راپۆرت
حكومەتی هەرێم چاوەڕێی عیراقە
باران بارین دەستی پێكرد بەڵام كاتی دابەشكردنی نەوت نادیارە
خەڵك – بەشی هەواڵ
وەرزی سەرما و باران بارین دەستی پێكرد، بەڵام تا ئێستا دابەشكردنی نەوت بەسەر هاووڵاتیاندا دەستی پێ نەكردووە وەك حكومەتی هەرێم بەڵێنی دابوو، ئەندامێكی لیژنەی نەوت و وزە و سامانە سروشتیەكانی پەڕلەمانی عیراق ڕایدەگەیەنێت، “ئەوەی حكومەتی هەرێم لەدوو كۆبوونەوەی خۆی باسی لێوە كرد هیچ دیارنیە”، هاوكات پەڕلەمانتارێكی پارتی دەڵێت: “چاوەڕێی هاتنی نەوت لە عیراقەوە دەكەین”.
حكومەتی هەرێم: پێش وەرزی زستان نەوت دابەش دەكەین
لە ماوەی ڕابردوودا ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان بڕیاریدا بە دابەشكردنی بەرمیلێك نەوت بەسەر هاووڵاتیاندا پێش دەستپێكردنی وەرزی سەرما و باران بارین، بەڵام تا ئێستا هیچ كاتێك بۆ دابەشكردنی دیاری نەكراوە.
ڕۆژی چوار شەممە 4-9-2019 ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان بە سەرۆكایەتی مەسرور بارزانی، سەرۆكی ئەنجوومەنی وەزیران كۆبووەوە و بەپێی ڕاگەیەنراوی كۆبوونەوەكە، “سەرۆكی ئەنجوومەنی وەزیران وەزارەتە پەیوەندیدارەكانی ڕاسپارد، كە پێش هاتنی وەرزی زستان نەوتی سپی بەسەر هاووڵاتیانی هەرێمی كوردستان دابەش بكرێت، كە سەرەتا لە ناوچە شاخاوییەكان دەست پێ بكرێت”.
كەی حكومەت نەوت دابەش دەكات؟
غالب محەمەد، ئەندامی لیژنەی نەوت و وزە و سامانە سروشتیەكانی پەڕلەمانی عیراق بە (خەڵك)ی ڕاگەیاند، حكومەتی هەرێم لە دوو كۆبوونەوەی وەزاری خۆیدا بڕیاریدا بە دابەشكردنی بەرمیلێك نەوت بەسەر هاووڵاتیاندا پێش هاتنی سەرما، ئەوە بۆ حكومەت جێدەهێڵم، كە كەی دابەشی دەكات؟
وتیشی، “لە ئێستادا حكومەتی عیراق وەك پێویست دەستی بە دابەشكردنی بەشە نەوتی ساڵانەی خۆی بۆ پارێزگاكان نەكردووە، بەهۆی خۆپیشاندانەكانەوە زیاتر سەرقاڵی ئەو دۆخەن، كە ئێستا عیراقی پێدا تێپەڕدەبێت”.
ڕاشیگەیاند، ئەگەر حكومەتی هەرێم 250 هەزار بەرمیل نەوتەكەی خۆی ڕادەستی بەغدا بكات، ئێمە دەتوانین زیاتر لەوەی ئێستا بڕیارە ڕەوانە بكرێت داوای بكەین، هەڵبەتە ئەگەر كێشەی سیاسی ڕێگری لێنەكات.
ئاشكراشیكرد، ئێمە بە فەرمی نووسراومان بۆ وەزارەتی نەوت كردووە بۆ ڕەوانەكردنی بەشە نەوتی هەرێم، هەروەها لەگەڵ جێگری بەڕێوەبەری دابەشكردنی سووتەمەنی وەزارەتی نەوتیش لەسەر خەتین.
“حكومەتی هەرێم چاوەڕێی عیراقە”
گوڵیزار ڕەشید، جێگری سەرۆكی لیژنەی وزە و سامانە سروشتیەكان و پیشەسازی و بازرگانی لە پەڕلەمانی كوردستان بۆ (خەڵك) وتی، “حكومەتی عیراق ڕەزامەندی نیشان داوە بۆ دابەشكردنی نەوت بەسەر هاووڵاتیانی هەرێم و ڕەزامەندییەكە گەیشتۆتە هەرێم”.
ڕاشیگەیاند، بەڵام دۆخی ئێستای بەغدا و عیراق بەو جۆرەی دەبینن چی بەسەرهاتووە، بۆیە لەسەر خەتین تاوەكو نەوت ڕەوانەی هەرێم بكرێت و دەست بە دابەشكردنی بكرێت.
جەختیشی كردەوە، كە ئەو نەوتە لە بەغداوە دێت.
