ئێمه‌ ئێستا له‌ مانگى نۆداین حكومه‌تى هه‌رێم لە سه‌ره‌تاى ساڵه‌وه‌ 3 موچه‌ى ساڵى پارى به‌ ته‌واوى داوه‌ و سێ موچه‌ى ساڵى تازه‌شی به‌ پچڕ پچڕى داوه‌، به‌ جۆرێك هه‌ر جارێك نزیكه‌ى په‌نجا رۆژى بردووه‌، له‌و سێ موچه‌ یه‌ دووانیان به‌ لێبڕینى 21% بووه‌، ئه‌گه‌ر وردتر حسابی بۆ بكه‌ین لێبڕینه‌كه‌ 60% زیاتر بووه‌، به‌و هه‌ژماره‌ی ئه‌و بڕه‌ موچه‌ى دراوه‌ زیاد له‌ 50 رۆژ بردووه‌، واته‌ ئه‌و 79% ده‌بێ دابه‌شى دوو بكرێت، هه‌ر ئه‌وه‌ش راستیه‌كه‌یه‌ و ده‌كاته‌ به‌ركه‌وتى مانگێك، به‌ دیوكیتر مانگانه‌ ته‌نها 39% موچه‌ دراوه‌، ئیتر ئه‌وه‌ واقعى ئیمكانیاتى ماددى مامۆستایان و فه‌رمانبه‌رانه‌، ئه‌مه‌ له‌لایه‌ك ، له‌ لایه‌كیتر هه‌ژمونى كۆڤید- 19 له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگه‌ وایكرد حكومه‌ت ده‌ست و په‌نجه‌ له‌سه‌ر ده‌وامى فه‌رمانبه‌ران نه‌رم بكات ، به‌ بڕواى خۆم ئێستا هیچى له‌وه‌ى هه‌بووه‌ نه‌گۆڕاوه‌، واقیعه‌ داراییه‌ خراپه‌كه‌ و دواكه‌وتنى موچه‌ هه‌روه‌كو خۆیه‌تى، بڵاوبوونه‌وه‌ى ڤایرۆسی كۆرۆناش وه‌ك ئه‌وه‌ى رۆژانه‌ وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى رایده‌گه‌یێنێت به‌رده‌وامه‌، كه‌چى حكومه‌ت دێت و بڕیارى ئه‌وه‌ ده‌دات ده‌وام له‌ كاتژمێر 8ى به‌یانیه‌وه‌ تا 3ی نیوه‌ڕۆ بێت، خۆی له‌ بنه‌ڕه‌تدا ئه‌وه‌ یاساییه‌ و بۆ رایی كردنى كاروباره‌كانه‌ ده‌بێت فه‌رمانبه‌ران پابه‌ند بن پێیه‌وه‌، به‌ڵام ئه‌وه‌ كه‌ى ده‌بێت؟ له‌ راستیدا له‌و كاته‌ ده‌بێت كه‌ بارودۆخ ئاسایی بێت و حكومه‌تیش ته‌واوى ئه‌ركه‌ داراییه‌كانی جێبه‌جێ بكات، گریمان لێره‌ به‌ دواوه‌ هه‌ژمونى بارودۆخه‌ ئاڵۆزه‌كه‌ به‌ره‌و خاوبوونه‌وه‌ ده‌ڕوات، به‌ رێككه‌وتنیش له‌گه‌ڵ حكومه‌تى مه‌ركه‌زی موچه‌كانیش به‌ ڕێكى ده‌درێت، كه‌وایه‌ بۆ ده‌بێت فه‌رمانبه‌ران ده‌وامى ته‌واو بكه‌ن و كه‌چى په‌روه‌رده‌ له‌ دووره‌وه‌ به‌ڕێوه‌بچێت؟، پێموانیه‌ شوێنى كارى فه‌رمانبه‌ران و ژینگه‌ى قوتابخانه‌كان ئه‌وه‌نده‌ جیاوازیان هه‌بێت، به‌ جۆرێك له‌ فه‌رمانگه‌كان زۆربه‌ى هۆبه‌كان زیاتر له‌ چه‌ند كارمه‌ندێكى لێیه‌، دوو سێ جار به‌و قه‌باره‌یه‌ سه‌ردانیكه‌ریان ده‌بێت له‌ رێگاى هاتوچۆشیان به‌ریه‌كه‌وتنیان له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵێك خه‌لكیتر ده‌بێت، ئه‌وانه‌ هه‌ووى كۆبكه‌ینه‌وه‌ ده‌كاته‌ هۆبه‌یه‌كى خوێندن و ژماره‌ى قوتابیان و خوێندكارانى نێو پۆلێك، ناكرێت حكومه‌ت په‌یڕه‌وى بانێكه‌ و دوو هه‌وا بكات، ئه‌مه‌ له‌ كاتێكدا ده‌شێ و ده‌گونجێ ده‌وام فه‌رمانبه‌ران به‌ نۆره‌ بێت و كه‌میش بكرێته‌وه‌ ، له‌به‌ر ئه‌وه‌ى یه‌ك فه‌رمانبه‌ر ده‌توانێت دوو سێ ئیش بكات ده‌شگونجێ ئه‌لیكتۆرنى بێت، به‌ڵام بۆ پرۆسه‌ى په‌روه‌رده‌ نابێت و ناشێت، پایه‌ك له‌ پایه‌كانى پرۆسه‌ى په‌روه‌رده‌، مامۆستا، قوتابی و خوێندكار، هۆبه‌كانى خوێندن، پرۆگرام، هۆیه‌كانى فێركردن كه‌موكوڕیان تێدابێت، له‌ راستیدا بڕیاره‌كانى حكومه‌ت له‌ بابه‌تى بڕینى 21% و بڕیارى ده‌وامى ته‌واوى فه‌رمانبه‌ران و په‌روه‌رده‌ و فێركردنى له‌ دوور، بزانن یان نه‌زانن به‌ ته‌واوى خه‌ڵكى هه‌راسان كردووه‌، به‌ تایبه‌ت بڕیاره‌كه‌ى ئه‌مدواییه‌ى تایبه‌ت به‌ په‌روه‌رده‌ى له‌ دوور، زۆربه‌ى مامۆستایان كه‌ خۆیان له‌ ناو گۆڕه‌پانه‌كه‌ن و ته‌ماسی راسته‌وخۆیان له‌گه‌ڵ پرۆسه‌كه‌دا هه‌یه‌ به‌ شیاوى نازانن، چونكه‌ پێشتر كه‌ له‌ ناو پۆلدابوون و زۆربه‌ى ئامرازه‌كانیش له‌به‌ر ده‌ستدابوون ئینجا سه‌رئێشه‌ى زۆریان هه‌بوو ، ئێستا كه‌ له‌ دووره‌وه‌یه‌ ، له‌و باوه‌ڕه‌ن زۆربه‌ى هه‌ره‌ زۆرى قوتابیان و خوێندكاران پابه‌ند نابن پێیه‌وه‌ نه‌هیچیشی لێ فێر ده‌بن، ته‌نها كات به‌سه‌ر بردنه‌ و به‌س، پێشمان وایه‌ حكومه‌ت ده‌بێت ئه‌و راستیه‌ بزانێت له‌ وڵاته‌ هه‌ره‌پێشكه‌وتوه‌كان به‌ یه‌كجاره‌كى په‌نا نه‌براوه‌ته‌ به‌ر خوێندنى له‌ دوور، ئیتر بۆ ده‌بێت له‌ نێو ئه‌و هه‌موو پێداویستیه‌ و واقیعه‌ى تێداین ئه‌وه‌ بكرێته‌ بڕیار، ئه‌وه‌تا ئێران دراوسێمانه‌ ده‌رگاى خوێندنگاكانی كردۆته‌وه‌ په‌یڕه‌وى گروپاندن ده‌كات، ته‌ندروستی جیهانیش پێیوایه‌ ده‌بێت پرۆسه‌ی په‌روه‌رده‌ ده‌ست پێبكاته‌وه‌ چونكه‌ ژیان له‌ زۆربه‌ی وڵاتان ئاسایی بۆته‌وه‌، با ئێمه‌ش وه‌كو ئه‌زمون سه‌ره‌تا له‌ پۆله‌كانی یه‌ك و دوو و سێ، یان خوێندنی به‌ گروپ و نۆره‌ به‌ نۆره‌ ده‌ست پێبكه‌ینه‌وه‌، دوای ماوه‌یه‌ك ئه‌گه‌ر كه‌شه‌كه‌ له‌باربوو ده‌كرێت هه‌موو پرۆسه‌كه‌ ئاسایی بكرێته‌وه‌، نه‌ك خوێندنی له‌ دوورچونكه‌ كاته‌كه‌ ده‌ڕوات و سودێكی ئه‌وتۆی لێناچنرێته‌وه‌.

