند، نرخی دۆلار بۆ ئەمڕۆ سێ شەممە 27-7-2021، بەپێی بازاڕی گۆڕینەوەی دراوی بیانی لە شاری سلێمانی 100 دۆلاری ئەمریكایی بە 147 هەزار 850 دینار مامەڵەی پێوە كراوە. وتیشی"نرخی 100 دۆلاری ئەمریكايی بە 2 ملیۆن و 508 هەزار تمەنی ئێرانی مامەڵەی پێوە كراوە".
-
خەڵك- سەرۆكی پارتی یەكێتی لیبراڵی كوردستانی سوریا ڕایدەگەیەنێت، لە ماوەی ئەم چەند ساڵەدا چەندین شاندی سیاسی لە وڵاتانی جۆراجۆرەوە سەردانی ڕۆژئاوای كوردستانیان كردووە و كۆبوونەوەی ماكرۆن لەگەڵ شاندی بەڕێوەبەری خۆسەر داننانە بە بوونی ئەم ئیدارەیە. فەرهاد تەلۆ سەرۆكی پارتی یەكێتی لیبراڵی كوردستانی سوریا لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، ماوەیەك لەمەوپێش ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ ماكرۆن داوای لێكردبوو تا لەگەڵ ئۆپۆزیسیۆنی سوریا كۆببێتەوە، بەڵام ماكرۆن بەڵێنێكی بە ئەردۆغان نەدا و بەپێچەوانەوە فەڕەنسا داوای كرد شاندێكی بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەر سەردانی پاریس بكەن و ئەنجومەنی نیشتمانیی كوردیشی بانگهێشتی پاریس كرد. وتیشی"ئەم بانگهێشتە دەریدەخات كە پرسی یەكگرتنی نێوان ڕەوتە كوردییەكانی سوریا بەلای فەرەنساوە گرنگە و هاوشێوەی ئەمریكا و هاوپەیمانان خوازیاری چارەسەركردنی ئەم بابەتەن". ئاشكراشیكرد، شاندی فەرەنسی ماوەی چەند ساڵە لە چوارچێوەی هاوپەیمانێتی دژە داعشدا سەردانی كوردستانی سوریا دەكەن و لە نزیكەوە لەگەڵ پرسی كوردەكاندا ئاشنان، هیوادارین هەم فەرەنسا و هەم بەریتانیا كە بەرپرسن لە سایس-پیكۆ و كاولكاریی ناوچەكە لەم بارودۆخەدا ئەركی خۆیان جێبەجێ بكەن، هەرچەند كە بەریتانیا ڕۆڵێكی تێكدەرانە لە پرسی كورددا دەگێڕێت و پشتگیری لە ئەردۆغان دەكات.
-
خەڵك- بەڕێوەبەری ڕاگەیاندنی بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی گەرمیان ڕایدەگەیەنێت، بەهۆی تەقینی تەباغەوە، ئافرەتێكی تەمەن 31 ساڵ سووتا. عەلی جەمال قدوری بەڕێوەبەری ڕاگەیاندنی پۆلیسی گەرمیان ڕایگەیاند، نیوەڕۆی ئەمڕۆ سێ شەممە، لەگەڕەكی شەهیدانی قەزای كەلارەوە ئافرەتێك هێنرایە بەشی فریاكەوتنی شەهید هەژار كە بەشێكی جەستەی سووتا بوو. ئاشكراشیكرد، بەوتەی كەسوكارەكەی، "ئەو ئافرەتەی سووتاوە لەدایكبووی 1990 و لەكاتی داگیرساندنی تەباغ غازی پێدا تەقیوەتەوە". ڕوونیشیكردەوە، دوای چارەسەری پێویست بۆ ئافرەتەكە، بەهۆی زۆری ڕێژەی سووتانەكەیەوە ڕەوانەی نەخۆشخانەی سلێمانی كرا.