بۆ وەرگرتنی زانیاری لەوبارەیەوە (خەڵك) پەیوەندی كرد بە د. جوتیار عادل، وتەبێژی فەرمی حكومەتی هەرێم و د. هەڤاڵ ئەبوبەكر، پارێزگاری سلێمانی-یەوە، بەڵام وەڵامی پەیوەندییەكانیان نەدایەوە.
جیهان
چیرۆكی لیزا سمیس، لە پێشوازیكاری فڕۆكەی جێگری سەرۆكەوە بۆ ناو داعش
خەڵك – لوقمان غەفوور
دوای ئەوەی ڕۆژێك لەئاسایشی فرۆكەخانەی ئەستەنبول دەستبەسەرمایەوە، حكومەتی ئێرلەندا، لیزا سمیس- 38 ساڵ و كوڕە 2 ساڵەكەی لە رێگەی توركیاوە گەڕاندەوە بۆ وڵاتەكەی.
ڕۆژی 4ی دیسێمبەر، لیزا سمیس، دوای چوار ساڵ دووربوون لە وڵاتەكەی، لەدۆخێكی ئەمنی تونددا لە داونداڵك-ی ویلایەتی لاوس-ەوە گەیەندرایە دادگای تاوانەكان لە دبلن، تا بە تۆمەتی تاوانی هەڵاتن لە سەربازیی و خیانەتی نیشتمانی لە ئۆكتۆبەری ٢٠١٥ – دیسێمبەری ٢٠١٩، دادگایی بكرێت.
چیرۆكی لیزا بووەتە چیرۆكی نێو لاپەڕەی ڕۆژنامەكانی ئەمریكا، چونكە دوای پێنج ساڵ لە خزمەتی سەربازی لە وەزارەتی بەرگری ئێرلەندا، ساڵی 2015 پەیوەندی دەكات بە ڕیزەكانی رێكخراوی تیرۆریستی داعشەوە.
ڕۆژنامەی زە پرۆڤیدینس جۆرناڵ، لە ژمارەی رۆژی 6-12دا، نوسیویەتی: “لیزا لەڕێگەی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە پەیوەندی بە سەركردەیەكی داعشەوە دەكات كە لەبنەڕەتدا هەڵگری رەگەزنامەی بەریتانی بووە، هەر لە سوریا هاوسەرگیری لەگەڵ دەكات، ئێستا خاوەنی منداڵێكی 2 ساڵە لەو كەسە، لەكاتێكدا مێردەكەی لە شەڕێكی سەختدا ساڵی 2017 كوژراوە و خۆیی و منداڵەكەی لە كەمپی “عەین عیسا” لە باكوری سوریا لە ژێر دەسەڵاتی هێزەكانی سوریای دیموكرات دەستبەسەربوون.
بەپێی زە پرۆڤیدینس جۆرناڵ، لە مانگی ئۆكتۆبەری ئەمساڵ لەدوای هێرشی سەربازی توركیا بۆ سەر رۆژئاوای كوردستان، ژمارەیەك زیندانی داعش و ژن و منداڵی نێو كەمپی عەین عیسا، هەوڵی هەڵاتنیان داوە، بەڵام بەپێی لێدوانی بەرپرسانی توركیا لەلایەن ئەوانەوە دەستگیركراون كە ژمارەیان 287 چەكداری داعش و ژنەكەنیانن، لەنێو ئەو دەستگیركراوانەدا لیزا سمیس یەكێكیان بووە”.
لە چاوپێكەوتنێكی سی ئێن ئێن-دا لەو كاتەی كە لە كەمپی عەین عیسا بووە لە سوریا، لیزا دەڵێت:”بەشداری هیچ شەڕ و مەشقێكی سەربازیم نەكردووە لەلای داعش” وتوشیەتی :”ئێف بی ئای چەند جارێك سەردانیان كردوم و پەنجەمۆر و سمپلی دی ئێن ئەی-م لێوەرگیراوە”.
لەبەرامبەر دانپێدانانەكانیدا “ئێف بی ئای” كۆمەڵێك وێنەی پیشانی لیزا داوە كە نیشانە دەگرێتەوە و مەشق لەسەر چەك دەكات بۆیە دەست دەكات بە گریان و تێدەگات لەوەی ئەوانەی وێنەیان گرتووە و لە ناو داعش بوون، سەر بە ئێف بی ئای بوون.
كاتێك لیزا بەپێی ڕێكەوتنی نێوان توركیا و ئێرلەندا دەنێردرێتەوە بۆ وڵاتەكەی، پەیامنێری “ئار تی ئی” لەنێو ئەو فڕۆكەیەی گەشتی هێڵی ئاسمانی توركیدا بووە كە لە ئەستەنبول-ەوە لیزا و منداڵەكە-ی گواستۆتەوە بۆ دبلن، لیزا رەتیكردۆتەوە هیچ لێدوانێك بدات بۆ كەناڵەكە سەبارەت بە هەستەكانی لەكاتی گەڕانەوەی بۆ وڵاتەكەی.