دوای هەردوو جەنگی جیهانیی یەکەم و دووەم، سیستەمی نوێی جیهان لەسەر بنەمای هەبوونی کیانێکی سەربەخۆ و ئازاد بونیاتنرا، بەو واتایەی کە (پەیوەندیە نێودەوڵەتیەکانیەکان) لەسەر ئاستی وڵاتان بوو نەک گەلان و نەتەوەکان، ئەگەرچی (ناو) لەو ڕێکخراوانە نرا (کۆمەڵەی گەلان و دواتریش نەتەوە یەکگرتووەکان) بەڵام مەرجی سەرەکی ئەندامبوونیان بریتی بوو لە هەبوونی کیانێکی سەربەخۆ لە فۆرمی ( دەوڵەت)، لەبەر ئەوە هەموو هەوڵ و تەقەڵا و خەبات و شۆڕشی گەلان چڕ بوویەوە بۆ بەدەستهێنانی کیانێکی ئازاد و سەربەخۆ، تاکو بتوانن ببنە بەشێک لە سیستەمی نوێی جیهانی. ئەگەر بەخێرایی ئاوڕێک لە مێژووی ئەو (۱۹۳) وڵاتە بدەینەوە کە بەفەرمی ئەندامن لە نەتەوەیەکگرتووەکان، بۆمان ڕوون دەبێتەوە کە:

١- لەلایەک هیچ گەل و میللەتێک مافی ئازادی و سەربەخۆییان پێ نەبەخشراوە، بەڵکو بە شۆڕش و خەبات و تێکۆشان مافەکانیان سەندووە.

٢- لەلایەکی تر هیچ وڵاتێک بە (پێرفێکت)ی لە دایک نەبووە، بەڵکو لە کاتی ڕاگەیاندنی سەربەخۆییاندا کۆمەڵێک کەموکوڕییان هەبووە، چ لە سەر ئاستی ناوخۆیی، چ لە سەر ئاستی دەرەکی، بەڵام دوای بەدەستھێنانی سەربەخۆییان بە جددی کاریان کردووە بۆ بنیاتنان و پەرەپێدانی داموودەزگا نیشتیمانی و مەدەنی و دیموکراسیەکان. دوای نزیکەی سەد ساڵ لە لکاندنی باشوری کوردستان “بێ ویستی گەلەکەی” بە وڵاتی نوێی دامەزراوی عێراق، ناڕازیبوون و شۆڕشی یەک لە دوای یەکی لێکەوتۆتەوە، چەند دەرفەتێکیش بۆ ئازادبوونی کورد ڕەخساوە بەڵام نەقۆستنەوەی ئەم دەرفەتانە چەندە پەیوەندی بە نەبوونی زەمینەیەکی گونجاوی ناوچەیی و نێودەوڵەتی ھەبووە، دوو ئەوەندەش پەیوەندی بە نەبوونی یەکڕیزیی ناوخۆیی و لۆکاڵی هەبووە.

مێژووی زۆرینەی ڕەهای گەلانی (ئازاد و سەربەخۆ) تژیە لە خەبات و قوربانیدان، بەتایبەت مێژووی (سەدەی بیست) بۆ هەر چوار گەلی (کورد و جوولەکە و بۆسنی و ئەرمەن) پڕیەتی لە خەبات و مەرگەسات، بەڵام لەناو ئەم چوار گەلەدا تەنیا کورد نەبۆتە خاوەنی کیانێکی سەربەخۆ، وێڕای خەبات و قوربانیدانێکی بێ شومار، بۆ نموونە بۆسنیەکان لە ساڵی (١٩٩٤) لەلایەن سربەکانەوە بەبەر چاوی دونیاوە کۆمەڵکوژ و جینۆساید کران، بەڵام ئەوانیش وەک جوولەکە و ئەرمەن، بەرهەمی جینۆسایدەکەیان (بە بوونە دەوڵەت) چنیەوە.