-
خەڵك ئەندامێكی فراكسیۆنی یەكێتی لەپەڕلەمانی عیراق رایدەگەیەنێت، كێشەی نێوان سەركردەكانی شیعە رۆژ بە رۆژ رووی لە زیاد بوونە و لەئەگەری سەركەوتنی سەدریەكان، عێراق دەبێتە جمهوریەتێكی ئیسلامی. بڵێسە جەبار فەرمان، ئەندامی فراكسیۆنی یەكێتی لەپەڕلەمانی عیراق لەنوسینێكدا كەلەپەیجی خۆی لەفەیسبوك بڵاویكردوەتەوە دەڵێت، "نوری مالكی یەكێك لە ئەستێرە سیاسیە دیارەكانی شیعە بوو، ساڵانێكە تیشكی روو لە كز بوونە، لە سەردەمی نوری مالكی دا زۆرترین تەقینەوەو وێرانكاری ھەبوو كە بە هەزارەها ھاووڵاتی تێیدا بوون بە قوربانی، ئەمە بێجگە لە لەدەست دانی نیوەی خاكی عیراق بە رێكخراوی تێرۆریستی داعش و شكانی شكۆی حكومەت و سوپای عیراقی". دەشڵێت،" گەندەڵیش لەسەردەمی ئەو زۆر زۆر بوو، هەروەها یەكێكی تر لەسەركردە شیعەكان مقتەدا سەدرە، كە ئەستەمە بتوانرێت پرۆفایلی بۆ دروست بكرێت، زۆرێك لەو بڕوایەدان كە كەسێكە، قوڵایی سیاسی نیەو ئاستی خوێندەواری نزمە و تەنانەت لە ئاین و مەزھەبدا زۆر قوڵ نەبۆتەوەو زانیاری نییە". ئاماژەی بە ئەوەشكردووە، "ئەم سەركردەیە كە بەدروستكەری پاشاكان ناو دەبرێت "صناع الملوك"، ڕاو بۆچوونی خۆی زوو زوو دەگۆڕێت، لە لایەك سەرۆك وەزیران و زۆربەی وەزیرەكانی كابینەی حكومەت دەستنیشان دەكات ولە حكومەت دا بەژدارەو لە لایەكی ترەوە خۆی وەكو ئۆپۆزسیون پیشان دەدات، ھەركات وەزیركانی گەندەڵكار دەرچوون و دەسەڵاتی خۆیان خراپ بەكار ھێنا ئەوا خۆی لێیان بێبەری دەكات، وەك ئەوەی سەر بە رەوتەكەی ئەو نەبن، هەروەها داوا دەكات دەسەڵاتی یاسایی بەرزترین دەسەڵات بێت و خۆی دەسەڵاتی یاسای تایبەت بە خۆی ھەیە، داوا دەكات چەك تەنھا بەدەست حكومەتەوە بێت و خۆی خاوەنی ھێزێكی بەھێزی چەكدارییە، سەرایە سەلام و جەیشی مەهدی و هی تریشی هەیە". ئەو پەرلەمانتارە ئەوەشی خستوەتەڕوو، لەئێستادا ڕەوتی سەدر هەرچەندە بانگەشەی كشانەوەی لە هەڵبژاردنەكان كردووە بەڵام "تا ئەمرۆ بە شێوەیەكی فەرمی نوسراوی ئاراستەی كۆمیسیونی ھەڵبژاردنەكان نەكردوە كە ئەمەش لە خۆی دا جێی گومانە و بە تاكتیكێك ئەژمار دەكرێت بۆ دوبارە ئاشت بوونەوەی لەگەل رەوتی خۆپیشاندەرانی تشرین. لە ئەگەری بردنەوەی لە ھەڵبژاردنەكان بێگومان ئاڵوگوری گەورە لە سیاسەت و یاساكانی عیراق دا دەكات و وڵات زیاتر بەرەو بوونی بە جمهوریەكی اسلامی شیعەیی دەبات، هەروەها سەدر ئەگەر هەڵبژاردن بباتەوە عیراق دەبێتە كۆماری ئیسلامی عیراق."
-