بەپێی قسەی پەیامنێرەكەی “ئار تی ئی” لیزا لەماوەی ئەو چەند سەعاتەدا شوێنەكەی جێنەهێشتووە و زوربەی كاتەكە یاری لەگەڵ منداڵەكەی كردووە و هیچ پەیوەندییەكی قسەكردنیشی نەبووە لەگەڵ ئەو چوار پاسەوان و دیپلۆماتەی پارێزگارییان كردووە.
پەیامنێرەكە وتوشیەتی، كە لیزا هەر بەرگی حیجابی لەبەردا بووە لەگەشتەكەدا و دۆخی دەروونی لەوپەڕی ئارامیدا بووە و شڵەژاو دەرنەكەوتووە.
ڕۆژنامەی زە واشنتن پۆست لە ژمارەی 6ی دیسێمبەردا ئاماژەی بەوەداوە، لەكاتی دابەزینی لە پێپلیكانەی فڕۆكەكە بە پەتانییەكی ڕەنگاو ڕەنگ سەرو دەوموچاوی شاردراوەتەوە و بەپەلە خراوەتە ناو ئۆتۆمبێلێكی ڕەشی جام تاریكەوە.
توركیا لە كۆتایی نۆڤێمبەرەوە بڕیاری داوە كە ئەو دەستگیركراوە داعشانەی لەلای دەستبەسەرن و هەڵگری ڕەگەزنامەی ئەوروپین، بیانگێڕێتەوە بۆ وڵاتەكەی خۆیان بەپێی ڕێككەوتن لەگەڵ وڵاتەكە.
بەپێی زە نیویۆرك تایمز، لە كۆبوونەوەی لوتكەی ناتۆ، هەریەك لە ئەلمَانیا و فەرەنسا و بەریتانیا ڕازی بوون بە گەڕانەوی ئەو داعشانەی هەڵگری ڕەگەزنامەی وڵاتەكەیان هەیە لەبەرامبەر چەند مەرجێك، بەڵام تا ئێستا ئاشكرا نەبووە مەرجەكانی نێوان توركیا و ئەو وڵاتانانە چین، چونكە توركیا هەمیشە هەڕەشەی بەو داعشانە كردووە كە ئازادایان ئەكاتەوە بەرەو ڕووی وڵاتەكەی خۆیان.
یەكەم گەڕانەوەی دەسبەسەركراوی داعش-یش كە هەڵگری ڕەگەزنامەی ئەوروپییە لە لیزا- وە دەستی پێكردووە و بەپێی ئاژانسەكانی ئێرلەندا 30 هاووڵاتی ئێرلەندی لە2015 -2016 پەیوەندییان بە ڕیزەكانی داعشەوە كردووە، بەڵام بەپێی لێدوانی وەزارەتی بەرگری ئێرلەندا بەشێك لەوانە كوژراون.
شارلی فلانگن وەزیری دادی ئێرلەندا، لە لێدوانێكیدا بۆ ڕۆژنامەنووسان وتوویەتی:”ڕێوشوێنی پێویست بۆ بەخێوكردن و چاودێریكردنی منداڵەكە لەهەمووی گرنگترە”.
دواتر وتی:”مەسەلەیەكی زۆر هەستیارە پێویستە خەڵك ئارام كەینەوە لەدوای ئەوەی كە لە تۆڕە كۆمەڵایەتی و تەلەفیزیۆنەكانەوە دیمەنی گواستنەوەی لیزا لە فرۆكەخانەی توركیاوە گواسترایەوە بۆ ئێرلەندا”.
لیزا سمیس ساڵی 2009 پەیوەندی وەزارەتی بەرگری ئێرلەندییەوە دەكات و وەك سەربازی هێزی پیادە، دوای پێنج ساڵ داوای گواستنەوە دەكات بۆ هێزی ئاسمانی سەربازی تایبەت بە پێشوازیكاری فڕۆكەی نەفەرهەڵگر و دەبێتە پێشوازیكاری فڕۆكەی جێگری سەرۆك وەزیرانی ئێرلەندا.
بەپێی لێكۆڵینەوەی ئێف بی ئای، لیزا لەساڵی 2011 قوڵبۆتەوە لە ئاینی ئیسلام لەكاتێكدا سەربازی وەزارەتی بەرگری ئێرلەندی بووە.
راپۆرت
لە هەرێمی كوردستان گرانفرۆشییەكی بێ سنوور دەستیپێكردووە
خەڵك-بەشی هەواڵ
گرانفرۆشی نرخی چا، ئاو ، قاوە، شەربەت، خواردنی بەیانی و خواردن بە گشتی لە چێشتخانە، كۆفێ، رێستۆرانت، شوێنە گەشتیارییەكان، نەخۆشخانە ئەهلییەكان هاووڵاتیانی نیگەرانكردووە بە چەند هێندەی نرخی ئاسایی خواردن و خواردنەوەكانە.
