چەند رۆژێك لەمەوبەر، كۆچكردوو ئازادی بێكاران، بەوپەڕی ماندوێتی، لەرێی شاشەوە ویستی بە خەڵك بڵێت: تكایە ئاگاتان لە خۆتان‌و ئازیزانتان بێت، كۆرۆنا هەیە‌و ئەوەتا منیش توش بوم.

سوپاسی خەڵك بۆ ئەو كۆچكردوە، تانەو تەشەر‌و جنێو بوو، جنێوی وەها مەگەر لە فەرهەنگی ئەوانەو دروستكەرانیدا جێی ببێتەوە.

بەداخەوە میدیا رۆڵێكی خراپی گێڕاوە كە هەم ئەم قوربانیە‌و هەم خەڵكی والێكردوە كۆرۆنا بە شەرم ببینن، چ لە ترسی تەشەری خەڵك بێت یان وەك باری تەندروستی كە ئەو بەڕێزە لە ڤیدیۆیەكدا دەڵێت پشكنینەكانم نێگەتیڤ بوە، بەڵام گرفتەكە لێرەدا كەلتوری جنێودانە.

ئاسایی یە لەم دۆخەدا، كە حكومەت‌و حزبەكان بێباكن، خەڵك چەواشە دەكەن بۆ موچەو هەموو بوارێكی تر، حزبەكان یان پۆپۆلیستین یان پۆلیسی، خەڵك بروا بە حزب‌و حكومەت نەكات، بەڵام هاوڵاتیەك بۆچی جنێو باران دەكرێت؟

ئەم خەڵكە، كە نارازین لە حكومەت، خۆیان بونەتە دەسكەلای حكومەت، خۆیان ئەو نەریتی جنێوە بەكاردەبەن كە نیو سەدەیە ئامرازی ململانێی نێوان حزبەكانە، دوێنێ لە رێگەی میدیاكانەوە ئەم جنێوانە بە یەكتر دەدرا، ئێستا بۆتە كەلتوری ئەو خەڵكە.

خەڵك ئەگەر بێزارە لە حزب، پێویستە لە كەلتوری باوی ئەو حزبانەش بێزار بێت‌و بەكاری نەهێنێت.

خەڵك ئەگەر قێز لە سیاسەت دەكاتەوە، پێویستە قێز لە سیاسەتی جنێوفرۆشی حزبەكانیش بكاتەوە، نەك حزب رەت بكاتەوەو خۆی نەریت‌و كەلتوری داهێنراوی ئەوان بەكاربێنێت.

تۆی گەنج، ئەگەر ئەمە تورەییە،پێویست ناكات لە هاولاتیەكدا خاڵی بكەیتەوە، خۆ داهێنەرانی ئەم كەلتورە، تەنیا بۆ بەتاڵكردنەوە جنێویان داهێناوە، بەمەش تۆ لە سۆشیال میدیا بەتاڵ دەكەنەوە بۆ ئەوەی لەسەر جادە، حزبیەكان‌و بەرپرسانی حكومەتت بینی، رێك سێڵفیەك بچركێنی، چونكە بە جنێو هەموو تورەیی خۆت بەتاڵ كردۆتەوە.

تەنیا پیاچونەوەیەك بكە: كامە بەرپرست نەبینیوە لە حكومەت‌و حزب كە لەسەر شاشە یان سۆشیال میدیا، یان لە كۆبونەوەی حزبەكانیاندا كەف بە دەمیاندا نەهاتبێـە خوارەوە كاتێك جنێو بە یەكتر‌و باوك‌و قەبری ئەجدادی یەكتر دەدەن؟؟ ئێ تۆش هەر ئەوەی ئەوان دەكەیت ئیتر بۆ جیاوازیت؟

بۆ كۆرۆناش: باوەر بە حزب‌و حكومەت مەكە، بەڵام بروا بە پزیشكەكان بكە كە وەك تۆ موچە وەرناگرن‌و خۆیشیان لە سەنگەری پێشەوەی مەترسیدان.

سبەی تۆی جنێودەریش توش دەبیت‌و ناچار بۆ پاراستنی خزم‌و ئازیزانت دێیتە سەر شاشە‌و قسە دەكەیت، خەڵكە هاوكەلتورەكەشت رێك ئەو جنێوانەت پێدەدەن كە بە كۆچكردوو ئازادی بێكارانت داوە.. حكومەت‌و حزبیش لە پۆپۆلیستی‌و پۆلیسی خۆی ناكەوێ.