خەڵك- دوێنێ یەكەمین كۆبوونەوەی نێوان جۆ بایدنی سەرۆكی ئەمریكا و موستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی عێراق ئەنجامدرا و بەپێی زانیارییەكان، لێكتێگەیشتنی زۆر هەبووە لەنێوان هەردوولا و ئەمریكا بەڵێنی پشتگیری عێراقی دووپات كردووەتەوە. هاوكات جۆ بایدن لە كۆبوونەوەكەدا ڕایگەیاند، ئەمساڵ ڕۆڵی ئەمەریكا وەكو هێزێكی شەڕكەر لە عێراق كۆتای دێت و ئامادەن بۆ بەردەوامیدان بە ڕاهێنان و هاریكاری هێزە عێراقیەكان و ڕووبەڕووبوونەوەی داعش لە كاتی سەرهەڵدانیدا. لای خۆشییەوە بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق وەك كاردانەوەیەك لەبەرانبەر كۆبوونەوەكەی نێوان بایدن و كازمی ڕایگەیاند، ئەنجامی گفتوگۆ ستراتیژییەكانی عێراق و ئەمریكا بۆ بەدیهاتنی سەقامگیری و سەروەریی عێراق گرنگە. ناوبراو لە تویتێكدا وتیشی"ئەو ڕێككەوتنە ئەنجامی هەوڵە زۆرەكانی حكومەت بە سەرۆكایەتی كازمییە". حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراق و سەرۆكی هاوپەیمانی فەتح لە تویتێكدا ڕایگەیاند، پێشوازی لە گفتوگۆ ستراتیژییەكانی عێراق و ئەمریكا دەكەین، ئەو ڕێككەوتنە سەركەوتنێكە بۆ عێراق و بەرژەوەندییەكان و سەروەریی عێراق. ئاشكراشیكرد، ئێمە جەخت دەكەینەوە لەسەر یەكگرتوویی نەتەوەیی سەبارەت بە پرسە گەورەكانی وڵات و پێمانوایە دەوڵەت، گەل و هێزەكان بۆ بەرگری لە بوون و بەرژەوەندی و سەروەری عێراق دەبێ یەكبگرن. هاوكات موقتەدا سەدر ڕێبەری ڕەوتی سەدر لە تویتێكدا ئاماژەی بۆ ئەوە كرد، سوپاس بۆ خودا كە سەربازەكانی بە عیزەت و بەندەكانی سەردەخات، سوپاس بۆ بەرگری نیشتمانی عێراق، داگیركەر ڕایگەیاند دەست بە كشانەوەی سەرجەم هێزە شەڕكەرەكانی دەكات. ئاشكراشیكرد، با چاوەڕێی ڕۆژانی تەواوكردنی كشانەوە بكەین، سوپاس بۆ ئەو هەوڵانەی دراوە بۆ گەڵاڵەكردنی ئەو ڕێككەوتنە، لەوانەش كازمیی برا. سەدر داواش دەكات، بەتەواوی "كاری سەربازیی بەرگری (مقاوەمە)" ڕابگیرێت و پشتوانیی هێزە ئەمنییەكانی عێراق بكرێت لە سوپا و پۆلیس، ئەوەش بەئامانجی گەڕانەوەی ئاسایش و دوورخستنەوەی تیرۆر و تووندتیژی. كشانەوەی هێزە شەڕكەرەكانی ئەمریكا لەكاتێكدایە، بەشێك لە چاودێرانی سیاسی پێیانوایە لە واقیعدا كاریگەرییەكی ئەوتۆ دروست ناكات و بڕیارێكی سیمبوڵییە بۆ پاڵپشتیكردنی كازمی لەبەرامبەر فشاری دژە ئەمەریكییەكان لە وڵاتەكەی. هاوكات بەشێكی دیكە لە چاودێرانی سیاسی ئەم جۆرە هەنگاو ڕێكەوتنە بە گرنگە وەسف دەكەن و پێیانوایە ئەمریكا بەهۆی بەرژەوەندییەكانی لە عێراق دەمێنێتەوەو بۆ دانانەی وادەیەك بۆ جێهێشتنی عێراق شەرم لە كەس ناكات و ئەفغانستان باشترین نمونەیە بۆ ئەو بابەتە. ئاشكراشیدەكەن، نەبوونی ئەمریكا لە عێراق كاریگەری نەرێنی لەسەر شێوازی حوكم و دەسەڵات و تەنانەت دۆخی هاووڵاتیانیش دەبێت، چونكە بە كشانەوەی تەواوەتی ئەمریكا لە عێراق بە دڵنیاییەوە شەڕێ ناوخۆ سەرهەڵدەدات، لەبەرئەوە مانەوەی بە هەر شێوەیەك بێت باشترە. ڕوونیشیدەكەنەوە، ئەم هەڵویستە نوێیەی ئەمریكا بۆ ئێرانیش گرنگە و مەترسی هێرشكردنە سەر ئێران لە عێراقەوە كەم دەكاتەوە، هاوكات میلیشیا سەربازییەكانی سەر بە ئێران لە عێراق هێرشەكانیان بۆسەر ئەمریكا كەم دەكەنەوە تا ئەو كاتەی دەكشێنەوە، پەیامەكەی سەدریش ئاماژەیە بۆ هێوربوونەوەی دۆخەكە.