بەپێی بەدواداچوونی پەیامنێری (خەڵك) لەنێو هاووڵاتیاندا “لە هەندێك شوێن نرخی دەبەیەك ئاو 5 هەزارە، شەربەتێكی فرێش 5 هەزارە، یەك شیش كەباب 5 تا 10 هەزارە، چایەك تا نزیكەی 5 هەزار دەڕوات، هەروەها قۆزی 15 تا 20 هەزارە، یەك شیش تكەی مریشك شەش هەزارە”.
بەپێی بەدواداچوونەكان ئەو نرخانەی هەرێم لە زۆر وڵاتی دراوسێ و ئەوروپایی گرانترن بە جۆرێك ئەو وڵاتانە وڵاتی گەشتیاری، یان وڵاتی گرنگ و ناسراوی جیهانن و ساڵانە بە ملیۆنان گەشتیار و خەڵكی بیانی ڕوویان دەكەن.
بەڕای ئابووری ناسان بەرزی نرخ لە هەرێمی كوردستان زیان دەگەیەنێت بە كەرتی گەشتیاری و ئابووری لە هەرێمی كوردستان، بەجۆرێك هەر گەشتیارێك جارێك بێت، دوبارە ناگەڕێتەوە.
لیژنەكانی چاودێری نرخیش تاكە پاساویان بۆ بەرزی نرخ ژمارەی ئەستێرەیە، لەكاتێكدا زۆرێك لەو شوێنانەی هەرێم كە ئەستێرەیان پێدراوە لە ئاست ئەستێرەكانیشدا نین، بەڵام بوونی ژمارەی ئەستێرەش ناكاتە نرخی چەندین هێندە.
سەرۆكی لیژنەكانی هاوبەشەكانی قائیمقامیەتی سلێمانی ڕایدەگەیەنێت، نرخی شمەك و خزمەتگوزارییەكان بەپێی شوێن و ئەستێرەی شوێنەكە دیاری دەكرێت.
گۆران قادر سەرۆكی لیژنەكانی هاوبەشەكانی قائیمقامیەتی سلێمانی بە (خەڵك)ی ڕاگەیاند، نەخۆشخانە ئەهلیەكان پەیوەندی بە بەڕێوەبەرایەتی تەندرووستی سلێمانییەوە هەیە و ئەوان نرخی شمەك و كاڵاكانیان بۆ دیاری دەكەن.
وتیشی”چێشتخانە میلییەكان بەڕێوەبەرایەتی چاودێری بازرگانی نرخی بۆ دیاری كردوون، بەڵام چێشتخانە گەشتوگوزارییەكان بەپێی ڕێنماییەكانی گەشتوگوزار و ئەو ئەستێرەی دەیاندرێتێ لە یەك ئەستێرەوە تاكو پێنج ئەستێرە حوكم دەكات بەسەر شێوازی خزمەتگوزارییەكانیان و چۆنێتی پێشكەشكردنی، نرخەكانیشیان بەپێی ڕێنماییەكانی گشتی گەشتوگوزار بۆ دیاری كراوە”.
ئاماژەی بۆ ئەوەش كرد، هەر شوێنێك مۆڵەتی گەشتوگوزاری هەبێت لەسەر مۆڵەتەكانیان ئەستێرەیەكی ئاڵتونی هەیە كە بڕی خزمەتگوزاریەكە دیاری دەكرێت و مەرجیشە ئەو شوێنە گشتیانە مینۆی هەبێت و تەواوی ئەو خواردنانەی پێشكەشی دەكات نرخەكانی لەسەر دانرابێت.
جیهان
سه‌رۆك تره‌مپ به توڕه‌یی رۆیشت بۆ “لوتكه‌ی ناتۆ” و توڕه تر گه‌ڕایەوه
خەڵک – لوقمان غه‌فوور- ئه‌مریكا
دره‌نگانی شەوی 4 ی نۆڤێمبه‌ر، سه‌رۆك دۆناڵد تره‌مپ له دوا تویتیدا ده‌رباره‌ی كۆبوونه‌وه‌كانی ناتۆ، نوسیویه‌تی:”هه‌واڵه فه‌یكه‌كانی میدیا هه‌وڵده‌ده‌ن له به‌های گه‌شته سه‌ركه‌وتووه‌كه‌م لەلەندەن كه‌مبكه‌نه‌وه، له‌پیناوی ناتۆ، وه‌ها مامه‌ڵه‌م كرد له‌گه‌ڵ سه‌ركرده‌كانی ناتۆ، كه 130 ملیار دۆلار ساڵانه بۆ ناتۆ زیادكه‌ن، كه 400 ملیار دۆلار ساڵانه، له 3 ساڵی رابردوو زیاتر، بێئه‌وه‌ی له‌سه‌ر ئه‌مریكا هیچ زیاده‌یه‌ك ببێت، ته‌نیا رێزگرتنی زۆری ئه‌وێت!”
