ئەوروپا لە رێوشوێنەكانی رێگری لە گۆڕانی كەشوهەوا و پاراستنی ژینگە پاشەكشەی كرد و وێستگە خەڵووزیی و ئەتۆمییەكانی خستەوەكار
بەهۆی قەیرانی سووتەمەنییەوە ساڵی رابردوو، ٢٦ وێستگەی خەڵووز لە وڵاتانی ئەندام لە یەكێتیی ئەورووپا چالاك كرانەوە كە پێشتر داخرابوون.
وڵاتانی ئەورووپا لە رابردوودا بە خەمساردییەوە لە دروستبوونی قەیرانی وزەیان دەڕوانی بەهۆی جەنگی نێوان رووسیا و ئۆكراینەوە، گەڕاونەتەوە بۆ بەكارهێنانی وزەی خەڵووز و ئەتۆمی كە بەرنامەیان بۆ ئەوە دانابوو كۆتایی بە بەكارهێنانی ئەو دوو جۆرە وزەیە بهێنن.
وڵاتانی ئەورووپا بۆ سووتەمەنییە بە بەردبووەكانی وەك گازی سروشتی، نەوت و خەڵووز بە رادەیەكی بەرز پابەندن بە رووسیا و لە دوای ئەو جەنگەی رووسیا لە ٢٤ی شوباتی ٢٠٢٢ بەرامبەر ئۆكراین هەڵی گیرساند، دووچاری قەیرانێكی گەورەی سووتەمەنی بوونەوە.
دوای ئەوەی رووسیا رەوانەكردنی غازی سروشتی لەبەرامبەر سەپاندنی سزا جۆراوجۆرەكانی وڵاتانی ئەندام لە یەكێتیی ئەورووپاى بۆ ئەورووپا راگرت، قەیرانی وزە لەو كیشوەرە هێندەی دیكە قووڵ بووەوە.
وڵاتانی ئەندام لە یەكێتیی ئەورووپا كە ساڵانێكی زۆر بە گوشاری رایگشتی سیاسەتێكیان بۆ رێگەگرتن لە گۆڕانی كەشوهەوا و پاراستنی ژینگە گرتبووە بەر، دوای بەرزبوونەوەی نرخی غازی سروشتی رووسیا، هەڵوێستی خۆیان گۆڕی.
قەیرانی وزە ئەو وڵاتانەی ناچار كرد زیاتر سەرنج بخەنە سەر بەكارهێنانی وزەی خەڵووز و ئەتۆمی كە پێشتر بەرنامەیان بۆ ئەوە دانابوو كۆتایی بە بەكارهێنانی ئەو دوو جۆرە وزەیە بهێنن.
بەكارهێنانی پشكی خەڵووز لە بەرهەمهێنانی وزەی كارەبادا لە وڵاتانی ئەندام لە یەكێتیی ئەورووپا لەم ٣٠ ساڵەی رابردوودا كەمی كرد و لە ٢٠٢٠ بۆ ١٣٪ دابەزی.
ئەو وڵاتانە بەر لە هەڵگیرسانی ئەو جەنگە و قەیرانی وزە لە بەرنامەیاندا بوو نزیكەی نیوەی ئەو ٣٠٠ وێستگە خەڵووزییە دابخەن كە لە كیشوەرەكەدا هەن، بەڵام قەیرانی سووتەمەنی بووە هۆی زیادبوونی داواكاری لەسەر خەڵووز و بەرهەمهێنانی وزەی كارەبا لە خەڵووز.
بەرهەمهێنانی كارەبا لە پشكی خەڵووز لە ٢٠٢٢ لە وڵاتانی ئەندام لە یەكێتیی ئەورووپا بۆ ١٦% بەرز بووەوە.
خەڵووز لە رابردوودا بە پیس ناوی دەبرا، بەڵام ساڵی رابردوو بۆ بەرهەمهێنانی كارەبا لەو وڵاتانە لە دوای غاز لە ریزی دووەمدا كەڵكی لێ وەرگیراوە.
بەهۆی قەیرانی سووتەمەنییەوە ساڵی رابردوو، ٢٦ وێستگەی خەڵووز كە لە وڵاتانی ئەندام لە یەكێتیی ئەورووپا پێشتر داخرابوون چالاك كرانەوە.
بەهۆی ئەوەی پلەكانی گەرما لە زستاندا بەجۆرێك دانەبەزین پێویست بە كەڵك وەگرتن لەو وێستگانە بگات، وێستگەكان بەگەڕ نەخران، بەڵام بۆ دۆخی لەناكاو ئامادەكران.