پێموایە کورد پێویستی بە ئێرادەیەکی نەتەوەیی (سەرووی حیزبی بوون) هەیە بۆ بەرنامەڕێژیکردن و دۆزینەوەی بەرژەوەندی هاوبەش لەگەڵ زلهێزەکان لەپێناو کۆکردنەوەی پشتگیری و لۆبیکردن بۆ کیانێکی سەربەخۆ، چونکە سەرەڕای ئەوەی کورد لە (چەندین شوێن و چەندین جار) کۆمەڵکوژ و جینۆسایدکراوە، بەڵام هێشتا نەبۆتە خاوەنی قەوارەیەکی سیاسی سەربەخۆ، لێرەدا پێویستە بپرسین بۆچی کورد نەگەیشتۆتە ئەم خەونە ڕوایەی و نەیتوانیوە ئەم مافە بە دەست بهێنێت؟

بۆ وەڵامی ئەم پرسیارە پێویستە هەڵوەستە بکەین و توێژینەوەی زانستی ئەنجام بدەین، تاکو بزانین تا چەند خەتای زلهێزە بێ بەڵێنەکانە و تا چەندەش خەتای پەرتەوازەیی و کەمتەرخەمی خۆمانە؟ چونکە هیچ گەل و نەتەوەیەک لە مێژوودا (وەک کورد) دەرفەتی ئازادبوونی لەدەست نەداوە، سەرەڕای هەموو جینۆساید و قوربانیدانێک بەڵام هێشتا خەونی سەربەخۆیی بەدی نەهاتووە.

قەوارەی هەرێم ئەو دیفاکتۆیەیە کە لە دوای ڕاپەڕینی گەلی کوردستان و گۆڕانی هاوکێشەی ناوچەیی و نێودەوڵەتی هاتۆتەکایەوە، ئەگەرنا هیچ کاتێک عەقڵیەتی حوکمڕانی (عەڕەب و تورک و فارس) ئامادە نین دان بە مافە نەتەوەییەکانی خەڵکی کوردستاندا بنێن، بەڵام یەکانگیری (بەرژەوەندی هێزەکانی ناوچەکە و زلهێزە نێودەوڵەتیەکان) هەرێمی کوردستانیان کردە قەواریەکەکی پارێزراو بە گوێرەی بڕیاری (٦٨٨)ی ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی کە لە (١٩٩١/٤/٥) دەرکرا، ئەم بڕیارەش دوای بڕیاری سیڤەر لە (١٩٢٠/٨/١٠) بە یەکەمین بڕیاری نێودەوڵەتی دادەنرێت کە لەلایەن دەزگایەکی گرنگی وەک ئەنجومەنی ئاسایش لە بەرژەوەندی نەتەوەی کورد دەرکرابێت.

(ئازادی و سەربەخۆیی و دروستکردنی دەوڵەت) پڕۆسەیەکی درێژخایەن و دوورمەودان، پێویستی بە قوربانی و پلانی پێشوەختە و زەمینەسازیی هەیە، کوردیش ئەم پڕۆسەیەی دەست پێکردووە و یەکەم هەنگاویشی ناوە کە بریتی بوو لە (رێفراندۆم) ، هەر کاتێک بارودۆخی ناوچەیی و نێودەوڵەتی لەبار بوو، دەکرێت کورد هەنگاوی تر بهاوێژێت و پڕۆسەکە تەواو بکات.