-
خەڵك-ئارام سەردار لەبارەی بەكرێدانی نەمامگەكانی وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو، وتەبێژی وەزارەت ڕایدەگەیەنێت، بەهۆی كۆمەڵێك گرفت بەشێك لە نەمامگەكانمان بەكرێداون و دڵنیایش دەدات لەوەی نرخی نەمام و بەرهەمی نەمام گۆڕانكاری بەسەردانایەت. حسێن حەمە كەریم، وتەبێژ و بەڕێوەبەری گشتی باخداری و دارستان و پاوان لە وەزارەتی كشتوكاڵ لەكۆنفڕانسێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، لەبەڕێوەبردنی نەمامگەكان كۆمەڵێك گرفت ڕووبەڕوویان بووەتەوە بەهۆی ئەو قەیرانەی لە هەرێمی كوردستان بوونی هەبووە نەتوانراوە بەباشی خزمەتی تەواوی باخ و نەمامگەكان بكرێت، لەوانەش نەبوونی كارمەندی پێویست و خانەنشین بوونی ژمارەیەكی زۆری فەرمانبەران و نەبوونی پۆلیسی دارستان و تەنانەت پاسەوانیش كە بەشێك لە پێویستیەكانی ناو نەمامگەكان بردراون بۆیە ئەو بڕیارەماندا. دەشڵێت، ئەوان ٣٠ نەمامگەیان هەیە ١٤ی دارستان و ١٦ی نەمامەش باخدارین ئەو نەمامگانە بەكرێ دەدرێن كە بنەماكانی بەرهەمهێنانیان تێدا نەماوە، واتە بەشێك لەنەمامگە سەرەكیەكان لەپارێزگاكان وەزارەت بەڕێوەی دەبات و تواناكانیان كۆدەكەنەوە بۆ ئەوەی بەرهەمی زیاتریان هەبێت و ئەوانەشی بەكرێ دەدرێن كاریگەری لەسەر نرخ و ڕێژەی بەرهەمی نەمام نابێت. باسی لەئەوەشكرد، زیاتر لە ملیۆنێك نەمام لەنێوان ساڵانی لە ٢٠١١ و ٢٠١٢ بۆ هەر ساڵیك بەرهەم هاتووە و دابەشكراوە بەسەر شارەوانی و قوتابخانەكانی كوردستان، بەڵام لە ساڵانی دواتر ئاستی بەرهەمهێنانیان كەمبۆتەوە، بەكرێدانیان دەبێتە هۆی هەلی كار لە كوردستان بەتایبەتی بۆ ئەوانەی دەرچووی كۆلێژە كشتوكاڵییەكانن و هەروەها بەرهەمهێنانی نەمام و كەمكردنەوەی خەرجییەكانی حكومەت، سەرباری ئەوەش بۆ ماوەی پێنج ساڵ بەكرێدراون.
-
خەڵك- بەڕێوەبەری نەخۆشخانەی ئیماراتی تایبەت بە كۆرۆنا، هۆشداری دەداتە هاووڵاتیان تاكو پابەندی ڕێنماییەكان بن بۆ ئەوەی ڕووبەڕووی ڤایرۆسی كۆرۆنا ببنەوە. شاخەوان خەیلانی بەڕێوەبەری نەخۆشخانەی ئیماراتی تایبەت بە كۆرۆنا لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، تووشبووانی كۆرۆنا ڕۆژ لە دوای ڕۆژ زیاتر دەبن و ئەگەر هاووڵاتیانی پابەندی ڕێنماییەكان نەبن، دۆخەكە بەرەو مەترسی دەڕوات. وتیشی" زۆرێك لە نەخۆشخانەكان پڕ بوون و تەنها لە نەخۆشخانەكەی ئەوان زیاتر لە 30 كەس لەژێر چاودێڕی چڕدان". سەبارەت بەو كەسانەی ڤاكسینیان وەرگرتووە، ناوبراو ئاشكراشیكرد، پێویستە ئەو كەسانەی ڤاكسینیان وەرگرتووە پابەندی ڕێنماییەكان بن، چونكە ئێستا نەخۆشمان هەیە ڤاكسینی وەرگرتووە و تووشی ڤایرۆسی كۆرۆناش بووەتەوە.
-
خەڵك- بە گوێرەی دواین ئامار، تووشبووانی ڤایرۆسی كۆرۆنا لە جیهاندا گەیشتە 195 ملیۆن و 400 هەزار و 735 حاڵەت. بە گوێرەی ئامارە جیهانییەكان، تاكو كاتژمێر 11.30ی ئەمڕۆ سێ شەممە ژمارەی تووشبووانی كۆرۆنا لە جیهاندا گەیشتە 195 ملیۆن و 400 هەزار و 735 حاڵەت، لەو ژمارەیەش 4 ملیۆن و 183 هەزار و 452 حاڵەتی گیانلەدەستدانیش هەبووە. هەر بەپێی ئامارەكان تاكو ئێستا 177 ملیۆن و 229 هەزار و 559 تووشبووی ڤایرۆسی كۆرۆنا چاكبوونەتەوە. لەسەر ئاستی وڵاتانی جیهان، ئەمریكا زۆرترین ڕێژەی تووشبوون بە پەتاكەی تێدا تۆماركراوە و گەیشتووەتە 35 ملیۆن و 287 هەزار و 269 كەس و 627 هەزار و 39 كەسیش گیانیان لەدەستداوە. ڤایرۆسی كۆرۆنا نەخۆشییەكی كوشندەیە و مانگی 12ی ساڵی 2019 لەشاری وۆهانی وڵاتی چین سەریهەڵداو لەئێستاشدا لە زیاتر لە 210 وڵات و ناوچەی جیهان بڵاوبووەتەوە.