حكوومەتی ئەڵمانیا هەوڵ دەدات قەیرانی وزە چارەسەر بكات و پابەندی بە وزەی رووسیا كەمبكاتەوە، بڕیاری داوە بەردەوامی بە بەكارهێنانی ئەو وێستگە خەڵووزیانە بدات كە پێشتر ریگەیاندبوو دایاندەخات.
حكوومەتی ئەڵمانیا بۆ دووبارەبەستنەوەی هەندێك وێستگەی خەڵووز بە تۆڕی كارەباوە هەنگاوی نا و تەمەنی هەندێك وێستگەی درێژكردەوە كە بڕیار بوو، دابخرێن.
ئەڵمانیا ١٤ وێستگەی وزەی گەرمی خستەوە كار و سێ وێستگەشی بۆ كاركردن لە ئەگەری باری لەناكاودا ئامادەكرد.
هەروەها فەڕەنسا، ئیسپانیا و فینلاند لەلایەن خۆیانەوە دووبارە وێستگەیەكی خەڵووزیان خستەوە كار. هاوكات ئیتاڵیا داخستنی وێستگەكانی وزەی گەرمی دواخست و وێستگەیەكی داخراوی كارەبای ئامادە كرد بۆ ئەوەی لە دۆخی بەپەلە بەكار بهێندرێت.
بەریتانیا ماوەی كاركردنی بەشێك لە وێستگەكانی خەڵووزی درێژكردەوە. جگە لەوەش وڵاتەكە لە میانی ٣٠ ساڵی رابردوودا بۆ یەكەمجار دروستكردنی پڕۆژەی نوێی كانی خەڵووزی پەسەند كردووە.
هاوكات نەمسا هەستا بە دووبارە ئامادەكردنەوەی ویستگەیەكی دیكەی خەڵووز كە داخرابوو. هەروەها یۆنان ماوەی كاركردنی حەوت وێستگەی كارەبای خەڵووزی درێژ كردەوە.
وێستگەكانی وزەی ئەتۆمی، ساڵی رابردوو پلەی یەكەمیان لە بەرهەمهێنانی كارەبای وڵاتانی یەكێتیی ئەورووپادا بەدەستهێنا.
٢٢%ی كۆی بەرهەمی كارەبای یەكێتیی ئەورووپا لەڕێگەی ریاكتۆرەكانەوە دابینكراوە.
ئەم قەیرانی وزەیە، بووەهۆی گۆڕانكاریی لە پلانەكانی یەكێتیی ئەورووپا و داخستنی ریاكتۆرەكان و كۆتاییهێنان بە وزەی ئەتۆمی بەشێوەیەكی قۆناغبەند.
هەندێك لە وڵاتانی ئەورووپا بڕیاریان داوە داخستنی ریاكتۆرەكان دوابخەن، هاوكات بڕیاریان داوە پڕۆژە ئەتۆمییە نوێیەكان خێراتر بكەن.
ئەڵمانیا بڕیاری دا سێ وێستگەی وزەی ئەتۆمی كە پێشتر بڕیار بوو دابخرێن، بهێڵێتەوە وەك یەدەگێك لە ئەگەری كەمیی وزە لە وەرزی زستاندا.
لە بەلجیكا ماوەی كاركردنی دوو وێستگەی ئەتۆمی كە بڕیار بوو لە ساڵی ٢٠٢٥ دابخرێن، بۆ ماوەی ١٠ ساڵ درێژكرایەوە.
فەڕەنسا خاوەنی گەورەترین توانای ئەتۆمییە لە ئەورووپا و زۆربەی كارەبای وڵاتەكەی لە رێگەی ٥٦ ریاكتۆرەوە دابین دەكات، پلانی دروستكردنی ١٤ ریاكتۆری ئەتۆمی نوێی راگەیەند.
جگە لەوەش فەڕەنسا بڕیاری داوە وەبەرهێنان لە تەكنەلۆژیاكانی ریاكتۆری ئەتۆمی مینی مۆدیۆلار (SMR) بكات.
لە كاتێكدا وەبەرهێنان بۆ دوو ریاكتۆری ئەتۆمی نوێ لە هۆڵەندا پلانی بۆ دانراوە، لە پۆڵەندا كارەكان لە سێ وێستگەی نوێی ئەتۆمی دەستی پێ كردووە.
بەم شێوەیە وڵاتانی ئەورووپا لە بەرامبەر قەیرانی وزەدا بە مەبەستی دەستەبەركردنی ئاسایشی دابینكردن و دڵنیابوون لە بەردەوامیی بەرهەمهێنانی كارەبا، هەڵستاون بە درێژكردنەوەی ماوەی كاركردنی وێستگەكانی خەڵووز و ریاكتۆرە ئەتۆمییەكان و ئامادەكردنی پڕۆژەی نوێی وێستگەی ئەتۆمی.