بارودۆخی ئێستای ناوچەکە ناسەقامگیرە و کۆمەڵێک گۆڕانکاری لە ئارادان لە ژێر چەتری ڕێکەوتنەکانی (ئیبڕاهیمی و شامی نوێ و نیۆم و گرێبەستی سەدە) بەڵام مەرج نیە دیدگا و بەرژەوەندی بەشێک لە وڵاتان لەگەڵ دروستبوونی دەوڵەتی کوردی هاوتەریب بن، بۆیە پێویستە سەرکردایەتی کوردستان هەوڵبدات بەرژەوەندیەکانی لەگەڵ وڵاتانی ناوچەکە و زلهێزەکان پاراڵێڵ و هاوتەریب بکات تاکو نەبنە ڕێگر لەبەردەم سەربەخۆیی کوردستاندا، لە سەرووی هەموو ئەو وڵاتانەش ئەمریکا دێت، کە پێویستە کورد بەرژەوەندیەکانی خۆی لەگەڵی هاوتەریب بکات و پشتگیری ناوەندەکانی بڕیاری ئەمریکا دەستەبەر بکات، لە ڕێگای پڕۆسەی لۆبیکردن و کۆکردنەوەی پشگیری و پاڵپشتی، ئەمەش پێویستی بە کات و کارەکتەر و بودجە هەیە، چونکە بە دەستهێنانی پشتگیری بۆ پڕۆسەی سەربەخۆیی لە وڵاتێکی وەک ئەمریکادا بێ بەرامبەر نابەخشرێت، بەڵکو پێویستە لە ڕێگای لۆبیکردنەوە بکڕدرێت. لە کۆتاییدا دەڵێم پێویستە کورد سود لە ئەزموونی کۆمەڵێک وڵات وەربگرێت، لەوانەش وڵاتانی وەک ئەمریکا و ئیسرائیل و ئیماڕات و ئۆکرانیا و کرواتیا و ئەرمینیا ….هتد، بۆ ئەنجامدانی پڕۆسەی لۆبیکردن و کۆکردنەوەی پشتگیری بۆ سەربەخۆیی بە میکانیزمی دیبلۆماسی (نەرم و سەردەمیانە) لە پێناو بە مەنزڵ گەیاندنی پەیامی ڕەوای ڕیفراندۆم و بەدیهێنانی خەونی پیرۆزی سەربەخۆیی کودستان.

کەرتی گەشتوگوزار لەزۆربەی ئابوری وڵاتانی جیهاندا بەیەکێک لە پایەکانی ئابوری نەتەوە دادەنرێت وبەشداری کارای هەیە لە بەدەستهێنانی داهات و بزوێنەری گەشەپێدانی بەردەوامە بۆ ئابوری وڵاتان نمونەی ئەو وڵاتانەی کە زیاتر پشت بە داهاتی گەشتوگوزار دەبەستن زۆرن لەوانە سویسرا و کەنەدا وتورکیا و ئیتالیا و ئیسپانیا و ئیماراتی عەرەبی و یۆنان و فەرەنسا.

لەساڵی (2019) لە ئیسپانیا گەشتوگوزار بەڕێژەی (14.2%) بەشداری ئابوری نەتەوەیی کردوە و لە وڵاتانی تریش ئەم کەرتە گرنگە بەڕێژەی جیاواز بەشداری دەکات.

ڕۆژی (27 -9)ی هەموو ساڵێک بەڕۆژی جیهانی گەشتوگوزار لەلایەن نەتەوەیەکگرتوەکانەوە دانراوە لەگەڵ سەرهەڵدانی ڤایرۆسی کۆرۆنا کەرتی گەشتوگوزار یەکێک بوو لەو کەرتانەی کە زۆرترین زیانی بەرکەوتوە ئەمەش دەرەئەنجانی بەربەستەکانی قەدەغەی هاتوچۆی ناوخۆیی ودەرەکی و کەمبونەوەی لەناکاوی خواستی بەکاربەران لەسەر گەشتکردن و ئەمەش بوو بەهۆی زەرەروزیانی ئابوری و لەدەستدانی سەدان هەلی کارو بێکار بونی ڕێژەیەکی بەرچاو لەپێنج مانگی یەکەمی ساڵی (2020) زیانەکانی گەشتوگوزار نزیکەی(320)ملیار دۆلار بووە و ڕێژەی (56%) ژمارەی گەشتیارانی جیهان کەمی کردوە.