وێنەکە، قوربانییەکی دەستی ڤایرۆسی کۆرۆنایە، کە لەم وتارەداـناوی براوە، کە پێش چەند ڕۆژێک باسی لەدۆخی تەندروستی خۆی دەکرد.

ئەوەی ئێستا بەشێك لە سەركردە گەنجەكانی ھەندێك لە حیزبەكان خەریكە ئەنجامی دەدەن، ھەمان ھەوڵ و سیناریۆكانی باڵی مەكتەبی سیاسیی دوای ساڵی (١٩٦٤)ـە، سەركردە جیابووەوەكانی ئەوكات ھەموو جۆرێك لە فشاری سیاسی و سەربازییان بەرامبەر بارزانیی باوك بەكار ھێنا، بەڵام نەیانتوانی ھیچ شتێك بەدەست بێنن، دواتر گەڕانەوە ڕیزەكانی پارتی و لای بارزانی.

 

یەكێك لە ھەوڵەكان بۆ لاوازكردنی پارتی، چوونەپاڵ حكوومەتی عێراقی بوو، لە كاتێكدا لە ڕابردوو و ئێستاشدا تاقی كراوەتەوە و ھەموو كات شكستی ھێناوە، لە دوای جیابوونەوەی ساڵی  ١٩٦٤ھەموو شتێك لەگەڵ عێراق بەرامبەر پارتی ئەنجام درا، بەڵام لە كۆتاییدا حكوومەتی عێراق ڕێككەوتننامەی ١١ی ئادری ساڵی ١٩٧٠ی لەگەڵ سەركردایەتیی پارتی واژۆ كرد، لە دوای رووداوەكانی ١٦ی ئۆكتۆبەر، ھەموو شتێك ڕادەستی بەغدا كرا، بەڵام لە كۆتاییدا دووبارە بەغدا مامەڵەی لەگەڵ ھەولێر كرد، ئەو ھەوڵانەی ئێستاش بە ھاوكاری و ھەماھەنگیی ھەندێك لایەن هەن بە جیاكردنەوەی سلێمانی و ڕاستەوخۆ مامەڵەكردن لەگەڵ بەغدا، ھەمان چارەنووسی دەبێت، لەبەر ئەوەی ھەمووان دەزانن پارتی و بارزانی نوێنەری راستەقینەی ھەرێمن.

 

ھەوڵەكانی بەتەنیا ھێشتنەوەی پارتیش چارەنووسی باشتر نەبوو، لە شاخ بەرەی جوقد و لە شاریش ھێرشە سەربازییە ھاوبەشەكان  بۆ گەمارۆدان و لاوازكردنی پارتی و دواتر كودەتای ٢٣ی حوزەیران، ھەمووان شكستیان ھێنا، لە ئێستاشدا لە دوای كۆبوونەوەی ٧ی ئایاری ئەمساڵەوە، ھەوڵ دەدرێت ھەمان سیناریۆ دووبارە بكرێتەوە، لە ئێستاشەوە دەرئەنجامەكەی ڕوونە، بەو ھۆكارەی ھەموو لایەنە سیاسییەكانی كوردستان لە ئامانجی ئەم جۆرە ھەوڵانە تێدەگەن و نابنە بەشێك لەم سیناریۆیە، ھەوڵە شكستخواردووەكان بۆ كۆدەنگی لەسەر تێكدانی بارودۆخی ئەمنی و دروستكردنی پشێوی لە بێدەنگیی مامۆستا (سەڵاحەدین بەھائەدین) ئەمینداری یەكگرتووی ئیسلامی لەبارەی خۆپیشاندانەكانی دەھۆك و وتەكانی (ھێمن شێخانی) باژێڕوانی بزووتنەوەی گۆڕان لە ھەولێر، دووپاتی ئەم راستییە دەكاتەوە.

 

لە لایەكی دیكەشەوە، ھێنانەپێشەوەی پرسی لامەركەزیەت و دووئیدارەیی، جگە لەوەی مەبەست لێی ئاستەنگ خستنە بەردەم بەدیھێنانی كوردستانێكی بەھێزە، كە دروشمی سەرەكیی كابینەكەی سەرۆكوەزیران (مەسروور بارزانییە) ھاوكات لە ڕابردوودا تاقی كراوەتەوە و ھەمووان دەزانن چۆن بوو، ئیدارەیەك، كە كەس نەیزانیوە كێ سەرۆكی حكوومەت و كامە  پارێزگار و حاكمی شار بووە، بەپێی لێدوانی سەرۆكی لێژنەی بە ناو لامەركەزیەت، داھاتی ھیچ یەكەیەكی ئیداری دیار نییە و ئەوەشیان دووپات كردۆتەوە كە بەو داھاتە ناتوانن مووچەی فەرمانبەران دابین بكەن، كە وا بێ ئەم ھەوڵەشیان ھەر لە سەرەتاوە بە مردوویی لە دایك بووە.