ئه‌م تویته دوای ئه‌وه‌هات كه چوارشه‌ممه 4ی نۆڤێمبه‌ر سه‌رۆك دۆناڵد تره‌مپ، به‌شێوه‌یه‌كی چاوه‌ڕواننه‌كراو ئه‌و كۆنگره رۆژنامه‌نووسییه‌ی ره‌تكرده‌وه كه به‌ر له گه‌شته‌كه‌ی بۆ لوتكه‌ی ناتۆ له له‌نده‌ن، له خشته‌ی كاره‌كانیدا داینابوو.
سه‌رۆكی ئه‌مریكا له تویتێكدا بەر لە گەڕانەوە له‌و باره‌یه‌وه ده‌ڵێت: ” ئه‌مڕۆ كۆتایی به كۆبوونه‌وه‌كان هات و ئه‌گه‌ڕێمه‌وه بۆ واشنگتۆن” “هیچ كۆنگره‌یه‌كی ڕۆژنامه‌نووسی نابه‌ستم چونكه له ماوه‌ی دوو ڕۆژی ڕابردوودا زۆر شتمان كرد” ده‌شڵێت:”گه‌شتێكی سه‌لامه‌ت بۆ هه‌موان”.
بڕیار بوو له دوای چاوپێكه‌وتنه دوو قۆڵییه‌كانی له‌گه‌ڵ ژماریه‌ك ئه‌ندامی ناتۆ، له‌وانه ئیمانۆیل ماكرون سه‌رۆكی فه‌ره‌نسا و جۆستن ترودیۆ سه‌رۆك وه‌زیرانی كه‌نه‌دا، ئه‌نجیلا مێركل ڕاوێژكاری ئه‌ڵمانیا و جۆزیبی كۆنتی سه‌رۆك وه‌زیرانی ئیتالیا، و لەپەراوێزی لوتکەی ناتۆ، سه‌رۆك تره‌مپ كۆنگره‌یه‌كی ڕۆژنامه‌نووسی ببه‌ستێت.
هه‌رچه‌نده سه‌رۆك تره‌مپ به توڕه‌یی گه‌شتی كرد، به‌ڵام توڕه‌تر گه‌ڕایه‌وه كۆشكی سپی، ماراسا ماك كالۆم یه‌كێك له تیمی ڕۆژنامه‌وانی تره‌مپ و نوێنه‌ری فۆكس نیوز، ئه‌وه‌ی رونكرده‌وه كه له دوای كۆبوونه‌وه‌ی چوار قۆڵییه‌كه‌ی یەکەم ڕۆژ بەر لە لوتکە لەنێوان رەجەب ئه‌ردۆگان و ئیمانویل ماكرون و ئەنجیلا مێركل و بۆرس یۆنسن، دۆخی ده‌روونی تره‌مپ گۆڕدرا، ئێمه‌ش بۆمان ڕوننه‌بووەوه ئه‌و سێ سه‌رۆكه چ رێككه‌وتنێكیان له‌گه‌ڵ رەجەب ئه‌ردۆگان كرد، له‌كاتێكدا ئه‌ردۆگان سه‌رۆكی توركیا به‌ر له لوتكه‌ی ناتۆ داوای كۆبوونه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ سه‌رۆك تره‌مپ كرد ئه‌و نه‌یخسته خشته‌ی كاره‌كانییه‌وه.
له نێو ئه‌و فه‌وزایه‌ی ناتۆدا، كه‌ناڵی پاوه‌ر ئاند پۆلیتیكس ئه‌و ڤیدیۆیه‌ی چنگ كه‌وتوو و بڵاویكرده‌وه له هۆڵی كۆشكی بانكنهام له كۆتایی پشووی كاره‌كاندا، جۆستن ترودیۆ سه‌رۆك وه‌زیرانی كه‌نه‌دا به‌هۆی كردنه‌وه‌ی مایكی هۆڵه‌كه ده‌نگی سه‌رۆك وه‌زیران تۆمار ده‌كرێت، كه بە گاڵته‌ئامێز باسی تره‌مپ ده‌كات، بێئه‌وه‌ی خۆی له‌وێ بێت، ده‌ڵێت:”دواكه‌وت له‌به‌رئه‌وه‌ی كۆنفرانسێکی 40 ده‌قیقه‌یی هه‌بوو”
This happens at every NATO summit with Trump. Every G7. Every G20. The US President is mocked by US allies behind his back. pic.twitter.com/FWncEM7jVs
— ian bremmer (@ianbremmer) December 4, 2019
له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م كاره‌دا كاتێك هه‌واڵه‌كه به تره‌مپ ده‌گات له كۆنگره ڕۆژنامه‌نووسییه‌كه‌یدا له‌گه‌ڵ ئه‌نجیلا مێركل، سه‌رۆك تره‌مپ، ده‌ڵێت:”گه‌نجێكی باشه، به‌ڵام 2% نادات به ناتۆ، به‌ڵام له‌ڕاستیدا ئه‌بێت 2%ی بودجه‌ی ناتۆ بدات، جا بۆیه ده‌شێت ئه‌م هه‌واڵه دڵته‌نگی كردبێت!”.