بەپێ ی ڕاپۆرتی ڕێکخراوی گەشتوگوزاری جیهانی سەر بە نەتەوەیەکگرتوەکان ژنان و گەنجان لەکەرتی گەشتوگوزار زۆرترین چین وتوێژن کە بەرشاڵاوی لەدەستدانی کارەکانیان بوونەتەوە بەهۆی ڤایرۆسی کۆرۆناوە،لەهەمان کاتدا ئابوری ئەو وڵاتانەی کە زیاتر پشتیان بە داهاتی کەرتی گەشتیارییەوە دەبەست زۆرترین زیانیان بەرکەوتوە و داهاتی گشتیان توشی کەمبونەوە بوون.

بەپێی هەمان ڕاپۆرت بەهۆی ئەم ڤایرۆسەوە ڕێژەی (90%) شوێنە کلتوریەگەشتیاریەکانی جیهان داخراون لەئێستادا سوودیان لێ نابینێریت و بەمەش مەترسی بۆ سەر سەدان شوێنی کلتوری و ڕۆشنبیری مرۆڤایەتی دروست دەبێت. لەڕاپۆرتی رێکخراوی گەشتوگوزاری جیهانیدا هاتووە لە دەرئەنجامی کاریگەریەکانی ڤایرۆسی کۆڤید-19 وە لەنێوان (100 بۆ 120) ملیۆن کاری گەشتیاری ڕاستەوخۆ لەژێر مەترسی لەدەستداندان.

بەپێی ڕاپۆرتەکان هەریەکە لە(ئوستورالیاو چین و مالیزیا، مەکسیک و کۆریای باشور) زۆرترین زیانیان بەرکەوتوە کەبەچەندین ملیار دۆلار دەخەمڵێنرێت و پاشان هێڵەکانی گواستنەوەی ئاسمانی و گازینۆکان و هاتوچۆی دەریایی و چێشتخانەومیوانخانەکان زیانی گەورەیان بەرکەوتوە.

هەرێمی کوردستان لە چەند ساڵی ڕابردودا تاڕادەیەکی زۆر باش سوودی لەم کەرتە گرنگە بینیوە و خۆشبەختانە زۆربەی ڕەگەزەکانی بواری گەشتیاری تێدا هەیە سەرەڕای کەمو کوڕییەکان بەڵام هەرچۆنێک بێت توانرا کوردستان وەک هەرێمێکی گەشتیاری لە ناوچەکە بناسرێت و ژمارەی گەشتیارانی بیانی و ناوخۆی عێراق گەواهیدەری ئەم ڕاستیەیە کە لە ساڵانی ڕابردودا بەسەدان هەزار گەشتیار ڕوویان کردوەتە ناوچە گەشتیاریەکان و ئوتێل و میوانخانەکانی شاروشارۆچکەکانی کوردستان.

لەهەندێ ساڵدا بەپێ ی ئامارەکانی دەستەی گەشتوگوزاری هەرێم ئومێد بەخش بوون و ئەمەش بووە بەسەرچاوەیەکی باشی داهات بۆ حکومەت و کەرتی تایبەت هەتا پێش سەرهەڵدانی ڤایرۆسی کۆرۆنا لەساڵی( ٢٠١٨) نزیکەی (3)ملیۆن گەشتیار هاتونەتە هەرێمەوە لەم ڕێژەیە (%80)ی لەناوخۆی عێراقەوە بوە و ڕێژەی (%20)ی گەشتیاری بیانی بوون بەداخەوە سەرهەڵدانی ڤایرۆسی کۆرۆنا لە(2020)دا کاریگەری ڕاستەوخۆی کردوەتە سەر ئەم کەرتە گرنگەی ئابوری هەرێم و بەشێوەیەک نزیک ببوویەوە لە داڕمانی تەواو خۆشبەختانە لەماوەی پێشوودا حکومەت بڕیاری کردنەوەی سەرجەم ناوچەگەشتیارییەکانی دا و ووردە ووردە ئەم کەرتە خەریکە دەبوژێتەوە و جموجوڵی گەشتیاری ناوخۆیی پەرەی سەندوەتەوە و ڕۆژانە بەدەیان ئۆتۆمۆبیلی گروپەکانی گەشتیاران دەبینین لەڕێگاوبانەکان.

