دیناری عێراقی، ناوبانگێکی ڕووشاو 


د. هاوڕێ عەزیز مەنسووربەگ

لەدەستدانی متمانە بە دراو، بە حکومەت و سیاسەتی نەختینەیی گوماناوی، هەروەها کارکردنی هەندێک ناوەندی دەستڕۆیشتوو لە بەغدا لە تارماییدا، کە ئەجێندای وڵاتانی ئیقلیمی جێبەجێ دەکەن، لەگەڵ ڕۆڵی وێرانکارانەی سۆشیال میدیا، وایکردووە ئەرکی حکومەتی ناوەند نیمچە مەحاڵ بێت بۆ ئەوەی لاسەنگبوونی دیناری عێراقی ڕاست بکاتەوە.

 

حکومەت لە ئایندەشدا ئەرکی زۆر سەخت دەبێت لە هاندانی وەبەرهێنان لە عێراقدا، لە باشترین حاڵەتدا، عێراق دەبێتە وڵاتێکی (بخۆ و بڕۆ) و هیچ گەشەیەکی ئابووری ئەوتۆ بە خۆیەوە نابینێت.

 

‎ئەوەی حکومەت پێویستە لە ئێستادا بیکات ئەوەیە، بە ڕاستگۆیی دەست بکات بە بیرکردنەوە لەوەی چۆن بە شێوەیەکی شەفاف و هاوسەنگ لەگەڵ ئەم پێشهاتە مەترسیدارەی داڕمانی دراوی عێڕاقیدا مامەڵە بکات.

 

ئەمریکا هیچ بەزەیی بە وڵاتانی سەرەڕۆدا نایەتەوە، کە لە دەرەوەی فەزای کاریگەریی واشینگتۆن هاموشۆ دەکەن.

 

ئێران بۆ ئەمریکا نەیارە بۆیە پێویست ناکات باسی بکەین کە ئەمریکا چۆن دەڕوانێتە ئەو وڵاتانەی مامەڵە لەگەڵ تاراندا دەکەن، بەڵام ئەوەی جێگای تێڕامانە و عێڕاق پێویستە دەرسی لێ وەربگرێت تورکیایە، کە ئەندامی ناتۆیە، بەڵام چونکە بە سیاسەتی بانێکە و دوو هەوا سیاسەت دەکات و یاخی یە لە ئەجێندای ئەمریکی، واشینگتۆن لیرەی تورکیای کردووە بە زبڵ.

بەغدا پێویستە بزانێت تەنها شەفافیەت نییە کە دەتوانێت بە هانای عێراقەوە بچێت، بەڵکو گۆڕانکارییەکی بنەڕەتییە لە فەلسەفەی سیاسەتکردن، بەجۆرێک ئەگەر بیانەوێت ئابووری جێگیر و ئاسایشی کۆمەڵایەتی دەستەبەر بکەن، لەم قۆناغەدا، دەبێت بە یاسا و پێوەرەکانی ئەمریکا یاری بکەن، تا بۆیان بکرێت، لە دەرەوەی بازنەی نەیارانی ئەمریکادا بن.

 

لە ساڵی ٢٠٠٨ کاتێک کۆمپانیای زەبەلاحی نیمچە حکومی (دوبەی وۆڕڵد)ی لە ئیمارات، پەیامی نارد کە تەنها دەیەوێت بۆ ماوەی شەش مانگ دانەوەی قەرزەکانی دوابخات، وەبەرهێنەران بۆنی شتێکی ناقۆڵایان کرد لەو داوا کتوپڕ و سەرسوڕهێنەرەی (دوبەی وۆڕڵد)، متمانەی کۆمپانیا ملیارەها دۆلاریەکە کەوتە ژێر پرسیار و سەدای بێ متمانەیی وەک بوومەلەرزە لە جیهاندا دەنگی دایەوە، وەک پوولی دۆمینە، سەدان دامەزراوەی ئابووری و پرۆژەی زەبەلاح بەرەوە مایەپووچ بوون هەنگاویان نا، هەرچەندە ئیمارات وەک وڵاتێکی یەکگرتوو خاوەن پێگەیەکی ئابووری زۆر بەهێزە، بە تایبەت ئەبووزەبیی دەستەخوشک، بەڵام هێشتا کاتی ویست تا فریای دوبەی کەوتن و لەو میحنەتە رزگاریان کرد.

 

عێراق نابێت نازی بوونی یەدەگێکی سەد ملیار دۆلاری لە داهاتی نەوت بکات، کۆمپانیای (دوبەی وۆڕڵد) پرۆژە و نەختینەی بای سەد و بیست ملیار دۆلار بوو، یەک پشکۆی ئاگری بچووکی ویست، یەک کورتە هەواڵی چەند وشەیی، بۆ ئەوەی تەخت و بەختی خۆی و هاوبەشەکانیشی بکات بە خۆڵەمێش.

 

ناوبانگی خراپ و لەکەدار بووونی دیناری عێراقی بۆ ماوەیەکی درێژخایەن دەوڵەتی عێراق پێیەوە دەناڵێنێت و ئاسایی بوونەوەی دۆخەکە سەخت و دژوار دەبێت.

 

ناوبەناو هەستانەوەی دیناریش ئەمڕۆ و سبەی، تەنها مۆرفینە و ئازار بە شێوەیەکی کاتی دەشکێنێت، لە بری چارەسەری یەکجارەکی.

 

‎لە ڕاستیشدا، هەرکاتێک حکومەت بڕیار دەدات کە ماددەیەک یان دوو ماددە بۆ سەبەتەی خۆراکی مانگانەی هاوڵاتیان(بایعی) زیاد بکات، من ترسم لێ دەنیشێت کە تەنگەژەیەکی ئابووری عەیار قورس لە بەر دەرگا دایە.

 

هۆتێلە چوار ئەستێرەکان پڕبوون
پێشت هۆتێلە چوار ئەستێرەکان پڕبوون
جەنگی ئۆكراین چوار قەیرانی مرۆیی دروستكرد
دواتر جەنگی ئۆكراین چوار قەیرانی مرۆیی دروستكرد
پەیوەندیدار