سه‌رۆك تره‌مپ زۆره ده‌مێكه پێداگری له‌زیادكردنی پشكی ناتۆ ده‌كات له‌لایه‌ن وڵاته‌كه‌یه‌وه، گۆڤاری تایم-یش له‌سه‌ر زاری په‌یامنێره‌كه‌یه‌وه ئه‌وه‌ی گواستۆته‌وه كه تره‌مپ له هه‌ردوو ڕۆژه‌كه دووباره‌ی كردۆته‌وه و هه‌ڕه‌شه‌ی ئه‌وه‌ی كردۆته‌وه كه پابه‌ند نه‌بن به 2% ی پشكی ناتۆ ئه‌وه ئه‌مریكا پشكی له‌مه‌ی ئێستاش كه‌مترده‌كاته‌وه.
به‌ر له‌بڵاوبوونه‌وه‌ی ئه‌م ده‌نگه ڤیدیۆییه و له‌دوای كۆبوونه‌وه دوو قۆڵییه‌كه‌ی نیوەڕۆی سێ شه‌ممه 3ی نۆڤێمبه‌ر له كۆنگره‌یه‌كی ڕۆژنامه‌نووسیدا تره‌مپ له‌به‌رده‌م ڕۆژنامه‌نووساندا، سه‌رۆك وه‌زیرانی كه‌نه‌دا ته‌نگه‌تاو ده‌كات، پرسیار له سه‌رۆك وه‌زیرانی كه‌نه‌دا ده‌كات:”كوا داتا و ژماره‌كانت” كاتێك ترودیو ده‌ڵێت:”له ڕاستیدا كه‌نه‌دا بودجه‌ی به‌رگری ناتۆ-ی زیاد كردووه له ساڵانی رابردودا” به‌ڵام تره‌مپ له‌ژێر فشاردا له‌به‌رده‌م رۆژنامه‌نووسان ده‌یڵێتەوە:”له كوێییه ژماره‌كانت بیڵێ به‌وان؟” له‌وكاته‌دا ترودیو ڕووده‌كاته كه‌سێیك و ده‌ڵێت:”ئێمه چه‌ندی ناتۆ دابین ده‌كه‌ین؟” ئه‌ویش ئه‌ڵێت 1.38%، واته نزیك 1.4%، له‌وه‌ڵامدا تره‌مپ ده‌ڵێت:”ئەمە گرنگه، بەڵام ئێوه بودجه‌یه‌كی باشتان هه‌یه، ئه‌بێت زیادی بكه‌ن”.
به‌پێی زانیارییه‌كانی كۆشكی سپی، ساڵی 2016 ته‌نیا 4 ئه‌ندانی ناتۆ 2%ی كۆی گشتی بودجه‌یان خستۆته خزمه‌تی ناتۆ-وه، ئێستا له ژێر فشاری تره‌مپ-دا بووه به نۆ ئه‌ندام و چاوه‌ڕوان ده‌كرێت بۆ 2024 ببێت به 18 ئه‌ندام له كۆی 29 ئه‌ندام له‌كاتێكدا ئه‌مریكا خۆی 4.6% ه‌وه دایبه‌زاندووه بۆ 3.8%.
له‌دوای بڵاوبوونه‌وه‌ی ده‌نگه ڤیدیۆییه‌كه، له‌په‌راوێزی كاره‌كانی ناتۆ-دا، سه‌رۆك وه‌زیرانی كه‌نه‌دا كۆنگره‌یه‌كی ڕۆژنامه‌نووسی به‌ست، كاتێك پرسیاریان ده‌رباره‌ی ده‌نگه ڤیدیۆییه‌كه لێكرد، له‌وه‌ڵامدا وتی: “ئێمه له كۆبوونه‌وه دوو قۆڵییه‌كه له‌گه‌ڵ سه‌رۆك تره‌مپ بەڵێنی زۆر گرنگمان پێكه‌وه داوه ده‌رباره‌ی وڵاتی چین و ده‌رباره‌ی كاره بازرگانییه‌كانی نێوان هه‌ردوو وڵات”، كاتێكیش ڕۆژنامه‌نووسه‌كه لێی پرسی، “داوای لێبوردنت له‌سه‌رۆك نه‌كردووه”، بێ وه‌ڵام مایه‌وه.