ئەوەی جێگای سەرنجە بەداخەوە بەشێکی خەڵک و هەندێ لایەنی سیاسی بەرەو پێشچوون و گەشەسەندنی کەرتی گەشتیاری بە شتێکی خراپی دەزانن بۆ سەر کۆمەڵگا بەگشتی و چینی لاوان بە تایبەتی تەنانەت هەندێ کەس و لایەن بەبێ ئەخلاقی ناودەبەن ئەمەش بەهۆی نەبوونی هۆشیارییە لە گرنگی ئەم کەرتە بۆ داهات و ئابوری وڵات و بە خراپ سەیر کردنی بەوەی بەرەو پێش بردنی گەشتوگوزار بە بەرەڵای و خراپە ئەژمار دەکەن لەسەر کۆمەڵانی خەڵک.

هەر لەبەرئەمە پێویستە لایەنە پەیوەندیدارەکان کۆمەڵێک هەنگاو بنێت بۆ ئاسایکردنەوەی دۆخەکە و گرنگیدانی زیاتر بەم کەرتە نیشتیمانییە بدرێت ئەویش بەجێ بەجێ کردنی ئەم هەنگاوانەی خوارەوە.

1_ هۆشیارکردنەوەی هاونیشتیمانیان بەوەی کە تێ بگەین گەشتوگوزار داهات پەیدا دەکات و دەبێتە سەرچاوەیەکی گرنگ بۆ ڕێژەیەکی بەرچاوی هاوڵاتیان بەگشتی و دانیشتوانی ناوچەگەشتیارییەکان بەتایبەتی.

2- برەودان بە گەشتوگوزار دەبێتە هۆی ڕەخساندنی هەلی کار بۆ گەنجانی خاوەن بڕوانامەی بێکاری هەرێم کەلەئێستادا رێژەی بێکاری لەئاستێکی مەترسیداردایە.

3- پێویستە لایەنەپەیوەندیدارەکان گرنگی زیاتر بدەن بەم کەرتە ئەویش بەکردنەوەی ئامادەیی گەشتوگوزار یان بەشێک لە پەیمانگاو زانکۆکان لەو شارانەی کە گەشتیاری تێدا بوونی هەیە و ئەمەش بەمەبەستی پێگەیاندنی کادری گەشتیاری خاوەن بڕوانامە.

4- پێویستە حکومەت بەتایبەتی وەزارەتی ناوخۆ هێزێکی تایبەت ئامادە بکات بۆ ڕاگرتن وپاراستن و ئارامی ناوچە گەشتیارییەکان کە ڕاهێنانی باش و سەردەمیانەیان پێ کرا بێت و لەژێر ناوی (پۆلیسی گەشتیاری) دا کاروفەرمانەکانیان جێ بەجێ بکەن.

5_ پێویستە یاسایەکی تایبەت لەپەرلەمانی کوردستانەوە دەربچێت کە ئەم کەرتە گرنگە ڕێکبخات و بەیەکێک لەسەرچاوەکانی داهات ئەژمار بكرێت ئەو داهاتەی بەدەست دێت وەک باج دابنرێت و یان بچێتەوە وەزارەتی دارایی یان لەخزمەت شوێنە گەشتیارییەکاندا بێت.

6_ پێویستە وەزارەت و دامودەزگاکانی تری حکومەت بەچاوێکی گرنگەوە لە گەشتوگوزار بڕوانن و هاوکار بن لەبەرەوپێش بردن و گەشەپێدانی ئەم کەرتە و هەموو ئاسانکارییەک بکەن بۆ برەوسەندن و بەرەوپێش چوونی گەشتوگوزار، بەتایبەت لەئێستادا کە حکومەت بەدەست کەمی داهاتەوە دەناڵێنێت و تەنانەت توانای پێدانی مووچەی فەرمانبەرانی نەماوە بۆیە گرنگە حکومەت هەموو ئاسانکارییەک بکات و ڕێگرییەکان نەهێڵێت .

*ئابوریناس