 

پەرەپێدانی ئیرھابی فكری و مامەڵەی پیلانگێڕانە، ھەمووی بە شێوەی كاتی بوونی ھەبووە چ لە شاخ و  ھەمیش لە شار، بەڵام ھەمیشە راستییەكان بە ماوەیەكی كورت ڕوون بوونەتەوە، لەلایەكی ترەوە خەرجكردنی پارە و وزەیەكی مرۆیی زۆر  بۆ پەرەپێدانی ئەم شێوازە لە مامەڵە لەگەڵ پارتی، ئەگەر بۆ خزمەتكردنی شار و دەڤەرەكە بەكار بھاتایە، ئێستا بارودۆخەكە زۆر جیاواز دەبوو، لە لایەكی ترەوە ئەو ھەموو پیلانگێڕیانەی بە درێژایی مێژوو بۆ لاوازكردنی پارتی و بارزانی ھەیانبووە، ئەگەر نیو ئەوەندەش پلانیان ھەبووایە بۆ چاككردنی وڵات، ڕەوشی كوردستان لە ھەموو ڕوویەكەوە زۆر لە ئێستا باشتر دەبوو،  دەرئەنجامەكەش ڕوونە، پارتی حیزبی یەكەم و بێڕكابەرە لەسەر ئاستی كوردستان و عێراقیشدا.

 

 لە كۆتاییدا پێویستە ھەموو لایەك بگەڕێنەوە بۆ لێكتێگەیشتن و دیالۆگ، لەبەر ئەوەی تاكە ڕێگەیە بتوانن بگەن بە ئامانجی ھاوبەش، ڕێككەوتننامەی ستراتیژیی نێوان پارتی و یەكێتی، پاش ململانێیەكی زۆر ئەوەمان پێ دەڵێت، ئەوانەی لە خەمی میللەت و گەشەسەندنی وڵاتن، لەبری پیلاندانان، پێویستیان بە پلانە بۆ گەیشتن بە ئامانجەكانیان.