یه‌كێك له تیمی ڕۆژنامه‌نووسانی كۆشكی سپی، كه له‌گه‌ڵ تره‌مپ-دا بووه به ڕۆژنامه‌ی “زه بۆستن بلۆب”ی ڕاگه‌یاندووه، كه له‌كاتی گه‌ڕانه‌وه‌دا و لەناو فڕۆکەکەیدا، سه‌رۆك وه‌زیرانی كه‌نه‌دا په‌یوه‌ندی ته‌له‌فۆنی له‌گه‌ڵ تره‌مپ-دا ئه‌نجامداوه و پێی وتووه ئه‌و قسه‌ی كردویه‌تی هیچ مه‌به‌ستێكی له‌پشته‌وه نه‌بووه و ته‌نیا وه‌ك گاڵته‌و گه‌پ به‌كاری هێناوه له‌گه‌ڵ ئاماده‌بووان و ئه‌شتوانن گوێ له قسه‌كان بگرنه‌وه.
تره‌مپ-یش له‌وه‌ڵامدا پێی وتووه:”كێشه‌یه‌كمان نابێت، ئه‌بێت ئه‌و بڕیارانه جێبه‌جێ بكه‌یت كه له كۆبوونه‌وه دوو قۆڵییه‌كه‌مان بڕیاردراوه و سه‌باره‌ت به ناتۆ-ش هه‌ر ئه‌بێت 2%ی بودجه‌ی ناتۆ بگرنه ئه‌ستۆ”، بێ ماڵئاوایی، ته‌له‌فۆنه‌كه‌ی به‌سه‌ردا داخستۆته‌وه.
ساڵی 2013، ئه‌مریكا له كۆی 890 ملیار دۆلار بودجه‌ی ساڵێكی ناتۆ، 695 ملیاری له‌ئه‌ستۆ گرتووه و ئه‌وروپا و كه‌نه‌دا، 252 ملیار دۆلاریان له‌ئه‌ستۆگرتووه، به‌ڵام بۆ 2019 له كۆی 896 ملیار دۆلار، ئه‌مریكا 685 ملیار دۆلار له ئه‌ستۆ ده‌گرێت له‌كاتێكدا ئه‌وروپا و كه‌نه‌دا 302 ملیار له‌ئه‌ستۆ ده‌گرن، به‌م پێیه ئه‌مریكا 11 ملیار دۆلاری كه‌مكردۆته‌وه و ئه‌وروپا و كه‌نه‌دا 50 ملیار دۆلاریان زیاد كردووه بۆ ناتۆ و کۆتایی ٢٠٢٠ دەگاتە ١٣٠ ملیار دۆلار.
هه‌ربۆیه یه‌نس ستۆلتنبێرگ سه‌رپه‌رشتیاری ناتۆ، ئه‌وه‌ی به ڕۆژنامه‌نووسان ڕاگه‌یاند كه ئه‌وروپا و كه‌نه‌دا له‌چاو ساڵی 2016 توانیویان ڕێژه‌ی 4.6% بودجه‌ی ناتۆ بۆ 2019 زیاد بكه‌ن و له كۆتایی 2020، ئه‌وروپا و كه‌نه‌دا به‌ڵێنیانداوه 130 ملیاری دۆلاری تر زیاد بكه‌ن بۆ بودجه‌كه.
جه‌نه‌ڕاڵی خانه‌نشینی سوپای ئه‌مریكی ویسلی كلارك، سه‌ركرده‌ی پێشووی ناتۆ، له لێدوانێكدا بۆ گۆڤاری بزنس ئینسایده‌ر ده‌ڵێت:”تره‌مپ سه‌ركه‌وتوو بووه به كه‌مكردنه‌وه‌ی پشكی ئه‌مریكا له ناتۆ، به‌ڵام لێدوانه‌كانی زۆر توندن و گه‌مه‌یه‌كی توند ده‌كات له‌گه‌ڵ ئه‌وروپییه‌كان كه ئه‌مه له‌گه‌ڵ پره‌نسیپه‌كانی هاوپه‌یمانێتی ناگونجێت كه ئه‌مه په‌ره‌چه‌كرداری ئه‌وان زیاد ده‌كات و ئه‌بێته هۆی داخورانی ناتۆ.
تره‌مپ كونگره رۆژنامه‌نووسییه‌كانی له‌گه‌ڵ هه‌رسێ سه‌رۆكی فه‌رنسا و ئه‌ڵمانیا و كه‌نه‌دا، زۆر توندو ڕه‌ق بوو، زمانی لێپێچینه‌وه‌ی به‌كارئه‌هێنا، كه ئه‌مه له‌گه‌ڵ سیاسه‌تی ده‌ره‌وه ناگونجێت”.
ئه‌و جه‌نه‌راڵه ده‌شڵێت:”ئه‌وروپییه‌كانیش خۆیان ده‌زانن به‌بێ ئه‌مریكا ناتۆ هێزێكی ئه‌وتۆ نییه، بۆیه ناشوێرن داواكانی تره‌مپ ڕه‌تكه‌نه‌وه”.
وتیشی:”له مه‌سه‌له‌ی دابینكردنی خه‌رجی پشكی ناتۆ، تره‌مپ له‌سه‌ر هه‌قه، چونكه هیچ شیاو و به‌جێ نییه وڵاتێكی وه‌ك ڕۆمانیا و لیتوانیا و لاتیڤیا، 2%ی بوجه دابین بكه‌ن، به‌ڵام وڵاتێكی وه‌ك ئه‌ڵمانیا 1.3% یاخود وڵاتێكی وه‌ك ئیستۆنیا 2.3% دابین بكات به‌ڵام كه‌نه‌دا 1.4%”.
“هاوڵاتیان و حكومەتی هەرێم ترلیۆنێك و 107 ملیاری كارەبا قەرزارن”
(ڤیدیۆ) یەکێک لە بەهێزترین لێدانە کوشندەکانی (UFC)، لێوی کرد بە دوو کەرتەوە !
ڕەفعەت ئەسەد لەسەر دزینی پارەی سورییەكان دادگای دەكرێت
وەزیری كارەبا: پارەی پێویستمان هەبێت كێشەی كارەبا چارەسەر دەكەین
شاومی مۆبایلێکی نوێی ڕاگەیاند بە نرخی زۆر گونجاو و پشتگیری کردنی 5G
كەشناسی: لە ناوچەیەكی هەرێم زیاتر لە 300 ملم باران باریوە
٥ وەرزش کە بۆ سوتاندنی چەوری جەستەت زۆر بەهێزە
تۆش لەوانەیت کە لەسەر لا دەخەویت؟ بزانە سوود و زیانەکانی چیین؟
١٠ کەس کە ئەستەمە بزانیت ئەم بیرۆکە جوان و سەیرانەیان لە کوێوە هێناوە
چەند مەتەڵێک کە توانای بینین و کەسایەتیت ئاشکرا دەكەن
پاش ١٨ ساڵ، نوێترین وێنەی دوو لە بەناوبانگترین ئەکتەرەکانی درامای ڕەشەی پۆلیس ببینە
٦ شتی جیاواز کە زۆربەی کچان پێیان خۆشە، بەڵام دانی پێدا نانێن
(ڤیدیۆ) یەکێک لە بەهێزترین لێدانە کوشندەکانی (UFC)، لێوی کرد بە دوو کەرتەوە !
(ڤیدیۆ) مێسی و سوارێز دوو گۆڵی خەیاڵییان لە مەشقە ئامادەکاریەکانی بارسا تۆمار کرد !
باکایۆکۆ هەمووانی خستە پێکەنین، بیری چۆتەوە درێسەکەی ژمارە شەشە و چواردە نییە !
مارادۆنا لەکۆتا یاریی یانەکەیدا توشی ڕووداوێکی نەخوازراو بوو !
ڤیدیۆ: گەنجێک بە شێوازێکی سەیر و ناوازە باڵانسی شتەکان ڕادەگرێت
مێسی لە مەشقەکانی بەرشلۆنە بەجوڵەی پێ گۆڵێکی ناوازە تۆمار دەکات
“هاوڵاتیان و حكومەتی هەرێم ترلیۆنێك و 107 ملیاری كارەبا قەرزارن”
خەڵك-ئارام سەردار وەزیری كارەبای هەرێم ڕایدەگەیەنێت، لەهەرێمی كوردستان 3هەزار و 580 مێگاوات كارەبا بەرهەم دێت، بەڵام خواستی هاوڵاتیان و بەفیڕۆدانی...
وەزیری كارەبا: پارەی پێویستمان هەبێت كێشەی كارەبا چارەسەر دەكەین
خەڵك- بەشی هەواڵ كەمال محەمەد، وەزیری كارەبای حكومەتی هەرێمی كوردستان ڕایگەیاند، كێشەی پارەیان هەیە و ئەگەر پارەی پێویستیان هەبێت كێشەی...
كەشناسی: لە ناوچەیەكی هەرێم زیاتر لە 300 ملم باران باریوە
خەڵك-بەشی هەواڵ بەڕێوەبەرایەتی كەشناسی و بومەلەرزەزانی هەرێمی كوردستان ڕێژەی باران بارینی لە 24 كاتژمێری ڕابردوو بڵاوكردەوە. بەپێی زانیارییەكانی كەشناسی هەرێمی...