کەس نیە مۆتەکەی شەوان نەیگرتبێت ، شاخێک لەسەر دڵی و نەمانی جوڵەی جەستەی، دەتەوێ هەستی ناتوانی ، هاوار بکەی دەنگت دەرنایە ، لە خنکانەوە نزیکی ،دەپاڕێیەوە یەکێک دەستت گرێ و بە ئاگات بێنێ ، بەڵام ئەم هەموو ئازارەی مۆتەکەی شەوان چەن چرکەیەک یان خولەکێک دەخایەنێت و کۆتایی دێت .
بەڵام بۆچی لاهوری شێخ جەنگی بوەتە مۆتەکەیەکی شەوی درێژی پایزو دەستی ناوەتە بینەقاقای هەندێ کەس و لایەن ؟ لاهور بۆتە شاخێکی هێندەی قەندیل قورس و سەرسنگی مۆتەکە گرتوی هەندێک کەس و لایەن و بەریان نادات ؟
بۆچی بونی لاهور بە سەرۆکی یەکێتی لە پرۆسەیەکی دیموکراسی حزبیدا وەکو کردەیەکی ڕۆتینی و ناوخۆیی حزبێک لە قەڵەم نەدراو گوزەری نەکرد ؟
بۆچی ڕاستەوخۆ لە دوای کۆنگرەوە هەروەکو لە سیستەمە دیموکراسیەکاندا باوە پیرۆزبایی لە لاهورو سەرکردایەتی یەکێتی نەکراو تەمەننای سەرکەوتنیان بۆ نەخواستن ؟
بۆچی چەند مانگێک بەسەر کۆنگرەدا تێپەڕیوەو کۆبونەوەیەکی پارتی و یەکێتی ئەنجام نەدرا ؟
بۆچی لاهور بۆتە بەردێک لە ناو گەروو گەدەی هەندێک کەس و لایەن ، نە قوت دەچێت و نە هەرس دەکرێت ؟
ئەبێ ئەم لاهورە چی بێت ؟ ئایا پرسیار لە خودی لاهورە ، یان کاری لاهور ؟
وەڵامی ئەو پرسیارانە قورس و ئەستەم نیە ،
۱- نەک پارتی بەشێکی زۆری یەکێتیش جگە لە خەڵکانێکی کەمو دەگمەنی وەکو ئێمە نەبێت هەرگیز لەو باوەڕەدا نەبون لاهور بەو شێوە گشتگیرو سەرتاپاگیریە کۆنترۆڵی هەست و خواستی یەکێتیەکان بکات ، ئەو یەکێتیانەی وەکو بورکانێکی خامۆش لە قوڵایی ناخیاندا کڵپەیان دەهات و چاوەڕێی کڵاوڕۆژنەیەکی ئومێد بون بۆ تەقینەوەو دەرباز بون لە چەقبەستویی یەکێتی و فرە بڕیارو تەکەتول و خەمساردی بەرپرسەکانی .
لاهور هات و قەتماغەی برینە هەوکردوەکانی هەڵدایەوەو بە هەتوانی ئازارشکێن کڵپەی ئازارەکانی دامرکاندەوە .
۲- لاهور هات و دوا بزماری لە تابوتی ڕێکەوتننامەی بە ناو ستراتیژی یەکێتی و پارتی داکوتا ، ئەو ڕێکەوتننامەیەی کە هەرچەندە کۆتایی بە شەڕی کوردکوژەی یەکێتی و پارتی هێنا و وەکو سەروەریەکی مێژویی مام جەلال تۆمار دەکرێت ، بەڵام درێژە کێشانی ڕێکەوتننامەکە و خەمساردی سەرکردەکانی ، یەکێتی لە سەرچۆپیەوە کردە گاوانی و لە پێشەنگەوە بۆ پاشکۆو پابەند ، ئەو ڕێکەوتننامەیەی پرنسیپی برا گەورەیی پارتی و سەروی دیوەخان و برا بچوکی یەکێتی و وەستان بە پێوە لە دەرکەی دیوەخانی برا گەورەدا هێنایە ئاراوە .
۳- ئەو لاهورەی دەیەوێ حزبەکەی ئەگەر هاوبەش و شەریکی دەسەڵاتە ، دەبێ شەریکێکی ڕاستەقینە بێت ، نەک (بەشی خۆم بۆ خۆم ، لەگەڵیشتا ئەخۆم ) .
٤- ئەو لاهورەی فرە کوێخایی و فرە مینبەری و فرە گوتاربێژی و فرە سەرچاوەی داهاتی کەسی و ….. هتد لە ناو یەکێتیدا نەهێشت ، یان ناهێڵێت ، بەر لە کۆنگرە هەچ شاندێک ، باڵوێزێک ، قونسوڵێک ، هەتا بازرگانێکیش بهاتبایە ناوچەی سەوز دەبو سەردانی چەند کەس و ماڵێکی بکردایە بۆ کۆبونەوەو گفتو گۆ ، نەیدەزانی کێ بڕیار بەدەست و یەکلاکەرەوەی بابەتەکانە . ئێستا یەکێتی یەک تیم ویەک بڕیارە .
چارەسەر چیە ؟
ئەو مۆتەکەیە بە زەبری هێز لاناچێت ، چونکە نەیاران لەسەر پشتن و مۆتەکەش لەسەر سنگیانە .
ئەو مۆتەکەیە بە سوپای دەوڵەتانی دراوسێش لا ناچێت ، چونکە باڵانسی هێزە ئیقلیمیەکانیش هاوسەنگی هێزە ناوخۆییەکانیان ڕاگرتوە .
دنەدان و پەیوەندی ژێر بە ژێرو کڕین و سەوداکردنیش کۆتایی هاتوە ، چونکە لاوازترین باوەڕی یەکێتی ئامادە نیە پشت لە جەماوەری بەجۆش و خرۆشی ئەمجارەی یەکێتی بکات .
کەواتە باشترین بژاردە ، هەڵسوکەوتە لەگەڵ لاهور وەکو ئەو واقیعەی کە هەیە ، وەکو سەرکردەیەکی کاریگەری یەکێتی و خاوەنی زۆرترین دەنگ و کورسی سەرکردایەتی یەکێتی ، ئەگەر بە هیواو بە تەمای کاری هاوبەش و حوکمڕانی هاوبەش و دەسەڵاتی هاوبەشن لە کوردستاندا پێشوازی سەرۆک و کەسی یەکەمی یەکێتی لێ بکەن ، ئەو کاتە هەموو شتێک ئاسایی دەبێتەوەو پرۆسەیەکی دیموکراسی ڕاستەقینە لە کوردستاندا بەرقەرار دەبێت .